12 meesterwerk

Transcriptie

1 12 meesterwerk

2 eerst het zuur, dan het zoet mevrouw drs. k.m.h. peijs minister van verkeer en waterstaat namens het cda in het kabinet-balkenende ii en iii van Ik geloof echt dat de Betuweroute een succes gaat worden. Straks zijn we met z n allen blij dat we hem hebben aangelegd. In de geest van dit kabinet zou ik zeggen: eerst het zuur, dan het zoet. Over het zuur is veel geschreven, in 2007 begint het zoet. Het is immers een heel bijzonder Europees project. Een moderne spoorlijn, ingericht voor uitsluitend goederenvervoer, dat zie je nergens anders. En het is niet terecht om de Betuweroute alleen te beoordelen als spoorlijn. We zouden naar het totaal moeten kijken: het havencomplex, de lijn en bijvoorbeeld het achterland, Duisburg. Dat cluster moet geld verdienen, niet alleen de lijn. Een spannend moment was wel de discussie met lokale bestuurders en brandweer over de sprinklers in de tunnels van de Betuweroute, meteen toen ik binnenkwam als minister van Verkeer en Waterstaat. Uiteindelijk is dat allemaal goed afgelopen, maar het heeft wel wat inspanningen gekost. Verder hebben we natuurlijk de nodige discussies gehad over de exploitatie en de deelname van het Havenbedrijf Rotterdam. En dan waren er nog de indringende hoorzittingen van de parlementaire onderzoekscommissie- Duivesteijn. Allemaal gedenkwaardige momenten. En eveneens om nooit te vergeten: de opening van de Havenspoorlijn met de Europese collega-transportministers tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de EU. Dat was een geweldige happening. De Betuweroute zorgt er niet alleen voor dat Nederland een volwaardige aansluiting heeft op het Europese goederenspoornet in wording, maar ook dat op het bestaande Nederlandse spoorwegnet meer capaciteit ontstaat waarvan ook de reizigers profijt hebben. En wat velen bijna vergeten: ook aan de veiligheid is enorm veel aandacht besteed. Vervoer van gevaarlijke stoffen gaat voortaan over de Betuweroute en niet meer dwars door dorpen en steden. Dat is toch wel een groot pluspunt. Natuurlijk zijn ook de aanpassing van de A15 en alle nieuwe veilige, ongelijkvloerse kruisingen met de weg een mooi staaltje vakmanschap. Al met al betekent de Betuweroute een hele verbetering, niet alleen voor het spoor, maar ook voor de doorstroming op de weg en de veiligheid van de omwonenden. Karla Peijs

3 broodnodige achterlandverbinding de heer ir. b. westerduin directeur-generaal vervoer van Toen ik in 1989 als directeur-generaal aantrad, drong mevrouw Kroes de eerste van de vier vrouwelijke ministers die ik boven mij heb gehad aan op een analyse van alle modaliteiten. Vooral de goederenverbinding van oost naar west en vice versa bleek zwak. Het wegverkeer dreigt vast te lopen en de binnenvaart kan dat probleem niet alleen opvangen. Op het spoor zouden capaciteitsproblemen ontstaan en bovendien zou, door het groeiende personenvervoer, het goederenvervoer op het bestaande spoor in het gedrang komen. Daarnaast zou al dit vervoer door de kernen van onze steden blijven rijden, met alle gevolgen van dien. Zo ontstond het idee voor de Betuweroute. Het oorspronkelijke plan, een combinatie met de toenmalige Betuwelijn dwars door dorpen, had niet mijn voorkeur, vooral vanwege het vervoer van gevaarlijke stoffen. Ik heb minister Maij-Weggen toen sterk geadviseerd de spoorlijn tegen de A15 te leggen en er een apart goederenspoor van te maken. Ons eerste ontwerp voldeed aan alle wettelijke eisen. Er kwamen echter allerlei wensen bij en de kosten bleven stijgen. Dit temperde mijn enthousiasme en het werd steeds moeilijker de Betuweroute te verdedigen. Geen wonder dat het kabinet en de minister al in 1994 de aanleg ervan lieten heroverwegen. De discussie gaat echter veel te veel over de vraag of het spoor rendabel is. Ik vergelijk het wel eens met het besluit voor de aanleg van de Nieuwe Waterweg dat onder Thorbecke met een hele krappe meerderheid in de Kamer genomen is. Was dat een verkeerde beslissing omdat de schepen op de Waterweg onvoldoende rendement hadden? Iedereen begrijpt dat het toen ook om veel méér ging: de groei van Rotterdam, de toegankelijkheid van Nederland, de aantrekkingskracht voor de industrie en buitenlandse investeerders. Als je de Betuweroute terugbrengt tot een spoorproject met al zijn perikelen en die ontken ik niet praat je niet in het juiste perspectief. Landen als China kijken of onze achterlandverbindingen in orde zijn; we moeten beseffen dat de Betuweroute een schakel is in de corridor naar Noord-ltalië en Oost-Europa, die ertoe dient om Nederland mondiaal op de kaart te houden. Bram Westerduin

