Waarom kleintjes niet altijd voor moeten gaan (maar vaak wel)
|
|
- Fanny van den Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Waarom kleintjes niet altijd voor moeten gaan (maar vaak wel) Sindo Núñez Queija Universiteit van Amsterdam & Centrum voor Wiskunde en Informatica + Maaike Verloop en Sem Borst OVERZICHT: Wachtrijen en bedieningsdisciplines Data-netwerken Benaderingen van optimale strategieën
2 Wachtrijen Voorbeeld: masseur van een grote voetbalclub Aankomsten : gemiddeld λ per minuut Massageduur hangt af van de lichaamsgrootte: gemiddeld β (minuten), variantie σ 2 Belasting: ρ := λβ < 1 Bedienen in volgorde van aankomst? 1
3 Bedieningsdiscipline Bedienen in volgorde van aankomst: gemiddeld aantal klanten = ρ 1 ρ ρ 1 + ( σ 2 β 2 1 ) 2 Alternatieven: Processor sharing of laatste eerst : ρ 1 ρ Wat is het best? Als je de bedieningsduur kent: Kleinste Eerst! [Schrage 68] 2
4 Waarom eerst de kleinste? Werkvoorraad: Volgorde van bediening doet er niet toe voor de werklast! Concentreer het werk in de grootste klanten, door de kleinsten eerst te bedienen! 3
5 Illustratie Werkvoorraad Aantal klanten op gegeven moment Reduceer aantal klanten zonder werkvoorraad te veranderen... 4
6 Volgorde van bediening bepalen in de praktijk De exacte grootte van een klant kennen we vaak niet Als we de reeds verkregen bedieningsduur weten en de bedieningsduurverdeling dan is het optimaal om te bedienen volgens de volgorde van aankomst: verdelingen voor bijvoorbeeld Gamma de minst verkregen bediening: voor bijvoorbeeld Pareto en hyperexponentiële verdelingen Klimov indexen: in het algemeen 5
7 Data-netwerken capaciteit van meerdere knooppunten tegelijk nodig , VoIP (telefonie), video, muziek, live streaming IDEE: laat de knooppunten eerst de kleintjes doorsturen 6
8 Data-netwerken Concentreer je op het pad dat door een collectie van stromen wordt doorkruist 6-1
9 Data-netwerken Concentreer je op het pad dat door een collectie van stromen wordt doorkruist lineair netwerk 6-2
10 Lineair netwerk gerepresenteerd door wachtrijen S 0 (t) + S i (t) 1, i = 1,..., L. Klasse i: elke klant in rij i vertegenwoordigt een stroom door route i 7
11 Stabiliteit in het netwerk Zeker nodig: ρ 0 + ρ i < 1 voor alle i = 1,..., L Niet voldoende! Bijv.: prioriteit voor klassen 1 & 2: Nodig: ρ 0 < (1 ρ 1 )(1 ρ 2 ) Ook als 1 & 2 kleiner zijn Op lange paden: ρ 0 < Li=1 (1 ρ i ) 8
12 Stabiliteit in het netwerk Zeker nodig: ρ 0 + ρ i < 1 voor alle i = 1,..., L Niet voldoende! Bijvoorbeeld: prioriteit voor klassen 1 & 2: Nodig: ρ 0 < (1 ρ 1 )(1 ρ 2 ) Ook als 1 & 2 kleiner zijn Op lange paden: ρ 0 < Li=1 (1 ρ i ) 8-1
13 Stabiliteit in het netwerk Zeker nodig: ρ 0 + ρ i < 1 voor alle i = 1,..., L Niet voldoende! Bijvoorbeeld: prioriteit voor klassen 1 & 2: Nodig: ρ 0 < (1 ρ 1 )(1 ρ 2 ) Ook als 1 & 2 kleiner zijn Op lange paden: ρ 0 < Li=1 (1 ρ i ) 8-2
14 Wat nu? Zoek naar de structuur van optimale strategieën Bepaal goede benaderingen Speciaal geval: exponentiële bedieningsduur verdelingen σ 2 = β 2 Geheugenloos: P (B > x + y B > x) = P (B > y) P (x < B < x + δ B > x) δ E[B] 9
15 Bedieningsdiscipline Bedienen in volgorde van aankomst: gemiddeld aantal klanten = ρ 1 ρ ρ 1 + ( σ 2 β 2 1 ) 2 Alternatieven: Processor sharing of laatste eerst : ρ 1 ρ Wat is het best? Als je de bedieningsduur kent: Kleinste Eerst! [Schrage 68] 9-1
16 Wat nu? Zoek naar de structuur van optimale strategieën Bepaal goede benaderingen Speciaal geval: exponentiële bedieningsduur verdelingen σ 2 = β 2 Geheugenloos: P (B > x + y B > x) = P (B > y) P (x < B < x + δ B > x) δ E[B] 9-2
17 Wat nu? Zoek naar de structuur van optimale strategieën Bepaal goede benaderingen Speciaal geval: exponentiële bedieningsduur verdelingen σ 2 = β 2 Geheugenloos: P (B > x + y B > x) = P (B > y) P (x < B < x + δ B > x) δ E[B] 9-3
18 Wat nu? Zoek naar de structuur van optimale strategieën Bepaal goede benaderingen Speciaal geval: exponentiële bedieningsduur verdelingen σ 2 = β 2 Geheugenloos: P (B > x + y B > x) = P (B > y) P (x < B < x + δ B > x) δ E[B] µ = 1 E[B] 9-4
19 Naïeve aanpak Maximaliseer de vertrekintensiteit: Vergelijk µ 0 1 N0 (t)>0 met µ 1 1 N1 (t)>0 + µ 2 1 N2 (t)>0 en kies het maximum alle capaciteit naar 0 alle capaciteit naar 1 & 2 Optimaal op de korte termijn: kleintjes eerst! Wat kan er dan mis gaan? bijvoorbeeld: als µ 1 > µ 0 en N 2 (t) = 0 capaciteit in knooppunt 2 wordt helemaal niet gebruikt als N 0 (t) > 0 een strategie die 0 bedient heeft dan altijd minder werk in knooppunt 2 en zal dus eerder het systeem leeg hebben! Hebben al gezien dat dit instabiel kan zijn als zowel µ 1 > µ 0 µ 2 > µ 0 (prioriteit voor 1 & 2) en Goede balans vinden tussen het concentreren van werk in de grote klanten en het verlagen van de totale hoeveelheid werk! 10
