Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tot vandaag WOI Interbellum WOII Verbroedering met Polen

Transcriptie

1 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag WOI Interbellum WOII Verbredering met Plen Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 0

2 COLOFON Samenstelling: Gemeentebestuur Ruiselede Annelies Van Tmme - Cultuurdienst Marnik Braet -Heemkundige Kring Oud Ruysselede Elien De Meyere (i.s.m. Mireille Defreyne, Matthias Lefebvre)- Vives Campus Tielt - Expertisecentrum Erfgededucatie Idee, titel, redactie, vrmgeving: Gemeentebestuur Ruiselede Cultuurdienst Illustraties: Archief Gemeentebestuur Ruiselede, archief Heemkundige Kring Oud Ruysselede, tijdschriften Heemkundige Kring Oud Ruysselede Ft vrblad: Kasteelstraat, zicht p de kerk en het gemeentehuis, na de bevrijding 8 september 1944 Archief Gemeentebestuur Ruiselede Verantwrdelijke uitgever: Gemeentebestuur Ruiselede, Markt 1, 8755 Ruiselede Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 1

3 Vrwrd Beste lezer, De twee wereldrlgen hebben een nuitwisbare indruk nagelaten en staan diep in ns cllectieve geheugen gegrift als rampzalige perides uit nze recente geschiedenis. Vr de jngere generaties bestaat deze geschiedenis veelal uit (mndelinge) verleveringen van familieleden, buren, kennissen,, schlkundige feiten en publicaties. Oudere drpsgenten daarentegen zien ng steeds levendige beelden f fragmenten uit Wereldrlg II vr zich. In nze prvincie, maar k in diverse Vlaamse steden en gemeenten, werden/wrden deze herinneringen en in het bijznder deze aan de Grte Orlg, mmenteel p spectaculaire f meer ingetgen manieren levend gehuden. Ok in Ruiselede grijpen we de kans m tijdens deze herdenkingsperide de Ruiseleedse histrische gebeurtenissen uit beide wereldrlgen (met k aandacht vr het interbellum) en de narlgse peride te bundelen, te verwerken en nder de aandacht te brengen. De herinneringen aan deze zware rlgsjaren uit nze eigen gemeente kunnen enkel bijdragen aan een hp in allen nder ns dat dergelijke cnflicten zich nit meer zuden herhalen en het respect vr diegenen die nze waarden en vrijheden in beide cnflicten verdedigd hebben. Een eerste naslagwerk bevat een histrisch verzicht waarin we heel wat nuttige infrmatie prberen te vereeuwigen vr nze jngere generaties. Ok de specifieke brnnen die we daarvr hebben geraadpleegd en die als digitale bijlage tegevegd zijn, hebben hierbij een grte waarde. In een tweede naslagwerk bieden we u een educatief verhaal aan en richten we ns p een fictieve familie uit ns Mlendrp waarbij de verschillende gezinsleden betrkken raken in beide rlgen en het zinlze van de cnflicten p deze familie tt dramatische uiting kmt. Specifiek vr de schlen bundelde Hgeschl Vives een aantal nuttige lesfiches ver WOI en WOII. Een lkale aanvulling vr nze lagere schlen f jnge teristen, van de hand van de Cultuurdienst en de Heemkundige Kring, vlgt in de nabije tekmst Wij hpen met deze werken een z grt mgelijk publiek aan te spreken, te beien en de nagedachtenis aan de slachtffers levendig te huden. Vele zaken zullen u zeker niet nbekend blijken f waren misschien al bijna uit uw geheugen verdreven. We trachten met deze publicaties dit verleden verder te mgen uitdragen naar nze verenigingen, schlieren, inwners en bezekers aan nze gemeente. Ik wens u alvast veel leerrijke en ingetgen mmenten bij deze verhalen en k bij tekmstige herdenkingsprjecten. Onze Cultuurdienst, de Heemkundige Kring van Ruiselede en de Hgeschl VIVES zijn er alvast in geslaagd m een verzichtelijk werk aan u vr te stellen. Hannes Gyselbrecht Schepen van Cultuur Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 2

4 Inhudstafel I. HISTORISCHE SCHETS RUISELEDE Inleiding Inhud EERSTE WERELDOORLOG Aanlp naar de Eerste Wereldrlg Start Eerste Wereldrlg Mbilisatie Geruchten Vluchtelingen Drtcht Vierde Duitse leger Tijdens Eerste Wereldrlg nder de Duitse bezetting Cntrle van de penbare rde Opeisingen van gederen Onderstand en sciale hulpverlening Verplichte tewerkstelling Verplichte inkwartiering Verzet Aan het frnt/krijgsgevangenschap (verhalen van udstrijders) Dmkerke tijdens WOI De Kerk, de Gdsdienstige Plechtigheden, de schlen, Cngregatiën en andere Vergaderingen (Liber Memrialis) Einde Eerste Wereldrlg Terugtrekking Bevrijding Spaanse griep Vergeldingen Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 3

5 INTERBELLUM Gevlgen Eerste Wereldrlg Onmiddellijk na de Eerste Wereldrlg Oud-strijdersbnd Orlgsmnument Plitieke en sci-ecnmische gebeurtenissen tijdens het Interbellum Vrije tijd en dienstverlening TWEEDE WERELDOORLOG Algemeen kader Start Tweede Wereldrlg Mbilisatie Inval Duitse sldaten mei 1940 Tijdens Tweede Wereldrlg Cntrle van de penbare rde Opeisingen van gederen Verplichte tewerkstelling Onderstand en sciale hulpverlening Cllabratie en verzet Einde Tweede Wereldrlg Bevrijding: Eerste Plse Pantserdivisie Afstraffing cllabratie Onmiddellijk na de rlg BIBLIOGRAFIE II. OVERZICHT BRONNEN ILLUSTRATIEMATERIAAL III. SITUERING IN TIJD EN RUIMTE: TIJDLIJN EN KAART IV. VERBROEDERING MET POLEN: RUISELEDE EN KRAŚNIK VANDAAG Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 4

6 I. HISTORISCHE SCHETS RUISELEDE Inleiding Deze histrische schets bundelt de geschiedenis van Ruiselede tussen , gekaderd binnen een grter reginaal, natinaal en internatinaal geheel. Deze bundeling kwam tt stand p basis van het nderzek van gedrukte publicaties en enkele archiefbrnnen. Diverse artikels werden teruggevnden in de vandaag niet langer gepubliceerde tijdschriften Oud Ruysselede van de Heemkundige Kring van Ruiselede, Dmkerke en Kruiskerke ( ). Ok de tijdschriftenreeks Ons Dmkerke ( ) en Grt Ruiselede ( ) (niet langer gepubliceerd) en andere beken en tijdschriften met vr Ruiselede relevante infrmatie werden geraadpleegd. Ok de ntulen van Schepencllege en Gemeenteraad en het Liber Memrialis ( ) werden nagelezen. Drheen deze histrische schets wrdt steeds verwezen naar deze brnnen. Vr de tijdschriften is een specifieke verwijzing vrzien (met.a. jaartal, het nr. van de publicatie en een paginaverwijzing). Vives werkte de structuur van dit verzicht uit en vrzag een chrnlgisch en thematische indeling van alle histrische infrmatie. Per thema wrdt telkens een krte inleiding vrzien. Wie meer inf wil, kan terecht in de artikels waar in de brnnenlijst naar verwezen wrdt. De artikels werden als bijlage aan deze bundel tegevegd. Drheen deze histrische schets wrden een aantal verwijzingen aangebracht naar didactische tips en naar de bijhrende lesfiches. Hier vind je al meteen de eerste tip De histricus: geschiedenis en brnnderzek met verwijzing naar fiche 1. De fiches zijn als bijlagebundel terug te vinden. Fiche 1 De histricus: geschiedenis en brnnderzek. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 5

7 EERSTE WERELDOORLOG Aanlp naar de Eerste Wereldrlg De Eerste Wereldrlg kwam niet zmaar uit de lucht gevallen. Cnflicten tussen Eurpese grtmachten waren al langer aan de gang. Vral tijdens de 19 e eeuw greiden de spanningen p plitiek, militair, ecnmisch en klniaal vlak. Tussen de grtmachten werden bndgentschappen gevrmd. Duitsland slt nder andere een akkrd af met buurland Ostenrijk-Hngarije. Frankrijk, aartsrivaal van Duitsland, had dan weer een verbnd met Engeland en Rusland. Rusland had p zijn beurt een alliantie gevrmd met Servië. De gemederen raakten bij het begin van de 20 e eeuw steeds meer verhit, nder andere dr de imperialistische buitenlandse plitiek van de grtmachten. Een rlg kn niet lang meer uitblijven. Een rlg die niet alleen deze grtmachten zu treffen maar k het rsprnkelijk neutrale België, met gevlgen die k in Ruiselede ged te velen zuden zijn hewel dit drp niet in de nmiddellijke frntstreek lag. Een rlg die zich bvendien niet zu beperken tt Eurpa maar die de hele wereld zu meesleuren. Start Eerste Wereldrlg Hewel de rzaken vr het ntstaan van deze rlg in de cmplexe 19 e- eeuwse plitieke situatie terug te vinden zijn, was de rechtstreekse aanleiding vr het ntketenen van de Eerste Wereldrlg het fatale scht in het Bsnische Sarajev dat de krnprins van Ostenrijk-Hngarije, Frans Ferdinand, en zijn vruw ddelijk zu treffen. Frans Ferdinand werd er het slachtffer van de Servische natinalist Gavril Princip. Na de weigering van Servië de dader aan Ostenrijk-Hngarije uit te leveren, verklaarde het Keizerrijk de rlg aan Servië. Daarmee trad het bndgentschapssysteem in werking en werden al vlug alle grtmachten en hun klniale gebieden in het - van rsprng lkale cnflict - betrkken. België prfileerde zich, net zals buurland Nederland, als neutraal maar weigerde de drgang aan Duitsland dat Frankrijk via België wilde aanvallen. Daarmee werd k België meegesleurd in een vier jaar durende Wereldrlg. De Belgische neutraliteit werd geschnden na de inval van het Duitse leger p 4 augustus Grt- Brittannië reageerde p deze aanval en stapte in het cnflict. De pmars van de Duitsers werd in België vanaf ktber gestpt in de buurt van de IJzer, waardr een deel van België nbezet was. Ruiselede echter zu de vlgende vier jaar in bezet gebied liggen. Fiche 2 Aanlp en start WOI: kaarten van Eurpa van Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 6

8 Mbilisatie De nakende rlg liet de Belgische regering vergaan tt het mbiliseren van de mannelijke burgerbevlking. Tussen 28 juli en 4 augustus 1914 werden alle militieklassen van 1899 tt 1912 aan een snel temp pgerepen en gembiliseerd. In Tielt wijzen de cijfers aan dat in een grte week zwat 248 Tieltse mannen nder de wapens gerepen werden 1. In Ruiselede namen in ttaal 221 mannen deel aan de rlg, waarnder 11 vrijwilligers. Daarnaast werden k heel wat mannen die aanvankelijk naar Frankrijk waren gevlucht, later gedwngen hun dienstplicht te vervullen. In het Liber Memrialis is meer terug te vinden ver het lt van deze sldaten. In deze Ruiseleedse cijfers zijn k de Dmkerkse sldaten inbegrepen. In augustus 1914 werden 25 Dmkerkse mannen nder de wapens gerepen. Daarbvenp ng eens 6 uit het Ruisleeds Veld dat later bij de parchie gevegd zu wrden. Er meldden zich drie vrijwilligers aan en k twee meisjes wilden vrijwillig verpleegster wrden. In de lp van de rlg werden ng eens 11 jngens die naar Frankrijk waren gevlucht f die in Frankrijk seizensarbeider waren, pgevrderd. Zij namen, vaak na een peride in een Frans pleidingskamp, k dienst in het Belgisch leger. Uitgeweken Ruiseledenaren in de V.S.A. ntliepen vaak hun Belgische preping dr dienst te nemen in het Amerikaanse leger, dat pas vanaf 1917 aan het frnt werd ingezet. Slechts enkelen keerden naar België terug. Bij het vertrek van de Duitse sldaten werden de sldaten uitgezwaaid nder de Brabançnne, z meldt een getuige. Echter, vrij krt na de mbilisatie vnden de eerste gevechten plaats tussen Belgen en Duitsers. Heel wat sldaten uit Dmkerke (en vermedelijk k Ruiselede) maakten de verdediging van de frten in Luik en Antwerpen mee en knden getuigen ver de veldslagen bij Sint-Margriet-Hutem en Halen. De Slag van de Zilveren helmen was ng een klein Belgisch succes, maar na de Slag p de Zeven Zillen werd pijnlijk duidelijk dat het Duitse leger veel sterker was. Ok Ruiseleedse sldaten lieten het leven tijdens deze veldslagen. Wie de cnfrntaties met het Duitse leger verleefde, werd krijgsgevangen gemaakt en naar Duitsland getransprteerd, trk zich met het Belgisch leger terug achter het IJzerfrnt f werd in Nederland geïnterneerd in kampen. Tijdens de peride van krijgsgevangenschap in Duitsland, werden veel Belgische jngens ingezet als landbuwhulp. De kmst van het Duitse leger, jeg de inwners veel schrik aan. Het gelf werd sterk aangewakkerd en p aanspren van de zusters, werd de devtie tt O.L. Vruw van 7 Weeën pnieuw sterker. In augustus 1914 rganiseerde men drie weken lang, elke avnd een mmegang langsheen de kapelletjes van de 7 weeën. In het klster werd gedurende de hele rlg een gebedswake gehuden. Opmerkelijk is de vruitziende beslissing van de Ruiseleedse Gemeenteraad p 18 augustus 1914: Ter gelegenheid der erge gebeurtenissen verrzaakt dr den rlg van de verbnden landen België, Engeland en Frankrijk tegen Duitschland, 1 Vankeersbilck, (J.) De langzame maatschappelijke transfrmatie in een behudsgezinde stad ( ). In: Geschiedenis van Tielt. Tielt, Lann, 2009, pp Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 7