4 bouwwerken organiseren de omgeving wie aan een spoorweg denkt, heeft direct kilometers rails en bovenleiding voor ogen. maar ook de omgeving moet worden georganiseerd. dat gebeurt met de bouw of aanpassing van bruggen, viaducten, tunnels en andere bouwwerken: kunstwerken in bouwtaal. De Betuweroute krijgt uit veiligheidsoverwegingen en om tijdwinst te boeken vrij baan. Dus waar de spoorlijn en andere infrastructuur elkaar kruisen, moet er één óf de lucht in (bruggen en viaducten) óf de grond in (tunnels). Dat er van dat soort bouwwerken in totaal maar liefst zo n 130 nodig zijn, maakt duidelijk dat de Betuweroute onderweg de nodige infrastructurele obstakels tegenkomt.

5 dintelhavenspoorbrug Dubbelsporige stalen boogbrug, eervolle vermelding bij de Staalprijs De 270 meter vrije overspanning garandeert vrije doorgang voor duwvaart én spoorverkeer. overkapping barendrecht Overkapt vier reizigerssporen, twee HSL-Zuidsporen, drie goederensporen en het station. Boven op de kap wordt een park aangelegd dat de grootste daktuin van Europa is. pergola bij rozenburg Witte betonnen kolommen vormen een pergolaconstructie die de Betuweroute over de A15 draagt. Het is de enige locatie waar de Betuweroute de A15 bovenlangs passeert. vorkviaduct kijfhoek Fly-over waarbij het spoor zich in een trogbrug splitst in twee afritten. Verhoogt de af- en aanvoercapaciteit van het rangeerterrein Kijfhoek. botlekspoortunnel De eerste geboorde spoortunnel van Nederland. De twee tunnelbuizen zijn elk meter lang. Dankzij deze tunnel zijn de wachttijden voor de Botlekbrug verleden tijd. vondelingenviaduct bij pernis Bijna zevenhonderd meter lang. Door de zeer beperkte ruimte, een bodem vol met kabels en leidingen en de eis om niet te lang het verkeer te hinderen, is de bouw een lastige klus. De pilaren van dit viaduct ogen als forse poten van een groot dier. sophiaspoortunnel Met ruim acht kilometer het langste betonnen bouwwerk van de Betuweroute. Ook de langste geboorde spoortunnel van Nederland. Loopt onder meer onder de A15, A16 en de riviertakken de Rietbaan en de Noord. Passeert op 25 meter diepte het eiland Sophiapolder waaraan de tunnel zijn naam te danken heeft. tunnel giessen Met vijfhonderd meter de kortste spoortunnel van de Betuweroute. Aangelegd in een bouwkuip om de waterafvoer en de pleziervaart niet te hinderen. m-baan Het enige bouwwerk op de Betuweroute dat is voorzien van fonkelende diamanten of kristallen. Vijf viaducten zijn letterlijk en figuurlijk schitterend verenigd in de M-baan. Deze kruist met zijn meter 2 straten, een metrobaan en een aantal fiets- en wandelpaden in een park. brug amsterdam-rijnkanaal bij tiel Spoorbrug en verkeersbrug van 210 meter lengte. De spoorbrug ligt op de plek van de oude verkeersbrug. Die is 46 meter verplaatst. Bijzonder zijn de verschillend uitgevoerde pylonen.

