Bespreeknotitie milieubelevingsonderzoek Reusel- de Mierden 2015

Transcriptie

1 Bespreeknotitie milieubelevingsonderzoek Reusel- de Mierden 2015 Hierbij ontvangt u van bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid, in samenwerking met de GGD Brabant Zuidoost een eerste aanzet voor de opzet van een milieubelevingsonderzoek. Daarbij zijn in de bijlage 3 mogelijke opties voor de opzet van een onderzoek geschetst met daarbij een indicatie van de kosten. Afhankelijk van de keuze van de gemeente zal een definitieve offerte opgesteld worden. Wij stellen voor hier op korte termijn een afspraak over te plannen. Inleiding Zowel in het onderzoek naar mogelijke knelpuntsituaties binnen de gemeente als ook ten aanzien van de ontwikkeling van toekomstig te voeren beleid op gebied van de (intensieve) veehouderij wil de gemeente Reusel-De Mierden de aandacht die er in de directe woonomgeving is voor de beleving van omwonenden voor bedreigende milieufactoren, w.o. ontwikkeling van de (intensieve) veehouderij, vasthouden en ook nader onderzoeken. Vaak maken omwonenden zich ongerust, bijvoorbeeld over besmet raken met bacteriën en/of virussen of over de inpassing van grote bedrijven in de directe woonomgeving, wat ten koste kan gaan van de leefbaarheid. Vanuit de zorg die omwonenden aangeven, vindt de gemeente Reusel-De Mierden het belangrijk om bij de verdere ontwikkeling van beleid rekening te houden met deze onrust en met de wijze waarop omwonenden hun leefomgeving beleven. Hierbij kan men denken aan ervaren geurhinder van bedrijven/mest be-verwerking, aan de wijze waarop bedrijven landschappelijk ingepast worden en aan het vertrouwen dat er bij de omgeving bestaat in voorgestelde maatregelen om genoemde ervaren hinder tegen te gaan of te verminderen. Om hiervoor beleid te maken dat bijdraagt aan een goede kwaliteit van de leefomgeving is meer inzicht nodig in de milieu- en gezondheidssituatie van een gebied. Hierbij gaat het zowel om de milieubelasting als om de beleving hiervan door bewoners. Hoe iemand zijn leefomgeving ervaart wordt bepaald door een ingewikkeld samenspel van onder andere sociale, fysieke, ruimtelijke en persoonlijke factoren. De leefomgeving heeft directe invloed op hoe mensen hun gezondheid ervaren. Hierbij kan men denken aan de luchtkwaliteit, de geluidsbelasting binnen een gebied of het aantal verkeersongevallen. De gezondheid wordt ook indirect beïnvloed door stress of negatieve gevoelens die ontstaan door ervaren hinder, perceptie van gezondheidsrisico s, een verslechterde woonomgeving of sociale onveiligheid. Ook de positieve effecten van milieukwaliteiten zoals groen en stilte spelen hierbij een belangrijke rol. Hier ligt het raakvlak tussen leefbaarheid en gezondheid. Wat is een belevingsonderzoek? De beleving van de leefomgeving door bewoners en gebruikers is een bepalende factor voor de kwaliteit van de leefomgeving. Leefomgevingskenmerken zijn deels feitelijk te tellen of te meten, zoals de afstand tot groen in de buurt en het aantal decibellen geluid. Dit zijn objectieve kenmerken (de milieubelasting). Deze worden op een bepaalde manier beleefd door de bewoners. De subjectieve beleving (bijvoorbeeld ervaren hinder en/of tevredenheid van de omgeving) kan worden bepaald door mensen zelf te vragen hoe ze de kwaliteit van hun leefomgeving ervaren. Deze gegevens worden verzameld door middel van een enquête. De gemeente Reusel-De Mierden wil in de komende tijd nader onderzoeken waar de overbelaste gebieden zich bevinden binnen de gemeente en welke maatregelen ze 1