9 zijn nze sldaten nder de wapens gerepen gewrden. Latende alhier hunne huisgezinnen, velen hunne vruwen en kinderen znder brdwinning ver. Handel en nijverheid zijn stil gevallen en vele familien zullen weldra znder middelen van bestaan zijn; de nd zal zich bij velen den gevelen, nijpender naarmate de tijd vrdert en de levensmiddelen, die vr het genblik ng vervledig vrhanden zijn, zullen uitgeput raken. ( ) Op heden ( ) vergadert de Gemeenteraad ten einde de middelen te beramen die zuden dienen aangewend te wrden m van nu af, dch meer ng in t tekmende, beheftige familien ter hulp te kmen. Een Kmiteit, bestaande uit de besturen der verschillige liefdadigheidsgentschappen dezer gemeente zal ingericht wrden en ter einde een delmatige en eensgezinde werking te bekmen zal dat Kmiteit de leiding uitefenen ver den uit te reiken nderstand. ( ) De Raad nderzekt welke kredieten van hunne bestemming kunnen afgewend wrden m verenigd te wrden in een algemeen krediet nder de benaming van hulpfnds tt ndersteuning der beheftigen. Gegevens ver aantal Dmkerkse sldaten. Jzef Vyncke, Oudsldaten te Dmkerke, (Grt Ruiselede, 1979, nr. 1 (maart), blz. 3-8) Getuigenissen ud-strijders Dmkerke (Grt Ruiselede, verschillende jaargangen en nummers, zie verder) Brieven van Sldaat Len Taveirne ver de terugtcht van het Belgisch leger (Grt Ruiselede, 1983, nr. 1 pp , nr. 2 pp en nr. 3 pp ) Rbert Stck: Bij het vertrek van de pgerepen sldaten: Brabançnne, rgel, gebeden en bedevaarten (Oud Ruysselede, 1989, 1, pp ) De Bels kapel wrdt gebuwd m de niet-mbilisatie van de zn af te dwingen (Oud Ruysselede, 2001, 4, p.167/ Oud Ruysselede, 1995, 3, p. 114): Planterijstraat 25 Bmkwekerij die ng steeds bestaat. Op 12 augustus 1914 kmt de eerste Ruiseleedse sldaat, Cyriel Frans Braet m tijdens de legendarische Slag van de Zilveren helmen (verwinning van het Belgische leger p het Duitse). (De Rede van Tielt, 2008, 4, pp ) Op 18 augustus 1914 vindt de Slag p de Zeven Zillen plaats in de buurt van Tienen. Drie Ruiseleedse sldaten laten het leven: Achiel Declercq, Henri Vrman en Jules Van Ost (Jules Van Ost verleed p 23 augustus 1914 aan zijn verwndingen). (De Rede van Tielt, 2008, 4, pp ) Opleving van het gelf (A. Verschuere. De zusters van Onze-Lieve- Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) Liber Memrialis Ruysselede nder de Duitsche Bezetting gedurende den vierjarigen rlg I Ntulen van de Gemeenteraad 18 augustus 1914 Geruchten Rbert Stck, een getuige van de Eerste Wereldrlg die uitgebreid zijn verhaal deed in meerdere artikels in Oud Ruysselede, vertelde vanuit zijn standpunt de tijd die lag tussen de fficiële rlgsverklaring en de Duitse bezetting van Ruiselede. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 8

10 Hierin meldde hij niet alleen het zien van Duitse vliegtuigen, maar k geruchten in de krant ver het winnende Belgische leger ten pzichte van de Duitse klungels (eufrie na de Slag van de Zilveren helmen ). Rbert Stck: Op de dag na rlgsverklaring ziet men al Duitse vliegtuigen, ten al Tauben genemd, in de hemel. Rbert Stck: geruchten in de krant (winnende en heldhaftige Belgische leger vs. Duitse klungels) blijken niet te klppen. (Oud Ruysselede, 1989, 1, pp ) Fiche 3 De mbilisatie: strijdvaardigheid, vaderlandsliefde, plichtsbesef, angst. Vluchtelingen Ten het Duitse leger België dieper binnentrk, startte k een vluchtelingenstrm. Veel mensen namen hun hebben en huden en vluchtten naar betere rden: Engeland, Frankrijk f Nederland. Ok de Belgische sldaten schrkken in augustus 1914 van de verhalen die ze van de vluchtelingen te hren kregen: Vluchtelingen vertellen dat de vijand in een huis m eten vreg met de revlver p de brst. Ten ze het eten gekregen hadden, werden die mensen ddgeschten. ( ) Ng andere vandalenstreken, schne hfsteden met beesten en al in brand gestken. Het vruwvlk zu er schandelijk mishandeld zijn. ( ) (Len Taveirne) De dreiging van het prukkende Duitse leger zette de Engelse cnsul er te aan een bericht te versturen naar de Engelse leerlingen van het pensinaat in Ruiselede met de vraag zich p 2 augustus naar de kust te begeven m terug naar huis te kunnen varen. (Opm.: In de jaren 1920 zullen in het pensinaat geen Engelse, prtestantse leerlingen meer pgevangen wrden). De jaarlijkse prijsuitdeling kn er niet meer drgaan. Later in de maand vnd in de regi rnd Ruiselede een gebeurtenis plaats die Vliegende Maandag f Vluchterkens Maandag genemd werd en die verwijst naar 24 augustus 1914 (f 14 september 1914 waarp een srtgelijke gebeurtenis plaatsvnd maar met minder participanten). Op die dag trk een algemene paniekglf dr West-Vlaanderen en grte grepen burgers slegen daarp massaal p de vlucht znder de Duitsers effectief gezien te hebben. Geruchten ver brutaliteiten gepleegd dr de Duitse barbaren werkten dit alleen maar meer in de hand. Heel wat vluchtelingen verschlen zich in de bssen van Sint-Pietersveld, Wingene en Axpele. Ok veel inwners van Ruiselede slegen p de vlucht maar keerden de vlgende dagen al terug. Veel jnge mannen die niet pgerepen waren vr het Belgisch leger vluchtten naar Frankrijk. Vral in Dmkerke liet deze gebeurtenis heel wat getuigenissen na. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 9

11 De zusters van het klster O. L. Vruw van 7 Weeën vingen heel wat van deze vluchtelingen p en znden hun pensinnairen naar huis. Ok in herbergen en bij burgers en landbuwers vnden veel mensen nderdak. Het gemeentebestuur vergedde het nderhud van de vluchtelingen van 30 augustus in ttaal (0,75 cent tt 1 Frank vr vlwassenen en 0,50 cent vr kinderen). In de ntulen van de Gemeenteraad wrdt tijdens de rlgsjaren meermaals vermeld dat het gemeentebestuur in haar begrting cntinu kredieten vrziet vr het pvangen van vluchtelingen. J. Vyncke, Zestig jaar na de Wapenstilstand 1918 (Grt Ruiselede, 1981, nr. 1 (febr.), blz. 9-11: Gustaaf Martens - Brun Van Wnterghem) J. Vyncke, 65 jaar na de wapenstilstand 1918 (Grt Ruiselede, 1983, nr. 3 (nv.), blz , ver Len Taveirne (vervlg en einde) met brieven aan zijn familie) Vliegende maandag: 24 augustus 1914 (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 215) Dmkerkenaren slaan p de vlucht in Mannens bssen (Oud Ruysselede, 2002, 1, p. 21) (Predikherenstraat: grndgebied Wingene) Rbert Stck: Op een maandagmrgen rukken hrden inwners uit Peke, Ltenhulle, Nevele en verder als pgejaagd vee aan het Sint- Pietersveld vrbij. Niemand en iedereen heeft iets f niets gezien maar elk weet het: Ze zin da. Allen hllen vrbij, geen weet waarheen f waarin. Ze zijn beladen met spijs en tespijs: drge vis en gerkte hespen, met paternsters bledwrst m de hals. Ze sjrren en sjuwen aan kinderftteurkes vl ptten en pannen, ketels en kasserllen steekkarren, (Oud Ruysselede, 1989, 1, pp ) Vliegende maandag f ztte maandag: (Herinneringen uit mijn kinderjaren in: Oud Ruysselede, 1994, 2, pp ) Adrienne Verhalle prbeert te vluchten want ze zuden de kinders misden (Oud Ruysselede, 1989, 1, pp. 3-13) (cfr. Cartns en prpaganda) René Vandaele vlucht via Frankrijk tt in Spanje maar wrdt daar p het einde van de rlg ddgeschten (Oud Ruysselede, 1987, 4, pp ) Ok echte vluchtelingen (bv. uit Deinze) kmen vrbij. (Herinneringen uit mijn kinderjaren in: Oud Ruysselede, 1994, 2, pp ) Karel Lamnt, Vluchtersmaandag te Dmkerke (Ons Dmkerke, juli 1964, nr. 3, blz ) Karel Lamnt, Ng Vluchtersmaandag te Dmkerke (Ons Dmkerke 1964, nr. 4, blz. 7-9) Er wrden heel wat vluchtelingen pgevangen in het klster (A. Verschuere. De zusters van Onze-Lieve-Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) Liber Memrialis - 2 Ogst I , 30 Ogst 1914 I 252 Ntulen Cllege Ntulen Gemeentraad 3 juli 1916 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 10

12 Drtcht Vierde Duitse leger De eerste Duitse sldaten die het Ruiseleedse grndgebied betraden, waren de Uhlanen. Zij werden, vaak te paard, vr de trepen p verkenning uitgestuurd. Uiteraard was dergelijke nderneming niet znder gevaar, z k in Ruiselede waar de eerste Uhlanen beschten, verwnd f gedd werden. De echte inval gebeurde in Ruiselede p14 ktber. Het grndgebied kwam vanaf ten in handen van de Duitse verheid en gld als bezet gebied. In de brnnen werden geen spren van zware gevechten teruggevnden. Wel vermelden veel getuigen de drtcht van de vele sldaten en k hun crrectheid ten ze bij de bevlking m vedsel f drank vregen. Rbert Stck ziet begin september de eerste Duitsers: vier tafelgehelmde Uhlanen (Oud Ruysselede, 1989, 1, pp ) Veldwachter Emiel Tanghe vangt een Uhlaan (1990, 2, pp ) Uhlanen dragen helmen met een plankje p: Adrienne Verhalle (Oud Ruysselede, 1989, 1, pp. 3-13) Rbert Stck: ziet p 14 ktber de eerste sldaten in feldgrau, verkenners p de fiets. Ze vragen de weg aan Odiel De Blieck die denkt dat het Engelse zijn (Oud Ruysselede, 1989, 1, p. 34) Rbert Stck: drtcht dr Duitse klnnes die m water vragen. Mensen geven water en p hun vrdeur wrdt gute leute geschreven. De inwners stelden zich verwnderd de vraag wat er aan heel het geval z leutig was.( Oud Ruysselede, 1989, 1, pp ) Drtcht Duitse klnnes die m water vragen. Sldaten kmen binnen en vragen k m sigaren, bier en schnaps. Wrden dr de fficier verplicht te betalen. (Oud Ruysselede, 1994, 2, pp ) Fiche 4 Unifrmen tijdens de Eerste Wereldrlg. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 11

13 Tijdens de Eerste Wereldrlg - nder de Duitse bezetting Het vergrte deel van België werd ingenmen en bezet dr de Duitsers. België werd daarp in verschillende delen nderverdeeld. Enerzijds was er het Generaalguvernement met Brussel als hfdstad, en anderzijds het Etappengebied van het Vierde Duitse leger. Dat Etappengebied mvatte grtendeels West- en Ost- Vlaanderen. Het Armee Oberkmmand (AOK) van datzelfde vierde Duitse leger bevnd zich in Tielt en stnd eerst nder leiding van hertg Albrecht vn Württemberg en later van Sixt Vn Arnem 2. West-Vlaanderen werd daarnaast ng eens pgedeeld in een Etappengebied, een Operatinsgebied (gelegen langs de frntlijn) en een Marinegebied (het nrden van West-Vlaanderen met de kuststrk en Brugge). Het centrum van Ruiselede lag in het Etappengebied en viel nder de Kmmandantur Tielt. Tch had Ruiselede zijn eigen Ortskmmandantur. Dat zu gevestigd zijn bij bruwer Vuylsteke in de Bruggestraat. Dmkerke en Sint- Pietersveld vielen nder de Kmmandantur van Beernem. De Duitse bezetting had grte gevlgen vr het leven van de inwners van Ruiselede. Cntrle van de penbare rde De Duitse bezetting was strak gerganiseerd en ntppte zich tt een ware papierwinkel. Ok heel wat regels werden pgelegd, die kleine f grtere gevlgen hadden vr de Ruiseleedse bevlking. Vanaf 1915 mest men in het bezit zijn van een eenzelvigheidskaart (een srt identiteitskaart). Vrij bewegen binnen Ruiselede, laat staan ver de gemeentegrenzen heen, was niet evident. Om ver de grenzen heen te reizen was een speciaal schein ndig dat aangevraagd mest wrden aan de Kmmandantur. Binnen Ruiselede waren bepaalde herbergen (15 van de 100) niet meer tegankelijk vr de gewne bevlking (hewel de herbergiers vaak geen acht slegen p de sluitingsverrdening), er werd k een Duits uur ingeverd en vanaf een bepaald uur was het sms zelfs verbden ng p straat te kmen. Daarnaast werden k kleine en grte betes uitgeschreven, nder meer vr het te weinig leveren van pgeëiste gederen, werd het slachten van vee nder tezicht geplaatst en mesten in mei 1915 alle duiven gedd wrden. Dure reisduiven werden in bewaring gegeven. Dit m cntacten met de geallieerden te vrkmen. Veel regels in het sperrgebiet : er mag niemand meer p straat rndlpen vanaf een bepaald uur, herbergen meilijk tegankelijk. (verhaal Charles Mauws ver ngehrzame Duitse sldaten, lied en fluitjesbier) (Oud Ruysselede, 1996, 1, p. 8) Rbert Stck: Men met een Schein halen in Beernem m in Tielt les te kunnen vlgen aan het cllege (Oud Ruysselede, 1989, 1, p ) 2 Van Hnacker (E.) Krtrijk 14-18: een stad tijdens de Eerste Wereldrlg. Krtrijk, Van Hnacker, 1994, s. p. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 12