6 viaducten knooppunt valburg Drie verkeersviaducten tillen de A50 en de verbindingswegen tussen de A15 en de A50 over de Betuweroute heen. tunnel pannerdensch kanaal Het diepste punt van deze meter lange boortunnel ligt 25 meter onder het maaiveld. Om de impact op het waardevolle landschap te beperken, is het oorspronkelijke plan voor een brug ingewisseld voor deze tunnel. spoorpoorten Via een groot aantal poorten gaat de Betuweroute onder kruisende infrastructuur door. De poorten zijn zo ontworpen dat ze de vorm van de tunnels doorzetten. Eigenlijk is er sprake van een onderdeel van een tunnelsegment. tunnel zevenaar Tunnel door de stad Zevenaar, meter lang. Op het dak is een weg aangelegd die de verkeersring rond Zevenaar completeert. Eén tunnelwand is zo geconstrueerd dat deze tevens dienst kan doen voor een eventuele HSL-Oosttunnel. fergusonbrug in zevenaar Opvallende tuibrug die de Babberichseweg in Zevenaar over het spoor tilt. Deze brug is vernoemd naar een soldaat die twee dagen voor het einde van de Tweede Wereldoorlog op deze plek werd neergeschoten. verdiepte liggingen Bij de woonkernen Schelluinen, Meteren en Kerk-Avezaath is de Betuweroute een flink stuk onder het maaiveld aangelegd. Op die manier wordt het spoor aan het zicht onttrokken en de geluidshinder tegengegaan.

7 prestige van deltawerken de heer l. rebel projectdirecteur bij heijmans van De Betuweroute was na de Deltawerken het eerste écht prestigieuze infraproject met grote aanbestedingen. Dat alleen al maakte de spoorlijn voor de hele aannemerij aantrekkelijk. Met vereende krachten hebben we met enkele andere aannemersbedrijven het contract binnengehaald voor de aanleg van het traject Papendrecht- Gorinchem. Een alliantiecontract: nieuw voor de bouwwereld en erg stimulerend. Alle partijen in de zogeheten Waardse Alliantie, inclusief de projectorganisatie, delen namelijk de kansen en risico s. Binnen de bandbreedte van het programma van eisen zat enige speling en het was een uitdaging om die te benutten. Zo is de tunnel onder de Giessen wat ingekort. In de Alblasserwaard hebben we voor de zandbouw een nieuwe techniek toegepast om het nazakken in de slappe bodem te versnellen, zodat we flink konden doorwerken. Daarna kwam het traject Gorinchem-Tiel dat we met in totaal vijf bedrijven hebben aangelegd. Dat was precies in de periode van de bouwfraude-enquête waarbij allerlei minder zuivere onderlinge bouwafspraken boven water kwamen. Onze motieven om een aannemerscombinatie te vormen, hadden puur betrekking op het bundelen van expertise, capaciteit en ervaring. Toch heeft het voor ons gevoel zeker een jaar geduurd voordat de projectorganisatie over haar aanvankelijke argwaan heen was. Een ander gevolg van de bouwfraude was dat we te maken kregen met meer audits en controles, al zaten die toch al wel in de pijplijn van Rijkswaterstaat. Dat was ook goed, want in de aannemerij was gewoon een omslag nodig: we moesten toe naar meer zelfcontrole, naar meer focussen op het proces dan op de verdienste. Voor mij was de Betuweroute waar ik drie jaar keihard aan heb gewerkt het laatste grote project. Als ik er nu langskom, kijk ik er met genoegen naar, trots dat ik daarbij betrokken ben geweest. Leo Rebel