2 kunnen treffen om de overlast daarvan terug te brengen, zodanig dat dit de leefomgeving verbetert. Doel van het belevingsonderzoek: Doel: Inzicht in en monitoring van de beleving van (bepaalde) milieufactoren bij inwoners uit specifieke deelgebieden in de gemeente Reusel-De Mierden Het doel van dit belevingsonderzoek is meer inzicht te verkrijgen. Enerzijds in hoeverre de inwoners van Reusel-De Mierden en bepaalde kerndorpen/buurtschappen potentieel belastende milieufactoren in de directe woon- en leefomgeving waarnemen, anderzijds in de ervaren hinder als gevolg van deze belastende factoren en de mate van bezorgdheid hierover in relatie tot hun gezondheid. Resultaten geven (in samenhang met gegevens uit metingen of modellen) belangrijke signalen over door bewoners ervaren knelpunten in de woonomgeving. Deze hoeven niet per se overeen te komen met de feitelijke milieubelasting (soms objectieve situatie genoemd). Met de uitkomsten van dit onderzoek wordt in een rapportage een uitwerking gegeven van de woonsituatie en woonomgeving, de waargenomen milieufactoren in de woonomgeving, de milieubeleving/ervaren hinder daarvan en de (ervaren) gezondheid. Met dit onderzoek is het echter niet mogelijk om een directe relatie tussen de aanwezige milieuverontreiniging met de (ervaren) gezondheid of het optreden van gezondheidseffecten te leggen. Bruikbaarheid van het belevingsonderzoek De resultaten van de enquête worden gebruikt in het te voeren en te evalueren gemeentelijk milieubeleid en volksgezondheidbeleid. Hierbij kan gedacht worden aan het formuleren van strategieën voor klachtenafhandeling, voor het geven van voorlichting, voor de aanpak in de samenwerking en kennisoverdracht tussen huisartsen en dierenartsen (one-health) en voor communicatiedoeleinden. De uitkomst van het belevingsonderzoek zal niet leiden tot juridische normstelling. Het betreft hier belevingscijfer die wel politiek normstellend kunnen zijn. De politiek kan besluiten dat ze streven naar een (vooraf) maximaal aantal/percentage gehinderden. Het onderzoek vormt dan de basis voor een politieke doelstelling die bij een vervolgmeting kan worden geëvalueerd. Op deze manier krijgen beleidsmakers meer inzicht in wat er leeft onder de bevolking. Het is afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek welke aanbevelingen het onderzoek precies oplevert. Opdrachtgeverschap Als het onderzoek wordt uitgevoerd is afgesproken dat de gemeente de opdrachtgever voor dit onderzoek zal zijn. Bij de uitvoer van het onderzoek heeft de gemeente aandacht voor de samenhang van de werkzaamheden van Urgentieteam. Dit team is gevraagd om de gemeente te helpen bij het vaststellen van de knelpuntsituaties van veehouderij en het verbeteren daarvan. Klankbordgroep De gemeente geeft aan dat zij gebruik wil maken van een klankbordgroep bij dit onderzoek. Vanuit het creëren van draagvlak is de inzet van een klankbordgroep positief. In nader overleg met de gemeente wordt bepaald wie deelneemt in deze klankbordgroep. Wanneer de klankbordgroep ook betrokken wordt bij het opstellen van de vragenlijst is een belangrijk aandachtspunt de beperkte ruimte die er is om wijzigingen in de vragenlijst aan te brengen. Het is voor de vergelijkbaarheid (referentie) met andere regio s nodig om de (basis)vragen in stand te houden. 2

3 Kostenindicatie In de bijlage worden 3 mogelijke opties voor de opzet van een onderzoek geschetst met daarbij een indicatie van de kosten. Afhankelijk van de keuze van de gemeente zal een definitieve offerte opgesteld worden. De voorlopige schatting van de materiaalkosten zijn, uitgaande van 4 deelgebieden: Optie A: 5.800,-- (digitaal) ,-- (schriftelijk*) Optie B: , - (digitaal) en (schriftelijk*) Optie C: ,-- * Uitgangspunt is dat de verzending, retourzending en het drukwerk verzorgd wordt door de gemeente. Kosten projectbegeleiding: De kosten van de digitale of schriftelijke vragenlijst dienen vermeerderd te worden met de kosten voor projectleiderschap, inzet klankbordgroep (4 bijeenkomsten) en twee presentaties. Deze kosten worden begroot op 8.000, ,- (ex BTW). De genoemde kosten zijn exclusief BTW. Planning Bureau GMV zal, nadat de gemeente een beslissing heeft genomen over de uit te werken optie, een offerte uitbrengen. Na ontvangst van een akkoord op deze offerte zal binnen een maand gestart worden met het onderzoek. De doorlooptijd van het onderzoek bedraagt in tegenstelling tot de eerder uitgebrachte versie door de inzet van een klankbordgroep circa 8 maanden. 3

