Woordenschat - vreemde invloeden v3

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 17 august 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Woordenschat - Vreemde invloeden Vooraf Stap 1 Stap 2 Stap 3 Extra Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Woordenschat - Vreemde invloeden Vooraf Leerdoel Vanaf de zestiende eeuw zijn wij kolonisator geweest van een groot aantal gebieden in de wereld. Dat verleden laat ook sporen na in onze taal. We behandelen in dit onderdeel van woordenschat de invloed van de talen uit onze vroegere koloniën Suriname en Indonesië op het Nederlands. Aan het eind van deze opdracht kun je in eigen woorden vertellen over de invloed van het Surinaams en het Maleis op het Nederlands. Eindproduct Je maakt samen met een klasgenoot een eindproduct met als titel Ons verleden en de invloed daarvan op het Nederlands. Jullie kiezen zelf een manier die jullie het best bij deze opdracht vinden passen. Beoordeling Het eindproduct wordt beoordeeld door je docent. Bij de beoordeling let de docent op het volgende: Heeft het eindproduct als titel 'Ons verleden en de invloed daarvan op het Nederlands'? Gaat het eindproduct over de invloed van het Surinaams en het Maleisisch op het Nederlands? Is het eindproduct origineel en ziet het er verzorgd uit? Tijd Voor deze opdracht heb je ongeveer 3 lesuren nodig. Stap 1 Surinaams Het Nederlands is de officiële taal van Suriname sinds de onafhankelijkheid in 1975 en heeft steeds meer aan populariteit gewonnen. Het Nederlands is nu van meer dan 60% van de bevolking de moedertaal. Een andere belangrijke taal is het Surinaams (eigenlijk Sranantongo) dat samen met het Nederlands het communicatiemiddel is tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Deze groepen (Indianen, Hindoestanen, Creolen, Javanen en Chinezen e.a.) spreken ook allemaal nog hun eigen taal. Het Surinaams heeft in Nederland vooral invloed op de jongerentaal. In het gebruik van krachtige woorden, die vaak ook nog in een gewijzigde betekenis worden gebruikt, herken je de invloed. De eenvoudige structuur zorgt ervoor dat Surinaamse woorden goed klinken en makkelijk geleerd kunnen worden. Surinamers in Nederland hebben vaak moeite met het gebruik van het Surinaams binnen de Nederlandse jongerentaal. Het zijn vooral de grove woorden die in de Nederlandse jongerentaal worden overgenomen. Men is bang dat de buitenwacht een verkeerd beeld krijgt van Surinamers. Maak de oefening. Pagina 2

4 Surinaams maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ van 18 kweekje a. soort banaan a. aangenomen kind a. gympen a. vreemdgaan 2 van 18 bacove a. soort banaan a. sieraad a. ellendeling a. tandenborstel 3 van 18 dozeren a. (in elkaar) slaan a. gelijkmaken a. uitbrander a. vreemdgaan 4 van 18 patta a. tandenborstel a. ellendeling a. gympen a. sieraad 5 van 18 Pagina 3

5 kroi a. goudzoeker a. uitbrander a. magisch middel, kruidendrank a. sieraad 6 van 18 makaperi a. goudzoeker a. uitbrander a. gympen a. sieraad 7 van 18 uitlopen a. vreemdgaan a. (in elkaar) slaan a. gierig a. gedoe, drukte 8 van 18 ellendelaar a. ellendeling a. knoeiboel a. gierig a. gedoe, drukte 9 van 18 dat ding Pagina 4

6 a. alles wat ongemakkelijk is (buurvrouw, collega..) a. tandenborstel a. uitbrander a. gedoe, drukte 10 van 18 rammelen a. (in elkaar) slaan a. stuk maken a. vreemdgaan a. goudzoeker 11 van 18 morserij a. knoeiboel a. stuk maken a. is daar iemand? a. gierig 12 van 18 porknokker a. zelfstandig goudzoeker a. gedoe, drukte a. is daar iemand? a. gierig 13 van 18 schuier a. tandenborstel a. uitbrander a. knoeiboel a. gierig Pagina 5

