Succesvol afbouwen benzodiazepines bij ouderen
|
|
- Gustaaf van der Heijden
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Succesvol afbouwen benzodiazepines bij ouderen Prof. dr. Mirko Petrovic Dienst Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent Het 3 e Landelijk Valsymposium, AMC Amsterdam, 05 november, 2015
2 Prescribing in Homes for the Elderly in BElgium Een trend tot verhoogd geneesmiddelengebruik bij ouderen > 80 jaar Meerdere comorbiditeiten resulterend in een verhoogd risico op polyfarmacie Prescribing in Homes for the Elderly in BElgium (PHEBE, 2006) Cross-sectionele studie Gerandomiseerde, representatieve steekproef 76 woonzorgcentra (WZC) Medicatie + klinische data verkregen van huisartsen van 1730 bewoners Gebruik van gemiddeld 7 chronische geneesmiddelen Azermai, Elseviers M, Petrovic M et al. Hum. Psychopharmacol Clin Exp 2011; 26:
3 Prescribing in Homes for the Elderly in BElgium One medication more than one KCE reports 47 A (D/2006/10.273/61)
4 Prescribing in Homes for the Elderly in BElgium: Psychofarmaca De prevalentie is zeer hoog (79%) met frequent gebruik van meer dan één geneesmiddel Benzodiazepines 54 Antidepressants 40 Antipsychotics 33 Anti-dementia drugs % Azermai M, Elseviers M, Petrovic M et al. Hum. Psychopharmacol Clin Exp 2011; 26:
5 Beoordeling van het voorschrijven van psychofarmaca in Belgische woonzorgcentra Onoordeelkundig voorschrijven : langdurig gebruik (92.6%), gebruik ondanks het valrisico (45.6%), gecombineerd gebruik (31.8%). Azermai M et al Int Psychogeriatr2011; 23:
6 Benzodiazepines Prevalentie: Ambulante ouderen: 10% -37% Opgenomen ouderen: acute zorg tot 45%, chronische zorg tot >60% Svarstad B et al. JAGS 2001; 49: Fourrier A et al. Eur J Clin Pharmacol 2001; 57: Petrovic M. et al. Acta Clinica Belgica 2006; 61:
7 Aanbevelingen voor oordeelkundig gebruik van benzodiazepines bij ouderen Beperkte duur van gebruik slapeloosheid niet langer dan 2 weken angststoornissen max. 2 maanden Nooit 2 of meer BZDs tegelijk combineren Aandacht voor combinaties met andere psychofarmaca Voorkeur voor intermediair werkende BZDs lormetazepam, lorazepam, oxazepam Morin C. et al. JAMA 1999; 281:
8 Eerste voorschrift voor benzodiazepine: patiëntenperspectieven Patiënten gebruiken 2 strategiëen om BZD gebruik te verantwoorden: maximaliseren van eigen problemen minimaliseren hun gebruik van BZDs Patiënten plaatsen de verantwoordelijkheid voor het voorschrijven van BZDs bij hun huisarts omdat ze denken dat de situatie buiten hun controle is en omdat ze de verantwoordelijkheid graag bij de arts leggen. Anthierens S.et al. Can Fam Physician 2007; 53:
9 Persoonlijkheidskenmerken en socioepidemiologische status van gehospitaliseerde oudere BZD gebruikers Chronische oudere BZD-gebruikers zijn typisch: weduwen met dysthymie, angst, aanleg voor alcoholafhankelijkheid en borderline persoonlijkheidsstoornis Petrovic M et al Int J Geriatr Psychiatry 2002; 17:
10 Benzodiazepines - Afbouwmogelijkheden Progressieve afbouw Een vast afbouwschema (dosis, tijdsinterval) Een individueel aangepast afbouwschema Intermittent voorschrijven Periodes van gebruik afgewisseld met medicatievrije periodes Snelle afbouw in de hospitaalsetting Petrovic M et al. Eur J Clin Pharmacol 2002; 57:
11 Benzodiazepine-afbouw in de hospitaalsetting (1) DOEL: om de haalbaarheid te testen van een snel afbouwprogramma bij geriatrische patiënten die BZD gedurende minstens 3 maanden gebruiken. METHODE: Een afbouwprogramma met aanvankelijk een vervangtherapie gecombineerd met psychologische ondersteuning werd aangeboden. Het gebruikelijke BZD preparaat werd vervangen hetzij door lormetazepam 1 mg hetzij door trazodone 50 mg, toegediend voor het slapengaan. 1 week na het opstarten van de vervangtherapie werd de medicatie gestopt. De subjectieve slaapkwaliteit werd geëvalueerd 4 maal gedurende een periode van 6 weken. Petrovic M et al. Int J Geriatr Psychiatry 1999; 14:
12 Benzodiazepine-afbouw in de hospitaalsetting (1) RESULTATEN: Over een periode van 8 maanden, voldeden 56 van 321 opgenomen patiënten (17,4%) aan de inclusiecriteria en 49 patiënten gaven hun toestemming. Het algehele slaagpercentage was 67.9% in de groep van patiënten die in aanmerking kwamen. Geen noemenswaardige ontwenningssymptomen werden geregistreerd en de subjectieve slaapkwaliteit bleef vrijwel onveranderd in de loop van het programma. De kwaliteit van de slaap was niet significant verschillend bij patiënten met trazodone t.o.v. patiënten met lormetazepam. Het slaappercentage was vergelijkbaar in beide substitutiegroepen.