4 Bijlage 1 Hierbij worden de 3 mogelijke opties voor onderzoek geschetst met daarbij een indicatie van de kosten. Afhankelijk van de keuze van de gemeente zal een definitieve offerte opgesteld worden. Deze versie is aangepast op basis van de telefonische afstemming met Nico Arts van de gemeente Reusel-De Mierden. In dit gesprek is naar voren gekomen dat de gemeente gebruik wil maken van een klankbordgroep. Daarnaast is de kostenindicatie uitgebreid met de inzet van bureau GMV (inhoudelijke expertise, coördinatie en begeleiding) en is het geven van twee presentatie in het voorstel opgenomen. In het vorig voorstel waren de uren van enkel epidemiologie opgenomen. Opties: A. Onderzoek in overbelaste gebieden en specifiek gericht op beleving van (intensieve) veehouderij. Voor elke optie geldt: B. Onderzoek per deelgebied in hele gemeente en gericht op (intensieve) veehouderij en andere belastende/bedreigende milieufactoren C. in 2016 volwassenenmonitor uitbreiden met vragen gericht op beleving veehouderij (en evt. andere milieufactoren) Vragenlijst: Per deelgebied wordt een steekproef onder inwoners van 18 jaar en ouder getrokken. Deze groep wordt uitgenodigd een vragenlijst in te vullen. Dit kan een digitale vragenlijst zijn of een schriftelijke. N.b.: Nadeel van een digitale vragenlijst is dat niet iedereen de beschikking heeft over een computer met internet en/of de vaardigheden om daar mee om te gaan. Daarnaast is het minder anoniem dan een schriftelijke lijst wat mogelijk een oorzaak kan zijn van een lagere respons. Voordeel is dat het een snelle en goedkope methode is. Nadeel van een schriftelijke vragenlijst zijn de extra kosten voor drukwerk, porto en inscannen; voordeel is dat het kan leiden tot een hogere en meer representatieve respons. Milieubelasting: De gemeente levert een kaart met de gegevens van de cumulatieve geurbelasting en fijn stof belasting aan. De GGD beschikt over de belevingscijfers zoals die bekend zijn vanuit de volwassenenquête (deze zijn alleen op gemeenteniveau beschikbaar of per postcodecijfers) en signalen die bekend zijn bij het urgentieteam. De overbelaste gebieden worden geselecteerd op basis van te hoge cumulatieve geurbelasting, fijn stofbelasting of als in de omgeving veel hinder wordt ervaren. 4

5 Optie A: Onderzoek alleen in overbelaste gebieden en specifiek gericht op beleving (intensieve) veehouderij. Instrument: Kaartmateriaal op te stellen door de gemeente of de omgevingsdienst Indicatoren: de cumulatieve geurbelasting, de fijn stof belasting, de belevingscijfers uit de volwassenenquête Instrument: Vragenlijst overbelaste gebieden (bestaande lijst) Indicatoren: Oordeel gezondheid; tevredenheid woonomgeving; grootste milieuproblemen woonomgeving; frequentie gezondheidsklachten door milieufactoren (o.a. wegverkeer, vliegverkeer, bedrijven, veehouderijen, mest uitrijden en -verwerking); frequentie geur van milieufactoren; frequentie stof van milieufactoren; hinder geur van milieufactoren; hinder stof van milieufactoren; voor- of achteruitgang hinder; ramen gesloten ivm geluid, geur of stof; bezorgd over gezondheid vanwege milieufactoren; gevolgen hinder voor dagelijks leven Steekproef: Nader te bepalen ( adressen per deelgebied bij een respons van 40%) om welke deelgebieden het gaat. Het voorstel is om de volgende deelgebieden in het onderzoek te betrekken: kern Reusel, zuid-kant Postelse dijk, Hoge- en Lage Mierden (samen) en Hulsel, eventueel aangevuld met Netersel (gemeente Bladel). Werkwijze: Termijn: Gemeente levert aan GGD adressenbestand per deelgebied voor trekking steekproeven. Gemeente nodigt geselecteerde huishoudens per brief uit om deel te nemen aan het onderzoek. (bij digitale enquête plaatst de gemeente een link naar de vragenlijst op de eigen website). Gemeente stuurt een herinneringsbrief na 2-3 weken. De GGD beheert het (digitale) bestand, analyseert de resultaten per deelgebied en maakt een korte digitale rapportage zonder statistische toetsing van de bevindingen per deelgebied. 8 maanden (van ontwikkelen kaartmateriaal tot uitzetten vragenlijst tot en met rapport). Kosten digitale vragenlijst: Materieel: Geen. Gemeente verzorgt de uitnodigingsbrieven met vragenlijst met portokosten. Personeel: euro excl. BTW voor organisatie, gereedmaken vragenlijst, invoerprogramma e.d euro excl. BTW voor één deelgebied, 600 euro excl. BTW per extra deelgebied (steekproeftrekking, epidemiologische analyse en rapportage, overleg en afstemming) Rekenvoorbeeld bij 4 deelgebieden: (3*600) = euro Nadeel is de mogelijk lagere respons. Kosten schriftelijke vragenlijst: Geschat wordt dat deze kosten voor optie A uitkomen op ,-- (ex BTW). Het nadeel van een schriftelijke uitvoering van het onderzoek is dat de kosten hoger zijn en de doorlooptijd veel langer is. Er moeten extra kosten gemaakt worden voor de retourzending van de vragenlijsten (gebruik van retourzending naar een antwoordnummer is relatief duur). Deels is dit op te lossen als de gemeente de verzending en retourzending voor hun rekening neemt. 5