7 14 van 18 sluit a. gedoe, drukte a. uitbrander a. knoeiboel a. gierig 15 van 18 rampaneren a. is daar iemand a. vreemdgaan a. gedoe, drukte a. stuk maken 16 van 18 klop klop? a. is daar iemand? a. vreemdgaan a. gedoe, drukte a. stuk maken 17 van 18 djoegoedjoegoe a. uitbrander a. knoeiboel a. gedoe, drukte a. stuk maken 18 van 18 bok Pagina 6

8 a. uitbrander a. knoeiboel a. gedoe, drukte a. ellendeling Stap 2 Maleisisch Het Nederlands is eeuwenlang de officiële taal van de machthebbers in Indonesië geweest toen dat door de Nederlanders was gekoloniseerd. Sinds 1963 is het echter geen officiële taal meer. Volledige beheersing van het Nederlands komt nu alleen nog voor bij oudere mensen, die de taal nog op school geleerd hebben en haar nog wel onderling of met toeristen spreken. Het wordt ook nog gebruikt op onder meer op het gebied van geschiedenis, taalkunde, landbouw en rechtspraak. Omgekeerd kent het Nederlands woorden uit het Indonesisch/Maleis. Veel hebben daarvan hebben met gerechten te maken: nasi, bami, saté, sambal, pi(e)sang e.a. Andere voorbeelden van Maleisische invloed zijn bijvoorbeeld: piekeren (Maleis pikir, "denken"), pienter (Maleis- pintar), amok, klamboe, karbouw. Bekijk het filmpje en maak daarna de oefening. Maleisisch maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ van 17 Maleisische woorden. baboe a. kort, breed zwaard a. dienstbode, kindermeid a. banaan a. lef, bluf 2 van 17 Maleisische woorden. senang a. slim a. lekker, behaaglijk a. krachtig flink a. lef, bluf Pagina 7

9 3 van 17 Maleisische woorden. pienter a. slim a. lekker, behaaglijk a. krachtig flink a. lef, bluf 4 van 17 Maleisische woorden. amper a. maar net a. ruziën, vechten a. vleiend vragen 5 van 17 Maleisische woorden. soebatten a. ruziën, vechten a. tobben, ingespannen denken a. vleiend vragen 6 van 17 Maleisische woorden. bakkeleien a. ruziën, vechten a. tobben, ingespannen denken a. daar heb ik niets mee 7 van 17 Maleisische woorden. piekeren a. kort, breed zwaard a. tobben, ingespannen denken a. daar heb ik niets mee Pagina 8

10 8 van 17 Maleisische woorden. klewang a. kort, breed zwaard a. (Chinese) winkel a. lef, bluf 9 van 17 Maleisische woorden. kras a. krachtig flink a. (Chinese) winkel a. lef, bluf 10 van 17 Maleisische woorden. branie a. ruziën, vechten a. (Chinese) winkel a. lef, bluf 11 van 17 Maleisische woorden. sarong a. banaan a. wijde kokerrok van gebatikte stof a. (Chinese) winkel 12 van 17 Maleisische woorden. amokmaker a. banaan a. ruziemaker a. (Chinese) winkel a. zaadpluis gebruikt voor bedvulling Pagina 9

11 13 van 17 Maleisische woorden. toko a. banaan a. (Chinese) winkel a. zaadpluis gebruikt voor bedvulling 14 van 17 Maleisische woorden. soesa a. banaan a. daar heb ik niets mee a. zaadpluis gebruikt voor bedvulling 15 van 17 Maleisische woorden. pisang a. banaan a. daar heb ik niets mee a. zaadpluis gebruikt voor bedvulling 16 van 17 Maleisische woorden. kapok a. slim a. daar heb ik niets mee a. zaadpluis gebruikt voor bedvulling 17 van 17 Maleisische woorden. dat is niet mijn pakkie-an a. slim a. daar heb ik niets mee a. tobben, ingespannen denken Pagina 10