20 Naïeve aanpak Maximaliseer de vertrekintensiteit: Vergelijk µ 0 1 N0 (t)>0 met µ 1 1 N1 (t)>0 + µ 2 1 N2 (t)>0 en kies het maximum alle capaciteit naar 0 alle capaciteit naar 1 & 2 Optimaal op de korte termijn: kleintjes eerst! Wat kan er dan mis gaan? bijvoorbeeld: als µ 1 > µ 0 en N 2 (t) = 0 capaciteit in knooppunt 2 wordt helemaal niet gebruikt als N 0 (t) > 0 een strategie die 0 bedient heeft dan altijd minder werk in knooppunt 2 en zal dus eerder het systeem leeg hebben! Hebben al gezien dat dit instabiel kan zijn als zowel µ 1 > µ 0 µ 2 > µ 0 (prioriteit voor 1 & 2) en Goede balans vinden tussen het concentreren van werk in de grote klanten en het verlagen van de totale hoeveelheid werk! 10-1
21 Naïeve aanpak Maximaliseer de vertrekintensiteit: Vergelijk µ 0 1 N0 (t)>0 met µ 1 1 N1 (t)>0 + µ 2 1 N2 (t)>0 en kies het maximum alle capaciteit naar 0 alle capaciteit naar 1 & 2 Optimaal op de korte termijn: kleintjes eerst! Wat kan er dan mis gaan? bijvoorbeeld: als µ 1 > µ 0 en N 2 (t) = 0 capaciteit in knooppunt 2 wordt helemaal niet gebruikt als N 0 (t) > 0 een strategie die 0 bedient heeft dan altijd minder werk in knooppunt 2 en zal dus eerder het systeem leeg hebben! Hebben al gezien dat dit instabiel kan zijn als zowel µ 1 > µ 0 µ 2 > µ 0 (prioriteit voor 1 & 2) en Goede balans vinden tussen het concentreren van werk in de grote klanten en het verlagen van de totale hoeveelheid werk! 10-2
22 Wanneer is de keuze makkelijk? Propositie Klasse 0 bedienen is altijd optimaal als µ 1 + µ 2 µ 0 Propositie Klasse i = 1, 2, bedienen als ze er beide zijn, en anders klasse 0 bedienen is optimaal als µ 1 + µ 2 µ 0 max{µ 1, µ 2 } 11
23 Algemene structuur van de optimale keuze I Focus op µ 0 < µ 1 Makkelijk: Als zowel klasse 1 en 2 er zijn, moeten die worden bediend want µ 0 µ 1 + µ 2 Op een gegeven moment is N 2 (t) = 0: klasse 0 bedienen verlaagt de werklast het meest klasse 1 bedienen concentreert het werk in de groten Doel: het gemiddelde minimaliseren 12
24 Algemene structuur van de optimale keuze II Propositie Als klasse 2 leeg is, curve dan is er een optimale switching Het precies bepalen van de switching curve is vaak ondoenlijk 13
25 Kijk naar de fluid limiet dw i dt (t) = ρ i s i (t), for i = 0, 1, 2, w i (t) 0, for i = 0, 1, 2, s 0 (t) + s i (t) 1, for i = 1, 2, s i (t) 0, for i = 0, 1, 2. 14
26 De makkelijke gevallen in de fluid limiet (ρ 1 ρ 2 ) Als µ 1 + µ 2 µ 0 : triviaal Als µ 1 + µ 2 µ 0 µ 1, µ 2 15
27 Moeilijkere gevallen (ρ 1 ρ 2 ) µ 1 µ 0 µ 2 switching curve n 1 = µ 2 µ 1 +µ 2 µ 0 µ 1 µ 0 ρ 2 ρ 1 1 ρ 0 ρ 2 n 0 16
28 Moeilijkere gevallen (ρ 1 ρ 2 ) µ 1 µ 0 µ 2 switching curve n 1 = µ 2 µ 1 +µ 2 µ 0 µ 1 µ 0 ρ 2 ρ 1 1 ρ 0 ρ 2 n 0 µ 1, µ 2 µ 0 switching-curve n 1 = ρ 2 ρ 1 1 ρ 0 ρ 2 n 0 or if n 2 > 0 (stricte prioriteit voor 2!) 16-1
29 Lineaire benaderingen als ρ 1 ρ 2 Optimale strategie en lineaire fluid approximatie 17
30 Lineaire benaderingen als ρ 1 ρ 2 Optimale strategie en lineaire fluid approximatie Hoe goed doet de fluid approximatie het: 17-1
31 Is het altijd mooi lineair? 18
32 Is het altijd mooi lineair? NEE
33 Wat als ρ 1 = ρ 2? (Centrale Limiet Stelling) De lineaire strategie is misschien niet eens stabiel!!! µ 1, µ 2 µ 0 beide fluid switching curves liggen op de horizontale as probleem als 0 de grootste is... 19
34 Wat als ρ 1 = ρ 2? (Centrale Limiet Stelling) De lineaire strategie is misschien niet eens stabiel!!! µ 1, µ 2 µ 0 beide fluid switching curves liggen op de horizontale as probleem als 0 de grootste is... onder de switching curve heeft N 1 geen drift in het uitgezoomde proces lineaire drift voor N 0 Brownse beweging voor N 2 de switching curve kan vele keren van onder worden geraakt en elke keer verliest knooppunt 2 capaciteit 19-1
35 Lastiger dan de lineaire gevallen maar soms heel relevant 20
36 CLT scaling below the switching curve lim n w 0 (t) = w 0 (0) (1 ρ 0 ρ 1 )t W 1 n (nt) n = lim 1 n ( W n(nt) 1 W n(nt))( W 1 n (nt) W 2 n (nt)) 2 = 1 b (BM(t)+ 1 0) (BM(t) + b 1 ), µ 1 µ 1 W 2 n lim (nt) n n = lim 1 n ( W n(nt) 2 W n(nt))( W 1 n (nt) W 2 n (nt)) 1 BM(t) is a Brownian motion with = 1 (BM(t)+ b 1 µ 1 0) (BM(t) + b 1 µ 1 ), variance θ 2 := λ 1 θ1 2 + λ 2θ2 2 θj 2 = Var(B j) Main ingredient in the proof: W i n (t) = W i n (0) + A i (0, t) B i (0, t) B 1 (0, t) = B 2 (0, t), 21
37 CLT scaling below the switching curve lim n w 0 (t) = w 0 (0) (1 ρ 0 ρ 1 )t W 1 n (nt) n = lim 1 n ( W n(nt) 1 W n(nt))( W 1 n (nt) W 2 n (nt)) 2 = 1 b (BM(t)+ 1 0) (BM(t) + b 1 ), µ 1 µ 1 W 2 n lim (nt) n n = lim 1 n ( W n(nt) 2 W n(nt))( W 1 n (nt) W 2 n (nt)) 1 BM(t) is a Brownian motion with = 1 (BM(t)+ b 1 µ 1 0) (BM(t) + b 1 µ 1 ), variance θ 2 := λ 1 θ1 2 + λ 2θ2 2 θj 2 = Var(B j) Main ingredient in the proof: W i n (t) = W i n (0) + A i (0, t) B i (0, t) B 1 (0, t) = B 2 (0, t), 21-1