14 Rbert Stck: in 1915 werd het persnlijk pasprt ingeverd (Oud Ruysselede, 1989, 1, p ) Rbert Stck: plitiemannen waren udere Duitse sldaten, de landeswehr: MP (Oud Ruysselede, 1989, 1, pp ) De plaatselijke Kmmandantur is gevestigd bij bruwer Vuylsteke, het bureau van de plaatskmmandant in het linkerdeel van het huis van de familie de Vghelare p de markthek (later betiek Twien, nu aptheek Mlleman-Decster). (Oud Ruysselede, 1988, 1, p. 39) Liber Memrialis Ruysselede nder de Duitsche Bezetting gedurende den vierjarigen rlg I Opeisingen van gederen Naast het inperken van de bewegingsvrijheid van de gewne bevlking, verde de Duitse verheid k heel wat peisingen in. Dat kn m materiële zaken gaan zals fietsen f later in de rlg k wl en kper (zelfs kperen deurkrukken), maar k m gewassen en vedsel. Z wisten de Duitsers in hun vergevrderde administratie meestal heel ged heveel keien, kippen, varkens, een particulier bezat. Op die manier kn men berekenen heveel liter melk f heveel eieren mensen bezaten en heveel men kn peisen. Vlgens het Liber Memrialis: ( ) waren de peischingen van vee, gst en andere prducten van het land z verdreven dat nze verweldigers bijna niets aan de burgerlijke bevlking verlieten. ( ) niettegenstaande menigvuldige huiszekingen knden de burgers en landbuwers behendig geneg hunnen vrraad verbergen m geen hnger te meten lijden. In het Liber Memrialis werd een verzicht pgenmen van de leveringen gedaan dr de landbuwers aan het Duitsche leger gedurende den rlg waarbij vral de levering van maar liefst 1,5 miljen kil aardappelen pvalt. Ok het slachten van dieren werd nder tezicht van de Duitsers gedaan. Slechts een beperkte heveelheid vlees mcht aan de bevlking verkcht wrden. De vele lkale bruwerijen waren het grtste slachtffer van de peisingen: bruwketels, leidingen en kranen verdwenen. Smmige families trachtten hun werkzaamheden verder te zetten met plaatijzeren en gietijzeren uitrusting, anderen slten de deuren. Het gevlg hiervan was dat al heel vlug geen bier meer te verkrijgen was. Ok de wijn mest ingeleverd wrden. Men mcht slechts 20 flessen behuden. Ok het klster bleef niet van dergelijke peisingen gespaard. De zusters slaagden er echter steeds in hun meest kstbare vrwerpen (f dieren) vr de Duitsers verbrgen te huden. Ok de burgerbevlking liet vaak na heel wat vrwerpen niet in te leveren: Belgen verplichten m mrdtuigen te leveren tegen hun eigen vlk, dat zu geen waar zijn! (Liber Memrialis) Rbert Stck: rsprnkelijk weinig zware peisingen: wl, kper. Russische krijgsgevangenen hakken hut weg uit de bssen (Oud Ruysselede, 1989,1, pp ). Veldwachter Emiel Tanghe had als taak de landbuwers te den leveren. In zijn benarde psitie prbeerde hij te schipperen tussen de Duitse peiser en de Ruiseleedse landbuwers, maar Emiel liet het Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 13

15 leven tijdens één van die peisingen. (Oud Ruysselede, 1990, 2, pp ) Opeisingen bij lkale bruwerijen (Oud Ruysselede, 1984, 2, p. 65) Opeisingen van kper in het klster (A. Verschuere. De zusters van Onze-Lieve-Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) Liber Memrialis Ruysselede nder de Duitsche Bezetting gedurende den vierjarigen rlg I Onderstand en sciale hulpverlening De rlg (werkkrachten naar het frnt, gsten vernietigd, transprt bemeilijkt) en de vedselpeisingen kenden grte gevlgen vr de bevlking. Om hngersnd tegen te gaan werd een rganisatie pgezet die vedsel, veelal vanuit Amerika, ver België distribueerde: het Natinaal Hulp- en Vedingscmité. De Duitse verheid liet dit te znder inmenging. Op die manier kregen heel wat gezinnen extra levensmiddelen. Ok in Ruiselede werd een lkale afdeling pgericht van dergelijk vedselcmité (Spaansch-Amerikaansch Vedings Cmiteit vlgens Liber Memrialis). De kmiteitenwinkel zals die wel eens genemd werd, was gevestigd in de Aalterstraat. Daarnaast bestnden k: het werk der vlksmaaltijden f vlkssepe, het Armbestuur, de Cnferentie van de Heilige Vincentius, het werk der Damen van Barmhartigheid en Heilige Familie, het Kant Kmiteit, enz. Vlgens het Liber Memrialis kwam er bvendien k financiële steun via de militievergeding, de werklzenhulp, de hulp aan zwakke kinderen (Melkdruppel), hulp aan vluchtelingen en uitgedrevenen, hulp aan pgeëisten, hulp aan krijgsgevangen en gewne hulp. Een grt deel van de werkingsmiddelen van deze hulpfndsen was afkmstig van telagen die dr het gemeentebestuur werden tegekend. In het Liber Memrialis is een verzicht terug te vinden van de verschillende hulpverlenende instanties en de bedragen die zij tijdens de rlg besteedden (een ttaal van Belgische Frank). Daarnaast prbeerden mensen natuurlijk p allerlei manieren aan vldende vedsel te raken, en tierden smkkel en sluikhandel welig. VOEDSELCOMITE Jules Verstraete behrde tt het plaatselijk vedselcmité in 1914, gevestigd in de Aalterstraat. (Oud Ruysselede, 2001,3, p.105) Men stapte een uur te vet naar Wingene m een rantsen van Amerika te bemachtigen (Oud Ruysselede, 1994, pp ) De tramlijn Tielt-Aalter was in gebruik van 24 nvember 1914 tt 15 maart Daarna werd de lijn stilgelegd p Duits bevel. Een smeekbrief van het vedingscmiteit van Ruiselede mcht niet baten ndanks de ernstige prblemen die dit zu brengen vr de aanver van kpwaar en bevrrading. (Oud Ruysselede, 1987, 2, p. 82) Ntulen Gemeenteraad en Cllege Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 14

16 INNOVATIEVE OPLOSSINGEN VOEDSELTEKORT: Paardenmelk en suiker dat vr de paarden van de Duitsers bestemd was, werden aan een ziek kindje bezrgd via de nnkel die de paarden verzrgde (Oud Ruysselede, 2001, 3, pp ) Sluikhandel: vr een pakje suiker een halve kil bter (Oud Ruysselede, 1994, pp ) Adrienne Verhalle: m het gezin te nderhuden slachten ze zwijns in den duik (Oud Ruysselede, 1989, 2, pp. 3-13) DE DUITSE KANT: Naarmate de rlg verder vrderde kregen k de Duitse sldaten het niet gemakkelijk. Bvendien hadden ze vaak een hngerige familie zitten in hun thuisland. In het geval van Ruiselede sluiten hier twee verhalen bij aan. Duitse sldaten: plukten bntjes vr hun hngerige familie in Duitsland (Oud Ruysselede, 1994, pp ) Een Dmkerkenaar betrapte een Duitse sldaat die p zijn land aardappelen wilde stelen. Hij stak hem met zijn riek in de hand en zu daar het vuurpeltn vr krijgen. (Oud Ruysselede, 1993, 3) Fiche 5 Vedselprijzen en rantsenering. Verplichte tewerkstelling Naast materiële gederen werd k arbeid pgeëist. Er werden verplicht tewerkgestelden aangesteld die in Ruiselede f p andere plekken in het bezet gebied f aan het frnt, maar sms k in Duitsland, arbeid mesten verrichten. Ok de inwners van Ruiselede, zwel mannen als vruwen, leverden hun aandeel aan die verplichte tewerkstelling. In 1915 werd met dat del een lijst van 150 weerbare mannen pgesteld. Per wijk f gehucht werd een ft van de grep genmen m later werkweigeraars p te kunnen spren. Maandelijks werd deze lijst met weerbare mannen gecntrleerd en mesten de pgelijste mannen in het gemeentehuis verschijnen. De verplichte tewerkstelling hield nder meer in: hutkappen in het Sint-Pietersveld, het prichten van barakken vr mannen en paarden en de aanleg en nderhud van het vliegveld en bijhrende gebuwen p het Sint-Pietersveld en de nabijgelegen regi (vanaf augustus 1916). Dit vliegveld ( ) vrmde een vierkant met vlgende zijden: de steenweg Veldkapelleke-Kruiske, met het Gentse Veld als hinterland; dan de weg Kruiske-Lindeveld tt aan Ctjes hgte, met de Zuter als hinterland; dan naar t Gesticht met de vlakte naar t Lindeveld als verlenging; eindelijk de weg terug naar t Veldkapelleke. (Karel Lamnt in Ons Dmkerke, 1961, 2). Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 15

17 Bmen werden afgezaagd, bmgaten met dynamiet verwijderd, struikjes verwijderd en het plein geëffend. Bvendien werd vlgens diverse brnnen k dr pgeëiste arbeiders uit Ruiselede en Aalter een tramlijn aangelegd in de mgeving van het vliegveld m trepentransprt te vergemakkelijken en m de MG-Schule in Dmkerke te bevrraden. De tramlijn kwam vanuit Zwevezele en liep via De Wissel in Wingene dwars dr de velden naar de Oude Tieltstraat in Ruiselede m uiteindelijk Aarsele te bereiken. Aanvankelijk betaalden de Duitsers hiervr hge lnen en kn men in de streek rnd Ruiselede werken. Later in de rlg werden echter k grepen naar Sedan gestuurd waar ze in mensnwaardige mstandigheden dienden te werken. Een aantal Ruiseledenaren lieten er het leven, ten gevlge van het zware werk en de ntbering daar. De werkmgeving in en rnd de stad, die aan het frnt lag in Frankrijk, werd k wel de hel van Sedan genemd. Bekend is k de tewerkstelling van 51 jnge mannen in Verdun waar zij nbeschrijfelijke ntberingen leden maar ndanks de afmarteling en uitputting er na 2 jaar tch in slaagden te ntsnappen (Liber Memrialis). In 1918 werden een dertigtal Ruiseleedse meisjes pgeëist en verplicht tewerkgesteld. Dch met het vruwvlk knden zij geen weg en zij waren gendzaakt na krten tijd ze vrij te laten. (Liber Memrialis) Verplichte tewerkstelling was niet znder gevaar. Op 5 februari 1918 sneuvelden vijf Ruiseledenaren die tewerkgesteld waren in Hglede (er waren er 125 pgeëist), als gevlg van een Engels bmbardement. Het gevlg van de dd van de vijf Ruiseledenaren in Hglede was dat heel wat pgeëiste Ruiseledenaren uit de frntstreek wegliepen naar huis, waarp wedende Duitsers alle weerbare mannen die ze in Ruiselede te pakken knden krijgen pslten in het pensinaat. De grep slaagde er echter in te ntsnappen. Overzicht i.v.m. verplichte tewerkstelling van Ruiseledenaren dr Jzef Depredmme (Oud Ruysselede, 1986, 2, p. 138) 150 persnen meten vanaf 1915 regelmatig p cntrle naar gemeentehuis f de Ortskmmandantur (Oud Ruysselede, 1996, 1, p. 3-8) Weerbare mannen tussen 18 en 40 jaar wrden pgeëist m karweien in Ruiselede f aan het frnt te den. Diegene die werden pgeëist knden gemist wrden (minder winkeliers, vrije berepen, landbuwers). Per wijk/gehucht/ werkpleg werd ft genmen Werken in Ruiselede: aanleg vliegveld Sint-Pietersveld, bevrrading van frnt (hut uit de bssen van t Ruisleeds Veld), grte schuilkelder p de markt (niet gerealiseerd), lssen van wagns aan het tramstatin (Oud Ruysselede, 1996, 1, p. 38) plaatsen van barakken, aanleggen van tramlijnen (Oud Ruysselede, 1986, 2, p.138) De aanleg van het vliegveld - Karel Lamnt, Een vliegveld te Dmkerke ( ) (Ons Dmkerke, maart 1961, nr.2, blz ) De aanleg van het vliegveld - Adhémar Dauw, Het vliegveld van Sint- Pietersveld (Ons Dmkerke, juli 1966, nr.3, blz. 7-11) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 16

18 Aanleg van een tramlijn tussen Zwevezele en Aarsele via Wingene en Ruiselede dr pgeëiste arbeiders (Grt Ruiselede, jg. 1983, nr. 2, p. 8) Weerbare mannen meten naar Sedan aan het frnt in Frankrijk: de hel van Sedan. 2 mannen sterven er van ntbering, drie sterven thuis aan de gevlgen van het zware werk. (Oud Ruysselede, 1991, 4, pp ) + lied / (Oud Ruysselede, 1986, 2, p. 138) Verhaal Henri Claerhut die als mlenaar verplicht wrdt te werken in de mliggende bssen en later naar strafklnie in Sedan wrdt gestuurd en het niet verleeft. Lied: ZAB (Zivil Arbeiter Battailn) (Oud Ruysselede, 1991, 4, pp ) 5 Ruiseledenaren sneuvelen bij een Engels bmbardement in Hglede p 5 februari 1918 tijdens tewerkstelling (en verrijzenis van Henri Trensn) (Oud Ruysselede, 1996, 2, p ). Gevlg: veel Ruiseledenaren vluchten naar huis en verstppen zich. Op elke huisdeur met vrtaan een naamlijst van de bewners hangen m pzekingen te vergemakkelijken. (Oud Ruysselede, 1986, 2, p. 138). Mijn herinneringen: mijn brer kunnen redden van peising Sedan dr papier te veranderen (Oud Ruysselede, 1994,3, pp ) 1918: meisjes uit de breiwarenfabriek werden pgeëist. Nadat ze niet allemaal kmen pdagen wrden er willekeurig dertig meisjes uit hun huizen gehaald eind maart. (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 216) / (Oud Ruysselede, 1986, 2, p. 135) Opgeëiste mannen verlaten de frntstreek en gaan terug naar huis. Duitsers sluiten weerbare mannen p in het pensinaat (A. Verschuere. De zusters van Onze-Lieve-Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) Liber Memrialis Ruysselede nder de Duitsche Bezetting gedurende den vierjarigen rlg I Verplichte inkwartiering Bij de terugtrekking van het Belgisch leger werd een afdeling van de Lanciers drie dagen pgevangen bij priesters en burgers in de gemeente. Ok de munitiewagens van het Belgisch Leger blijven enkele dagen in het drpscentrum staan. Verschillende brnnen maken melding van verplichte inkwartiering van Duitse sldaten in hun huizen, maar k in de schlen tijdens de gehele rlg f gedurende enkele maanden. In het Liber Memrialis wrdt p 14 ktber 1914 melding gemaakt van de drtcht van het Duits leger: ( ) Twee maal verbleven de krijgslieden (5000) bij de priesters en de burgers vernachten en zij verklaarden zich zeer vldaan ver de ntvangst. In het Liber Memrialis vinden we verder k dat van begin 1915 tt augustus 1915 de klnne Nr. 5 nder leiding van Graaf van Ballestrem in de gemeente verbleef. Waar zij precies verbleven is niet gekend. In de peride werden Duitse trepen bij de burgerbevlking, het klster, de textielfabriek van tenmalig burgemeester Billiet, in de schlen en te lande p de pachtheven ingekwartierd. De kmmandatur was gevestigd p de hek van de Markt. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 17

