Waarom kleintjes niet altijd voor moeten gaan (maar vaak wel)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Waarom kleintjes niet altijd voor moeten gaan (maar vaak wel)"

Transcriptie

1 Waarom kleintjes niet altijd voor moeten gaan (maar vaak wel) Sindo Núñez Queija Universiteit van Amsterdam & Centrum voor Wiskunde en Informatica + Maaike Verloop en Sem Borst OVERZICHT: Wachtrijen en bedieningsdisciplines Data-netwerken Benaderingen van optimale strategieën

2 Wachtrijen Voorbeeld: masseur van een grote voetbalclub Aankomsten : gemiddeld λ per minuut Massageduur hangt af van de lichaamsgrootte: gemiddeld β (minuten), variantie σ 2 Belasting: ρ := λβ < 1 Bedienen in volgorde van aankomst? 1

3 Bedieningsdiscipline Bedienen in volgorde van aankomst: gemiddeld aantal klanten = ρ 1 ρ ρ 1 + ( σ 2 β 2 1 ) 2 Alternatieven: Processor sharing of laatste eerst : ρ 1 ρ Wat is het best? Als je de bedieningsduur kent: Kleinste Eerst! [Schrage 68] 2

4 Waarom eerst de kleinste? Werkvoorraad: Volgorde van bediening doet er niet toe voor de werklast! Concentreer het werk in de grootste klanten, door de kleinsten eerst te bedienen! 3

5 Illustratie Werkvoorraad Aantal klanten op gegeven moment Reduceer aantal klanten zonder werkvoorraad te veranderen... 4

6 Volgorde van bediening bepalen in de praktijk De exacte grootte van een klant kennen we vaak niet Als we de reeds verkregen bedieningsduur weten en de bedieningsduurverdeling dan is het optimaal om te bedienen volgens de volgorde van aankomst: verdelingen voor bijvoorbeeld Gamma de minst verkregen bediening: voor bijvoorbeeld Pareto en hyperexponentiële verdelingen Klimov indexen: in het algemeen 5

7 Data-netwerken capaciteit van meerdere knooppunten tegelijk nodig , VoIP (telefonie), video, muziek, live streaming IDEE: laat de knooppunten eerst de kleintjes doorsturen 6

8 Data-netwerken Concentreer je op het pad dat door een collectie van stromen wordt doorkruist 6-1

9 Data-netwerken Concentreer je op het pad dat door een collectie van stromen wordt doorkruist lineair netwerk 6-2

10 Lineair netwerk gerepresenteerd door wachtrijen S 0 (t) + S i (t) 1, i = 1,..., L. Klasse i: elke klant in rij i vertegenwoordigt een stroom door route i 7

11 Stabiliteit in het netwerk Zeker nodig: ρ 0 + ρ i < 1 voor alle i = 1,..., L Niet voldoende! Bijv.: prioriteit voor klassen 1 & 2: Nodig: ρ 0 < (1 ρ 1 )(1 ρ 2 ) Ook als 1 & 2 kleiner zijn Op lange paden: ρ 0 < Li=1 (1 ρ i ) 8

12 Stabiliteit in het netwerk Zeker nodig: ρ 0 + ρ i < 1 voor alle i = 1,..., L Niet voldoende! Bijvoorbeeld: prioriteit voor klassen 1 & 2: Nodig: ρ 0 < (1 ρ 1 )(1 ρ 2 ) Ook als 1 & 2 kleiner zijn Op lange paden: ρ 0 < Li=1 (1 ρ i ) 8-1

13 Stabiliteit in het netwerk Zeker nodig: ρ 0 + ρ i < 1 voor alle i = 1,..., L Niet voldoende! Bijvoorbeeld: prioriteit voor klassen 1 & 2: Nodig: ρ 0 < (1 ρ 1 )(1 ρ 2 ) Ook als 1 & 2 kleiner zijn Op lange paden: ρ 0 < Li=1 (1 ρ i ) 8-2

14 Wat nu? Zoek naar de structuur van optimale strategieën Bepaal goede benaderingen Speciaal geval: exponentiële bedieningsduur verdelingen σ 2 = β 2 Geheugenloos: P (B > x + y B > x) = P (B > y) P (x < B < x + δ B > x) δ E[B] 9

15 Bedieningsdiscipline Bedienen in volgorde van aankomst: gemiddeld aantal klanten = ρ 1 ρ ρ 1 + ( σ 2 β 2 1 ) 2 Alternatieven: Processor sharing of laatste eerst : ρ 1 ρ Wat is het best? Als je de bedieningsduur kent: Kleinste Eerst! [Schrage 68] 9-1

16 Wat nu? Zoek naar de structuur van optimale strategieën Bepaal goede benaderingen Speciaal geval: exponentiële bedieningsduur verdelingen σ 2 = β 2 Geheugenloos: P (B > x + y B > x) = P (B > y) P (x < B < x + δ B > x) δ E[B] 9-2

17 Wat nu? Zoek naar de structuur van optimale strategieën Bepaal goede benaderingen Speciaal geval: exponentiële bedieningsduur verdelingen σ 2 = β 2 Geheugenloos: P (B > x + y B > x) = P (B > y) P (x < B < x + δ B > x) δ E[B] 9-3