8 supervergunning voor grondverzet om de betuweroute te bouwen moet er worden gegraven en gespit. en niet zo n klein beetje ook. zestien miljoen kubieke meter grond wordt af- en aangevoerd. daarmee dreigt een enorme administratieve rompslomp. om die te voorkomen ontstaat het plan voor een allesomvattende supervergunning. de brl 9330 is een set regels die speciaal voor dat doel wordt ontwikkeld. Vooraf is bekend dat zich op het tracé van de Betuweroute (licht)verontreinigde grond bevindt. Een bodemkwaliteitskaart maakt duidelijk waar precies. In het bodemplan beschrijven de aannemers welke grond zij hoe en waar naartoe willen verplaatsen. Zo wordt verontreinigde grond verwijderd, uitgegraven schone en lichtverontreinigde grond elders binnen het project hergebruikt, en sterk bouwzand aangevoerd als ondergrond voor de spoorbaan en op- en afritten van viaducten. Alleen al voor de tachtig kilometer Betuweroute over Gelders grondgebied wordt er tien miljoen kubieke meter grond verzet. Zodra de projectorganisatie de bodemkwaliteitskaart en het bodemplan bij de provincie indient, wordt echter nieuwe nationale wetgeving van kracht: het Bouwstoffenbesluit. Beide documenten zijn dan niet meer voldoende; er moeten voor allerlei specifieke regels aparte trajecten worden gevolgd. Bovendien moeten de gemeenten voortaan beslissen. Overheden en marktpartijen zijn het direct eens: onmogelijk. Voor dit soort grote projecten is het ambtelijk traject te kostbaar en tijdrovend. Gelukkig brengt het Bouwstoffenbesluit niet alleen complexiteit, maar ook vereenvoudiging. De gemeenten mogen namelijk een totaalvergunning afgeven en achteraf controleren. Mits de aannemer op voorhand een gedegen grondverzetplan volgens gecertificeerde processen overlegt. De exacte definities worden vastgelegd in de BRL 9330: een nieuwe landelijke beoordelingsrichtlijn voor grootschalig grondverzet binnen projecten. Zo kan het werk door.

9 leerzaam voor technisch nederland de heer c.m. veerhoek hoofd baanontwerp bij grontmij de weger van Toen het project op de markt kwam, vroeg NS Railinfrabeheer naar onze voorkeur: óf de Betuweroute óf de HSL-Zuid ontwerpen. Ons team ging unaniem voor de Betuweroute. Een project met een groot economisch belang en behoorlijke kans op daadwerkelijke realisatie. op groen? Wat doe je in die tussentijd met de ingewerkte mensen binnen je teams? Met veel kunst- en vliegwerk heb ik die zodanig weten onder te brengen dat ze indien nodig direct weer beschikbaar waren. Dat was een half jaar later maar goed ook, want het project ging full speed verder. Kort na het afsluiten van een raamovereenkomst stond opeens de toenmalige projectdirecteur voor m n bureau: Ik heb gehoord dat jij dat ding voor mij op papier kunt zetten. Je krijgt maximaal een jaar, want er is haast bij. Het traject werd verdeeld onder drie ontwerpteams. Ik zette de grote lijnen uit, leidde de teams en knoopte de deelplannen aan elkaar. Zo ontstond op tijd in 1993 de 0-versie. Een zo goedkoop mogelijk ontwerp met alle weg-, spoor- en waterkruisingen bovengronds, technisch haalbaar en functioneel. Alleen de weerstand vanuit de omgeving is een harde les geweest. In 1994 kwam ineens het sein: pennen neer, de commissie- Hermans start een onderzoek. En dan moet je gaan inschatten: stopt het project definitief, of springt straks het licht toch weer Natuurlijk was het een bijzondere opdracht. Er stond behoorlijke druk op. Ik had bij elkaar al vele kilometers autosnelweg ontworpen, maar 120 kilometer spoor is toch wel iets anders. Aan de andere kant: mijn wegenkennis kwam uitstekend van pas bij met name de bundeling van de spoorlijn met de A15. Ook ben ik een aartsoptimist en een doorzetter; eigenschappen die in dit project goed van pas kwamen. De Betuweroute heeft technisch Nederland veel geleerd. Die kennis zie ik nu overal bij overheid en ingenieurbureaus terug. Wij hebben het hele leerproces mogen meemaken. Dat is voor ons persoonlijk een grote winst. Cees Veerhoek