38 Illustratie Optimale strategie en de wortel strategie 22
39 Illustratie Optimale strategie en de wortel strategie Pad voor een wortel strategie 22-1
40 Waarom kleintjes niet altijd voor moeten gaan (maar vaak wel) Sindo Núñez Queija Universiteit van Amsterdam & Centrum voor Wiskunde en Informatica Dank u wel!
Model: Er is één bediende en de capaciteit van de wachtrij is onbegrensd. 1/19. 1 ) = σ 2 + τ 2 = s 2.
Het M/G/1 model In veel toepassingen is de aanname van exponentiële bedieningstijden niet realistisch (denk bijv. aan produktietijden). Daarom zullen we nu naar het model kijken met willekeurig verdeelde
Nadere informatieUitwerkingen oefenopdrachten WEX6
Uitwerkingen oefenopdrachten WEX6 Marc Bremer August 9, 2009 Serie : Wachttijdtheorie Contact Dit document is samengesteld door onderwijsbureau Bijles en Training. Wij zijn DE expert op het gebied van
Nadere informatieStochastische Modellen in Operations Management (153088)
S1 S2 X ms X ms Stochastische Modellen in Operations Management (153088) R1 S0 240 ms Ack Internet R2 L1 R3 L2 10 ms 1 10 ms D1 Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 219 http://wwwhome.math.utwente.nl/~boucherierj/onderwijs/153088/153088.html
Nadere informatieWachten of niet wachten: Dat is de vraag
Wachten of niet wachten: Dat is de vraag Sindo Núñez-Queija Centrum voor Wiskunde en Informatica Technische Universiteit Eindhoven Wachten of niet wachten: Dat is de vraag Wanneer heeft u voor het laatst
Nadere informatieWaarom wachten voor verkeerslichten? Inhoud 2/16/2010. Introductie Wachtrijtheorie Simpel model: een opengebroken weg
Waarom wachten voor verkeerslichten? Marko Boon Nationale Wiskunde Dagen 2010 Inhoud Introductie Simpel model: een opengebroken weg Met vaste afstellingen Met dynamische afstellingen Ingewikkeldere kruispunten
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Faculteit Wiskunde en Informatica
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Kansrekening (2WS2), Vrijdag 24 januari 24, om 9:-2:. Dit is een tentamen met gesloten boek. De uitwerkingen van de opgaven
Nadere informatieNETWERKEN VAN WACHTRIJEN
NETWERKEN VAN WACHTRIJEN Tot nog toe keken we naar wachtrijmodellen bestaande uit 1 station. Klanten komen aan bij het station,... staan (al dan niet) een tijdje in de wachtrij,... worden bediend door
Nadere informatieUitwerkingen oefenopdrachten or
Uitwerkingen oefenopdrachten or Marc Bremer August 10, 2009 Uitwerkingen bijeenkomst 1 Contact Dit document is samengesteld door onderwijsbureau Bijles en Training. Wij zijn DE expert op het gebied van
Nadere informatieBenaderingen voor wachttijden in k-gelimiteerde polling modellen
TU/e Technische Universiteit Eindhoven Bachelor technische wiskunde Bachelor project 28 januari 2016 Benaderingen voor wachttijden in k-gelimiteerde polling modellen Auteur: Iris Theeuwes 0828283, i.theeuwes@student.tue.nl
Nadere informatieUNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica
UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (5260) op dinsdag 6 januari 2009, 9.00 2.00 uur. De uitwerkingen van de opgaven
Nadere informatieBasiskennistoets wiskunde
Lkr.: R. De Wever Geen rekendoos toegelaten Basiskennistoets wiskunde Klas: 6 WEWI 1 september 015 0 Vraag 1: Een lokaal extremum (minimum of maximum) wordt bereikt door een functie wanneer de eerste afgeleide
Nadere informatieToepassingen op discrete dynamische systemen
Toepassingen op discrete dynamische systemen Een discreet dynamisch systeem is een proces van de vorm x k+ Ax k k met A een vierkante matrix Een Markov-proces is een speciaal geval van een discreet dynamisch
Nadere informatieFORMULARIUM. www.basiswiskunde.be. Inhoudsopgave. 1 Algebra 2. 2 Lineaire algebra 4. 3 Vlakke meetkunde 5. 4 Goniometrie 7. 5 Ruimtemeetkunde 10
FORMULARIUM wwwbasiswiskundebe Inhoudsopgave Algebra 2 2 Lineaire algebra 4 3 Vlakke meetkunde 5 4 Goniometrie 7 5 Ruimtemeetkunde 0 6 Reële functies 2 7 Analyse 3 8 Logica en verzamelingen 6 9 Kansrekening
Nadere informatieStochastische Modellen in Operations Management (153088)
S1 S2 X ms X ms Stochastische Modellen in Operations Management (153088) R1 S0 240 ms Ack Internet R2 L1 R3 L2 10 ms 1 10 ms D1 Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 219 http://wwwhome.math.utwente.nl/~boucherierj/onderwijs/153088/153088.html
Nadere informatie. Dan geldt P(B) = a. 1 4. d. 3 8
Tentamen Statistische methoden 4052STAMEY juli 203, 9:00 2:00 Studienummers: Vult u alstublieft op het meerkeuzevragenformulier uw Delftse studienummer in (tbv automatische verwerking); en op het open
Nadere informatieWe zullen de volgende modellen bekijken: Het M/M/ model 1/14
De analyse en resultaten van de voorgaande twee modellen (het M/M/1/K model en het M/M/1 model) kunnen uitgebreid worden naar modellen met meerdere bediendes. We zullen de volgende modellen bekijken: Het