19 Dat de ksten van deze inkwartiering hg pliepen en vaak p de schuders van het gemeentebestuur terechtkwamen, bewijst een beslissing van de Gemeenteraad p 31 december 1917, waarbij beslist wrdt aan het Gemeentekrediet een lening Frank te lenen m te vrzien in de betalingen van het bezettingsleger. In september 1918 wrdt k de druk bij de burgerbevlking m de steeds grtere aantallen sldaten verplicht te huisvesten te grt. De Gemeenteraad stelt een reglement p m de bevlking te vergeden: Overwegende dat de inkwartieringen der trepen zich, bijznderlijk in den laatsten tijd, vermenigvuldigd hebben, zdanig dat de inwners die dezen last hebben gedragen zuden behren hiervr eenige vergeding te ntvangen; ( ): Art. 1 De gewne inkwartiering der trepen bevat: 1 ) De inkwartiering met vedsel. Deze begrijpen het verschaffen van een mrgen; nen en avndmaal; eene slaapkamer, behrlijk bemeubeld vr de fficieren; eene plaats vrzien van het ndige legerstr vr de nderfficieren en sldaten, dit alles vlgens den rang der militairen; 2 ) De inkwartiering znder vedsel. Deze bevat het verschaffen van lgement, zals hierbven nder nr. 1 is beschreven. De gewne inkwartieringen der trepen begrijp daarenbven het ndige licht en vuur in de kwartieren der trepen. Art. 2 Er zal betaald wrden vr de inkwartiering: a) Met vedsel: luitenant-generaal: 10 fr. per dag, generaal-majr: 7 fr. per dag; hfdfficier: 5 fr. per dag; lagere fficier: 3 fr. per dag; nderfficier en sldaat: 1,5 fr. per dag b) Znder vedsel: luitenant-generaal: 5 fr. per dag, generaal-majr: 3 fr. per dag; hfdfficier: 2 fr. per dag; lagere fficier: 1 fr. per dag; nderfficier en sldaat: 0,20 fr. per dag Vr wat de vergedingen betreft vr afstand van plaatsen vr t inrichten van casin s, bureelen, scheerzalen, keukens, enz. zal iedere aanvraag afznderlijk aan de beslissing van den Raad vrgelegd wrden. Ok werd het Instituut p het Sint-Pietersveld tegen het najaar van 1917 zelfs vlledig ntruimd ten vrdele van de Duitse strijdkrachten en werden alle justitiekinderen en het persneel werden naar Merksplas en Ml gebracht. In de leslkalen van het klsterschltje in Dmkerke werden vanaf de herfst van 1917 de theretische lessen van de MG-Schule gegeven. De praktijkles ging dr in de nabijgelegen bltent van Herberg t Burgerswelzijn. Het efenterrein lag in de mgeving van t Ruiseleeds Veld, cmpleet met schietveld, aarden wallen en lpgraven. Een vreemde vrm van inkwartiering zien we in juli 1917 ten maar liefst 624 bannelingen die verznden waren dr de Duitse verheid in het klster en bij burgers werden pgevangen m na een maand pnieuw verplicht te vertrekken gezien zij niet in het Operatiegebied mchten blijven. (Liber Memrialis) Pstkaart met een Ruiseleeds berderijtje: de Duitse legerdkter die daar ingekwartierd was, stuurde de pstkaart naar het thuisfrnt. (Oud Ruysselede, 1995, 2, p ) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 18

20 Duitse aanwezigheid in Dmkerke - Adhémar Dauw, Het vliegveld van Sint-Pietersveld (Ons Dmkerke, juli 1966, nr.3, blz. 7-11) Duitse aanwezigheid in Dmkerke - Karel Lamnt, Een vliegveld te Dmkerke ( ) (Ons Dmkerke, maart 1961, nr.2, blz ) Rbert Stck: tijdens het eerste half jaar van de bezetting is het rustig, zelden een Duitse sldaat te zien (Oud Ruysselede, 1989, 1, p. 34) Rbert Stck: : de jngensschl vr kinderen van het persneel werd een slaapzaal vr hnderd sldaten. Vliegveld p Sint-Pietersveld. In het najaar van 1917 wrden de justitiekinderen zelfs naar Merksplas gebracht en k het persneel met mee. (Oud Ruysselede, 1989, 3, p.133) Sldaten bij Adrienne Verhalle thuis: Stieneke en Max, de patissier, waren de braafste (Oud Ruysselede, 1989, 1, pp. 3-13) Klaslkalen spellewerkschl (leerwerkschl vr vlksmeisjes) wrden in 1917 pgeëist vr een lazaret. Na de rlg met iedereen tt 14 jaar naar schl. Schl verdwijnt in jaren 30. Maria Claeys: Duitse inkwartiering niet prettig: platz machen, im schnee spielen (Oud Ruysselede, 1988, 1, p.39). Karel Lamnt, De MG-SCHULE te Dmkerke (Ons Dmkerke, nvember 1967,nr. 3, blz. 6-10) Liber Memrialis Ruysselede nder de Duitsche Bezetting gedurende den vierjarigen rlg I Liber Memrialis - 5 Octber 1914 I-253, 14 Octber 1914 I-254, 13 Juli 1917 I-264 Ntulen Gemeenteraad 31 december 1917 Ntulen Gemeenteraad 5 september 1918 Verzet Of er bevlking in pstand trad tegen de Duitse bezetter, en f dat effectief tt verzetsdaden leidde, is nduidelijk. Slechts twee verhalen zijn in Ruiselede hierver gekend. Secretaris/burgemeester (naargelang de brn) Jules Verstraete werd in 1916 verrdeeld tt een jaar gevangenschap in Duitsland mdat hij een zelfstandigheidsbewijs gegeven had aan een vruw uit Westrzebeke (Maria Der) die later van verspieding f spinage beschuldigd werd en in Ruiselede pgepakt werd (Liber Memrialis). Ok de zn van Kster Ackerman werd van spinage beschuldigd en verrdeeld tt 12 jaar gevangenschap in Duitsland (dus tt het einde van de rlg). Jules Verstraete (zie vedselcmité) werd in 1916 (nterecht) verdacht van medewerking met Engelse spinnen en krijgsgevangen genmen. Hij werd als Zivilgefangener naar Sennelager bij Paderbrn (Westfalen) gebracht. Via hem was een briefwisseling mgelijk tussen Belgische sldaten en het thuisfrnt. (Oud Ruysselede, 2001, 3, p. 105) Liber Memrialis Ruysselede nder de Duitsche Bezetting gedurende den vierjarigen rlg I Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 19

21 Aan het frnt/ krijgsgevangenschap (verhalen van ud-strijders) Hiernder vlgt ng een plijsting van enkele ud-strijders die hun verhaal deden in het heemkundige tijdschrift Oud Ruysselede (jg e.v.). Thephiel-Michel De Backer (nam deel aan de gevechten bij Merkem, de Stadenberg en Leie-slag en kreeg een bijzndere vermelding vr het met man en macht verdedigen van zijn pst, de brkken aarde en stukken mensenvlees vlgen tegen hem aan ( ), Thephiel-Michel was drager van een dienststreep en 6 frntstrepen. Hij bleek na de rlg dr de gaze gepakt te zijn) (Oud Ruysselede,1984, 1, p. 10) Mdest De Rest (beschrijving gasaanvallen kreeg pakje sigaretten van kning Albert krijgsgevangen) (Oud Ruysselede, 1986, 2, p. 107) Hnré De Fauw (bij bevrijding kwam hij vrbij zijn huis) (Oud Ruysselede, 1986, 1, p. 69) Camiel Vanhllebeke (anekdte ver de kerstnacht, bakker in Ruiselede, hielp bij prichting NSB) (Oud Ruysselede, 1985, 2, p. 68) Jules Rse (aalmezenier Sint-Pietersveld) (Oud Ruysselede, 1985, 1, p. 23): René Christiaens (vier jaar ijzerfrnt, half jaar bezetting Duitsland, vlgde cursussen en werd eerste sergeant, Frans kennen was belangrijk. (Oud Ruysselede, 2005, 2, april, p ) Octaaf De Smet (hnger aan het frnt vrijwilligers leerden handgranaten werpen, verbnden aan een premie) (Oud Ruysselede, 1984, 2, p. 74) Jules De Backer (als verplicht vrijwilliger van het bietenveld in Frankrijk geplukt- met gas bestkt - Rhurgebied bezet. Verhaal ver stervende vriend waarbij priester de biecht niet wilde afnemen.) (Oud Ruysselede, 1988, 3, p. 125) Alfns Meese (gewnd in de rlg en dr gaze gepakt, later metselaar aannemer, verlr zijn stamnummer en heeft jarenlang een graf in Steenstrate gehad, vrzitter NSB) (Oud Ruysselede, 1987, 1, p. 57) Francis Wylants (werkte samen met zijn vader in het Rijkspvedingsgesticht van Sint-Pietersveld in pdracht van gas- en elektriciteitsmaatschappij hij meldde zich vrijwillig aan herinnert zich brievensmkkel) (Oud Ruysselede, 1987, 3, p. 137) Raymnd Vertriest (krijgsgevangen met zware tcht naar Duitsland bij terugkeer is brer aan hersenziekte gestrven en zus aan appendicitis vrzitter NSB) (Oud Ruysselede, 1992, 4, pp ) Familie Henri Desmet De udste zn sterft in 1909, de tweede zn wrdt pgerepen tijdens WO I en sterft aan het frnt in Hij reed er rnd met de fiets als bde. De derde zn Adiel wrdt in 1919 pgerepen m vrede te bewaren en het land te beschermen (Oud Ruysselede, 2005, 2, april, p ) Familie Swanckaert (Aimé Swankaert was rijkswachter en maakte de slag m Ieper mee in 1915 (in WO II: militaire plitie) Hadden herberg t Burgerswelzijn(Brandstraat Dmkerke) en Mdest Swanckaert was daarnaast k slachter en winkelier die kpwaar rndbracht met hndenkar. Herberg: in de bltent was een machinegeweerschl Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 20

22 vr leerlingen van Duitse regimenten. Hun schietstand lag p de Kruisebergen. (Oud Ruysselede, 2002, 1, p. 22) Heel wat andere verhalen van ud-strijders verschenen k in de tijdschriften Ons Dmkerke (jg ) en 'Grt Ruiselede' (jg ). Lijst pgemaakt dr Marnik Braet en Geert Deguffry. Hun getuigenissen wrden hier niet in detail pgenmen, maar kan u nalezen in de bijlage. Het merendeel van deze sldaten nam deel aan de campagne van het Belgisch leger (terugtcht) en vcht aan het frnt (.a. de IJzerslag kt. 1914, bevrijdingsffensief 1918, bestkt met gassen, ). Smmigen raakten er gewnd en kwamen in hspitalen in Engeland terecht. Anderen belandden in Nederland f Duitsland. Opvallend in de getuigenissen is dat, bij het bevrijdingsffensief een aantal sldaten, na hun krte thuiskmst, hun grep verlieten m dan later weer in te pikken (meestal znder gevlgen). Jules Allaert, Gustaaf Carette, Jules Creman, Alfns De Ceuninck, Alidr De Fauw, Albéric De Fur, Jules De Grte, Maurice De Muyt, Arthur De Neve, Jules Deriemacker en Cyriel Desmet. (Jzef Vyncke, Oudsldaten te Dmkerke, in: Grt Ruiselede, 1979, nr. 1 (maart), blz. 3-8) Gustaaf De Ruyck, Rene Schnaert, Jzef Devisch, Eugene Devght, Tryphn Duytschaever ( 1915), René Lips en Edmnd Mauws. (J. Vyncke, Oudsldaten van Dmkerke, in: Grt Ruiselede, 1979, nr. 2, blz. 9-10) Raymnd Neirinck, Henri Vanderhaeghen, Alfns Vandevrde, Alfns Van Wnterghem, Jules Vanderscheure, Trifn Verstraete en Achiel Wijckhuys. (J. Vyncke, Oudsldaten uit Dmkerke, in: Grt Ruiselede, 1979, nr. 3 (ktber), blz. 4-6) Charles-Luis Claeys, Maurice Feys, Maurice Schutteet, René Van Biesbreck, Jules Van Ost ( 23/11/1914 Tienen) en Jules Wambeke. (J. Vyncke, Oudsldaten te Dmkerke, in: Grt Ruiselede, 1980, nr. 1 (maart), blz. 9-10) Alfns Busquaert (J. Vyncke, 60 jaar na de Wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1980, nr. 2 (juni), blz 10-12) Huisvader Alfns Busquaert schrijft diverse brieven naar huis. Uit de brieven blijkt k de grte bezrgdheid van Len ver de situatie thuis (dieren, gsten, ). Na de Wapenstilstand is Alfns in Antwerpen verantwrdelijk vr het verzamelen van Duitse munitie. Hij kwam er m bij de ntplffing van een munitiedept. Krt vrdien had hij zijn laatste brief geschreven. J. Vyncke, Zestig jaar na de Wapenstilstand , in: Grt Ruiselede, 1980, nr. 3 (ktber), blz. 9 Gustaaf Martens - Brun Van Wnterghem (J. Vyncke, Zestig jaar na de Wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1981, nr. 1 (febr.), blz. 9-11) Marcel en Remi Vandecasteele (J. Vyncke, 63 jaar na de wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1981, nr. 2 (juni), blz ) Aimé en Camiel Vuylsteke (J. Vyncke, 60 jaar na de Wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1981, nr. 3 (nvember), blz ) Henri en August Scherrens (J. Vyncke, 60 jaar na de wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1982, nr. 1 (maart), blz ) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 21

23 Adiel Meuleman (J. Vyncke, 60 jaar na de wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1982, nr. 2 (juni), blz ) De gebreders Jzef en Len Callens. (J. Vyncke, 60 jaar na de wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1982, nr. 3 (nvember), blz ) Len Callens was bij het begin van de rlg ingedeeld bij het Rde Kruis Aan het frnt was hij gewn sldaat. Hij beschrijft er de rustdagen achter de frntlinie: De rustdagen werden drgebracht in de ng bewnde drpjes achter het frnt. De sldaten hadden vrijaf vanaf 5u tt 7u in de namiddag en mesten m 8u p het appel zijn. U kunt al denken dat de winkeliers en herbergiers in hun npjes waren. ( ) Elke dag was een kermisdag, wijn, champagne waren al eens aan de beurt. De militaire muziekkapellen zrgden vr een gede stemming. ( ) Len Taveirne (De kstersfamilie Callens te Dmkerke J. Vyncke, 60 jaar na de wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1983, nr. 1 (maart), blz ) Len Taveine (J. Vyncke, 60 jaar na de wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1983, nr. 2 (juni), blz , ver Len Taveine (vervlg) met talrijke brieven aan zijn familie) Len Taveine (J. Vyncke, 65 jaar na de wapenstilstand 1918, in: Grt Ruiselede, 1983, nr. 3 (nv.), blz , ver Len Taveirne (vervlg en einde) met brieven aan zijn familie) Len Taveirne schreef in augustus en september 1914 (en k later in de rlg, maar daarvan hebben we geen neerslag gevnden) heel wat brieven naar het thuisfrnt met daarin getuigenissen ver de terugtcht van het Belgisch leger. De brieven werden gesmkkeld in ruil vr betaling per brief. J. Vyncke, Krijgsgevangene Jules De Grte, Vuurkruiser Jzef Devisch (met ftblad) en Interneringskampen in Nederland, in: Ons Dmkerke, juni 1969, nr. 2, blz Adhémar Dauw, Een laatste maal Waar wnden de Callens?, Ons Dmkerke, februari 1970, nr. 1, blz J. Vynck, Figuren van bij ns: p bezek bij Alfns Vandevrde, ereveldwachter te Dmkerke, in: Ons Dmkerke, 1965, nr. 1, p Dmkerke tijdens WOI Uit bvenstaande infrmatie bleek al dat Dmkerke tijdens WOI een bijzndere rl speelde. Het gesticht p het Sint-Pietersveld was dichtbij gelegen, het vliegveld werd er in de buurt aangelegd, de MG-Schule werd er pgericht. Bvendien werden in de bsrijke mgeving heel wat mensen tewerkgesteld vr het kappen van bmen. Diezelfde bmen die in augustus 1914 beschutting gaven aan talrijke vluchtelingen (Vliegende Maandag). De rlg was in Dmkerke nit veraf en de aanwezigheid van de Duitse sldaten heel pvallend. Z kregen de inwners van de parchie al heel vreg in de rlg een grt aantal Duitse sldaten ingekwartierd. Heel wat Duitse sldaten kwamen er k p rust na een verblijf aan het frnt. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 22