12 Stap 3 Eindproduct Jullie gaan aan de slag met het eindproduct. Kies zelf een eindproduct waarmee jullie kunnen laten zien welke invloed ons koloniale verleden heeft op het Nederlands. Nog geen idee wat voor eindproduct jullie willen maken? Kijk dan eens in de gereedschapskist van StudioVO. Klaar? Het eindproduct laat je beoordelen door de docent. Bij het beoordelen gebruikt hij/zij de volgende vragen: Heeft het eindproduct als titel 'Ons verleden en de invloed daarvan op het Nederlands'? Gaat het eindproduct over de invloed van het Surinaams en het Maleisisch op het Nederlands? Is het eindproduct origineel en ziet het er verzorgd uit? Gereedschapskist Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes! Extra Invloed van Latijn en Grieks op het Nederlands Dagelijks gebruiken we in het Nederlands Latijnse en Griekse woorden en woorddelen. In de Middeleeuwen ontstonden de eerste scholen in de elfde eeuw de eerste universiteiten en Latijn was de voertaal. Vandaar dat er nog steeds in kerken en op universiteiten veel woorden worden gebruikt die direct of indirect uit het Latijn stammen. Helemaal duidelijk is dat in de wetenschap, waar ze volop worden gebruikt: denk aan medische terminologie (zie Veel gebruikte medische termen en hun vertaling), of aan termen voor planten, dieren en scheikundige stoffen. De Grieken zijn de grondleggers van veel aspecten in de wetenschap en filosofie geweest en hun invloed vind je terug in allerlei kunstvormen zoals de bouwkunst en toneelkunst (bijvoorbeeld komedie en tragedie) en ons huidige politieke beleid. Zo hebben de Grieken de democratie uitgevonden. En dit alles merk je ook aan het grote aantal Griekse woorden en woorddelen in onze taal. Zie: kunst-en-cultuur.infonu.nl. Pagina 11

13 Maak nu de drie oefeningen. Latijn maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. bonafide a. ter zake, raak a. betrouwbaar a. met lof a. onbetrouwbaar 2 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. alibi a. ter zake, raak a. bewijs dat je op het moment van de misdaad ergens anders was a. enzovoort a. evenzo 3 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. credo a. ik verbied a. ik geloof a. met lof a. evenzo 4 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. veto a. ik verbied a. ik geloof a. met lof a. evenzo 5 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. Pagina 12

14 ad rem a. ter zake, raak a. ter herinnering a. met lof a. evenzo 6 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. cum laude a. ter zake, raak a. ter herinnering a. met lof a. evenzo 7 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. dito a. enzovoort a. ter herinnering a. niets a. evenzo 8 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. idem a. onbetrouwbaar a. ter herinnering a. niets a. hetzelfde 9 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. in memoriam a. onbetrouwbaar a. ter herinnering a. naschrift a. hetzelfde 10 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. Pagina 13

15 nihil a. onbetrouwbaar a. overeenstemming a. niets a. enzovoort 11 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. consensus a. onbetrouwbaar a. overeenstemming a. naschrift a. enzovoort 12 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. et cetera (etc.) a. onbetrouwbaar a. luchtspiegeling a. naschrift a. enzovoort 13 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. fata morgana a. onbetrouwbaar a. luchtspiegeling a. naschrift a. Let goed op 14 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. malafide a. onbetrouwbaar a. betrouwbaar a. naschrift a. Let goed op 15 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. Pagina 14

16 NB = nota bene a. hetzelfde a. ter herinnering a. naschrift a. Let goed op 16 van 16 Latijnse woorden en uitdrukkingen. PS = post scriptum a. hetzelfde a. ter herinnering a. naschrift a. met lof Grieks maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. barometer a. leer van het geluid a. luchtdrukmeter a. wetenschap die zich bezighoudt met de verdoving van het hele lichaam a. grondwetten van een theorie (die zonder bewijs aangenomen moeten worden) 2 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. akoestiek a. leer van het geluid a. grote wanorde a. wetenschap die zich bezighoudt met de verdoving van het hele lichaam a. grondwetten van een theorie (die zonder bewijs aangenomen moeten worden) 3 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. anesthesie Pagina 15