13 Benzodiazepine-afbouw in de hospitaalsetting (1) Petrovic M et al. Eur J Clin Pharmacol 2002; 57:
14 Benzodiazepine-afbouw in de WZC- setting RESULTATEN: Over een periode van 8 maanden, voldeden 135 van 823 patiënten aan de inclusiecriteria en 38 gaven hun toestemming. Het succespercentage was 66.0%. Ontwenningssymptomen, functionaliteit, medicatiegebruik en levenskwaliteit waren niet significant veranderd in de susccesvolle groep t.o.v. de groep die BZD gebruik hervatte. BESLUIT: Afbouw van chronisch BZD gebruik lijkt haalbaar in de WZC- setting zonder noemenswaardige ontwenningssymptomen, verandering in medicatie en nefaste effecten op de levenskwaliteit en met een positief effect op de subjectief ervaren slaapkwaliteit. Bourgeois J et al. Eur J Clin Pharmacol 2014; 70:
15 Barrières voor afbouw van chronisch benzodiazepinegebruik bij WZC- bewoners N= 109 chronische gebruikers. Globaal hadden huisartsen meer barrières dan verpleegkundigen maar waren ook meer bereid om te stoppen (33% vs. 21%). Beide verzorgers waren bereid om BZDs te stoppen bij 13% van de bewoners. Lage bereidheid te stoppen : Subjectief ervaren doeltreffendheid Afwezigheid/niet waarnemen van bijwerkingen Aanwezigheid van afhankelijkheid Bourgeois J et al. Eur Ger Med 2014; 5:
16 Kennistest over psychofarmaca voor verpleegkundigen Dienst acute geriatrie: Mediaan score 11/24 (46%) Woonzorgcentrum: Mediaan score 9/19 (47%) Deze resultaten suggereren dat verpleegkundigen een beperkte kennis over psychofarmaca hebben wat potentieel negatieve gevolgen voor patiënten kan hebben. Wauters M et al Verpleegkunde 2013; 4:4-11 Perehudoff K et al Aging Ment Health; 2015; 27 Jul: 1-8 Epub ahead of print
17 Naar een efficiënter en effectiever gebruik en beleid van psychofarmaca bij bewoners in een woon- en zorgcentrum Kwaliteitsverbeterend project van het WZC Leiehome Baarle-Drongen, België
18 Totstandkoming project Meting gebruik psychofarmaca (PFA) in WZC Leiehome door CRA Vergelijking met PHEBE-studie NOGGGG (Netwerk Ouderen Geestelijke Gezondheidszorg Groot- Gent): aanvraag ingediend bij FOD
19 Uitkomst 1 projectjaar voorstelling guidelines WZC Leiehome
20 6 december 2014
21 2 projectjaar Borging van de resultaten na afloop project PFA Vergelijking maken met de controlegroep (WZC Veilige Have) Vormingstrilogie in WZC Veilige Have Wetenschappelijk onderzoek
22 Prescribing in Homes for the Elderly in BElgium: PHEBE studie PHEBE 1: cross-sectioneel gerandomiseerde, representatieve steekproef van 76 rusthuizen medicatie + klinische gegevens van 1730 residenten gemiddeld 8 geneesmiddelen, waarvan 7 chronisch (range 0-22) PHEBE 2: evolutie van het geneesmiddelengebruik (2011 en 2013)
23 Prevalentie van medicatiegebruik per therapeutische klasse in Belgische WZC psycholeptica laxativa antidepressants analgisics diuretics aspirine anti-ulcer ace-inhibitors betablockers vitamines vasodilators cab diabetica parkinson statines nsaid One medication more than one KCE reports 47 A (D/2006/10.273/61)
24 Project WZC Leiehome kwaliteitsverbeteringsproject pre-post meting in 2 woonzorgcentra Interventie-instelling vormingstrilogie +professionele ondersteuning nadien Controle-instelling enkel vormingstrilogie registratie geneesmiddelengebruik + codering ATC psychofarmaca: benzodiazepines, antipsychotica, antidepressiva 3 meetmomenten: premeting, postmeting en na 1 jaar follow-up
25 Beschrijving van de studiepopulatie N=119 Gemiddelde leeftijd: 81 jaar (56-96) Meerderheid vrouwen (71%) Dementie als hoofddiagnose (35%) Matig-ernstige graad van dementie (MMSE 18) Helft was beslissingsonbekwaam Hoge fysieke afhankelijkheid (ADL=17) Gemiddeld geneesmiddelengebruik: 9 (1-21)
26 Geneesmiddelengebruik Premeting
27 Geneesmiddelengebruik Postmeting Gemiddeld geneesmiddelengebruik: 8 (0-20) Significante daling ATC groep N (81%) Geen significante verandering voor andere klassen
28 Geneesmiddelengebruik 1 jaar later
29
30 Psychofarmaca: pre, post en 1 jaar later % Range BZD 1-3 Range APS 1-2 Range AD 1-2
31 Psychofarmacagebruik 1 jaar later 3 psychofarmaca Totaal Psychofarmaca =61% 9,5% 1 psychofarmacon 17,9% 33,7% 2 psychofarmaca
32 Besluit Daling gebruik psychofarmaca in beide instellingen Significante daling in de interventie-instelling Beperking van het multiple gebruik Houdbaar, maar minder voor antipsychotica Daling kost voor de resident Verdere inspanningen blijven noodzakelijk (prevalentie van 61% blijft té hoog)
33 Borgingsmaatregelen Interventies om resultaten te borgen op lange termijn
34 Doelen verlenging: Borging resultaten psychofarmacagebruik effect niet-farmacologische alternatieven Verdergaande monitoring nieuwe opnames en ziekenhuisopnames Laag aantal nieuwe opnames (n=23) en ziekenhuisopnames (n=43) in projectjaar 3