24 Het vliegveld p het Sint-Pietersveld werd aangelegd vanaf augustus Na enkele weken landden de eerste vliegtuigen er. Later werd het terrein vergrt en werden hangars en barakken en werk- en pslagplaatsen in hut f ijzer bijgebuwd. Munitie werd ndergrnds in kuilen bewaard. Naarmate de rlg vrderde greide niet enkel het vliegveld, maar nam k de bemanning te. Het aantal landende vliegtuigen greide. De bevlking in de huizen en straten rndm hrde bijna nphudelijk het gernk en gegrl van de mtren, die bij het landen bven Dmkerke-drp plts stilvielen, waarna de landing ingezet. Het gebeurde k dat geallieerde vliegtuigen de terugkerende Duitsers vergezelden en de landingsbaan bestkten met bmmen en mitrailleurvuur, met reactie van het afweergeschut tt gevlg. Een tweede vliegveld werd ng aangelegd meer zuidwaarts richting Dmkerke, aan de stkant van de Brandstraat tussen het drp en t Haantje. Dit plein werd echter nit gebruikt. Een bekende pilt die ng p het vliegveld in Dmkerke landde was Barn vn Richthfen. Op het kerkhf aan het Veldkapelleke werden enkele Duitse sldaten en vliegeniers begraven. Ok een Engelsman vnd er zijn laatste rustplaats. Een pvallende gebeurtenis in de mgeving van het vliegveld was k de kmst van een zeppelin in april Het gevaarte was in Ieper beschten en de bemanning getrffen (met dden en gewnden tt gevlg) en dreef met de wind mee richting Dmkerke. Het daalde langzaam en strtte neer p de sparren. Karel Lamnt, Een vliegveld te Dmkerke ( ), (Ons Dmkerke, maart 1961, nr. 2, blz ) Adhémar Dauw, Orlgsherinneringen 1914 van een tenmaals 5-jarige, (Ons Dmkerke, nv. 1964, nr. 1, blz. 2 en 14) Adhémar Dauw, Het jaar 1916 te Dmkerke, (Ons Dmkerke, 1966, nr. 3) Adhémar Dauw, Een vliegplein Sint-Pietersveld , (Ons Dmkerke, 1966, nr. 3) Karel Lamnt, Dmkerke nder de rlg 14-18, (Ons Dmkerke, maart 1965, nr. 2, blz. 7-8) Karel Lamnt, Dmkerke nder de rlg 14-18, (Ons Dmkerke, maart 1965, nr. 3, blz. 9) Adhémar Dauw, Dmkerkenaren in The U.S. Army 1918, (Ons Dmkerke, februari 1967, nr. 1, blz. 6-9 (+ftblad)). Uitgeweken Dmkerkenaren vchten met het U.S. Army m ns land te helpen. Js De Smet, Wat was de rlg van ?, (Ons Dmkerke, juni 1967, nr. 2, blz. 5-7) Adhémar Dauw, Wingene vanuit Dmkerke beschten (1918), (Ons Dmkerke,kt1968, nr 3,blz13-14) Adhémar Dauw Jzef Vyncke, De wapenstilstand van 1918 te Dmkerke herdacht 50 jaar na het einde van de rlg 14-18, (Ons Dmkerke, februari 1969, nr. 1, blz. 10) Karel Lamnt, Vluchtersmaandag te Dmkerke, (Ons Dmkerke, juli 1964, nr. 3, blz ) Karel Lamnt, De MG-SCHULE te Dmkerke, (Ons Dmkerke, nvember 1967,nr. 3, blz. 6-10). Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 23

25 Fiche 6 WOI situeren in de tijd en de tijdsgeest van het begin van de 19de eeuw. Getuigenissen van kinderen uit WOI. De Kerk, de Gdsdienstige Plechtigheden, de schlen, Cngregatiën en andere Vergaderingen (Liber Memrialis) De misvieringen knden gedurende de rlg drgaan. Gezien k de Prtestantse Duitsers p het einde van de rlg eveneens naar de kerk kwamen, werden de missen m de veertien dagen gehuden (beurtelings een Prtestantse en Kathlieke mis). Het bijwnen van de dienst dr de bevlking was talrijker in het begin dan p het einde van de rlg, vermedelijk dr ( ) de langen duur der beprevingen (..) en de slechte vrbeelden der ngdsdienstige Duitse en Fransche sldaten ( ). Het kerkgebuw bleef nbeschadigd tt p het einde van de rlg ten ntplffingen van nabijgelegen dynamiet het dak en de tren beschadigden en twee beschilderde glasramen vernielden. De meest waardevlle stukken werden in veiligheid gebracht in de tegemetselde kelders van het klster f bij particulieren in andere steden. De klkken werden niet pgeëist, maar luidden uit prtest gedurende de hele rlg niet. Het klster werd vanaf 1917 dr de Duitsers ingenmen vr inkwartiering en verschillende zalen werden k tt verpleegplaatsen ingericht. Echter, de zusters dienden het klster gedurende de rlg niet te verlaten. In het pensinaat werden de lessen in pgeschrt, maar vanaf 1916 knden de leerlingen pnieuw naar schl. Het aantal leerlingen steeg zelfs tt 150, enkel Vlaamse studenten. De lagere schlen knden hun deuren penhuden, behalve ten de klassen dr Duitse sldaten bezet werden (nvember 1917-maart 1918). Bij bezetting werden de klassen van de jngensschlen in particuliere huizen ndergebracht. De lessen werden plichtsbewust in het Vlaams gegeven en het prgramma werd gevlgd. Het schltezicht werd gedaan dr een staatsschlpzichter uit Tielt, maar het geestelijke tezicht kn niet gebeuren mdat men geen pasprt kn krijgen m vanuit Brugge naar Ruiselede te kmen. Opmerkelijk is dat in de nacht van 20 december 1917 dr Duitse sldaten in de Brederschl ingebrken werd, waarna ze vuur maakten met alles wat ze in handen knden krijgen (banken, lessenaars, leermateriaal, ). In de Staatsweldadigheidsschlen p Sint-Pietersveld werd in december 1917 het bevel gegeven m de lkalen van de succursale in Wingene, het gesticht in Ruiselede en het meisjesgesticht in Beernem te ntruimen m plaats te maken vr Duitse trepen. De jngens mesten naar Merksplas en Ml, de meisjes naar Namen. Liber Memrialis Ruysselede nder de Duitsche Bezetting gedurende den vierjarigen rlg I Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 24

26 Einde Eerste Wereldrlg De p handen zijnde bevrijding werd deels verwacht. Getuigen maken melding van terugtrekkende Duitse sldaten in grt cntrast met hun trimfantelijke drtcht in In het klster werden tal van gewnde Duitse sldaten verzrgd in het pgerichte lazaret. Beblede ambulancewagens reden er in september en ktber 1918 af en aan. Ok vr de Franse bevrijders werd in ktber 1918 een veldhspitaal in het klster ingericht. Vlgens geruchten wilde de Duitse legerstaf, die ingekwartierd was p Sint- Pietersveld, Ruiselede tt het uiterste te verdedigen. Er werd echter nit hevige strijd geleverd. Slechts één bus (van de geallieerden) viel p 17 ktber p de stal van het klster. Later die dag verlieten de laatste Duitse sldaten, uitgeznderd de wachten, de gemeente. Bijna exact vier jaar na de Duitse inval, werden Dmkerke en Ruiselede p 19 ktber 1918 bevrijd dr Franse sldaten nadat de allerlaatste terugtrekkende Duitsers enkele strategische punten lieten explderen. Naast materiële schade vielen hierbij geen gewnden en het stpte de pmars van de Fransen maar even. Tielt werd bevrijd dr de Franse generaal Bissudy, maar het is nduidelijk nder wiens bevel Ruiselede bevrijd werd Franse sldaten strmden de gemeente binnen. De bevlking reageerde pgelucht en eufrisch p de kmst van die Franse geallieerden. Op 1 nvember 1918 zrgde een laatste Duitse luchtaanval vr een bmmenregen die naast de Markt vral de mliggende weiden en velden trf. Op 11 nvember 1918, de fficiële wapenstilstand, werd k in Ruiselede feestgevierd. Tijdens deze feestelijkheden werd nder meer een fakkeltcht gerganiseerd dr de Franse sldaten en vierde men met vuurwerk. Dr een nvrzichtigheid kwam hierbij een vuurpijl dr een penstaand venster in de kerktren terecht waar het aanwezige hut vuur vatte. Na het blussen ntdekte men er (dr een Duitse, Kathlieke sldaat) nschadelijk gemaakte dynamietbuizen. Niet alleen de kerk van Ruiselede ntsnapte aan de vernieling, k de kerk van Dmkerke bleef tijdens en p het einde van de rlg ngeschnden (drdat Duitse sldaat het bevel tt vernietiging negeerden). Vr mensen die gezien werden als cllabrateurs, vaak arme arbeidersvruwen die een centje wilden bijverdienen, brak een lastige tijd aan. Vanaf 1918 zal de burgerbevlking ng een zware pdffer te verwerken krijgen wanneer de Spaanse griep ten vlle uitbreekt en heel wat slachtffers zal maken. In het Rijkspvedingsgesticht (Instituut) vielen heel wat slachtffers. In Ruiselede stierven in ktber 28 mensen, in nvember 42. Terugtrekking Orlgsfietsen uit 1918 met ressrtjes (veertjes) f gevlchten krden (Oud Ruysselede, 1994, pp ) Duitse verheid waakte erver dat de individuele sldaat crrect ptrad tegenver de bevlking (Oud Ruysselede, 1994, pp ) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 25

27 Het Duitse leger trekt zich terug. Lazaret in het klster + dreiging (A. Verschuere. De zusters van Onze-Lieve-Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) Liber Memrialis - 1 Nvember 1918 I-274 Bevrijding Adhémar Dauw, Wingene vanuit Dmkerke beschten (1918) (Ons Dmkerke,kt1968, nr 3,blz13-14) Vernietiging afgewend (A. Verschuere. De zusters van Onze-Lieve- Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) Het bmbardement wrdt beschreven dr een Franse sldaat p 23 ktber 1918 (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 216) Maria Claeys vertelt ver de kmst van de Franse geallieerden: de blauwgrijze sldatenpakken i.p.v. de grengrijze. Blijven ingekwartierd en krijgen sepresten van de sldaten. (Oud Ruysselede, 1988, 1, p. 39) Springstf p strategische plaatsen aangebracht dr de Duitsers: putten met dynamiet p bruggen, kruisstraten, markt, kerk, pastrij, kwakkelstraat. (Oud Ruysselede, 1984, 1, p. 40) Liber Memrialis -11 Nvember 1918 I en Oud Ruysselede,, 1996, 1, p. 41: Zaterdag 19 ktber 1918 trkken Franse sldaten Ruiselede binnen. Rnd 5u30 s mrgens deden de laatste Duitsers de mijnen springen. Dit hield het Franse leger maar een half uur p.) Instrtingen en beschadigingen. Veel schade p de markt, (Duitsers kwamen p bepaalde plek buren verwittigen m dekking te zeken) Rnd 9u s vrmiddags eerste Franse sldaten dr Bruggestraat richting de Knk. Waren pgehuden bij bruggen van de Pekebeek die waren gedynamiteerd. Beek pgevuld met bussels hut dr burgers. Kerktren van Dmkerke en Ruiselede p dynamietlijst maar bleef gespaard (Duitser die tren mest pblazen, was seminarist) Geen gewnden dr ntplffingen. Maar wel andere gewnden: veldhspitaal in klster werd dr Fransen gebruikt. Veel sldaten werden p kerkhf van Ruiselede begraven die er werden gestrven (4 Belgen, 75 Fransen, 37 Duitsers) Ok burgerlijk slachtffer p 19 ktber. Henri Braet sterft bij zijn terugkeer van een ssenlevering in Van Drens bs (Axpelle?) in mitrailleurvuur. (k twee Belgische sldaten sneuvelden daar). Feestelijkheden 11 nvember Vuurpijl in de kerk met brand tt gevlg. Ontdekken vlgende dag twee buizen met dynamiet die nschadelijk gemaakt waren. Liber Memrialis - 11 Nvember 1918 I- 275 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 26

28 Spaanse griep Rbert Stck ver vele sterfgevallen van de Spaanse griep in 1918: Eerst een paar bevreemdende sterfgevallen, dan ngmaals twee, dan drie. Het stpt niet meer ( ). Binnen de veertien dagen is de helft van het instituut weggemaaid. (Oud Ruysselede, 1989, 3, p. 133) Begin nvember wedt de Spaanse Griep: in ktber verlijden 28 mensen, in nvember 42 (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 216) Vergeldingen Rbert Stck: vergeldingen p Duitsgezinden f vruwen die meeheulden met de Duitsers (1989, 3, pp. 133) Vral vruwen kregen het hard te verduren (Oud Ruysselede, 1994, 3, pp ) Vlgens het Liber Memrialis werden 5 nwettige kinderen gebren van Duitschen rsprng. ( ) Smmige jnge dchters waren k veel te lichtzinnig in hunnen nderhandelingen, zwel met de Duitschers als met de Franschen ( ) - Liber Memrialis Ruysselede nder de Duitsche Bezetting gedurende den vierjarigen rlg I Fiche 7 Kaart van Eurpa na WOI. Fiche 8 Na de Grte Orlg de Grte stilte : muzische crssver (beeldactiviteit/bewegingsactiviteit) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 27