18 Wat nu? Zoek naar de structuur van optimale strategieën Bepaal goede benaderingen Speciaal geval: exponentiële bedieningsduur verdelingen σ 2 = β 2 Geheugenloos: P (B > x + y B > x) = P (B > y) P (x < B < x + δ B > x) δ E[B] µ = 1 E[B] 9-4

19 Naïeve aanpak Maximaliseer de vertrekintensiteit: Vergelijk µ 0 1 N0 (t)>0 met µ 1 1 N1 (t)>0 + µ 2 1 N2 (t)>0 en kies het maximum alle capaciteit naar 0 alle capaciteit naar 1 & 2 Optimaal op de korte termijn: kleintjes eerst! Wat kan er dan mis gaan? bijvoorbeeld: als µ 1 > µ 0 en N 2 (t) = 0 capaciteit in knooppunt 2 wordt helemaal niet gebruikt als N 0 (t) > 0 een strategie die 0 bedient heeft dan altijd minder werk in knooppunt 2 en zal dus eerder het systeem leeg hebben! Hebben al gezien dat dit instabiel kan zijn als zowel µ 1 > µ 0 µ 2 > µ 0 (prioriteit voor 1 & 2) en Goede balans vinden tussen het concentreren van werk in de grote klanten en het verlagen van de totale hoeveelheid werk! 10

20 Naïeve aanpak Maximaliseer de vertrekintensiteit: Vergelijk µ 0 1 N0 (t)>0 met µ 1 1 N1 (t)>0 + µ 2 1 N2 (t)>0 en kies het maximum alle capaciteit naar 0 alle capaciteit naar 1 & 2 Optimaal op de korte termijn: kleintjes eerst! Wat kan er dan mis gaan? bijvoorbeeld: als µ 1 > µ 0 en N 2 (t) = 0 capaciteit in knooppunt 2 wordt helemaal niet gebruikt als N 0 (t) > 0 een strategie die 0 bedient heeft dan altijd minder werk in knooppunt 2 en zal dus eerder het systeem leeg hebben! Hebben al gezien dat dit instabiel kan zijn als zowel µ 1 > µ 0 µ 2 > µ 0 (prioriteit voor 1 & 2) en Goede balans vinden tussen het concentreren van werk in de grote klanten en het verlagen van de totale hoeveelheid werk! 10-1

21 Naïeve aanpak Maximaliseer de vertrekintensiteit: Vergelijk µ 0 1 N0 (t)>0 met µ 1 1 N1 (t)>0 + µ 2 1 N2 (t)>0 en kies het maximum alle capaciteit naar 0 alle capaciteit naar 1 & 2 Optimaal op de korte termijn: kleintjes eerst! Wat kan er dan mis gaan? bijvoorbeeld: als µ 1 > µ 0 en N 2 (t) = 0 capaciteit in knooppunt 2 wordt helemaal niet gebruikt als N 0 (t) > 0 een strategie die 0 bedient heeft dan altijd minder werk in knooppunt 2 en zal dus eerder het systeem leeg hebben! Hebben al gezien dat dit instabiel kan zijn als zowel µ 1 > µ 0 µ 2 > µ 0 (prioriteit voor 1 & 2) en Goede balans vinden tussen het concentreren van werk in de grote klanten en het verlagen van de totale hoeveelheid werk! 10-2

22 Wanneer is de keuze makkelijk? Propositie Klasse 0 bedienen is altijd optimaal als µ 1 + µ 2 µ 0 Propositie Klasse i = 1, 2, bedienen als ze er beide zijn, en anders klasse 0 bedienen is optimaal als µ 1 + µ 2 µ 0 max{µ 1, µ 2 } 11

23 Algemene structuur van de optimale keuze I Focus op µ 0 < µ 1 Makkelijk: Als zowel klasse 1 en 2 er zijn, moeten die worden bediend want µ 0 µ 1 + µ 2 Op een gegeven moment is N 2 (t) = 0: klasse 0 bedienen verlaagt de werklast het meest klasse 1 bedienen concentreert het werk in de groten Doel: het gemiddelde minimaliseren 12

24 Algemene structuur van de optimale keuze II Propositie Als klasse 2 leeg is, curve dan is er een optimale switching Het precies bepalen van de switching curve is vaak ondoenlijk 13

25 Kijk naar de fluid limiet dw i dt (t) = ρ i s i (t), for i = 0, 1, 2, w i (t) 0, for i = 0, 1, 2, s 0 (t) + s i (t) 1, for i = 1, 2, s i (t) 0, for i = 0, 1, 2. 14

26 De makkelijke gevallen in de fluid limiet (ρ 1 ρ 2 ) Als µ 1 + µ 2 µ 0 : triviaal Als µ 1 + µ 2 µ 0 µ 1, µ 2 15

27 Moeilijkere gevallen (ρ 1 ρ 2 ) µ 1 µ 0 µ 2 switching curve n 1 = µ 2 µ 1 +µ 2 µ 0 µ 1 µ 0 ρ 2 ρ 1 1 ρ 0 ρ 2 n 0 16

28 Moeilijkere gevallen (ρ 1 ρ 2 ) µ 1 µ 0 µ 2 switching curve n 1 = µ 2 µ 1 +µ 2 µ 0 µ 1 µ 0 ρ 2 ρ 1 1 ρ 0 ρ 2 n 0 µ 1, µ 2 µ 0 switching-curve n 1 = ρ 2 ρ 1 1 ρ 0 ρ 2 n 0 or if n 2 > 0 (stricte prioriteit voor 2!) 16-1