Nadere informatieEindexamen wiskunde B1-2 vwo 2002-II
ppervlakte Gegeven is de functie f ( x) x. De lijn k raakt aan de grafiek van f in het punt (0, 3). Zie figuur. figuur y k f x 5p Stel met behulp van differentiëren een vergelijking op van k. De grafiek
Nadere informatieSociale Dilemma s en Speltheorie
Sociale Dilemma s en Speltheorie Krzysztof R. Apt CWI, Amsterdam Prisoner s Dilemma C D C 2, 2 0, 3 D 3, 0 1, 1 Elke speler heeft twee strategieën: C ( cooperate ) and D ( defect ). Interpretatie: C: Je
Nadere informatieExamen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl)
Wiskunde B,2 (nieuwe stijl) Eamen VW Voorbereidend Wetenschappelijk nderwijs Tijdvak 2 Woensdag 9 juni 3.30 6.30 uur 20 02 Voor dit eamen zijn maimaal 84 punten te behalen; het eamen bestaat uit 6 vragen.
Nadere informatieStochastische Modellen in Operations Management (153088)
Stochastische Modellen in Operations Management (153088) S1 S2 X ms X ms R1 S0 240 ms Ack L1 R2 10 ms Internet R3 L2 D0 10 ms D1 D2 Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 219
Nadere informatiePublieke Database. Verslag modelleren 4 (2H144) Finbar Bogerd (s474580) & Judy van Sambeek (s476368)
Publieke Database Verslag modelleren 4 (2H144) Finbar Bogerd (s474580) & Judy van Sambeek (s476368) Technische Universiteit Eindhoven Faculteit: Technische Wiskunde & Informatica 28 augustus 2002 Inhoudsopgave
Nadere informatie1. Een van mijn collega s, liet een mooi verhaal zien: De opgave was: Los op ln(x + 2) ln(x + 1) = 1.
Tentamen-wiskunde?. De basiswiskunde. Een van mijn collega s, liet een mooi verhaal zien: De opgave was: Los op ln(x + 2) ln(x + ) =. Oplossing : ln(x + 2) = + ln(x + ) x + 2 = ln + x + 3 = ln dus x =
Nadere informatieThesisonderwerpen binnen de onderzoeksgroep klassieke analyse (Walter Van Assche)
Thesisonderwerpen binnen de onderzoeksgroep klassieke analyse (Walter Van Assche) De onderwerpen sluiten aan bij het onderzoek in de afdeling Analyse (onderzoeksgroep klassieke analyse) en zijn zo gekozen
Nadere informatieWISKUNDE 5 PERIODEN. DATUM : 5 juni 2008 ( s morgens) Niet-programmeerbare, niet-grafische rekenmachine
EUROPEES BACCALAUREAAT 2008 WISKUNDE 5 PERIODEN DATUM : 5 juni 2008 ( s morgens) DUUR VAN HET EXAMEN : 4 uur (240 minuten) TOEGESTANE HULPMIDDELEN Formuleboekje voor de Europese scholen Niet-programmeerbare,
Nadere informatieTiende college algoritmiek. 13/21 april Gretige Algoritmen Algoritme van Dijkstra
Algoritmiek 017/Gretige Algoritmen Tiende college algoritmiek 13/1 april 017 Gretige Algoritmen Algoritme van Dijkstra 1 Algoritmiek 017/Gretige Algoritmen Muntenprobleem Gegeven onbeperkt veel munten
Nadere informatieUitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen
Uitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen Maandag 4 januari 216, 1: - 13: uur 1. Beschouw voor t > de inhomogene singuliere tweede orde vergelijking, t 2 ẍ + 4tẋ + 2x = f(t, (1 waarin f
Nadere informatieBegrenzing van het aantal iteraties in het max-flow algoritme
Begrenzing van het aantal iteraties in het max-flow algoritme Het oplossen van het maximum stroom probleem met behulp van stroomvermeerderende paden werkt, maar het aantal iteraties kan aardig de spuigaten
Nadere informatieHOOFDSTUK IV TOETSEN VAN STATISTISCHE HYPOTHESEN
HOOFDSTUK IV TOETSEN VAN STATISTISCHE HYPOTHESEN 4.1 PARAMETERTOESTEN 1 A. Toetsen van het gemiddelde Beschouw een steekproef X 1, X,, X n van n onafhankelijke N(µ, σ) verdeelde kansveranderlijken Men
Nadere informatieOptimale sessieverdeling voor orthopeden
Optimale sessieverdeling voor orthopeden Eline Tsai, MSc e.r.tsai@utwente.nl Begeleiders: R.J. Boucherie (UT) R.F.M. Vromans (Sint Maartenskliniek) Sint Maartenskliniek Houding en beweging Specialismen:
Nadere informatieStochastische Modellen in Operations Management (153088)
Stochastische Modellen in Operations Management (53088) S S Ack X ms X ms S0 40 ms R R R3 L L 0 ms 0 ms D0 Internet D D Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 9 http://wwwhome.math.utwente.nl/~boucherierj/onderwijs/53088/53088.html
Nadere informatie2WO12: Optimalisering in Netwerken
2WO12: Optimalisering in Netwerken Leo van Iersel Technische Universiteit Eindhoven (TU/E) en Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) 27 februari 2014 http://homepages.cwi.nl/~iersel/2wo12/ l.j.j.v.iersel@gmail.com
Nadere informatieDe regels van het spel
Het bordspel hex De regels van het spel I Er zijn twee spelers, die om beurten een steen in één van de lege zeshoekjes plaatsen; De regels van het spel I Er zijn twee spelers, die om beurten een steen
Nadere informatie(b) Formuleer het verband tussen f en U(P, f), en tussen f en L(P, f). Bewijs de eerste. (c) Geef de definitie van Riemann integreerbaarheid van f.
Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Analyse 1 WP001B 2 juli 2015, 08:30 11:30 (12:30) Het gebruik van een rekenmachine, telefoon of tablet is niet toegestaan. U mag geen gebruik maken van het boek Analysis
Nadere informatieWachttijdtheorie. Prof. dr N.M. van Dijk Dr H.J. van der Sluis
Wachttijdtheorie Beo-cases Prof. dr N.M. van Dijk Dr H.J. van der Sluis Een ogenblik geduld a.u.b. Een ogenblik geduld... (Uit Trouw artikel, 26 augustus 1998) Zeker een jaar van ons leven verdoen we onze
Nadere informatieReserveringssystemen
I. Verstraten Reserveringssystemen Bachelorscriptie, 26 juli 203 Scriptiebegeleider: Dr. F.M. Spieksma Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden Inhoudsopgave Inleiding 3 2 Twee systemen 4 2. Zonder
Nadere informatieModelmatige analyse van het Bindend Studieadvies
Modelmatige analyse van het Bindend Studieadvies Rijksuniversiteit Groningen Casper Albers, Hans Beldhuis, Carlien Vermue, Taco de Wolff DAIR Kennissessie, november 2014 Doel kennissessie 1 Inleiding geven
Nadere informatieTiende college algoritmiek. 2 mei Gretige algoritmen, Dijkstra
College 10 Tiende college algoritmiek mei 013 Gretige algoritmen, Dijkstra 1 Muntenprobleem Gegeven onbeperkt veel munten van d 1,d,...d m eurocent, en een te betalen bedrag van n (n 0) eurocent. Alle
Nadere informatieDeze actie kadert binnen het project SOLABIO-'Soorten en landschappen als dragers voor biodiversiteit', mede gefinancierd door het Europees programma
!"#" $% #!&'!()!!$% *!$ + ), -!. /!& $ 0 ( 1 & & $ $ 1 ( #!& #!& #!& &% 2/3*""4 $$%/"32"4 5 ) 66 &. ) #!& ) 7 &, 89 8.9,7 !!:%$ " # $ # % $ & $ ;!!! $!:%$ 1!!! 0 0!!! ;, *!$ *!# + ; *! *!* *!-
Nadere informatieRouteplanning middels stochastische koeling
Routeplnning middels stochstische koeling Modellenprcticum 2008 Stochstische koeling of Simulted nneling is een combintorisch optimlistielgoritme dt redelijke resultten geeft in ingewikkelde situties.
Nadere informatieGebruik van een grafisch rekenmachine in de 3de graad ASO
in de 3de Dr Didier Deses Koninklijk Atheneum Koekelberg Vrije Universiteit Brussel T 3 -Vlaanderen wiskak@yahoo.com Overzicht 1 2 ::een grafiek maken Dmv y= en zoom [zdecimal]: ::een grafiek maken Dmv
Nadere informatie1. Vectoren in R n. y-as
1. Vectoren in R n Vectoren en hun meetkundige voorstelling. Een vector in R n is een rijtje (a 1, a 2,..., a n ) van reële getallen. De getallen a i heten de coördinaten van de vector. In het speciale
Nadere informatieWe zullen in deze les kijken hoe we netwerken kunnen analyseren, om bijvoorbeeld de volgende vragen te kunnen beantwoorden:
Wiskunde voor kunstmatige intelligentie, 24 Les 5 Proces analyse Veel processen laten zich door netwerken beschrijven, waarin een aantal knopen acties aangeeft en opdrachten langs verbindingen tussen de
Nadere informatieTiende college algoritmiek. 26 april Gretige algoritmen
Algoritmiek 01/10 College 10 Tiende college algoritmiek april 01 Gretige algoritmen 1 Algoritmiek 01/10 Muntenprobleem Gegeven onbeperkt veel munten van d 1,d,...d m eurocent, en een te betalen bedrag
Nadere informatieStochastische Modellen in Operations Management (153088)
Stochastische Modellen in Operations Management (53088) S S Ack X ms X ms S0 40 ms R R R3 L L 0 ms 0 ms D0 Internet D D Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 9 http://wwwhome.math.utwente.nl/~boucherierj/onderwijs/53088/53088.html
Nadere informatieFilebestrijding middels Speltheorie
Speltheorie p. 1/3 Filebestrijding middels Speltheorie Krzysztof R. Apt (dus niet Krzystof en zeker niet Krystof) CWI & Universiteit van Amsterdam DEPOT1 DEPOT2 Speltheorie p. 2/3 Voorbeeld 1: Kilometerheffing
Nadere informatieRelatieve fout, maximum relatieve fout, absolute fout en maximum absolute fout. γ < ε X X X. = γ X
2 oct 95 Inhoud foutenanalyse interpolatie, approximatie, splines FFT numerieke integratie numerieke lineaire algebra (niet te vinden in de cursus, wel kopiekes bij ig) Stelsels niet lineaire vergelijkingen
Nadere informatieTentamen Kansrekening en Statistiek (2WS04), woensdag 30 juni 2010, van 9.00 12.00 uur.