29 INTERBELLUM Gevlgen Eerste Wereldrlg Onmiddellijk na de Eerste Wereldrlg De lichamelijke en materiële schade was grt na het einde van de Eerste Wereldrlg. Waar mgelijk werden schadevergedingen tegekend dr de verheid vr het verlies van vee, gsten f vr schade aan gebuwen. Z kwam het gemeentebestuur tussen in de betaling van leveringen die dr de Duitsers niet f nregelmatig aan de betrkken landbuwers werden verged, dr zelf de sm te vrzien, f dr een dssier vr rlgsschade bij de bevegde rechtbanken in te dienen. Het psychische en lichamelijke leed was echter meilijker te verzachten. De Gemeenteraad kende in 1919 wel een vergeding te aan iedere pgeëischte, ten getalle van 51, die p 30 nvember zijn pgeëischt en dr dwang geznden gewrden zijn naar de streek van Verdun, ( ) van 150 frank. Veel ud-strijders kwamen gehavend, mentaal en fysiek, thuis. Smmigen nder hen waren krijgsgevangen geweest, smmigen dr de gaze gepakt. Velen kwamen pas in 1919 terug na een bezetting van Duitsland. De bevrijding dr de Franse geallieerden had tt gevlg dat de Franse sldaten ng tt begin 1919 in Ruiselede verbleven en ingekwartierd waren bij de Ruiseleedse bevlking. Al p 17 augustus 1919 werden Vredefeesten gerganiseerd. Het centrum van het drp werd versierd met vlaggen en er waren praalprten pgericht. In 1923 werd een rlgsmnument pgericht ter nagedachtenis van sldaten en burgers die tijdens de rlg gestrven waren. Ok twee ud-strijdersbnden zagen het licht na het einde van de Eerste Wereldrlg. Ntulen Gemeenteraad mei 1919 Franse geallieerden in Ruiselede (ft ntabelen en Franse aalmezenier). Kerktren vlg in brand maar werd geblust. Feeststemming, verbredering tussen burgers en sldaten. (Oud Ruysselede, 1996, 1, p. 41) Inkwartiering Franse sldaten tt begin 1919 (Oud Ruysselede, 1996, 1, p. 41) Wegens nveilige situatie in Hngarije werden kinderen bij pleeguders ndergebracht p herstelvakantie in 1925: In Ruiselede kwam Mikls Bach en bleef. (Oud Ruysselede, 1986, 1, p. 31 / Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 218) Vredefeesten 17 augustus Liber Memrialis -17 Ogst 1919 I-302 Ntulen Gemeenteraad - 5 februari 1920 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 28

30 Oud-strijdersbnd Krt na de rlg wrdt in het Liber Memrialis al melding gemaakt van een eerste vergadering van ud-sldaten: de Kristen Sldatenbnd (12 ktber 1919) die k in 1920 en 1921 ng een feest rganiseerde. Of deze vereniging later pging in andere ud-strijdersbnden f van naam veranderde is niet gekend. Beter gekend zijn de twee ud-strijdersbnden die in de jaren 1920 werden pgericht: het grtere VOS (vral Vlaamsgezind) en het kleinere NSB (vral Belgisch gezind). Tijdens de pkmst van het Vlaams Natinalisme splitste de VOS zich in een radicalere en een meer gematigde strekking, de Vuurkruisers). Op 11 nvember werd de Grte Orlg steeds herdacht. Na de Tweede Wereldrlg zuden de Vuurkruisers en NSB samen één ud-strijdersbnd vrmen. Kristen Sldatenbnd (Liber Memrialis -12 Octber I-304 en 5 December 1920 I-317 Twee ud-strijdersbnden in Ruiselede (Oud Ruysselede, 2005, 2, pp ) VOS (Vlaamse Oudstrijdersbnd) splitsing Vuurkruisers NSB: kleinere bnd van Camielke 11 nvember herdenking: ruwdienst, ddenhulde mnument, blementuil, Harmnie Sint-Cecilia, cafébezeken, eetmaal, cinemavertning/tneel/bnte avnd, pintjes (2005, 2, pp. 56) Orlgsmnument In 1918 werd al beslist een kader in de kerk te hangen met daarp de namen van de gesneuvelden. Tch kn men niet achterblijven met de traditie van het buwen van rlgsmnumenten en besliste men k in Ruiselede een gedenkteken p te richten. Dit ndertussen belangrijk stuk materieel erfged werd p 16 september 1923 fficieel ingewijd. Vrafgaand aan die inwijding vlgde heel wat vrbereiding dr een speciaal pgericht rlgscmité. Deze vrbereidingen en de uiteindelijke inwijding staan uitgebreid beschreven in het heemkundige tijdschrift van Oud Ruysselede (jaargang 1993, 4, p. 150). In het Liber Memrialis wrdt een plan van de grafkelder vermeld. Liber Memrialis -8 December 1918 I-277, September 1923 I Vrbereiding rlgsmnument start p 29 januari 1923 (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 217) Samenwerking tussen Ruiseleedse ud-strijders VOS en NSB (Oud Ruysselede, 2005, 2, p. 53) Inhuldiging p zndag 16 september 1923 (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 217) Werk dr Alïs De Beule (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 217) Tekst dr Thepiel Vander Meersch (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 217) 22 namen van sldaten, 13 namen van burgers (waarnder 10 pgeëisten). (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 217) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 29

31 Fiche 9 Herdenkingsmnumenten : beeldactiviteit Plitieke en sci-ecnmische gebeurtenissen tijdens Interbellum Het interbellum kent een aantal kenmerkende plitiek-ecnmische gebeurtenissen. Denken we maar aan de leerplicht die in vege treedt na de Eerste Wereldrlg, het Algemeen Enkelvudig Stemrecht f de ecnmische crisis die eind de jaren 20 wereldwijde prblemen zal verrzaken. Ok een aantal technische ntwikkelingen, smmige in gang gezet dr uitvindingen tijdens de Eerste Wereldrlg, kmen tt stand. Bijznder vr Ruiselede is hier de aanwezigheid van de Zendmasten en het Radistatin p het grensgebied met Wingene, die tt p de dag van vandaag ng steeds in de mgeving van het Sint-Pietersveld te zien zijn. Kning Albert I kwam p 19 december 1923 de eerste steen leggen van de gebuwen. Zendmasten Buw zendmasten vanaf 19 december 1923 Radiverbinding met Lepldstad en crrespndentie met Amerika vanaf maart december 1933 ngeluk met Brits vliegtuig (Oud Ruysselede, 2006, 4, pp ) Zie k: Oud Ruysselede, 1988, 3, pp Kning Albert I (Liber Memrialis-19 December 1923 I-352 Op het gebied van vrije tijd en ntspanning waren in het interbellum vral de vlksfeesten pvallend: de inhuldiging van het mnument (1923), de Guldensprenfeesten met het rnddragen van de reus Willem van Gullik (1931), de feestelijke kapelwijding p het Ruiseleeds Veld (1932), het penluchttneel Willem Tell in het park (1934), de inhuldiging van het Heilig Hartbeeld met uitgebreide straatdecratie (1937), enz Bijznder was k de kmst van Cinema Mderne. Emiel Braeckevelt kwam in 1923 terug uit Amerika en bracht een mbiele cinemauitrusting mee die per vrachtwagen ververd kn wrden. Hij rganiseerde vertningen van (ten ng stmme) films in de mliggende drpen, vaak in een tent, maar later k in zalen en cafés. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 30

32 Vrije tijd en dienstverlening - Uitbuw penbare diensten Oprichting penbare bekerij (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 221) Oprichting brandweerkrps: i.t.t. ud-strijders-pmpiers (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 22) - Uitbuw verenigingsleven Start gezinsbnd 1923 (Oud Ruysselede, 2003, 3, p. 127) Ontstaan Berenjeugdbnd Ruiselede (Oud Ruysselede, 1988, 3, p. 111) 1942: Opstart KSA (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 223) Openluchttneel Willem Tell (Oud Ruysselede, 2006, 4, p ) en andere tneelpveringen dr verschillende tneelgildes - Prcessies en steten (christelijk gelf) Heilig-Hartfeesten zndag 13 juni 1937 (Oud Ruysselede, 1987, 2, pp ) In de meimaand gingen de meders van Dmkerke samen met hun kinderen p bedevaart naar Ostakker (Oud Ruysselede, 1992, 2, p. 93) Guldensprenfeesten met het rnddragen van de reus Willem van Gullik (Oud Ruysselede, 2002, 3, pp ) Buw van een nieuwe kapel p het Ruiseleeds Veld, met feestelijke inwijding (Oud Ruysselede, 1997, 3, p. 126 e.v.) - Ontspanningsmgelijkheden Cinema Mderne Gebreders Braeckevelt (uit Amerika) (Oud Ruysselede, 1986, 1, p. 8) Sluiting van veel bruwerijen na WO I: wegens peisingen, wegens intrductie bieren p lage gisting) (Oud Ruysselede, 1984, 2, pp ) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 31

33 TWEEDE WERELDOORLOG Algemeen kader In 1919 werd Duitsland als schuldige vr de Eerste Wereldrlg aangeduid in het Verdrag van Versailles. Als gevlg daarvan werden zware militaire en industriële beperkingen vastgelegd in dat verdrag. Bvendien verlr Duitsland grndgebied en werd het land zware herstelbetalingen pgelegd. De nederlaag, de bepalingen van Versailles en de zware prblemen die verrzaakt werden dr de ecnmische crisis tijdens de jaren 1920 resulteerden in spanningen en plitieke nrust. In 1933 kwam Adlf Hitler met zijn NSDAP-partij p demcratische wijze aan de macht. Hij belfde beterschap, ecnmische vruitgang en krikte het vernederde natinale gevel p. Stap vr stap begn Duitsland de beperkingen die in het Verdrag van Versailles (dr Hitler Diktat van Versailles genemd) pgelegd waren, te schenden. Een rlgsecnmie kwam p gang en nder het mm van lebensraum viel Hitler stelselmatig ander, Duitsland mringend grndgebied binnen. De rlgsdreiging hing in de lucht en vanaf eind september 1938 besliste de Belgische regering m mannen te mbiliseren 3. Op 1 september 1939 vlgde een tweede mbilisatieglf in België. Op 1 september viel Duitsland k het Plse grndgebied binnen. Dat was een brug te ver vr Frankrijk en Grt-Brittannië, die p 2 september de rlg verklaarden. Pas p 10 mei 1940 zu de Duitse dreiging in België reëel wrden. Daarm wrdt de peride tussen 1 september 1939 en mei 1940 k wel schemerrlg genemd. In 1941 werden k Japan (langs de kant van de asmgendheden: Duitsland en Italië) en de Verenigde Staten (bij de geallieerden) betrkken bij de Tweede Wereldrlg. 4 Fiche 10 Tijdbalk WOII Fiche 11 WOI en WOII: gelijkenissen en verschillen 3 Vankeersbilck, (J.) De langzame maatschappelijke transfrmatie in een behudsgezinde stad ( ). In: Geschiedenis van Tielt. Tielt, Lann, 2009, pp Van Den Wijngaert (M.), De Wever, (B.), Maerten, (F.) (e.a). België tijdens de Tweede Wereldrlg. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 2004, 317 p. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 32

34 Start Tweede Wereldrlg Mbilisatie Op bevel van de regering Pierlt kregen alle Belgische jnge mannen tussen 18 en 35 jaar het bevel zich p eigen kracht naar Reselare en later naar Frankrijk te begeven, m niet in de handen te vallen van het prukkende Duitse leger 5. Rekrutering in het Instituut Sint-Pietersveld: bevel van de Belgische regering waarbij jngeren tussen 18 en 35 jaar (met deken en mndvrraad vr twee dagen) naar Reselare mesten. (Oud Ruysselede, 2002, 2, p. 91) Enkele jngens en een begeleider van het Instituut kwamen m bij bmbardement in Abbeville p weg naar Ruen p 20 mei 1940 (Oud Ruysselede, 2002, 2, p. 91) Inval Duitse sldaten mei 1940 Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers België binnen. Ze slaagden er in m p amper achttien dagen tijd België vlledig te ververen. Dit staat bekend als De Achttiendaagse Veldtcht. Heel wat Belgische sldaten werden krijgsgevangen gemaakt en naar Duitsland gebracht, waar ze in kampen terechtkwamen f verplicht tewerkgesteld werden. Het merendeel nder hen werd in 1941 vrijgelaten. Ok bven Ruiselede werden luchtaanvallen uitgeverd. Maurits de Muyt schrijft in zijn dagbeken ver hevige gevechten en bmbardementen. Al p 10 mei schrijft hij Duitsche vliegers rnd 4u bven de gemeente. Herhaalde malen alarm Een Duitsch vliegtuig wrdt neergeschten, 1 dd en 3 gekwetst 6. Reclamepanelen werden vlug uit het straatbeeld verwijderd mdat men gelfde dat Duitse spinnen er geheime bdschappen hadden verbrgen. De verdediging dr de burgerwacht was een klucht: de mannen waren niet gedrild, hadden geen herkenningstekens en patruilles bleven zitten in de herbergen. Ondertussen trkken Franse trepen vrbij en rukten ze p naar de strijd in de streek rnd Aalter. In de chas sleg een grt deel van de bevlking p de vlucht. Op 15 mei: ( ) vrtdurend kmen jnge gasten van 16 à 35 jaar vrbij. Rnd 8u kmen er 2000 te ( ) en gaan eten bedelen aan de deuren. (Maurits de Muyt, Oud Ruysselede, 1988, 1 p. 10) Ok de daarpvlgende dagen kwamen heel wat vluchtelingen vrbij. Op 26 mei sneuvelden een aantal nder hen bij een bmbardement in de mgeving van het Sint-Pietersveld. 5 Vankeersbilck, (J.) De langzame maatschappelijke transfrmatie in een behudsgezinde stad ( ). In: Geschiedenis van Tielt. Tielt, Lann, 2009, pp Uit het dagbek van Maurits De Muyt Oud Ruysselede, 1988, p. 9. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 33