29 Lineaire benaderingen als ρ 1 ρ 2 Optimale strategie en lineaire fluid approximatie 17

30 Lineaire benaderingen als ρ 1 ρ 2 Optimale strategie en lineaire fluid approximatie Hoe goed doet de fluid approximatie het: 17-1

31 Is het altijd mooi lineair? 18

32 Is het altijd mooi lineair? NEE

33 Wat als ρ 1 = ρ 2? (Centrale Limiet Stelling) De lineaire strategie is misschien niet eens stabiel!!! µ 1, µ 2 µ 0 beide fluid switching curves liggen op de horizontale as probleem als 0 de grootste is... 19

34 Wat als ρ 1 = ρ 2? (Centrale Limiet Stelling) De lineaire strategie is misschien niet eens stabiel!!! µ 1, µ 2 µ 0 beide fluid switching curves liggen op de horizontale as probleem als 0 de grootste is... onder de switching curve heeft N 1 geen drift in het uitgezoomde proces lineaire drift voor N 0 Brownse beweging voor N 2 de switching curve kan vele keren van onder worden geraakt en elke keer verliest knooppunt 2 capaciteit 19-1

35 Lastiger dan de lineaire gevallen maar soms heel relevant 20

36 CLT scaling below the switching curve lim n w 0 (t) = w 0 (0) (1 ρ 0 ρ 1 )t W 1 n (nt) n = lim 1 n ( W n(nt) 1 W n(nt))( W 1 n (nt) W 2 n (nt)) 2 = 1 b (BM(t)+ 1 0) (BM(t) + b 1 ), µ 1 µ 1 W 2 n lim (nt) n n = lim 1 n ( W n(nt) 2 W n(nt))( W 1 n (nt) W 2 n (nt)) 1 BM(t) is a Brownian motion with = 1 (BM(t)+ b 1 µ 1 0) (BM(t) + b 1 µ 1 ), variance θ 2 := λ 1 θ1 2 + λ 2θ2 2 θj 2 = Var(B j) Main ingredient in the proof: W i n (t) = W i n (0) + A i (0, t) B i (0, t) B 1 (0, t) = B 2 (0, t), 21

37 CLT scaling below the switching curve lim n w 0 (t) = w 0 (0) (1 ρ 0 ρ 1 )t W 1 n (nt) n = lim 1 n ( W n(nt) 1 W n(nt))( W 1 n (nt) W 2 n (nt)) 2 = 1 b (BM(t)+ 1 0) (BM(t) + b 1 ), µ 1 µ 1 W 2 n lim (nt) n n = lim 1 n ( W n(nt) 2 W n(nt))( W 1 n (nt) W 2 n (nt)) 1 BM(t) is a Brownian motion with = 1 (BM(t)+ b 1 µ 1 0) (BM(t) + b 1 µ 1 ), variance θ 2 := λ 1 θ1 2 + λ 2θ2 2 θj 2 = Var(B j) Main ingredient in the proof: W i n (t) = W i n (0) + A i (0, t) B i (0, t) B 1 (0, t) = B 2 (0, t), 21-1

38 Illustratie Optimale strategie en de wortel strategie 22

39 Illustratie Optimale strategie en de wortel strategie Pad voor een wortel strategie 22-1

40 Waarom kleintjes niet altijd voor moeten gaan (maar vaak wel) Sindo Núñez Queija Universiteit van Amsterdam & Centrum voor Wiskunde en Informatica Dank u wel!

Model: Er is één bediende en de capaciteit van de wachtrij is onbegrensd. 1/19. 1 ) = σ 2 + τ 2 = s 2.

Model: Er is één bediende en de capaciteit van de wachtrij is onbegrensd. 1/19. 1 ) = σ 2 + τ 2 = s 2. Het M/G/1 model In veel toepassingen is de aanname van exponentiële bedieningstijden niet realistisch (denk bijv. aan produktietijden). Daarom zullen we nu naar het model kijken met willekeurig verdeelde

Nadere informatie

Uitwerkingen oefenopdrachten WEX6

Uitwerkingen oefenopdrachten WEX6 Uitwerkingen oefenopdrachten WEX6 Marc Bremer August 9, 2009 Serie : Wachttijdtheorie Contact Dit document is samengesteld door onderwijsbureau Bijles en Training. Wij zijn DE expert op het gebied van

Nadere informatie

Stochastische Modellen in Operations Management (153088)

Stochastische Modellen in Operations Management (153088) S1 S2 X ms X ms Stochastische Modellen in Operations Management (153088) R1 S0 240 ms Ack Internet R2 L1 R3 L2 10 ms 1 10 ms D1 Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 219 http://wwwhome.math.utwente.nl/~boucherierj/onderwijs/153088/153088.html