Technische Universiteit Eindhoven Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Kansrekening en Statistiek (WS4), woensdag 3 juni, van 9.. uur. Dit is een tentamen met gesloten boek. De uitwerkingen van de
Nadere informatieKettingbreuken. 20 april 2010 1 K + 1 E + 1 T + 1 T + 1 I + 1 N + 1 G + 1 B + 1 R + 1 E + 1 U + 1 K + E + 1 N 1 2 + 1 0 + 1 A + 1 P + 1 R + 1 I + 1
Kettingbreuken Frédéric Guffens 0 april 00 K + E + T + T + I + N + G + B + R + E + U + K + E + N 0 + A + P + R + I + L + 0 + + 0 Wat zijn Kettingbreuken? Een kettingbreuk is een wiskundige uitdrukking
Nadere informatieHoofdstuk 20 Wachtrijentheorie
Hoofdstuk 20 Wachtrijentheorie Beschrijving Iedereen van ons heeft al tijd gespendeerd in een wachtrij: b.v. aanschuiven in de Alma restaurants. In dit hoofdstuk onwikkelen we mathematische modellen voor
Nadere informatieWiskunde is tijdloos
Van Graham Bell tot John de Mol: Wiskunde is tijdloos Rob van der Mei Agenda 1. Telecommunicatie: de geboorte van een vakgebied 2. een reis door de geschiedenis 3. en de terugkeer naar het basiskamp: Wiskunde!
Nadere informatieHoofdstuk 5 - Recursie
Hoofdstuk 5 - Recursie Een banktegoed waarover je jaarlijks rente krijgt uitgekeerd is een voorbeeld van recursie. Je kunt steeds het nieuwe banktegoed berekenen op basis van het banktegoed van vorig jaar.
Nadere informatieNetwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten
Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten Opmerking vooraf. Een netwerk is een structuur die is opgebouwd met pijlen en knooppunten. Bij het opstellen van
Nadere informatieCollege 2: Chaos. Wat we vandaag gaan doen:
College 2: Chaos Wat we vandaag gaan doen: 1) Wat is chaos niet: de enkele slinger 2) Een stapje verder: de dubbele slinger 3) Chaos in een wiskundig model: de logistische afbeelding 4) Chaos precies gemaakt:
Nadere informatieHet benaderen van irrationale getallen door rationale. Vakantiecursus Wiskunde 2012
Het benaderen van irrationale getallen door rationale. Vakantiecursus Wiskunde 202 Cor Kraaikamp August 24, 202 Cor Kraaikamp () Het benaderen van irrationale getallen door rationale. Vakantiecursus Wiskunde
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Statistiek (2DD14) op vrijdag 17 maart 2006, 9.00-12.00 uur.
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek DD14) op vrijdag 17 maart 006, 9.00-1.00 uur. UITWERKINGEN 1. Methoden om schatters te vinden a) De aannemelijkheidsfunctie
Nadere informatieSamenvattingen 5HAVO Wiskunde A.
Samenvattingen 5HAVO Wiskunde A. Boek 1 H7, Boek 2 H7&8 Martin@CH.TUdelft.NL Boek 2: H7. Verbanden (Recht) Evenredig Verband ( 1) Omgekeerd Evenredig Verband ( 1) Hyperbolisch Verband ( 2) Machtsverband
Nadere informatieTentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40) woensdag 2 november 2011, uur
Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40) woensdag 2 november 2011, 9.00-12.00 uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en van een onbeschreven
Nadere informatieDe waardering van comfort in het OV in Parijs 14 maart 2012
De waardering van comfort in het OV in Parijs 14 maart 2012 Marco Kouwenhoven Inleiding In Parijs zitten de treinen en metro s vaak erg vol Ook zijn er problemen met andere aspecten van comfort (smerig,
Nadere informatieMonitoraatssessie Wiskunde
Monitoraatssessie Wiskunde 1 Overzicht van de cursus Er zijn drie grote blokken, telkens voorafgegaan door de rekentechnieken die voor dat deel nodig zullen zijn. Exponentiële en logaritmische functies;
Nadere informatieUniversiteit Utrecht Faculteit Wiskunde en Informatica. Examen Optimalisering op maandag 18 april 2005, uur.
Universiteit Utrecht Faculteit Wiskunde en Informatica Examen Optimalisering op maandag 18 april 2005, 9.00-12.00 uur. De opgaven dienen duidelijk uitgewerkt te zijn en netjes ingeleverd te worden. Schrijf
Nadere informatieDifferentiaalvergelijkingen Technische Universiteit Delft
Differentiaalvergelijkingen Technische Universiteit Delft Roelof Koekoek wi2030wbmt Roelof Koekoek (TU Delft Differentiaalvergelijkingen wi2030wbmt 1 / 14 Niet-lineaire diff. vgl. en stabiliteit Niet-lineaire
Nadere informatieArchimedes, De methode van de mechanische stellingen, inleiding
Archimedes, De methode van de mechanische stellingen, inleiding en propositie 2. De volgende vertaling is gebaseerd op de editie van Heiberg, vol. 2, pp. 426-430, 438-446, vergeleken met de vertaling van
Nadere informatie(Assistenten zijn Sofie Burggraeve, Bart Jacobs, Annelies Jaspers, Nele Lejon, Daan Michiels, Michael Moreels, Berdien Peeters en Pieter Segaert).