35 Het klster ving van 10 tt 28 mei heel wat vluchtelingen p, bvenp de gewnde Belgische sldaten die vanaf 17 mei in een haastig pgesteld hspitaal in een vleugel van het pensinaat werden verzrgd. Vanaf 19 en 20 mei meldden getuigen de terugtrekking van Franse en Belgische trepen. De kerktren diende hierbij als uitkijkpst. Tijdens de laatste meidagen van 1940 lag Ruiselede nder zwaar artillerievuur. De kerktren werd zwaar beschadigd (en zu in nvember mwaaien en k de Bruggestraat (waarnder het klster) werd zwaar getrffen. De materiële schade was grt en er vielen 14 burgerslachtffers: 2 Ruiseledenaren en 12 vluchtelingen. In alle chas en vernieling drpte het Duitse leger stribriefjes met de prep aan de Belgische sldaten m de wapens neer te leggen. Op 27 mei vertrk het Belgisch leger, p de vet gevlgd dr Duitse sldaten die Ruiselede de vlgende dagen binnentrekken. De eerste Duitse sldaten zijn te zien p 28 mei m 6u, rnd 7u s mrgens vlgde de vergave. Tijdens deze eerste dagen van de bezetting vingen het klster en het pensinaat Duitse sldaten en Belgische krijgsgevangen p. Na 18-daagse veldtcht in mei: heel wat vluchtelingen dr Ruiselede (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 223) Er vallen militaire en burgerlijke slachtffers tijdens de inval: 14 burgerlijke slachtffers tijdens meidagen 1940 (Oud Ruysselede, 2001, 4, p. 181) 20 mei: er wrdt bijna gevchten m brd, margarine. Er is niets meer. Herbergen geslten (Oud Ruysselede, 1988, 1, pp. 9-15) 26 mei: aantal vluchtelingen kmen m dr bmbardementen in Sint- Pietersveld (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 223) Hevige gevechten en bmbardementen (Maurits De Muyt in Oud Ruysselede, 1988, 1, pp. 9-15) 28 mei m 6u: Duitse sldaten kmen binnen. Rnd 7u vergave (Oud Ruysselede, 1988, 1, pp. 9-15) mei: Duitse sldaten trekken binnen (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 223) Kerktren wrdt beschadigd en waait m in nvember (Oud Ruysselede, 2006, 4, p. 223) Stribriefjes dr Duitse leger met prep tt Belgische sldaten m wapens neer te leggen (Oud Ruysselede, 1988, 1, pp. 9-15) Klster vangt vluchtelingen en terugtrekkende, gewnde Belgische sldaten p. Het klster wrdt zwaar getrffen in mei 1940 (A. Verschuere. De zusters van Onze-Lieve-Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) Dagbek van Maurits De Muyt: meidagen van 1940 (Oud Ruysselede, 1988, nr. 1, p. 9-15) Dagbek van Maurits De Muyt: juni 1940 (Oud Ruysselede, 1988, nr. 3, p ) Dagbek van Maurits De Muyt: augustus 1940 (Oud Ruysselede, 1989, nr. 4, p ) Dagbek van Maurits De Muyt: najaar 1940 (Oud Ruysselede, 1990, nr. 2, p ) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 34

36 Dagbek van Maurits De Muyt: vrjaar 1942 (Oud Ruysselede, 1993, nr. 1, p ) Tijdens Tweede Wereldrlg Opnieuw kwam Ruiselede in bezet gebied te liggen. In Tielt zu het aantal peisingen geringer zijn dan tijdens de Eerste Wereldrlg en k de hnger, de armede en ziekte sleg er minder te. Vermedelijk was dat k het geval in Ruiselede 7. Cntrle van de penbare rde Opnieuw werd een Ortskmmandantur pgericht en pnieuw kwam een hele administratie p gang. De Kmmandantur was gevestigd in de Bruggestraat 8, de administratie was in het gemeentehuis. Intussen bleef de burgemeester van Ruiselede, Julien Billiet, aan maar hij nam in 1942 ntslag. Ok tijdens deze rlg vrmde de cnstante en allesmvattende Duitse regelgeving een rem p het leven van de bezette bevlking. Ortskmmandantur in het huis van Cam. Maenhut, Bruggestraat 8 Burgemeester Julien Billiet verzet zich tegen Duitsers en neemt ntslag in 1942 (Oud Ruysselede, 2005, 4, p.121) Landbuwhuishudschl kn niet meer p gemeentehuis drgaan tijdens de rlg: de Duitsers hadden ruimte ndig vr hun uitgebreide administratie. (Oud Ruysselede, 1995, 1, pp ) Een Duits uur wrdt ingeverd (Oud Ruysselede, 1988, 2, pp ) Speciale vergunningen ndig vr het autrijden (Oud Ruysselede, 1988, 2, pp ) Opeisingen van gederen Net als tijdens de Eerste Wereldrlg werden heel wat gederen en prducten pgeëist dr de bezetter. Men mest duiven binnenhuden en afmaken (Oud Ruysselede, 1988, 2, pp ) Net na inval: Alles dat aan het Belgisch leger behrde en in het bezit was van de burgers mest wrden binnengedragen, anders zuden er huiszekingen vlgen. (Oud Ruysselede, 1988, 2, pp ) Fietsen wrden ingevrderd (Oud Ruysselede, 1988, 2, pp ) Bevel: ud kper, zink, blik, wit blik enz. dat niet gebruikt wrdt, met ingeleverd wrden tegen gede prijzen. (Oud Ruysselede, 1988, 3, pp ) 7 Vankeersbilck, (J.) De langzame maatschappelijke transfrmatie in een behudsgezinde stad ( ). In: Geschiedenis van Tielt. Tielt, Lann, 2009, pp Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 35

37 Vanaf 12 ktber 1941 namen Duitsers alle kper in beslag (Oud Ruysselede, 1992, 1, pp ) Verplichte tewerkstelling Naast het peisen van gederen werden er k in de Tweede Wereldrlg arbeiders pgeëist. Orsprnkelijk was er in Tielt (en dus vermedelijk k in Ruiselede, al werden hier geen gegevens ver teruggevnden) veel vrijwillige tewerkstelling in Duitsland. Een gevlg van het hge werklsheidscijfer. Vanaf 6 maart 1942 werd dr de Duitsers een verplichte tewerkstelling in België ingeverd en vanaf 6 ktber 1942 k in Duitsland. Lijsten met namen van jnge arbeidskrachten werden bij het gemeentebestuur pgevraagd. Wie in aanmerking kwam werd verplicht zich tt de Werbestelle te wenden waar de aanmelding mest gebeuren. De Werbestelle was een aanwervingsbureau vr Belgische arbeiders in de Duitse industrie 8. De Hilfsfeldgendarmerie (vaak leden van de VNV) en de Zivilfahndungsdienst (Belgen) hadden.a. de pdracht werknwilligen p te spren. Vele werkweigeraars prbeerden hun preping te vermijden en dken nder. Via Oud Ruysselede is het verhaal bekend van Valère Degeyter. Hij vcht met het Belgische leger tijdens de meidagen van 1940, werd krijgsgevangen gemaakt en werd na zijn vrijlating lid van het verzet. In 1943 negeerde hij meerdere prepen vr verplichte tewerkstelling in Duitsland. Uiteindelijk werd Valère p 3 augustus 1944 pgepakt als werkweigeraar (men wist gelukkig niet dat hij actief was als verzetslid). Hij belandde p 10 augustus p één van de laatste treintransprten richting Duitsland en kwam in het werkkamp Kahla terecht. Velen schuilden vr de Feldplizei. Hilfsfeldgendarmerie (leden VNVen Zivilfahndungsdienst hielpen werknwilligen p te spren Werkweigeraars: Valère Degeyter (Oud Ruysselede, 2005, 4, p ) Rger van Drne p de vlucht p 18 mei Onderstand en sciale hulpverlening Hewel de hnger en armede in de Tweede Wereldrlg beperkter zuden zijn dan de Eerste Wereldrlg, werden tch een aantal maatregelen genmen. De Winterhulp werd pgericht en het eten werd gerantseneerd. Prducten zals suiker, chclade en kffie waren slechts af en te te krijgen. Vral klniale prducten waren zeldzaam, maar k bepaalde huishudelijke waren zals zeep en lie waren niet altijd beschikbaar. Wat vrradig was, kn men beperkt kpen met rantseneringszegels. 8 Vankeersbilck, (J.) De langzame maatschappelijke transfrmatie in een behudsgezinde stad ( ). In: Geschiedenis van Tielt. Tielt, Lann, 2009, pp Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 36

38 Elk gezin werd ingeschreven bij een specifieke winkel en kn in die winkel enkel met behulp van zegels vedsel f gebruiksvrwerpen bekmen. Het aantal zegels per gezin f persn was strikt vastgelegd en kn maandelijks in het gemeentehuis afgehaald wrden. Werkweigeraars, ndergedken persnen f vluchtelingen hadden geen recht p zegels. Via creatieve plssingen prbeerde de gewne bevlking het vedseltekrt wat te verhelpen en alle stukjes braakliggende grnd werden benut vr de teelt van vedsel. Het zelf kweken, telen f maken van vedingswaar werd pnieuw ndzakelijk. Ok ude en nieuwe bewaartechnieken werden tijdens de rlg gretig tegepast. Prducten kpen p de zwarte markt was verbden, maar werd tch gedaan, hewel dit heel duur was. Een meevaller was de wnderbaarlijke haringvangst in de winter van De zusters van het klster vingen gedurende rlg niet enkel vluchtelingen f gewnde sldaten maar k hulpbehevende kinderen p. In de zmer van 1942 en 1943 kwam een grep van 40 kinderen (8-12 jaar) uit Gent en Brugge (vakantieklnie) naar het klster. In maart 1943 richtte men in het klster p vraag van de Geestelijke Overheid een tehuis vr zwakke kinderen p, waar telkens vr drie maanden een grep van 35 meisjes van 4 tt 14 jaar p herstellingskuur knden kmen. VOEDSELHULP Winterhulp: m ndlijdenden aan vedsel, kleren en klen te helpen. Gratis sepbedeling in Den Tap Levertraan in de schlen aan kinderen m vedseltekrt aan te vullen. Cmiteitbrd was met de ndige zegels te kp bij de bakker: veel zemelen (gruis) en zelfs gemalen str Massale aanver in winter van sprt en levaart (verse haring) (Oud Ruysselede, 1995, 1, pp. 3-15) Berenjeugdbnd helpt met het bedelen van de winterhulp. Dagelijkse sepbedeling aan de hulpbehevenden van Ruiselede, Dmkerke en Kruiskerke. Hielpen mee in het verzamelen en phalen van grenten, aardappelen en brandhut. Afwisselend was er een pleg van drie man een namiddag per week met paard en wagen p stap. Na tijdje werd winterhulp beter gerganiseerd en was inbreng BJB niet meer ndig (Oud Ruysselede, 1988, 3, p. 111) RANTSOENERING Rantseneringszegels (beperkt: kn er p zwarte markt tegen duurdere prijs kpen). Maandelijks rantseneringszegels p het gemeentehuis afgeleverd vlgens gezinssamenstelling. Elk mest in de winkel waar hij zich had laten inschrijven, zijn zegels afgeven. (Oud Ruysselede, 1995, 1, pp ) INNOVATIEVE OPLOSSINGEN VOEDSELTEKORT Bepaalde huishudelijke prducten zals zeep en lie waren niet altijd te krijgen (k suiker, chclade en kffie slechts af en te te kp cfr. landbuwhuishudschl) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 37

39 Vr schaarse prducten vnden de mensen al gauw iets anders: kffie dr cichrei f gerst Alle stukjes braakliggende grnd werden benut m grenten te kweken en zelfs m tarwe te zaaien. Men mest uren aan kffie- f blemmlen draaien m beetje zelfgekweekte tarwe te malen f te ziften (anders gedeeltelijk dr cntrleurs aangeslagen). Fietswiel als spinnenwiel Vlees van zelfgekweekt varken gesteriliseerd in bkalen f gepekeld en bewaard in huten vleeskuip Recepten uit de rlg (aardappelblem, ) (Oud Ruysselede, 1995, 1, pp ) Sciale hulpverlening: pvang van hulpbehevende kinderen in het klster. (A. Verschuere. De zusters van Onze-Lieve-Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) Fiche 12 Rantsenering Cllabratie en verzet Gedurende de Tweede Wereldrlg slten heel wat Vlamingen zich aan bij de Duitse bezetters f bij het verzet. Ok in Ruiselede was dat het geval. De spanning tussen zwarten en witten was ged te velen p het Sint-Pietersveld waar beide partijen in het Instituut aanwezig waren. Gerard De Meester, vanaf 1930 nderwijzer in het Rijkspvedingsgesticht p het Sint-Pietersveld leidde, na zijn dienst in het Belgisch leger en gevangenschap, Hij stichtte in 1942 de weerstandsbeweging Natinaal Frnt-brigade Sint-Pietersveld. Onder leiding van Gerard De Meester werden ude wapens en munitie, afkmstig van het Belgisch Leger, die in 1940 in grachten f bssen gewrpen waren, pgesprd en terug in rde gebracht. De beweging zcht haar leden vral nder het persneel van het radicentrum. Orsprnkelijk hield de beweging vral cntact met de V-liga maar ging in de lp van 1942 ver naar het Belgisch Legien, later het Geheim Leger nder leiding van Mdest De Rest (Ruiselede). Vermedelijk was het deze verzetsgrep die achter een ludieke daad van vaderlandsliefde zat ten p een pyln van het radizendstatin een natinale driekleur en een nepbm (een wekker in een blempt) werd gehangen. In april 1943 verleed Gerard De Meester aan verwndingen die hij ng pliep in de meidagen van 1940 en werd hij begraven p het Sint-Pietersveld. Tijdens de begrafenis werd, tegen het verbd van de Duitse bezetter in, een Belgische vlag p zijn kist gelegd. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 38

40 Zals gezegd was k in Ruiselede-centrum een gewapende weerstandsgrep actief. De verzetsgrep behrde aanvankelijk tt de V-Liga, die dr gebrek aan discretie f dr verklikking al eind 1941 f begin 1942 verdween. De leden slten zich daarna aan bij het Belgisch Legien. Ok burgemeester Julien Billiet (burgemeester van en van september ) verzette zich waar mgelijk tegen de Duitsers. Bij de peising van lijsten met namen van jnge arbeidskrachten in 1942 diende hij zijn ntslag in. Bekend zijn k de verzetsdaden van latere burgemeester Willy van Pttelsberghe de la Ptterie. De anti-duitsgezinde en in Lvendegem wnende van Pttelsberghe werd er dr de Duitsgezinde rlgsburgemeester het leven bemeilijkt. Zijn legitimatiebewijs werd afgenmen, zijn rantseneringskaart werd ingevraagd, enz.. De familie vluchtte daarp naar Ruiselede waar men ng eigendm had. Op het dmein werden werkweigeraars tewerk gesteld, werden verzetsstrijders pgevangen en werden bemanningsleden van een neergestrt Amerikaans vliegtuig in veiligheid gebracht. Als gevlg van deze laatste actie diende Willy samen met zn Philipphe te vluchten. In het klster van Onze-Lieve-Vruw van 7 Weeën werden tijdens WOII regelmatig Jdse meisjes pgevangen. Eén van hen bekeert er zich zelfs tt het kathlieke gelf in VERZET Verzetsstrijders slten aan bij de Natinale frnt brigade in het Sint- Pietersveld. Deze verzetsstrijders werkten samen met het Geheim Leger (.a. Gerard De Meester) (Oud Ruysselede, 2002, 2, p. 91) Verzet van Gerard De Meester p Sint-Pietersveld (Oud Ruysselede, 2002, 2, p. 91) Een deel van de bemanning van een Amerikaans neergehaald vliegtuig (p 15 augustus 1944) kn gered wrden en verschuilt bij Willy Van Pttelsberghe. Ok een viertal verzetsstrijders en een Plse vruw kregen er even nderdak. (Oud Ruysselede, 2004, 4, pp ) Ludieke verzetsdaad p Sint-Pietersveld met een vlag, een wekker en een radimast. (Oud Ruysselede, 2005, 4, p. 130) Verzetsgrepen in Ruiselede (Oud Ruysselede, 2005, 4, p ) Klster vangt Jdse meisjes p (A. Verschuere. De zusters van Onze- Lieve-Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) COLLABORATIE Een Diets gezind jngetje draagt Willy Van Pttelsberghe ver wanneer hij nderdak biedt aan Amerikaanse bemanning van een vliegtuig. (Oud Ruysselede, 2004, 4, pp ) Adrienne Verhalle: een fiets en de radi wrden dr Duitsers afgenmen. Ze waren vergedragen dr zwarte Belgen. (Oud Ruysselede, 1984, 4, pp ) Maurits De Muyt spreekt ver spanning tussen cllabratie en verzet (Oud Ruysselede, 1993, 1, pp ) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 39