35 Doelen verlenging: Verbetering verpleegkundige rapportage omtrent medicatiegebruik in elektronisch zorgdossier Effect invoeren betekenisvolle activiteiten op psychofarmacagebruik merkbaar? Draaiboek opstellen
36 Doelen verlenging: 2017 Proefdraaien draaiboek in aantal WZC Selectie WZC in 2015 Wetenschappelijk belang van vergelijkbaarheid met WZC Leiehome In- en exclusiecriteria voor kandidaatstelling
37 logo apotheek verpleegkundige huisarts kine Onderhoud familie BEWONER zorgkundige leefgroep animatie CRA nachtdienst psycholoog ergo
38 6 december 2014 Take home messages
Totstandkoming project
NOGGGG Func/onele binding Gent- Deinze Werken aan een efficiënter en effectiever beleid van psychofarmaca in woon-zorgcentra Dirk De Meester Hoofd zorgverlening WZC Leiehome residentiële ouderenzorg op
Nadere informatieGedragsstoornissen: Antipsychotica te vermijden? Dirk De Meester WZC Leiehome Drongen
Gedragsstoornissen: Antipsychotica te vermijden? Dirk De Meester WZC Leiehome Drongen Wintermeeting 2016 - Oostende Project Psychofarmaca WZC Leiehome - Drongen Naar een efficiënter en effectiever gebruik
Nadere informatiePsychofarmaca bij d e de ouderen Waarom slikken zij? A D. D Hooghe Hooghe
Psychofarmaca bij de ouderen Waarom slikken zij? A. D Hooghe Psychofarmaca Benzodiazepines en aanverwanten Antidepressiva Antipsychotica Antipsychotica Assessment of antipsychotic prescribing in Belgian
Nadere informatieUitdagingen bij de ondersteuning van correct medicatiegebruik bij ouderen (in WZC): Een inleiding
Uitdagingen bij de ondersteuning van correct medicatiegebruik bij ouderen (in WZC): Een inleiding Hans Bogaert Huisarts Groepspraktijk De Schakel Brugge CRA WZC Van Zuylen Mintus Brugge Inhoud Lokale initiatieven
Nadere informatieVEILIGHEID & VOORSCHRIJVEN VAN MEDICATIE SARAH JANUS
VEILIGHEID & VOORSCHRIJVEN VAN MEDICATIE SARAH JANUS OVER MIJ Veiligheid & voorschrijven van medicatie 6-11-2014 2 IK ZAL HET VANDAAG HEBBEN OVER Onderzoek doen OF waarom onderzoek doen leuk is en soms
Nadere informatieHet Medicatieluik in het elektronisch WZC-dossier : Belang en mogelijkheden WERKGROEP 4
Het Medicatieluik in het elektronisch WZC-dossier : Belang en mogelijkheden Redder in nood WERKGROEP 4 Dr. R. Vander Stichele Domus Medica / Crataegus 14 mei 2011, Leuven Het geneesmiddelengebruik in rusthuizen
Nadere informatieDE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC
DE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC Infomoment voor huisartsen en verplegend personeel van WZC Sint-Camillus in Wevelgem Dokters Fien Dendoncker en Jan Vanroose 25/09/2014
Nadere informatieBetekenisvolle activiteiten als alternatief voor. Prof dr Patricia De Vriendt & Ruben Vanbosseghem
Betekenisvolle activiteiten als alternatief voor Prof dr Patricia De Vriendt & Ruben Vanbosseghem Dit is het verhaal van de zes WZC Algemene opzet van de studie Ingebed in de WZC-brede aanpak met het oog
Nadere informatieCriteria om kwaliteit van medicatie te meten
Criteria om kwaliteit van medicatie te meten Prof. Dr. R. Vander Stichele Heymans Instituut voor Farmacologie, Universiteit van Gent Antwerpen, 15 september 2012 Conflict of Interest Statement Als huisarts,
Nadere informatieEen geïnformatiseerde tool om individuele behandeling beter te kunnen analyseren en aan te passen (STRIP Assistent) Paul Jansen, Geriater klinisch
Een geïnformatiseerde tool om individuele behandeling beter te kunnen analyseren en aan te passen (STRIP Assistent) Paul Jansen, Geriater klinisch farmacoloog Ephor, UMC Utrecht Conflicterende belangen:
Nadere informatieCardiovasculaire medicatie: gezondheidswinst versus valrisico
Cardiovasculaire medicatie: gezondheidswinst versus valrisico Geeske Peeters Susan Tett Samantha Hollingworth Danijela Gnijdic Sarah Hilmer Annette Dobson Ruth Hubbard Richtlijn Acuut Coronair Syndroom
Nadere informatieOpsomming van de kwaliteitsindicatoren: 21 indicatoren, waarvan 16 verplichte en 5 facultatieve
Opsomming van de kwaliteitsindicatoren: 21 indicatoren, waarvan 16 verplichte en 5 facultatieve A: decubituswonden ( cat 2 tot en met 4) B: gewicht ( onvrijwillige gewichtsafname in de laatste 3 maanden)
Nadere informatieFysiek fixatie in Antwerpse ziekenhuizen
Fysiek fixatie in Antwerpse ziekenhuizen PWO Karel de Grote-Hogeschool Slachmuylders K, MSc., Elseviers, M., Ph.D, Ceulemans C., MSc., Verschelden, G., MSc., Peeters, T., MSc., Michiels, I., MSc., Van
Nadere informatieRationeel gebruik van benzo s bij ouderen
Rationeel gebruik van benzo s bij ouderen Ik neem geen zenuwpillen, alleen maar een slapertje 2 De perceptie over benzo s is fout Waarom? 3 van barbituraat naar benzo 4 Klinische effecten 1. Hypnotisch
Nadere informatieWaarom schrijven specialisten ouderen- geneeskunde psychofarmaca voor?