Tussentijdse Toets Wiskunde I 1ste bachelor Biochemie & Biotechnologie, Chemie, Geografie, Geologie, Informatica, Schakelprogramma Master Toegepaste Informatica, donderdag 17 november 011, 8:30 10:00 uur
Nadere informatieWachtrijtheorie op verkeersmodellen
Wachtrijtheorie op verkeersmodellen Jan Jelle de Wit 20 juli 202 Bachelorscriptie Begeleiding: prof.dr. R. Núñez Queija KdV Instituut voor wiskunde Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica
Nadere informatieExperimenteel en Correlationeel Onderzoek
Experimenteel en Correlationeel Onderzoek In veel onderzoek is het doel: Het vaststellen van oorzaak-gevolg (causale) relaties Criteria voor causaliteit 1. Samenhang (correlatie, covariantie) 2. Opeenvolging
Nadere informatieTiende college algoritmiek. 14 april Gretige algoritmen
College 10 Tiende college algoritmiek 1 april 011 Gretige algoritmen 1 Greedy algorithms Greed = hebzucht Voor oplossen van optimalisatieproblemen Oplossing wordt stap voor stap opgebouwd In elke stap
Nadere informatieBelastingen & Administratie Beta Financiële Raadgevers Mr. W.L. Haaswijk RB/CB
Belastingen & Administratie Beta Financiële Raadgevers Mr. W.L. Haaswijk RB/CB Een begroting geeft je meer grip De meeste ondernemers maken bij de start van hun bedrijf een begroting, waarin ze hun verwachte
Nadere informatieEbook Nooit Meer Afgeleid. Auteur: Mark Tigchelaar. Nooit Meer Afgeleid. 2012 Mark Tigchelaar www.mtcompany.nl 1
Nooit Meer Afgeleid 2012 Mark Tigchelaar www.mtcompany.nl 1 Delen uit dit E-BOOK zijn afkomstig van de site van www.mtcompany.nl en het boek Haal meer uit je hersenen. MTcompany 2012 Auteur: Mark Tigchelaar
Nadere informatieInleiding tot de dynamica van atmosferen Krachten
Inleiding tot de dynamica van atmosferen Krachten P. Termonia vakgroep wiskundige natuurkunde en sterrenkunde, UGent Inleiding tot de dynamica van atmosferen p.1/35 Inhoud 1. conventies: notatie 2. luchtdeeltjes
Nadere informatieInleiding Wiskundige Systeemtheorie
Inleiding Wiskundige Systeemtheorie 156056 Docent : Anton Stoorvogel E-mail: A.A.Stoorvogel@utwente.nl 1/27 Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica EWI Tx D Ax; x.t/ 2 R 2 x D 0 is een evenwichtspunt;
Nadere informatieUNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica
UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (526) op maandag 4 januari 2, 8.45.45 uur. De uitwerkingen van de opgaven dienen
Nadere informatieLes 1: Waarschijnlijkheidrekening
Les 1: Waarschijnlijkheidrekening A Men neemt een steekproef van 1000 appelen. Deze worden ingedeeld volgens gewicht en volgens symptomen van een bepaalde schimmel: geen, mild, gematigd of ernstig. Het
Nadere informatieOpdracht 2. Deadline maandag 28 september 2015, 24:00 uur.
Opdracht 2. Deadline maandag 28 september 2015, 24:00 uur. Deze opdracht bestaat uit vier onderdelen; in elk onderdeel wordt gevraagd een Matlabprogramma te schrijven. De vier bijbehore bestanden stuur
Nadere informatieTU/e 2DD50: Wiskunde 2
TU/e 2DD50: Wiskunde 2 Enkele mededelingen Instructies (vandaag, 10:45 12:30) in vier zalen: Zaal Aud 10 Pav b2 Pav m23 Ipo 0.98 voor studenten met achternaam beginnend met letters A tot en met D met letters
Nadere informatieIJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 29 juni Nummer vragenreeks: 1
IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 29 juni 206 Nummer vragenreeks: IJkingstoets wiskunde-informatica-fysica 29 juni 206 - reeks - p. /0 Oefening Welke studierichting wil je graag volgen? (vraag
Nadere informatie8. Differentiaal- en integraalrekening
Computeralgebra met Maxima 8. Differentiaal- en integraalrekening 8.1. Sommeren Voor de berekening van sommen kent Maxima de opdracht: sum (expr, index, laag, hoog) Hierbij is expr een Maxima-expressie,
Nadere informatieStochastic Approximation: Sturen in een veranderende wereld
Stochastic Approximation: Sturen in een veranderende wereld Rianne Lurvink BWI werkstuk Begeleider: Sandjai Bhulai vrije Universiteit amsterdam Faculteit der Exacte Wetenschappen Studierichting Bedrijfswiskunde
Nadere informatieUitwerkingen Mei 2012. Eindexamen VWO Wiskunde C. Nederlands Mathematisch Instituut Voor Onderwijs en Onderzoek
Uitwerkingen Mei 2012 Eindexamen VWO Wiskunde C Nederlands Mathematisch Instituut Voor Onderwijs en Onderzoek I Tjing Opgave 1. Het aantal hoofdstukken in de I Tjing correspondeert met het totale aantal
Nadere informatieRakende cirkels. Oriëntatie. Keuzeopdracht voor wiskunde
Rakende cirkels Keuzeopdracht voor wiskunde Verrijkende opdracht over construeren en redeneren in figuren Voorkennis: meetkunde: cirkels, raaklijn, loodrecht stand; sinus: waarden voor bekende hoeken als
Nadere informatiePERFORMANCE MANAGEMENT
PERFORMANCE MANAGEMENT Anywhere, Realtime, Anytime, up-to-date all the time Infostrada Sports Hans van Essen 29 maart 2007 < www.infostradasports.com, Hans van Essen, The Netherlands
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Kansrekening en Stochastische Processen (2S61) op woensdag 27 april 25, 14. 17. uur. 1. Gegeven zijn twee onafhankelijke
Nadere informatie2 Kromming van een geparametriseerde kromme in het vlak
Kromming Extra leerstof bij het vak Wiskunde voor Bouwkunde (DB00) 1 Inleiding De begrippen kromming en kromtestraal worden in het boek Calculus behandeld in hoofdstuk 11. Daar worden deze begrippen echter
