6.1 Schaduw gevormd door een puntvormige

Transcriptie

1 6 Schduwvorming 6.1 Schduw gevormd door een Vroeger geruikte men een zonnewijzer ls uurwerk. Die steunde op de verndering vn de schduw nrgelng de stnd vn de zon. A B Fig Een schduw kn gevormd worden door een A Met een zonnewijzer kn de tijd worden fgelezen B Met je hnden kun je schduweelden mken Schduwvorming is een gevolg vn de rechtlijnige voortplnting vn het licht. Omdt licht door een ondoorzichtig kn dringen en omdt het zich rechtlijnig voortplnt, ontstt chter het een donkere ruimte of schduw. De rd vn die schduw hngt f vn de geruikte. Als een ondoorzichtig elicht wordt door een, zie je op het scherm chter het een scherpe, donkere schduw. kernschduw Fig Ontstn vn een Qurk3_LWB_0203_Fig13.i kernschduw ij een In de figuur wordt getoond wrom de schduw zo scherp en donker is. Om de tekening eenvoudig te houden, nemen we ls een olvormige figuur. Alle lichtstrlen tussen strlen en worden door het teruggektst of gesoreerd. Achter het is een scherp fgekend geied wr geen licht doordringt: de kern- of slgschduw. ijschduw kernschduw ijschduw Them 2: Licht en kleur zien Schduwvorming Qurk3_LWB_0204_Fig14.i 37

2 6.2 Schduw gevormd door een Qurk3_LWB_0203_Fig13.i - ijschduw Als een elicht wordt door een -, dn zie je chter het een onscherpe schduw. kernschduw kernschduw ijschduw Qurk3_LWB_0203_Fig13.i Fig Ontstn vn een kern- Qurk3_LWB_0204_Fig14.i en ijschduw ij een - In de figuur wordt getoond wrom de schduw onscherp is. Centrl chter het is er een geied wr geen licht vn de ron doordringt; dt is de kern- of slgschduw. Drnst is er een geied wr licht vn een gedeelte vn de doordringt; dt is de ijschduw. 6.3 Mnfsen VM 4 EK 3 rde 2 NM Wie 5 elke vond nr 1 de mn kijkt, zon zl vststellen dt de vorm verndert: soms zie je een volle heldere schijf, dn weer een hlve schijf of een kleine sikkel en soms zie je de mn heleml. Die vernderende vormen vn de mn 6 8 noemen we 7 de schijngestlten vn de mn of de mnfsen. ijsch kernsc Fig De mnfsen De mnfsen zijn een gevolg vn de eweging vn de mn rond de rde. De mn is een donker lichm dt in 28 dgen rond de rde drit. De LK mn reflecteert zonlicht. Slechts de helft vn het mnoppervlk wordt door de zon verlicht. Afhnkelijk vn hoe de mn ten opzichte vn de rde en de Qurk3_LWB_0205_Fig16.i Qurk3_LWB_0204_Fig14.i zon stt, zien we een groter of kleiner deel vn de verlichte knt vn de mn. ijsch We zien ntuurlijk slechts die helft vn de mn die nr de rde is toegekeerd, dt is ltijd dezelfde helft. Als de mn tussen de zon en de rde stt (1), dn zien we de verlichte knt vn de mn. Dt noemen we nieuwe mn (NM). Als de rde tussen de zon en de mn stt (5), dn zien we een volledig verlichte mn. Dt noemen we volle mn (VM). Tussen nieuwe en volle mn zien we een eerste keer een hlve mn (3). Dt noemen we het eerste kwrtier (EK). Tussen volle en nieuwe mn zie we voor de tweede keer een hlve mn (7). Dt noemen we het ltste kwrtier (LK). Voor het noordelijk hlfrond geldt dt ij het eerste kwrtier de rechter helft vn de mn verlicht is, en ij het ltste kwrtier de linker helft. Tussen nieuwe mn en volle mn wordt het deel vn de mn dt je kunt zien geleidelijk n groter (2, 3, 4). N volle mn verkleint het verlichte deel tot een sikkel en ij nieuwe mn heregint de volledige cyclus (6, 7, 8). VM Fig EK 3 rde 7 LK NM De cirkelvormige n vn de mn om de rde gezien vnuit Qurk3_LWB_0205_Fig16.i een punt hoog oven de Noordpool. Elk kdertje geeft n hoe de mn wordt gezien vnf de rde. zon 38