Nadere informatie

Wachten of niet wachten: Dat is de vraag

Wachten of niet wachten: Dat is de vraag Wachten of niet wachten: Dat is de vraag Sindo Núñez-Queija Centrum voor Wiskunde en Informatica Technische Universiteit Eindhoven Wachten of niet wachten: Dat is de vraag Wanneer heeft u voor het laatst

Nadere informatie

Waarom wachten voor verkeerslichten? Inhoud 2/16/2010. Introductie Wachtrijtheorie Simpel model: een opengebroken weg

Waarom wachten voor verkeerslichten? Inhoud 2/16/2010. Introductie Wachtrijtheorie Simpel model: een opengebroken weg Waarom wachten voor verkeerslichten? Marko Boon Nationale Wiskunde Dagen 2010 Inhoud Introductie Simpel model: een opengebroken weg Met vaste afstellingen Met dynamische afstellingen Ingewikkeldere kruispunten

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Kansrekening (2WS2), Vrijdag 24 januari 24, om 9:-2:. Dit is een tentamen met gesloten boek. De uitwerkingen van de opgaven

Nadere informatie

NETWERKEN VAN WACHTRIJEN

NETWERKEN VAN WACHTRIJEN NETWERKEN VAN WACHTRIJEN Tot nog toe keken we naar wachtrijmodellen bestaande uit 1 station. Klanten komen aan bij het station,... staan (al dan niet) een tijdje in de wachtrij,... worden bediend door

Nadere informatie

Uitwerkingen oefenopdrachten or

Uitwerkingen oefenopdrachten or Uitwerkingen oefenopdrachten or Marc Bremer August 10, 2009 Uitwerkingen bijeenkomst 1 Contact Dit document is samengesteld door onderwijsbureau Bijles en Training. Wij zijn DE expert op het gebied van

Nadere informatie

Benaderingen voor wachttijden in k-gelimiteerde polling modellen

Benaderingen voor wachttijden in k-gelimiteerde polling modellen TU/e Technische Universiteit Eindhoven Bachelor technische wiskunde Bachelor project 28 januari 2016 Benaderingen voor wachttijden in k-gelimiteerde polling modellen Auteur: Iris Theeuwes 0828283, i.theeuwes@student.tue.nl

Nadere informatie

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (5260) op dinsdag 6 januari 2009, 9.00 2.00 uur. De uitwerkingen van de opgaven

Nadere informatie

Basiskennistoets wiskunde

Basiskennistoets wiskunde Lkr.: R. De Wever Geen rekendoos toegelaten Basiskennistoets wiskunde Klas: 6 WEWI 1 september 015 0 Vraag 1: Een lokaal extremum (minimum of maximum) wordt bereikt door een functie wanneer de eerste afgeleide

Nadere informatie

Toepassingen op discrete dynamische systemen

Toepassingen op discrete dynamische systemen Toepassingen op discrete dynamische systemen Een discreet dynamisch systeem is een proces van de vorm x k+ Ax k k met A een vierkante matrix Een Markov-proces is een speciaal geval van een discreet dynamisch

Nadere informatie

FORMULARIUM. www.basiswiskunde.be. Inhoudsopgave. 1 Algebra 2. 2 Lineaire algebra 4. 3 Vlakke meetkunde 5. 4 Goniometrie 7. 5 Ruimtemeetkunde 10

FORMULARIUM. www.basiswiskunde.be. Inhoudsopgave. 1 Algebra 2. 2 Lineaire algebra 4. 3 Vlakke meetkunde 5. 4 Goniometrie 7. 5 Ruimtemeetkunde 10 FORMULARIUM wwwbasiswiskundebe Inhoudsopgave Algebra 2 2 Lineaire algebra 4 3 Vlakke meetkunde 5 4 Goniometrie 7 5 Ruimtemeetkunde 0 6 Reële functies 2 7 Analyse 3 8 Logica en verzamelingen 6 9 Kansrekening

Nadere informatie

Stochastische Modellen in Operations Management (153088)

Stochastische Modellen in Operations Management (153088) S1 S2 X ms X ms Stochastische Modellen in Operations Management (153088) R1 S0 240 ms Ack Internet R2 L1 R3 L2 10 ms 1 10 ms D1 Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 219 http://wwwhome.math.utwente.nl/~boucherierj/onderwijs/153088/153088.html

Nadere informatie

. Dan geldt P(B) = a. 1 4. d. 3 8

. Dan geldt P(B) = a. 1 4. d. 3 8 Tentamen Statistische methoden 4052STAMEY juli 203, 9:00 2:00 Studienummers: Vult u alstublieft op het meerkeuzevragenformulier uw Delftse studienummer in (tbv automatische verwerking); en op het open

Nadere informatie

We zullen de volgende modellen bekijken: Het M/M/ model 1/14

We zullen de volgende modellen bekijken: Het M/M/ model 1/14 De analyse en resultaten van de voorgaande twee modellen (het M/M/1/K model en het M/M/1 model) kunnen uitgebreid worden naar modellen met meerdere bediendes. We zullen de volgende modellen bekijken: Het

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B1-2 vwo 2002-II

Eindexamen wiskunde B1-2 vwo 2002-II ppervlakte Gegeven is de functie f ( x) x. De lijn k raakt aan de grafiek van f in het punt (0, 3). Zie figuur. figuur y k f x 5p Stel met behulp van differentiëren een vergelijking op van k. De grafiek