Nadere informatieUNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica
UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (5260) op donderdag 25 oktober 2007, 9.00 2.00 uur. De uitwerkingen van de opgaven
Nadere informatieWiskunde De Normale en Binomiale Verdeling. Geschreven door P.F.Lammertsma voor mijn lieve Avigail
Wiskunde De Normale en Binomiale Verdeling Geschreven door P.F.Lammertsma voor mijn lieve Avigail Opmerkingen vooraf Wiskunde Pagina 2 uit 20 Opmerkingen vooraf Pak je rekenmachine, de TI-83, erbij en
Nadere informatiePresentatie Alert. Resultaten van enquête ondernemingsstrategie
Presentatie Alert Resultaten van enquête ondernemingsstrategie Digitale enquête Ingevuld door vijf groepen : Medewerkers (271) Klanten (1.217) Stakeholders (188) Woningzoekenden (1.914) Social media (109)
Nadere informatieSTROOMDIAGRAMMEN. Hoofdstuk 8. Hoe je Galgje moet spelen. Voorbeelduitvoer van Galgje. Hoofdstuk 8 Stroomdiagrammen 67
Hoofdstuk 8 STROOMDIAGRAMMEN Hoofdstuk 8 Stroomdiagrammen 67 In dit hoofdstuk behandelen we: Hoe je Galgje moet spelen ASCII-tekeningen Een programma ontwerpen met behulp van stroomdiagrammen In dit hoofdstuk
Nadere informatieNetwerkstroming. Algoritmiek
Netwerkstroming Netwerkstroming Toepassingen in Logistiek Video-streaming Subroutine in algoritmen 2 Vandaag Netwerkstroming: wat was dat ook alweer? Minimum Snede Maximum Stroming Stelling Variant: Edmonds-Karp
Nadere informatieOptimaliseer je prestaties
Winst en Groei - Internetmarketing en Verkooptraining Optimaliseer je prestaties 10 Technieken om je prestaties te verbeteren Christo Cornelissen & Mieke Bouquet Alles waar je jezelf op weet te focussen
Nadere informatieo Dit tentamen bestaat uit vier opgaven o Beantwoord de opgaven 1 en 2 enerzijds, en de opgaven 3 en 4 anderzijds op aparte vellen papier
Toets Stochastic Models (theorie) Maandag 22 rnei 2OL7 van 8.45-1-1-.45 uur Onderdeel van de modules: o Modelling and analysis of stochastic processes for MATH (20L400434) o Modelling and analysis of stochastic
Nadere informatieVoIP2Connect. Zorgeloos, flexibel en kostenbesparend
VoIP2Connect Zorgeloos, flexibel en kostenbesparend ParkingsConnect is een uniek concept voor parkeergarages. Eén totaalconcept voor alle IT & Communicatie diensten binnen uw parkeergarage. ParkingsConnect
Nadere informatieOpen Huis op vrijdag 22 januari 2016 maandag 1 woensdag 3 donderdag 4 februari 2016 Afdelingsleider klas 1
(Hoog)begaafd? Met onderwijs op maat, uitdagingen in je eigen interesses en jaren ervaring in onderwijs aan (hoog)begaafden ben je bij ons aan het goede adres! (Hoog)begaafd? Wat is (hoog)begaafdheid nou
Nadere informatieAfval bestaat niet. service logistics summit 19 oktober 2011. Gijs Derks Director Infrastructure & Logistiek. Slide 1
Afval bestaat niet service logistics summit 19 oktober 2011 Gijs Derks Director Infrastructure & Logistiek Slide 1 Vraag 1 interview Welke belangrijke service (logistieke) trends zie je in jouw business?
Nadere informatieSignalen en Transformaties
Signalen en Transformaties 201100109 Docent : Anton Stoorvogel E-mail: A.A.Stoorvogel@utwente.nl 1/29 Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica EWI Complexe getallen z D a C bi We definiëren de complex
Nadere informatieLean management in een paar minuten
management in een paar minuten Introductie De term staat voor slimmer, sneller en slanker alles met de helft doen: slimmer werken, niet harder! is een managementfilosofie en een bedrijfsstrategie Focus
Nadere informatieHOVO statistiek November 2011 1
Principale Componentenanalyse en hockeystick-short centring Principale Componentenanalyse bedacht door Karl Pearson in 1901 Peter Grünwald HOVO 31-10 2011 Stel we hebben een grote hoeveelheid data. Elk
Nadere informatieGegevens invullen in HOOFDLETTERS en LEESBAAR, aub. Belgische Olympiades in de Informatica (duur : maximum 1u15 )
OI 2010 Finale 12 Mei 2010 Gegevens invullen in HOOFDLETTERS en LEESBAAR, aub VOORNAAM :....................................................... NAAM :..............................................................
Nadere informatieVERZAMELINGEN EN AFBEELDINGEN
I VERZAMELINGEN EN AFBEELDINGEN Het begrip verzameling kennen we uit het dagelijks leven: een bibliotheek bevat een verzameling van boeken, een museum een verzameling van kunstvoorwerpen. We kennen verzamelingen
Nadere informatieLineaire dv van orde 2 met constante coefficienten
Lineaire dv van orde 2 met constante coefficienten Homogene vergelijkingen We bekijken eerst homogene vergelijkingen van orde twee met constante coefficienten, d.w.z. dv s van de vorm a 0 y + a 1 y + a
Nadere informatieHoe benaderen we de inkoop van begeleiding en hoe voorkomen we opportunistisch inschrijven CBP
Hoe benaderen we de inkoop van begeleiding en hoe voorkomen we opportunistisch inschrijven CBP Combined Business Power B.V. Zonnedauw 3, 7322 EA Apeldoorn Postbus 4350, 7320 AJ Apeldoorn Tel: +31 (0)55
Nadere informatie1. Gegeven zijn de itemsores van 8 personen op een test van 3 items
1. Gegeven zijn de itemsores van 8 personen op een test van 3 items item Persoon 1 2 3 1 1 0 0 2 1 1 0 3 1 0 0 4 0 1 1 5 1 0 1 6 1 1 1 7 0 0 0 8 1 1 0 Er geldt: (a) de p-waarden van item 1 en item 2 zijn
Nadere informatie