3 6.4 Mns- en zonsverduistering Opdrcht 10 Bij een mnsverduistering evindt de rde zich tussen de zon en de mn. Teken de schduw die chter de rde ontstt. Duid de verschillende geieden n. Vindt een mnsverduistering plts ij een volle of een nieuwe mn? Opdrcht 11 Bij een zonsverduistering evindt de mn zich tussen de zon en de rde. Teken de schduw die chter de mn ontstt. Duid de verschillende geieden n. In welke geieden heeft een volledige zonsverduistering plts? In welke geieden heeft een gedeeltelijke zonsverduistering plts? Vindt een zonsverduistering plts ij een volle of een nieuwe mn? Them 2: Licht en kleur zien Schduwvorming 39

4 6.5 Cmer oscur AAN DE SLAG 2 oriënteren Onderzoeksvrg Stt het eeld dt gevormd is door een cmer oscur recht, of is het omgekeerd? Wt is de invloed vn de grootte vn het gt? Hypothese (schrp wt pst) Het eeld is recht/omgekeerd. Hoe kleiner het gt ij een cmer oscur, hoe scherper/ minder scherp het eeld. Voorereiden Mteril schoendoos of koffielik met doorzichtig deksel luminiumfolie fijne nld of fijne en dikkere spijker sterke met mtte lmp klkppier plknd reekmes Werkwijze Schoendoos: 1 Mk met het reekmes in het midden vn een korte zijde een vierknt gt vn ongeveer 3 cm. 2 Bevestig met plknd lngs de innenzijde over dt gt een stuk luminiumfolie. Mk met de nld in het midden vn de folie voorzichtig een heel klein gtje. 3 Snijd in de chterknt vn de doos (de ndere korte knt) een rechthoek uit tot ongeveer 3 cm vn elke knt. Plk dr een stuk klkppier in. 4 Sluit de doos. Koffielik: 1 Mk met de fijne spijker een gtje in het midden vn de onderknt vn het lik. Je uur mkt een gtje dt een eetje groter is. Let op, eide gtjes moeten heel klein zijn. 2 Sluit het lik. Uitvoeren 1 Richt de voorknt met het gtje nr de lmp of nr een fel elicht onderwerp. Kijk nr het klkppier of door het deksel in het koffielik. Leg eventueel een doek over de doos en over je hoofd. Het eeld stt recht/omgekeerd. Verklr dt, door het eeld te tekenen vn de ovenknt en vn de onderknt vn de pijl. 40

5 2 Vergelijk het eeld gevormd door jouw doos met het eeld gevormd ij je uur. Hoe kleiner het gt, hoe minder scherp/even scherp/scherper het eeld. Verklr dt door het eeld te tekenen vn een. 3 Bij een klein gt is het eeld vn een Bij een groot gt is het eeld vn een en dus. 4 Ontwerp een methode om met een cmer oscur de grootte vn de zon te eplen. Zoek op het internet de fstnd tussen de zon en de rde op. Reflecteren Besluit Bij een cmer oscur is het eeld. Hoe kleiner het gt, hoe het eeld. Reflectie Bij een fototoestel is de foto scherp ls je een klein difrgm neemt. Bij een groot difrgm is de chtergrond vg. G op het internet n of je met de zoekterm pplet pinhole de pplet The World through Hole kunt vinden. G de eeldvorming ij een cmer oscur n met ehulp vn deze pplet. Them 2: Licht en kleur zien Schduwvorming 41