Nadere informatie

Sociale Dilemma s en Speltheorie

Sociale Dilemma s en Speltheorie Sociale Dilemma s en Speltheorie Krzysztof R. Apt CWI, Amsterdam Prisoner s Dilemma C D C 2, 2 0, 3 D 3, 0 1, 1 Elke speler heeft twee strategieën: C ( cooperate ) and D ( defect ). Interpretatie: C: Je

Nadere informatie

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl) Wiskunde B,2 (nieuwe stijl) Eamen VW Voorbereidend Wetenschappelijk nderwijs Tijdvak 2 Woensdag 9 juni 3.30 6.30 uur 20 02 Voor dit eamen zijn maimaal 84 punten te behalen; het eamen bestaat uit 6 vragen.

Nadere informatie

Stochastische Modellen in Operations Management (153088)

Stochastische Modellen in Operations Management (153088) Stochastische Modellen in Operations Management (153088) S1 S2 X ms X ms R1 S0 240 ms Ack L1 R2 10 ms Internet R3 L2 D0 10 ms D1 D2 Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 219

Nadere informatie

Publieke Database. Verslag modelleren 4 (2H144) Finbar Bogerd (s474580) & Judy van Sambeek (s476368)

Publieke Database. Verslag modelleren 4 (2H144) Finbar Bogerd (s474580) & Judy van Sambeek (s476368) Publieke Database Verslag modelleren 4 (2H144) Finbar Bogerd (s474580) & Judy van Sambeek (s476368) Technische Universiteit Eindhoven Faculteit: Technische Wiskunde & Informatica 28 augustus 2002 Inhoudsopgave

Nadere informatie

1. Een van mijn collega s, liet een mooi verhaal zien: De opgave was: Los op ln(x + 2) ln(x + 1) = 1.

1. Een van mijn collega s, liet een mooi verhaal zien: De opgave was: Los op ln(x + 2) ln(x + 1) = 1. Tentamen-wiskunde?. De basiswiskunde. Een van mijn collega s, liet een mooi verhaal zien: De opgave was: Los op ln(x + 2) ln(x + ) =. Oplossing : ln(x + 2) = + ln(x + ) x + 2 = ln + x + 3 = ln dus x =

Nadere informatie

Thesisonderwerpen binnen de onderzoeksgroep klassieke analyse (Walter Van Assche)

Thesisonderwerpen binnen de onderzoeksgroep klassieke analyse (Walter Van Assche) Thesisonderwerpen binnen de onderzoeksgroep klassieke analyse (Walter Van Assche) De onderwerpen sluiten aan bij het onderzoek in de afdeling Analyse (onderzoeksgroep klassieke analyse) en zijn zo gekozen

Nadere informatie

WISKUNDE 5 PERIODEN. DATUM : 5 juni 2008 ( s morgens) Niet-programmeerbare, niet-grafische rekenmachine

WISKUNDE 5 PERIODEN. DATUM : 5 juni 2008 ( s morgens) Niet-programmeerbare, niet-grafische rekenmachine EUROPEES BACCALAUREAAT 2008 WISKUNDE 5 PERIODEN DATUM : 5 juni 2008 ( s morgens) DUUR VAN HET EXAMEN : 4 uur (240 minuten) TOEGESTANE HULPMIDDELEN Formuleboekje voor de Europese scholen Niet-programmeerbare,

Nadere informatie

Tiende college algoritmiek. 13/21 april Gretige Algoritmen Algoritme van Dijkstra

Tiende college algoritmiek. 13/21 april Gretige Algoritmen Algoritme van Dijkstra Algoritmiek 017/Gretige Algoritmen Tiende college algoritmiek 13/1 april 017 Gretige Algoritmen Algoritme van Dijkstra 1 Algoritmiek 017/Gretige Algoritmen Muntenprobleem Gegeven onbeperkt veel munten

Nadere informatie

Uitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen

Uitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen Uitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen Maandag 4 januari 216, 1: - 13: uur 1. Beschouw voor t > de inhomogene singuliere tweede orde vergelijking, t 2 ẍ + 4tẋ + 2x = f(t, (1 waarin f

Nadere informatie

Begrenzing van het aantal iteraties in het max-flow algoritme

Begrenzing van het aantal iteraties in het max-flow algoritme Begrenzing van het aantal iteraties in het max-flow algoritme Het oplossen van het maximum stroom probleem met behulp van stroomvermeerderende paden werkt, maar het aantal iteraties kan aardig de spuigaten

Nadere informatie

HOOFDSTUK IV TOETSEN VAN STATISTISCHE HYPOTHESEN

HOOFDSTUK IV TOETSEN VAN STATISTISCHE HYPOTHESEN HOOFDSTUK IV TOETSEN VAN STATISTISCHE HYPOTHESEN 4.1 PARAMETERTOESTEN 1 A. Toetsen van het gemiddelde Beschouw een steekproef X 1, X,, X n van n onafhankelijke N(µ, σ) verdeelde kansveranderlijken Men