UMCG Waarom schrijven specialisten ouderen- geneeskunde psychofarmaca voor? Verenso Jaarcongres 2011 Dr. S.U. Zuidema (Sytse) Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde UMC St Radboud Nijmegen Afdeling Huisartsgeneeskunde
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieOnderzoekssessie over dementie op jonge leeftijd UKON symposium, 10 april 2018
Onderzoekssessie over dementie op jonge leeftijd UKON symposium, 10 april 2018 Britt Appelhof, psycholoog/ promovenda, Archipel Zorggroep Ans Mulders, specialist ouderengeneeskunde/ promovenda, Thebe Inleiding
Nadere informatieOptimale farmaceutische zorg voor patienten met M.Parkinson. Wereld Parkinsondag 2015 Nieuwegein
Optimale farmaceutische zorg voor patienten met M.Parkinson Wereld Parkinsondag 2015 Nieuwegein Een praktijkvoorbeeld Patient gebruikt Sinemet 125 mg 4dd 1 Wordt opgenomen in ziekenhuis: Levodopa/carbidopa
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen
Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag
Nadere informatieEvaluatie van de klinische adviezen bij medicatienazicht op de afdeling geriatrie
Apr. Andreas Capiau Evaluatie van de klinische adviezen bij medicatienazicht op de afdeling geriatrie 5 e symposium KLINISCHE FARMACIE in UZ Gent Dinsdag 15 oktober 2019 INLEIDING Geneesmiddel gerelateerde
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieNeDerLANDse samenvatting
CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet
Nadere informatieMedicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge. Wie ben ik??
Medicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge Wie ben ik?? Specialist ouderengeneeskunde Hoofd opleidingsinstituut specialisme ouderengeneeskunde
Nadere informatieSuccesbepalende factoren voor zorg in vrijheid
Succesbepalende factoren voor zorg in vrijheid Jan Hamers Als ik later in het verpleeghuis ben opgenomen, hoop ik dat de zorgverlener mij vastbindt als hij/zij denkt dat dit goed voor mij is. EENS / ONEENS
Nadere informatieRechten van de bewoner in het woonzorgcentrum: 10 geboden? Annemie Van den Abeele arts infectiepreventie AZ Sint-Lucas Gent
Rechten van de bewoner in het woonzorgcentrum: 10 geboden? Annemie Van den Abeele arts infectiepreventie AZ Sint-Lucas Gent Bronnen World Health Organization http://www.who.int/publications/en/ Zorg en
Nadere informatieInleiding. Inleiding. Inleiding 10/03/19. Waarom stilstaan bij correct medicatiegebruik? Waarom tijdens opname hier zeker tijd aan besteden?
Inleiding Ontslagbegeleiding van geriatrische patiënten met medicatie in zelfbeheer Een ergotherapeutische benadering An-Sofie Vandenberghe & Els Vermeylen - Wintermeeting 2019 Waarom stilstaan bij correct
Nadere informatieBELOOP VAN BENZODIAZEPINE ABSTINENTIE NA GEPROTOCOLLEERDE AFBOUW
BELOOP VAN BENZODIAZEPINE ABSTINENTIE NA GEPROTOCOLLEERDE AFBOUW Korte en lange termijn resultaten van het Benzodiazepine Dosisreductie Protocol 1997-2002 Dr.C.C. Kan Drs.F.J. Mickers Drs.D.A.J. Barnhoorn
Nadere informatieGebruik van antidepressiva en antipsychotica in de rusthuizen Persconferentie 12 mei 2011
Gebruik van antidepressiva en antipsychotica in de rusthuizen Persconferentie 12 mei 2011 Als gevolg van de studie Geneesmiddelengebruik in rusthuizen: grote verschillen 1 en de ontmoetingen met de rustoordsector
Nadere informatieVZP bij beginnende dementie. Myriam De Schynkel Dementiecoach
VZP bij beginnende dementie Myriam De Schynkel Dementiecoach Overzicht Context Wat kan je doen? Definitie VZP Timing VZP VZP in ziekenhuis: implementatie in verschillende trajecten: Diagnostiek, Cognufit,
Nadere informatieRationeel geneesmiddelengebruik met behulp van de GheOP³S-tool DR. APR. ELINE TOMMELEIN
Rationeel geneesmiddelengebruik met behulp van de GheOP³S-tool DR. APR. ELINE TOMMELEIN Inleiding 20% populatie > 65 jaar België: 2 200 000 personen Verandering in fysiologie, farmacokinetiek en -dynamiek
Nadere informatieVerslag MFO 22/9/2016 huisartsen -apothekers-az Groeninge Kortrijk
Verslag MFO 22/9/2016 huisartsen -apothekers-az Groeninge Kortrijk Reacties en feedback op de casussen aangebracht door de apothekers 1- CASUS 1 ste lijn: Roger komt zaterdagvoormiddag naar de apotheek.