6 Vervolgens moeten de vragenlijsten worden ingescand (of handmatig worden ingevoerd). Dat brengt extra kosten met zich mee (voor indicatie zie variant B ). Bovendien verlengt dit de doorlooptijd. Kosten projectbegeleiding optie A: De kosten van de digitale of schriftelijke vragenlijst dienen vermeerderd te worden met de kosten voor projectleiderschap, inzet klankbordgroep (4 bijeenkomsten) en twee presentaties. Deze kosten worden begroot op 8000,-- (ex BTW). 6

7 Optie B: Onderzoek per deelgebied in hele gemeente en gericht op veehouderij en andere milieufactoren Instrument: Kaartmateriaal op te stellen door de gemeente of de omgevingsdienst Indicatoren: de cumulatieve geurbelasting, de fijn stof belasting, de belevingscijfers uit de volwassenenquête Instrument: Nog op te stellen (digitale of schriftelijke) vragenlijst, gebaseerd op vragenlijst Urgentiegebieden, GGD-volwassenenmonitor en vragenlijst Beleving leefomgeving rond vliegveld Eindhoven. Indicatoren: Vragenlijst optie A aangevuld met vragen van andere nog nader te bepalen milieufactoren Steekproef: Nader te bepalen ( adressen per deelgebied bij een respons van 40%) om welke deelgebieden het gaat. Het voorstel is om de volgende deelgebieden in het onderzoek te betrekken: kern Reusel, zuid-kant Postelse dijk, Hoge- en Lage Mierden (samen) en Hulsel, eventueel aangevuld met Netersel (gemeente Bladel). Werkwijze: Gemeente levert aan GGD adressenbestand per deelgebied voor trekking steekproeven. Gemeente nodigt geselecteerde huishoudens per brief uit om deel te nemen aan het onderzoek. (bij digitale enquête plaatst de gemeente een link naar de vragenlijst op de eigen website). Gemeente stuurt een herinneringsbrief na 2-3 weken. De GGD beheert het (digitale) bestand, analyseert de resultaten per deelgebied en maakt een korte digitale rapportage zonder statistische toetsing van de bevindingen per deelgebied. Termijn 8 maanden Kosten digitale variant: Materieel: Geen. Gemeente verzorgt de aanbiedingsbrieven met portokosten. Personeel: euro excl BTW (ontwikkeling vragenlijst, opzetten analyse en rapportage, data cleaning, afstemming en overleg), euro excl. BTW voor organisatie, gereedmaken vragenlijst, invoerprogramma e.d euro excl. BTW voor één deelgebied en euro excl. BTW per extra deelgebied (steekproeftrekking, uitgebreidere analyse en rapportage) Rekenvoorbeeld bij 4 deelgebieden (bijv. 4 wijken): (3*1.200) = excl. BTW Kosten schriftelijke variant: Materieel: Betreft het drukken van vragenlijsten en het uitpakken en inscannen/invoeren vragenlijsten. Afhankelijk van aantal aan te schrijven adressen: Scannen/invoeren: euro opstartkosten en 0,90 per ingevulde vragenlijst (schatting respons: 40% van aangeschreven adressen). Personeel: N.b. Portokosten en drukwerk uitnodigingsbrieven en (retour)enveloppen zijn niet meegerekend er van uitgaande dat de gemeente verzending doet.* (coördinatie drukwerk, verzending, scannen, beantwoorden vragen) euro excl BTW (ontwikkeling vragenlijst, opzetten analyse en rapportage, invoerprogramma, afstemming en overleg), euro excl. BTW voor één deelgebied en euro excl. BTW per extra deelgebied (steekproeftrekking, uitgebreidere analyse en rapportage) 7