Nadere informatie

Optimale sessieverdeling voor orthopeden

Optimale sessieverdeling voor orthopeden Optimale sessieverdeling voor orthopeden Eline Tsai, MSc e.r.tsai@utwente.nl Begeleiders: R.J. Boucherie (UT) R.F.M. Vromans (Sint Maartenskliniek) Sint Maartenskliniek Houding en beweging Specialismen:

Nadere informatie

Stochastische Modellen in Operations Management (153088)

Stochastische Modellen in Operations Management (153088) Stochastische Modellen in Operations Management (53088) S S Ack X ms X ms S0 40 ms R R R3 L L 0 ms 0 ms D0 Internet D D Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 9 http://wwwhome.math.utwente.nl/~boucherierj/onderwijs/53088/53088.html

Nadere informatie

2WO12: Optimalisering in Netwerken

2WO12: Optimalisering in Netwerken 2WO12: Optimalisering in Netwerken Leo van Iersel Technische Universiteit Eindhoven (TU/E) en Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) 27 februari 2014 http://homepages.cwi.nl/~iersel/2wo12/ l.j.j.v.iersel@gmail.com

Nadere informatie

De regels van het spel

De regels van het spel Het bordspel hex De regels van het spel I Er zijn twee spelers, die om beurten een steen in één van de lege zeshoekjes plaatsen; De regels van het spel I Er zijn twee spelers, die om beurten een steen

Nadere informatie

(b) Formuleer het verband tussen f en U(P, f), en tussen f en L(P, f). Bewijs de eerste. (c) Geef de definitie van Riemann integreerbaarheid van f.

(b) Formuleer het verband tussen f en U(P, f), en tussen f en L(P, f). Bewijs de eerste. (c) Geef de definitie van Riemann integreerbaarheid van f. Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Analyse 1 WP001B 2 juli 2015, 08:30 11:30 (12:30) Het gebruik van een rekenmachine, telefoon of tablet is niet toegestaan. U mag geen gebruik maken van het boek Analysis

Nadere informatie

Wachttijdtheorie. Prof. dr N.M. van Dijk Dr H.J. van der Sluis

Wachttijdtheorie. Prof. dr N.M. van Dijk Dr H.J. van der Sluis Wachttijdtheorie Beo-cases Prof. dr N.M. van Dijk Dr H.J. van der Sluis Een ogenblik geduld a.u.b. Een ogenblik geduld... (Uit Trouw artikel, 26 augustus 1998) Zeker een jaar van ons leven verdoen we onze

Nadere informatie

Reserveringssystemen

Reserveringssystemen I. Verstraten Reserveringssystemen Bachelorscriptie, 26 juli 203 Scriptiebegeleider: Dr. F.M. Spieksma Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden Inhoudsopgave Inleiding 3 2 Twee systemen 4 2. Zonder

Nadere informatie

Modelmatige analyse van het Bindend Studieadvies

Modelmatige analyse van het Bindend Studieadvies Modelmatige analyse van het Bindend Studieadvies Rijksuniversiteit Groningen Casper Albers, Hans Beldhuis, Carlien Vermue, Taco de Wolff DAIR Kennissessie, november 2014 Doel kennissessie 1 Inleiding geven

Nadere informatie

Tiende college algoritmiek. 2 mei Gretige algoritmen, Dijkstra

Tiende college algoritmiek. 2 mei Gretige algoritmen, Dijkstra College 10 Tiende college algoritmiek mei 013 Gretige algoritmen, Dijkstra 1 Muntenprobleem Gegeven onbeperkt veel munten van d 1,d,...d m eurocent, en een te betalen bedrag van n (n 0) eurocent. Alle

Nadere informatie

Deze actie kadert binnen het project SOLABIO-'Soorten en landschappen als dragers voor biodiversiteit', mede gefinancierd door het Europees programma

Deze actie kadert binnen het project SOLABIO-'Soorten en landschappen als dragers voor biodiversiteit', mede gefinancierd door het Europees programma !"#" $% #!&'!()!!$% *!$ + ), -!. /!& $ 0 ( 1 & & $ $ 1 ( #!& #!& #!& &% 2/3*""4 $$%/"32"4 5 ) 66 &. ) #!& ) 7 &, 89 8.9,7 !!:%$ " # $ # % $ & $ ;!!! $!:%$ 1!!! 0 0!!! ;, *!$ *!# + ; *! *!* *!-

Nadere informatie

Routeplanning middels stochastische koeling

Routeplanning middels stochastische koeling Routeplnning middels stochstische koeling Modellenprcticum 2008 Stochstische koeling of Simulted nneling is een combintorisch optimlistielgoritme dt redelijke resultten geeft in ingewikkelde situties.