Nadere informatiealrisico, mobiliteit en edicatie
alrisico, mobiliteit en edicatie Shanty Sterke 23 november 2015 Normale looppatroon heelstrike foot flat midstance heel strike heel foot flat off midstance heel off toe off midswing heelstrike http://jeugdjournaal.nl/item/656286-oma-van-91-jaar-rent-marathon.html
Nadere informatieSTRIP. Gemiddeld geneesmiddelengebruik. Medicatie review: STRIP. Optimaliseren van farmacotherapie Even STRIPPEN
STRIP Optimaliseren van farmacotherapie Even STRIPPEN Dr. Paul Jansen, klinisch geriater klinisch farmacoloog Afdeling Geriatrie en EPHOR UMC Utrecht Medicatie review: STRIP Selectie patiënten voor medicatiebeoordeling:
Nadere informatieFunctionele binding Gent-Deinze. Welkom aan
NOGGGG Functionele binding Gent-Deinze Welkom aan 51 woon- zorgcentra vertegenwoordiging WZC privé; 3 Openbaar; 20 vzw; 28 december 2013 vandaag zijn hier ruim 5250 bewoners vertegenwoordigd (vnl. uit
Nadere informatieSCHIJNDISSERTATIE VAN HET PROEFSCHRIFT: Appropriate psychotropic drug use in institutionalized people with dementia.
SCHIJNDISSERTATIE VAN HET PROEFSCHRIFT: Appropriate psychotropic drug use in institutionalized people with dementia. The PROPER-study COLOFON ISBN/EAN 978-94-028-0872-8 Nijmegen, 2018 De studie is uitgevoerd
Nadere informatieDe bruikbaarheid van geriatrisch assessments
De bruikbaarheid van geriatrisch assessments Marije Hamaker klinisch geriater Diakonessenhuis Utrecht/Zeist Veroudering maakt een mens uniek Truus Groen 100x100 Inschatting vitaliteit is moeilijk Performance
Nadere informatieCijfers geneesmiddelengebruik
Luc Hanegreefs Gert verpooten KARVA Cijfers geneesmiddelengebruik WZC Zorgbedrijf Antwerpen Cijfers geneesmiddelengebruik Onderzoek WZC Zorgbedrijf Antwerpen Deel l1 (Luc Hanegreefs): Voorstelling Vl Volgens
Nadere informatieMedicatieveiligheid in verpleeg- en verzorgingshuizen. Patricia van den Bemt
Medicatieveiligheid in verpleeg- en verzorgingshuizen Patricia van den Bemt 25-11-2011 risico s 300 potentieel vermijdbare doden tijdens opname door medicatiefouten per jaar: 190 per 10 milj. Inw. 1000
Nadere informatieResultaten van DM ketenzorg: meer dan cijfers voor de zorgverzekeraar
Resultaten van DM ketenzorg: meer dan cijfers voor de zorgverzekeraar Petra Denig Klinische Farmacologie, Universitair Medisch Centrum Groningen Waarom gegevens verzamelen? Zicht krijgen op geleverde zorg
Nadere informatiePILLEN IN HET WZC ROL VAN DE APOTHEKER
PILLEN IN HET WZC ROL VAN DE APOTHEKER Inhoud Geschiedenis: rol van de apotheker (niewe) Rol van de apotheker Come On project Eigen Ervaringen Mini Come On project Apotheek Antverpia Hoofdstuk IV (attesten)
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote
Nadere informatieDE STAPSGEWIJZE ONTWIKKELING VAN DE BETEKENISVOLLE ACTIVITEITENMETHODE. Patricia De Vriendt
DE STAPSGEWIJZE ONTWIKKELING VAN DE BETEKENISVOLLE ACTIVITEITENMETHODE Patricia De Vriendt Aanleiding van het project 2013-2018 Kwaliteit van zorg is niet gelijk aan kwaliteit van leven 9/14/2018 3 Levenskwaliteit
Nadere informatieMedicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking
Medicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking Congres Mind the Body 12 februari 2015 Barber Tinselboer, AVG s Heeren Loo locatie Apeldoorn Inhoud Casus Medicatie en de cliënt met een verstandelijke
Nadere informatieHierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid (Arno) Rutte (VVD) 2016Z03888).
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieEen kwestie van maatwerk
Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit
Nadere informatieINHOUDSTAFEL. Inhoudstafel - Lijst van tabellen en figuren Incidentie van nosocomiaal verworven MRSA 5
Surveillance van MRSA in Belgische ziekenhuizen: eerste semester 1 INHOUDSTAFEL Inhoudstafel - Lijst van tabellen en figuren 1 1. Deelname. Resistentiecijfers. Incidentie van nosocomiaal verworven MRSA.
Nadere informatieAmbulante intraveneuze antimicrobiële therapie OPAT (Outpatient Parenteral Antimicrobial Therapy)
Ambulante intraveneuze antimicrobiële therapie OPAT (Outpatient Parenteral Antimicrobial Therapy) Praktische toepassing Apr. Tine Ravelingien Ziekenhuisapotheker UZ Gent In samenwerking met prof. dr. Dirk
Nadere informatieMedicatie overdracht, klopt er iets van?