17 a. afkeer van vreemdelingen (xeno = vreemdeling) a. grote wanorde a. wetenschap die zich bezighoudt met de verdoving van het hele lichaam a. grondwetten van een theorie (die zonder bewijs aangenomen moeten worden) 4 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. canon a. afkeer van vreemdelingen (xeno = vreemdeling) a. grote wanorde a. richtsnoer, maatstaf a. grondwetten van een theorie (die zonder bewijs aangenomen moeten worden) 5 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. chaos a. afkeer van vreemdelingen (xeno = vreemdeling) a. grote wanorde a. zons- en maansverduistering a. grondwetten van een theorie (die zonder bewijs aangenomen moeten worden) 6 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. axioma a. afkeer van vreemdelingen (xeno = vreemdeling) a. handeling die het leven van iemand anders beëindigt a. zons- en maansverduistering a. grondwetten van een theorie (die zonder bewijs aangenomen moeten worden) 7 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. eclips a. afkeer van vreemdelingen (xeno = vreemdeling) a. handeling die het leven van iemand anders beëindigt a. zons- en maansverduistering a. dierenkunde 8 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. zoölogie Pagina 16

18 a. afkeer van vreemdelingen (xeno = vreemdeling) a. handeling die het leven van iemand anders beëindigt a. mensenvriend a. dierenkunde 9 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. xenofobie a. afkeer van vreemdelingen (xeno = vreemdeling) a. handeling die het leven van iemand anders beëindigt a. mensenvriend a. redeneerkunde 10 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. euthanasie a. niet gelijk a. handeling die het leven van iemand anders beëindigt a. mensenvriend a. redeneerkunde 11 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. hetero a. niet gelijk a. lawaai, wanklank a. mensenvriend a. redeneerkunde 12 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. filantroop a. een volmaakte toestand die niet te bereiken is. a. lawaai, wanklank a. mensenvriend a. redeneerkunde 13 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. kakofonie Pagina 17

19 a. een volmaakte toestand die niet te bereiken is. a. lawaai, wanklank a. mensenvriend a. redeneerkunde 14 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. logica a. een volmaakte toestand die niet te bereiken is. a. groot a. mensenvriend a. redeneerkunde 15 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. utopie a. een volmaakte toestand die niet te bereiken is. a. groot a. richtsnoer, maatstaf a. grote wanorde 16 van 16 Griekse woorden en uitdrukkingen. mega a. enzovoorts a. groot a. richtsnoer, maatstaf a. grote wanorde Latijn en Grieks maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. bibliograaf Pagina 18

20 a. zielkundige a. boekenbeschrijver a. godgeleerde a. levensbeschrijver 2 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. biograaf a. zielkundige a. boekenbeschrijver a. godgeleerde a. levensbeschrijver 3 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. psycholoog a. zielkundige a. boekenbeschrijver a. godgeleerde a. levensbeschrijver 4 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. theoloog a. zielkundige a. boekenbeschrijver a. godgeleerde a. levensbeschrijver 5 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. audiologie a. wetenschap van het gehoor a. iemand die de samenstelling van de bevolking bestudeert a. gelijkluidend a. kunst om lang te leven 6 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. demograaf Pagina 19

21 a. wetenschap van het gehoor a. iemand die de samenstelling van de bevolking bestudeert a. gelijkluidend a. kunst om lang te leven 7 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. homoniem a. wetenschap van het gehoor a. iemand die de samenstelling van de bevolking bestudeert a. gelijkluidend a. kunst om lang te leven 8 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. macrobiotiek a. wetenschap van het gehoor a. iemand die de samenstelling van de bevolking bestudeert a. gelijkluidend a. kunst om lang te leven 9 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. xenocratie a. nieuw streven naar overheersing a. in aanleg a. het overseinen van berichten (over grote afstand) a. heerschappij van vreemden 10 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. telegraferen a. nieuw streven naar overheersing a. in aanleg a. het overseinen van berichten (over grote afstand) a. heerschappij van vreemden 11 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. potentieel Pagina 20

22 a. nieuw streven naar overheersing a. in aanleg a. het overseinen van berichten (over grote afstand) a. heerschappij van vreemden 12 van 12 Griekse en Latijnse woorden en woorddelen. neokolonialisme a. nieuw streven naar overheersing a. in aanleg a. het overseinen van berichten (over grote afstand) a. heerschappij van vreemden Pagina 21

23 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 17 august 2018 om 14:55 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Leerinhoud en ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 3 uur en 0 minuten Trefwoorden arrangeerbaar, leerlijn, rearrangeerbare Gebruikte Wikiwijs Arrangementen Reisgids digitaal materiaal. (2019). Gereedschapskist activerende werkvormen. js.nl/105906/gereedschapskist_activerende_werkvormen Pagina 22