8 Rekenvoorbeeld bij 4 deelgebieden met een totale steekproef van 2900 huishoudens en een respons van 40%: (0,90*(0,4*2900)) (3*1.200) = excl. BTW *Als GGD verzending doet dan komt dat neer op extra drukwerk (brieven en enveloppen) en portokosten: 815 euro opstartkosten drukwerk, 0,55 euro voor brieven en enveloppen per adres en 0,85 portokosten per adres en 2,26 voor antwoordnummer. Bij 2900 adressen (en 40% respons) komt dat neer op euro excl. BTW. Kosten projectbegeleiding optie B: De kosten van de digitale of schriftelijke vragenlijst dienen vermeerderd te worden met de kosten voor projectleiderschap, inzet klankbordgroep (4 bijeenkomsten) en twee presentaties. Deze kosten worden begroot op ,-- (ex BTW). 8

9 Optie C De volwassenenmonitor 2016 uitbreiden met vragen gericht op beleving veehouderij (en evt. andere milieufactoren) Instrument: Volwassenmonitor met uitbreiding van vragen gericht op beleving Indicatoren: Volwassenmonitor aangevuld met vragen over veehouderij en andere milieufactoren Steekproef: Afhankelijk van het aantal deelgebieden zijn per deelgebied 500 vragenlijsten extra nodig. Termijn: 10 maanden. Oplevering juli/augustus 2017 Kosten +/ (dit betreft extra materiaal en inzet epidemiologie ) Kosten projectbegeleiding optie C: De kosten van de digitale of schriftelijke vragenlijst dienen vermeerderd te worden met de kosten voor projectleiderschap, inzet klankbordgroep (4 bijeenkomsten) en twee presentaties. Deze kosten worden begroot op ,-- (ex BTW). 9

10 Totaaloverzicht van de opties: Meetinstrument Personeel Materiaal Digitaal Schriftelijk Optie A Bestaande vragenlijst Geen ontwikkeltijd nodig. Geen extra tijd nodig voor ontwikkelen analyseprogram ma en (deels) rapportage Gemeente verzorgd drukwerk en verzending en herinnering 1.000,- voor coördinatie/- organisatie gereedmaken vragenlijst, invoerprogr. e.d.) 3.000,- voor 1 deelgebied 600,- per extra deelgebied 4 deelgebieden = 5.800, ,- voor coördinatie/- organisatie gereedmaken vragenlijst, scannen, schonen e.d.) 3.000,- voor 1 deelgebied 600,- per extra deelgebied 4 deelgebieden = 7.800,- Scannen = 3.750,- Samen = ,- Nog niet in rekening gebracht: Drukwerk 2.400,- Portokosten 1.300,- Porto herinnering 650,- Retourzending 2.600,- Totaal 6.950,- Totaal = ,- Projectbegeleiding projectleider, begeleiding klankbordgroep (4 bijeenkomsten) en twee presentaties 8.000, ,-- Optie B (deels) nieuwe vragenlijst Extra tijd voor ontwikkelen vragenlijst Extra tijd voor ontwikkelen analyseprogram ma en rapportage Gemeente verzorgd drukwerk en verzending en herinnering ,- voor ontwikkelen vragenlijst, analyseprogram ma en rapportageform at, data cleaning ,- voor coördinatie/- organisatie gereedmaken vragenlijst, invoerprogr. e.d.) 6.000,- voor 1 deelgebied 1.200,- per extra deelgebied 4 deelgebieden ,- voor ontwikkelen vragenlijst, analyseprogramma en rapportageformat, data cleaning 3.000,- voor coördinatie/- organisatie gereedmaken vragenlijst, scannen e.d.) 6.000,- voor 1 deelgebied 1.200,- per extra deelgebied 4 deelgebieden = ,- Scannen = 3.750,- Samen = ,- Nog niet in rekening gebracht: Drukwerk 2.400,- Portokosten 1.300,- Porto herinnering 650,- Retourzending 2.600,- Totaal 6.950,- Totaal = ,- = ,- Projectbegeleiding projectleider, begeleiding klankbordgroep (4 bijeenkomsten) en twee presentaties , ,-- 10

11 11