Medicatie overdracht, klopt er iets van? Karen Keijsers, aios geriatrie, klinisch farmacoloog Namens: dr PAF Jansen, klinisch geriater, klinisch farmacoloog Kenmerken van de oudere patiënt Multimorbiditeit
Nadere informatieValpreventie bij ouderen met cognitieve problemen
Valpreventie bij ouderen met cognitieve problemen Sirpa Hartikainen, MD, Professor of Geriatric Pharmacotherapy School of Pharmacy University of Eastern Finland, Kuopio, FINLAND Het risico op vallen en
Nadere informatieHet project past binnen de visie van het SEL Zorgregio Gent (Raad van Bestuur 18/11/10)
Versie: 20 oktober 2011 Baudelokaai 8 9000 Gent Project deel-sel Voorwaarden Het project past binnen de visie van het SEL Zorgregio Gent (Raad van Bestuur 18/11/10) Het project sluit aan bij minimum 1
Nadere informatieSlaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen
Nadere informatieKwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg
Kwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg In vergrijzende samenlevingen is de zorg voor het toenemende aantal kwetsbare ouderen een grote uitdaging
Nadere informatieTransmurale zorgbrug
Transmurale zorgbrug 13 februari 2014 Geriatriedagen 2014 Renate Agterhof, verpleegkundig specialist Spaarne Ziekenhuis Marina Tol, onderzoekscoördinator AMC Programma Aanleiding, ontwikkeling en stand
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen
Polyfarmacie bij ouderen J O R I S S C H A K E L I N T E R N I S T- K L I N I S C H G E R I AT E R S T. E L I S A B E T H H O S P I TA A L 2 6 F E B R U A R I 2 0 1 2 Inhoud presentatie Deel 1: Achtergrondinformatie
Nadere informatieAfbouwen van geneesmiddelen bij ouderen Veerle Foulon Clinical pharmacology and pharmacotherapy KU Leuven 30/05/2017
Studiedag GERIATRIE UZ Leuven Afbouwen van geneesmiddelen bij ouderen Veerle Foulon Clinical pharmacology and pharmacotherapy KU Leuven 30/05/2017 Come-On? A complex and multifaceted intervention Training
Nadere informatieHarm 2 studie: Medicatieveiligheid en communicatie. Prof. dr. Miriam CJM Sturkenboom Erasmus MC, afdeling Medische Informatica
Harm 2 studie: Medicatieveiligheid en communicatie Prof. dr. Miriam CJM Sturkenboom Erasmus MC, afdeling Medische Informatica IPCI vs. HARM studie in 2005 Jaarlijks 10.000-16.000 vermijdbare opnamen Design
Nadere informatieBijwerkingen van psychotrope geneesmiddelen. Nikkie Aarts
Bijwerkingen van psychotrope geneesmiddelen Nikkie Aarts Afdeling Epidemiologie & Inwendige Geneeskunde 3 de Lustrum Farmacovigilantie Platform Nederland Dinsdag 19 mei 2015 Promotietraject In de dagelijkse
Nadere informatieWAAR GERIATRIE EN PALLIATIEVE ZORG ELKAAR ONTMOETEN
WAAR GERIATRIE EN PALLIATIEVE ZORG ELKAAR ONTMOETEN Studiedag werkgroep PST 08 februari 2019 Mathias Demuynck (geriater) Aurélie Van Lancker (geriatrisch verpleegkundige) WAAR GERIATRIE EN PALLIATIEVE
Nadere informatieProjecten op een chirurgische afdeling
Projecten op een chirurgische afdeling Geneesmiddel-geïnduceerd vallen en opname op traumatologie Apr. Sarah Vanwynsberghe Symposium klinische farmacie 5 oktober 2013 Overzicht Inleiding Methodologie Resultaten
Nadere informatiehoofdstuk 2 hoofdstuk 3
Om de herkenning van patiënten met depressieve stoornis in de eerste lijn te verbeteren wordt wel screening aanbevolen. Voorts worden pakketinterventies aanbevolen om de kwaliteit van zorg en de resultaten
Nadere informatieKennisquiz 3 Slaap- en kalmeringsmiddelen
Kennisquiz 3 Slaap- en kalmeringsmiddelen Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde
Nadere informatiePSYCHOFARMACA in WOONZORGCENTRA
PSYCHOFARMACA in WOONZORGCENTRA Samen op weg naar minder. 1. Colofon Auteurs Kaatje Popelier, Stafmedeweker VAD Laurine Peeters, Kwaliteitscoördinator WZC Leiehome Met bijdrage van Dr. Apotheker Eline
Nadere informatieE-fixatie: een e-learningpakket met vaardigheidstraining en discussie
E-fixatie: een e-learningpakket met vaardigheidstraining en discussie WO Karel de Grote Hogeschool Slachmuylders K, MSc., Ceulemans C, MSc., Michiels I, MSc., Van Genechten N, MSc., Roosens J. MSc., Franck
Nadere informatiePrevalentie. Prevalentie. Prevalantie. Prevalentie. Kenmerken van depressie bij ouderen
Ernstige neurotische stoornissen. Depressie, angst, verslaving Het grootste onderschatte leed. Sylvia Heijnen-Kohl, klinisch psycholoog / manager zorg Lieve Van Hoof, GZ-psycholoog / programmacoördinator
Nadere informatieMedicijnresten en het milieu Wereld Waterdag. Prof. dr. D.J. Touw Rijksuniversiteit Groningen / Universitair Medisch Centrum Groningen
Medicijnresten en het milieu Wereld Waterdag Prof. dr. D.J. Touw Rijksuniversiteit Groningen / Universitair Medisch Centrum Groningen Overzicht Geneesmiddelen gebruik Initiatieven door de beroepsgroep
Nadere informatieAnalyse medicatiebeoordelingen t.b.v. de KNMP Richtlijn Medicatiebeoordeling september 2012
Analyse medicatiebeoordelingen t.b.v. de KNMP Richtlijn Medicatiebeoordeling september 2012 Voorwoord Ter ondersteuning van de KNMP richtlijn Medicatiebeoordeling heeft Service Apotheek in samenwerking
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieDe rol van de huisarts in valpreventie
De rol van de huisarts in valpreventie Dr. B. Ponsaers huisarts Incidentie (in WZC s) 30-70% valt éénmaalper jaar Waarvan 15-40% meerdere keren per jaar valt Het risico bij bewoners met cognitieve stoornissen
Nadere informatieHET ZORGTRAJECT COGNITIE. Vroegtijdige diagnosestelling van geheugenproblemen bij ouderen
HET ZORGTRAJECT COGNITIE Vroegtijdige diagnosestelling van geheugenproblemen bij ouderen HET ZORGTRAJECT COGNITIE Vroegtijdige diagnosestelling van geheugenproblemen bij ouderen Doelstelling Het zorgtraject
Nadere informatieActieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren?