Nadere informatie

Gebruik van een grafisch rekenmachine in de 3de graad ASO

Gebruik van een grafisch rekenmachine in de 3de graad ASO in de 3de Dr Didier Deses Koninklijk Atheneum Koekelberg Vrije Universiteit Brussel T 3 -Vlaanderen wiskak@yahoo.com Overzicht 1 2 ::een grafiek maken Dmv y= en zoom [zdecimal]: ::een grafiek maken Dmv

Nadere informatie

1. Vectoren in R n. y-as

1. Vectoren in R n. y-as 1. Vectoren in R n Vectoren en hun meetkundige voorstelling. Een vector in R n is een rijtje (a 1, a 2,..., a n ) van reële getallen. De getallen a i heten de coördinaten van de vector. In het speciale

Nadere informatie

We zullen in deze les kijken hoe we netwerken kunnen analyseren, om bijvoorbeeld de volgende vragen te kunnen beantwoorden:

We zullen in deze les kijken hoe we netwerken kunnen analyseren, om bijvoorbeeld de volgende vragen te kunnen beantwoorden: Wiskunde voor kunstmatige intelligentie, 24 Les 5 Proces analyse Veel processen laten zich door netwerken beschrijven, waarin een aantal knopen acties aangeeft en opdrachten langs verbindingen tussen de

Nadere informatie

Tiende college algoritmiek. 26 april Gretige algoritmen

Tiende college algoritmiek. 26 april Gretige algoritmen Algoritmiek 01/10 College 10 Tiende college algoritmiek april 01 Gretige algoritmen 1 Algoritmiek 01/10 Muntenprobleem Gegeven onbeperkt veel munten van d 1,d,...d m eurocent, en een te betalen bedrag

Nadere informatie

Stochastische Modellen in Operations Management (153088)

Stochastische Modellen in Operations Management (153088) Stochastische Modellen in Operations Management (53088) S S Ack X ms X ms S0 40 ms R R R3 L L 0 ms 0 ms D0 Internet D D Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 9 http://wwwhome.math.utwente.nl/~boucherierj/onderwijs/53088/53088.html

Nadere informatie

Filebestrijding middels Speltheorie

Filebestrijding middels Speltheorie Speltheorie p. 1/3 Filebestrijding middels Speltheorie Krzysztof R. Apt (dus niet Krzystof en zeker niet Krystof) CWI & Universiteit van Amsterdam DEPOT1 DEPOT2 Speltheorie p. 2/3 Voorbeeld 1: Kilometerheffing

Nadere informatie

Relatieve fout, maximum relatieve fout, absolute fout en maximum absolute fout. γ < ε X X X. = γ X

Relatieve fout, maximum relatieve fout, absolute fout en maximum absolute fout. γ < ε X X X. = γ X 2 oct 95 Inhoud foutenanalyse interpolatie, approximatie, splines FFT numerieke integratie numerieke lineaire algebra (niet te vinden in de cursus, wel kopiekes bij ig) Stelsels niet lineaire vergelijkingen

Nadere informatie

Tentamen Kansrekening en Statistiek (2WS04), woensdag 30 juni 2010, van 9.00 12.00 uur.

Tentamen Kansrekening en Statistiek (2WS04), woensdag 30 juni 2010, van 9.00 12.00 uur. Technische Universiteit Eindhoven Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Kansrekening en Statistiek (WS4), woensdag 3 juni, van 9.. uur. Dit is een tentamen met gesloten boek. De uitwerkingen van de

Nadere informatie

Kettingbreuken. 20 april 2010 1 K + 1 E + 1 T + 1 T + 1 I + 1 N + 1 G + 1 B + 1 R + 1 E + 1 U + 1 K + E + 1 N 1 2 + 1 0 + 1 A + 1 P + 1 R + 1 I + 1

Kettingbreuken. 20 april 2010 1 K + 1 E + 1 T + 1 T + 1 I + 1 N + 1 G + 1 B + 1 R + 1 E + 1 U + 1 K + E + 1 N 1 2 + 1 0 + 1 A + 1 P + 1 R + 1 I + 1 Kettingbreuken Frédéric Guffens 0 april 00 K + E + T + T + I + N + G + B + R + E + U + K + E + N 0 + A + P + R + I + L + 0 + + 0 Wat zijn Kettingbreuken? Een kettingbreuk is een wiskundige uitdrukking

Nadere informatie

Hoofdstuk 20 Wachtrijentheorie

Hoofdstuk 20 Wachtrijentheorie Hoofdstuk 20 Wachtrijentheorie Beschrijving Iedereen van ons heeft al tijd gespendeerd in een wachtrij: b.v. aanschuiven in de Alma restaurants. In dit hoofdstuk onwikkelen we mathematische modellen voor

Nadere informatie

Wiskunde is tijdloos

Wiskunde is tijdloos Van Graham Bell tot John de Mol: Wiskunde is tijdloos Rob van der Mei Agenda 1. Telecommunicatie: de geboorte van een vakgebied 2. een reis door de geschiedenis 3. en de terugkeer naar het basiskamp: Wiskunde!

Nadere informatie

Hoofdstuk 5 - Recursie

Hoofdstuk 5 - Recursie Hoofdstuk 5 - Recursie Een banktegoed waarover je jaarlijks rente krijgt uitgekeerd is een voorbeeld van recursie. Je kunt steeds het nieuwe banktegoed berekenen op basis van het banktegoed van vorig jaar.