41 Fiche 13 Het verzet. Stellingenspel. Fiche 14 Lkale krant maken van gebeurtenissen tijdens WOII in Ruiselede. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 40

42 EINDE TWEEDE WERELDOORLOG Na de landing 6 juni 1944 Na de landing van de geallieerde legers in Nrmandië p 6 juni 1944 trk het Duitse leger zich terug uit de bezette gebieden. Midden augustus passeerden in Ruiselede hele knvien vervuilde en vermede sldaten, kmende van Tielt, in de richting van Aalter. Tijdens hun aftcht gingen de Duitsers aan de haal met alle srten vertuigen die ze maar knden vinden. Langs de weg Tielt-Ruiselede-Aalter, werden heel wat lpgrachten en schuilputten vr vertuigen dr sldaten en burgers gegraven. In die schuilputten kn men k afweergeschut pstellen m tijdens luchtaanvallen de terugtrekkende manschappen te beschermen. Bevrijding: Eerste Plse Pantserdivisie Op 8 september 1944 werd Ruiselede na een hevige strijd bevrijd dr de Eerste Plse Pantserdivisie. Deze divisie, geleid dr generaal Stanislaw Maczek, msingelde Ruiselede waardr de achtergebleven Duitse sldaten als ratten in de val kwamen te zitten met als enige ptie terugvechten f zich vergeven. De bevrijding liep daardr niet van een leien dakje. Z werden de inwners van.a. de Aalterstraat dr de Duitsers als levend schild gebruikt in een laatste pging het geallieerde leger p afstand te huden. Hun wanhpspging mislukte en heel wat Duitse militairen sneuvelden f werden gevangen genmen. Bvendien werd dr deze gevechten zware schade tegebracht aan huizen en gebuwen in het centrum van het drp. In het strijdgewel raakten k de gebuwen van het klster, dr de inslag van een twintigtal bussen, zwaar beschadigd. Eerste Plse pantserdivisie: strijdt vanaf begin augustus 1944 vanuit Nrmandië. (Oud Ruysselede, 2004, 3, juli, pp ) Plen msingelden Ruiselede. Pawel en medesldaten bliezen een Duitse barricade p waarp infanterie en pantsers tegang kregen tt Ruiselede. Er wrden zware gevechten geleverd. Inwners als levend schild gebruikt en gered dr in de straatgrachten te vallen. Zware schade: mlens, klster fel beschten, gemeentehuis beschadigd, huizen beschten. Vele dde paarden. De straten zijn met alles dat uit de wagens kmt, bezaaid. De Aalterstraat is t ergste gesteld en is één beeld van vernieling, van angst en dd. Een echt slagveld met een reuk van bled en kruitdamp. (Oud Ruysselede, 2004, 3, juli, pp ) Dagbekntities Paul De Clerck (Oud Ruysselede, 2004, 3, juli, pp ) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 41

43 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 42

44 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 43

45 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 44

46 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 45

47 Duitsers: 250 dden, bijna 300 gevangenen, een niet te schatten heveelheid materiaal. (Oud Ruysselede, 2004, 3, p.102) Tijdens de gevechten p 8 september 1944 vallen 54 dden: 7 Ruiseledenaren, 3 Plen, 44 Duitsers. Er wrden k 880 Duitsers krijgsgevangen gemaakt. (Oud Ruysselede, 2001, 4, p. 181) Bevrijdingsverhaal Adrienne Verhalle Bij de bevrijding p 8 september: We waren vergelukkig, hadden strm van Duitsers gezien de dag ervr. Ze reden niet met tanks, zals ze binnen gekmen waren, maar met ude karrekens. We kusten van blijdschap al de sldaten. Ik had veel blemen en peren en we gaven aan elke sldaat iets. We waren zt van vreugde. We kregen chclade, sigaretten en grte dzen waar van alles in zat: nder andere kaas. We hadden hnger nch drst. Ik en de vruw van de kleermaker zijn dan pgestapt m bij alle geburen twee Plen, die we bij ns hadden, te gaan tnen. Ze spraken Frans en waren maar 20 jaar ud. (Oud Ruysselede, 1989, 4, pp ) Klster zwaar getrffen (A. Verschuere. De zusters van Onze-Lieve- Vruw van 7 Weeën van Ruiselede , p ) Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 46

48 Afstraffing cllabratie Na de bevrijding ndergaan de zwarten, mannen en vruwen die cllabreerden met de Duitsers, zware represailles. Represailles p Duitsgezinde mannen: ze wrden uit huizen gehaald, uitgeflten, uitgerepen en bespuwd. Smmige vruwen wrden achterna gezeten en p het stadhuis de haren afgesneden. (Oud Ruysselede, 2004, 3 juli, pp ) Onmiddellijk na de rlg Na de bevrijding en de fficiële wapenstilstand p 8 mei 1945, vnden p 21 mei 1945 de Vredesfeesten plaats. Het rlgsmnument uit de Eerste Wereldrlg kreeg een herbestemming en herinnert vanaf 1945 nu k aan de slachtffers uit de Tweede Wereldrlg. In 1946 werd de Vredeskapel in Ruiselede pgericht. Het Bevrijdingscmité van de Aalterstraat zamelde hiervr het geld in. De kapel kwam er als dank vr de bescherming bij de bevrijding. Stanislaw Maczek, de bevelhebber van de Eerste Plse Pantserdivisie, bracht in 1954 een bezek aan deze Vredeskapel. Vandaag herinnert naast de Vredeskapel, k het Plenplein ng steeds aan de Plse bevrijders. Eén bnd met ud-strijders (Oud Ruysselede, 2005, 2, p. 53) Herbestemming rlgsmnument WO I: nu k WO II Vredesfeesten 21 mei 1945: verzameling geld dr leden bevrijdingscmité Dankbedevaart naar OLV-kapellen: mmegang met vlaggen, bevrijdingsstet (Oud Ruysselede, 1993, 2, pp ) Bevrijdingsfeest 1945 ter ere van Ernest Falln die uit krijgsgevangenschap terugkeerde. (2003, 4, p ) Oprichting Vredeskapel in Stanislaw Maczek bracht er in 1954 een bezek Vredeskapel: gebuwd in 1946 dr bevrijdingscmité van Aalterstraat als dank vr bescherming van OLVruw bij de bevrijding van Ruiselede p 8 september Vredeskapel wrdt net als mnument der gesneuvelden in het park, als Ruiseleeds rlgsmnument aanzien. (Oud Ruysselede, 1995, 3, p ) Oprichting Rietvijverkapelletje: in 1947 gebuwd dr Janna de Ghellinck d Elseghem als dank mdat haar jngste kind een dchtertje was en haar man Willy van Pllelsberghe ngedeerd bleef in het gevaarlijke verzet tijdens WO II (Oud Ruysselede, 1995, 3, p. 132) Gutt peratie: Familie Deguffry raakte veel geld kwijt tijdens Gutt peratie (Oud Ruysselede, 1995, 1, p. 3-15) Vandaag herinnert het Plenplein ng aan de Plse bevrijder: Opstart sciaal leven: tneelleven en KSA-studentenbeweging leefde Fiche 15 Orlg vreger en nu. Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 47

49 BIBLIOGRAFIE De tijdschriften Oud Ruysselede van de Heemkundige Kring Oud Ruysselede ( ): Zie drheen de tekst. De tijdschriften Ons Dmkerke ( ) en Grt Ruiselede ( ): Zie drheen de tekst. Braet (M.). Eerste Ruiseleedse sldatenslachtffers van augustus De slag p de Zeven Zillen (18 augustus) en de herinneringen van Raymnd Neirynck ( 1964). In: De Rede van Tielt, Tielt, 2008, nummer 4., pp Braet (M.) en Gelaude (F.). 1 ste Plse Pantserdivisie van generaal Maczek. Gesneuvelden bij de bevrijding van Abele tt Zndereigen. Tielt, De Rede van Tielt, 2014, 192 p. De Schaepdrijver (S). De Grte Orlg. Antwerpen, Uitgeverij Cntact, 2013, 368 p. Van Den Wijngaert (M.), De Wever, (B.), Maerten, (F.) (e.a). België tijdens de Tweede Wereldrlg. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 2004, 317 p. Van Hnacker (E.) Krtrijk 14-18: een stad tijdens de Eerste Wereldrlg. Krtrijk, Van Hnacker, 1994, s. p. Vankeersbilck, (J.) De langzame maatschappelijke transfrmatie in een behudsgezinde stad ( ). In: Geschiedenis van Tielt. Tielt, Lann, 2009, pp Verschuere (A.). De zusters van Onze-Lieve-Vruw van 7 Weeën van Ruiselede pp en pp Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 48

50 II. OVERZICHT BRONNEN INTERESSANT ILLUSTRATIEMATERIAAL (TIJDSCHRIFT OUD RUYSSELEDE) BESCHRIJVING Tijdschrift O.R. Ft beschadiging Markt WO I (ft gemaakt dr August Vandergracht) 1984, 1, p. 41 Ft beschadiging Kwakkelstraat WO I (ft dr August Vandergracht) 1984, 1 Eenzelvigheidsbewijs Cyriel Wyckhuys 1984, 1 Affiche cinema gebreders Braeckevelt 1986, 1, p. 15 Ft Margriet Van Lancker 1986, 2, p. 136 Liedjesteksten Thephiel Vander Meersch 1986, 2, p. 149 Ft Mdest De Rest 1986, 2, p. 107 Ft/pstkaart machinekamer Sint-Pietersveld 1987, 3 Ft Franse sldaten 1988, 1, p. 40 Ft Franse sldaten in de Bruggestraat 1988, 1, p. 42 Ndgeld 1989, 1, p. 40 Reiseschein van Jseph De Gruytere 1989, 1, p. 43 Eenzelvigheidsbewijs van Maria Stck 1989, 3, p. 141 Ft Duitse sldaten huden wacht bij gesneuvelde makkers van vliegtuigngeval 27/08/ , 4, p. 203 Ft neervallende beschadigde kerkgebuw 1990, 4, p. 101 Pstkaart ude Tieltstraat , 3, p. 138 Naamlijst Ruiseleedse gesneuvelden gedrukt vr inhuldiging gedenkteken rlgsslachtffers 16 sept , 4, p. 148 Ft brand p Kraaienbrek na bmbardement 14 mei , 1, p. 41 Ft van Raymnd Vertriest als krijgsgevangene 1992, 4, p. 181 Briefkaart Ruiselede 1918 dr Franse sldaat 1993, 1, p. 18 Ft klnne terugtrekkende Duitsers september , 2, p. 51 Ft Plse klnne in Aalterstraat genmen dr Paul De Clerck p 9 september 1993, 2, p. 55 Ft vernielingen Aalterstraat p 9 september dr Paul De Clerck 1993, 2, p. 56 Ft bevrijdingsstet zndag 17 september 1944 dr Paul De Clerck 1993, 2, p. 58 Ft plechtigheid aan mnument gesneuvelden dr Paul De Clerck 1993, 2, p. 59 Ft nthfdde Plse sldaat dr Paul De Clerck 1993, 3, p. 106 Ft gesneuvelde Duitse sldaat dr Paul De Clerck 1993, 3, p. 109 Bewijs van erkentelijkheid vr gedenkteken 1993, 4, p. 150 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 49

51 Guldenbek gedenkteken 1993, 4, p. 152 Prgramma van de feestelijkheden vr gedenkteken 1993, 4, p. 155 Ft s inhuldiging gedenkteken 1993, 4, p Ft bestuur cmiteit Ruiselede 1994, 3, p. 118 Ft Gerard Deguffry lst steenklen in kamp Beverl 1995, 1, p. 14 Rantseneringszegels W II 1995, 1, p. 41 (ft) huten blemmlentje 1995, 1, p. 42 Ft heve Ruiseleeds Veld 1995, 2, p. 73 Ft vredekapel , 3, p. 119 Ft weerbare mannen Dmkerke , 1, p. 7 Ft Ruiseleedse ntabelen met Franse aalmezenier dr August Van de Gracht 1996, 1, p. 41 Ft Ruiseleedse Zivilarbeiters 1996, 2, p. 73 Bidprentje van 5 Ruisledenaars die mkwamen bij bmbardement Hglede 1996, 2, p. 77 Truwft , 3, p. 149 Declaratin f intentin USA 2003, 2, p. 59 Ft dank m bevrijding aan Axpelekruis 2003, 4, p. 187 Ft bevrijdingsstet 2003, 4, p. 188 Ft praalwagen 2003, 4, p. 189 Ft praalwagen 2003, 4, p. 190 Ft s en afbeeldingen rnd Plse bevrijding 2004, 3 (vlledig nr) Entlassungsschein 12 december ,4, p. 134 Lidkaart geheim leger 2005,4, p. 136 Dcument verplichte tewerkstelling WO II 2005,4, p. 137 Pstkaart uit Kahla ,4, p. 140 Arbeidskaart Reimagh Kahla 2005,4, p. 141 Ft tren gemeentehuis beschten dr Plse tank 2006, 3, p. 100 Ft rupstank vr ntmijning 2006, 3, p. 101 Paardenslagveld in Aalterstraat 2006, 3, p. 105 Plse sldaat in Aalterstraat 2006, 3, p. 106 Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 50

52 III. SITUERING IN TIJD EN RUIMTE: HISTORISCHE TIJDLIJN EN KAART Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tt vandaag ) Histrisch verzicht 51