Symposium State of the Art in Prostate Cancer 14-09-2016 Actieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren? Dr. Koen Slabbaert Dienst Urologie, RZ Tienen Active Surveillance : Programma Waarom
Nadere informatieFeedbackrapport onderzoeksresultaten Jaar twee
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Vakgroep Verpleegkunde en Vroedkunde CRIC Centre for Research and Innovation in Care Ageing@nursinghome: Feedbackrapport onderzoeksresultaten Jaar twee
Nadere informatieChapter 10 Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 De laatste jaren is de mortaliteit bij patiënten met psychotische aandoeningen gestegen terwijl deze in de algemene populatie per leeftijdscategorie is gedaald. Een belangrijke
Nadere informatieHallo, overlopen wij eens uw medicatieschema?
Hallo, overlopen wij eens uw medicatieschema? Medicatieanamnese door apotheekassistenten Mevr. Lily Thienpont Mevr. Stefanie Vangampelaere Prof. dr. Peter De Paepe 21 mei 2015 2015 Universitair Ziekenhuis
Nadere informatieCVRM kwetsbare ouderen. Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io
CVRM kwetsbare ouderen Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieDefinitie Onder polyfarmacie wordt in dit document verstaan: het gelijktijdig gebruik van 5 of meer verschillende geneesmiddelen.
Toolkit polyfarmacie en medicatieveiligheid Doel 1. De medicamenteuze behandeling van de patiënt optimaliseren 2. Zoveel mogelijk voorkomen van (vermijdbare) bijwerkingen van medicatie 3. De continuïteit
Nadere informatiePREDICTIE VAN DE PROGNOSE VAN GEPROTOCOLLEERDE BENZODIAZEPINE AFBOUW BIJ PSYCHIATRISCHE PATIENTEN
PREDICTIE VAN DE PROGNOSE VAN GEPROTOCOLLEERDE BENZODIAZEPINE AFBOUW BIJ PSYCHIATRISCHE PATIENTEN Dr.C.C. Kan Afdeling Psychiatrie UMC St Radboud Nijmegen Wat maakt dat een patiënt succesvol afbouwt en
Nadere informatieGoede geriatrische zorg
Prof.Dr.J.P.Baeyens Goede geriatrische zorg Geriatrisch Profiel omvat: hogere leeftijd polypathologie ( polyfarmacie) zwakke homeostase neiging tot inactiviteit en bedlegerigheid psycho sociale problematiek
Nadere informatieStoppen met langdurig antipsychoticagebruik voor gedragsproblemen. Gerda de Kuijper Arts verstandelijk gehandicapten/senior onderzoeker
Stoppen met langdurig antipsychoticagebruik voor gedragsproblemen Gerda de Kuijper Arts verstandelijk gehandicapten/senior onderzoeker Congres Focus op onderzoek Utrecht 22 juni 2015 Inhoud presentatie
Nadere informatieCannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen?
Universitair Docent Hersencentrum Rudolf Magnus Afdeling Psychiatrie Universitair Medisch Centrum Utrecht Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Matthijs Bossong Overzicht Psychotische stoornis
Nadere informatiePresentatie Netwerk Geriatrie. Veenendaal, 10 april 2014
Presentatie Netwerk Geriatrie Veenendaal, 10 april 2014 Dokter, wat kan ik mijn hond het beste te eten geven? Medicatie, een risico voor ondervoeding en deficiënties? Medicatie, een risico voor ondervoeding
Nadere informatieMedicatie bij dementie
Medicatie bij dementie Dementie Dementie is een ernstige ziekte die de duur van het leven bekort Tijdens beloop kunnen allerlei problemen ontstaan Een behandeling die gericht is op herstel bestaat niet
Nadere informatieNationaal AYA Jong & Kanker Platform
Nationaal AYA Jong & Kanker Platform www.aya4net.nl Kanker gerelateerde vermoeidheid Een aanhoudend, subjectief gevoel van uitputting gerelateerd aan kanker of aan de behandeling ervan, dat interfereert
Nadere informatieBetere zorg door minder psychofarmaca?
Betere zorg door minder psychofarmaca? Sytse Zuidema, specialist ouderengeneeskunde Hoofd sectie ouderengeneeskunde Afdeling huisartsgeneeskunde UMCG 19-11-2013 UKON 10 jaar! 1 Opbouw Psychofarmaca Gebruik,
Nadere informatie15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater
5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?
Nadere informatieLOK Polyfarmacie bij ouderen
LOK Polyfarmacie bij ouderen donderdag 20 oktober 2016 Pag 1 1 ste missie DM: DM ondersteunt de huisarts, de huisartsenkring én de patiënt in de Vl Gemeenschap via het ontwikkelen en verstrekken van producten
Nadere informatiePsychofarmaka in de eerste lijn: capita selecta. Tom Declercq MD, huisarts Vakgroep Huisartsgeneeskunde UGent
Psychofarmaka in de eerste lijn: capita selecta Tom Declercq MD, huisarts Vakgroep Huisartsgeneeskunde UGent Overzicht Zit u in de juiste zaal? Update psychofarmaka: de voorbije 20 jaar in pilvorm Casuïstiek:
Nadere informatieBloeddrukregeling: hoger? lager?
www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw Bloeddrukregeling: hoger? lager? Dr. L. Nestor Geriater www.hhzhlier.be 2 To fall or not to fall HYPERTENSIE BIJ BEJAARDEN: How to treat? That s the question! Bloeddrukregeling
Nadere informatieDe acuut zieke chronische patiënt in een acuut ziekenhuis
De acuut zieke chronische patiënt in een acuut ziekenhuis Dr. De Coster Olivier, Stedelijke Ziekenhuis Roeselare UZ-Brussel Stedelijk Ziekenhuis Roeselare Brugsesteenweg 90 8800 Roeselare T 051 23 61 11
Nadere informatieGezondheidsenquête, België Medische consumptie. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu.
Medische consumptie Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. . Inhoudstafel Inhoudstafel... 79 Bestudeerde indicatoren... 81 1. Contacten met zorgverstrekkers... 81
Nadere informatiePsychofarmaca in de huisartsenpraktijk in 2015: resultaten van het INTEGO netwerk
Psychofarmaca in de huisartsenpraktijk in 2015: resultaten van het INTEGO netwerk In 1994 werd het INTEGO project gestart aan het Academisch Centrum Huisartsgeneeskunde (ACHG) van de KU Leuven. De bedoeling
Nadere informatieFiguur 1 Precede/Proceed Model
Nederlandse samenvatting Benzodiazepinen zijn geneesmiddelen die vooral bij angstklachten en slaapstoornissen worden voorgeschreven. Ze vormen de op één na meest voorgeschreven middelen in Nederland. Tien
Nadere informatieehealth en continuïteit in farmacologische zorg in de ouderenzorg
ehealth en continuïteit in farmacologische zorg in de ouderenzorg Apothekers: Inge Huysentruyt en Thibaut Blanckaert éénlijn.be : Johan Uvin Huisarts : Lut Depoorter Wat is ehealth? Wat is farmacologische
Nadere informatieValpreventie in VPH Update richtlijn valpreventie
Voorkomen van toekomstig letsel Wat werkt in valpreventie? Valpreventie in VPH Update richtlijn valpreventie Dr. Nathalie van der Velde Internist-Geriatrician Academisch Medisch Centrum, Amsterdam www.menti.com
Nadere informatieCasus geriatrie. Symposium klinische farmacie 06 oktober Veerle Grootaert
Casus geriatrie Symposium klinische farmacie 06 oktober 2012 Veerle Grootaert VG: permanente VKF, TIA, syst. Hartfalen, Dementie (MMSE = 15/30) RVO op geriatrie: val met rugpijn ontregelde INR =7 hartslag
Nadere informatieToegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen. Samenvatting
Toegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Psychische stoornissen komen geregeld voor bij ouderen (65-plus).
Nadere informatieKennislacunes NHG-Standaard Depressie
Kennislacunes Kennislacunes 1. Het nut van screening naar depressie bij mensen met een chronische somatische aandoening in de (noot 15-16). 2. De 4DKL als instrument om het verloop van de (ernst van de)
Nadere informatieCognitieve beperkingen & delier
Cognitieve beperkingen & delier Introductie Uit eerder onderzoek blijkt dat 16-40% van oudere patiënten op de SEH cognitieve beperkingen hebben Oorzaken: Dementie Delier Depressie Klinisch ziek zijn hypoperfusie
Nadere informatieToelichting Resultaatbeloning doelmatig voorschrijven van geneesmiddelen 2015
Toelichting Resultaatbeloning doelmatig voorschrijven van geneesmiddelen 2015 De toelichting Resultaatbeloning doelmatig voorschrijven van geneesmiddelen 2015 is een aanvulling op bijlage 6 Resultaatbeloning
Nadere informatieINHOUDSTAFEL. Inhoudstafel - Lijst van tabellen en figuren Deelname Resistentiecijfers Incidentie van nosocomiaal verworven MRSA 5
Surveillance van MRSA in de Belgische ziekenhuizen: eerste semester INHOUDSTAFEL Inhoudstafel - Lijst van tabellen en figuren 1 1. Deelname. Resistentiecijfers. Incidentie van nosocomiaal verworven MRSA.
Nadere informatie