Nadere informatie

Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten

Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten Opmerking vooraf. Een netwerk is een structuur die is opgebouwd met pijlen en knooppunten. Bij het opstellen van

Nadere informatie

College 2: Chaos. Wat we vandaag gaan doen:

College 2: Chaos. Wat we vandaag gaan doen: College 2: Chaos Wat we vandaag gaan doen: 1) Wat is chaos niet: de enkele slinger 2) Een stapje verder: de dubbele slinger 3) Chaos in een wiskundig model: de logistische afbeelding 4) Chaos precies gemaakt:

Nadere informatie

Het benaderen van irrationale getallen door rationale. Vakantiecursus Wiskunde 2012

Het benaderen van irrationale getallen door rationale. Vakantiecursus Wiskunde 2012 Het benaderen van irrationale getallen door rationale. Vakantiecursus Wiskunde 202 Cor Kraaikamp August 24, 202 Cor Kraaikamp () Het benaderen van irrationale getallen door rationale. Vakantiecursus Wiskunde

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Statistiek (2DD14) op vrijdag 17 maart 2006, 9.00-12.00 uur.

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Statistiek (2DD14) op vrijdag 17 maart 2006, 9.00-12.00 uur. TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek DD14) op vrijdag 17 maart 006, 9.00-1.00 uur. UITWERKINGEN 1. Methoden om schatters te vinden a) De aannemelijkheidsfunctie

Nadere informatie

Samenvattingen 5HAVO Wiskunde A.

Samenvattingen 5HAVO Wiskunde A. Samenvattingen 5HAVO Wiskunde A. Boek 1 H7, Boek 2 H7&8 Martin@CH.TUdelft.NL Boek 2: H7. Verbanden (Recht) Evenredig Verband ( 1) Omgekeerd Evenredig Verband ( 1) Hyperbolisch Verband ( 2) Machtsverband

Nadere informatie

Tentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40) woensdag 2 november 2011, uur

Tentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40) woensdag 2 november 2011, uur Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40) woensdag 2 november 2011, 9.00-12.00 uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en van een onbeschreven

Nadere informatie

De waardering van comfort in het OV in Parijs 14 maart 2012

De waardering van comfort in het OV in Parijs 14 maart 2012 De waardering van comfort in het OV in Parijs 14 maart 2012 Marco Kouwenhoven Inleiding In Parijs zitten de treinen en metro s vaak erg vol Ook zijn er problemen met andere aspecten van comfort (smerig,

Nadere informatie

Monitoraatssessie Wiskunde

Monitoraatssessie Wiskunde Monitoraatssessie Wiskunde 1 Overzicht van de cursus Er zijn drie grote blokken, telkens voorafgegaan door de rekentechnieken die voor dat deel nodig zullen zijn. Exponentiële en logaritmische functies;

Nadere informatie

Universiteit Utrecht Faculteit Wiskunde en Informatica. Examen Optimalisering op maandag 18 april 2005, uur.

Universiteit Utrecht Faculteit Wiskunde en Informatica. Examen Optimalisering op maandag 18 april 2005, uur. Universiteit Utrecht Faculteit Wiskunde en Informatica Examen Optimalisering op maandag 18 april 2005, 9.00-12.00 uur. De opgaven dienen duidelijk uitgewerkt te zijn en netjes ingeleverd te worden. Schrijf

Nadere informatie

Differentiaalvergelijkingen Technische Universiteit Delft

Differentiaalvergelijkingen Technische Universiteit Delft Differentiaalvergelijkingen Technische Universiteit Delft Roelof Koekoek wi2030wbmt Roelof Koekoek (TU Delft Differentiaalvergelijkingen wi2030wbmt 1 / 14 Niet-lineaire diff. vgl. en stabiliteit Niet-lineaire

Nadere informatie

Archimedes, De methode van de mechanische stellingen, inleiding

Archimedes, De methode van de mechanische stellingen, inleiding Archimedes, De methode van de mechanische stellingen, inleiding en propositie 2. De volgende vertaling is gebaseerd op de editie van Heiberg, vol. 2, pp. 426-430, 438-446, vergeleken met de vertaling van

Nadere informatie

(Assistenten zijn Sofie Burggraeve, Bart Jacobs, Annelies Jaspers, Nele Lejon, Daan Michiels, Michael Moreels, Berdien Peeters en Pieter Segaert).

(Assistenten zijn Sofie Burggraeve, Bart Jacobs, Annelies Jaspers, Nele Lejon, Daan Michiels, Michael Moreels, Berdien Peeters en Pieter Segaert). Tussentijdse Toets Wiskunde I 1ste bachelor Biochemie & Biotechnologie, Chemie, Geografie, Geologie, Informatica, Schakelprogramma Master Toegepaste Informatica, donderdag 17 november 011, 8:30 10:00 uur

Nadere informatie

Wachtrijtheorie op verkeersmodellen

Wachtrijtheorie op verkeersmodellen Wachtrijtheorie op verkeersmodellen Jan Jelle de Wit 20 juli 202 Bachelorscriptie Begeleiding: prof.dr. R. Núñez Queija KdV Instituut voor wiskunde Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica

Nadere informatie

Experimenteel en Correlationeel Onderzoek

Experimenteel en Correlationeel Onderzoek Experimenteel en Correlationeel Onderzoek In veel onderzoek is het doel: Het vaststellen van oorzaak-gevolg (causale) relaties Criteria voor causaliteit 1. Samenhang (correlatie, covariantie) 2. Opeenvolging

Nadere informatie

Tiende college algoritmiek. 14 april Gretige algoritmen

Tiende college algoritmiek. 14 april Gretige algoritmen College 10 Tiende college algoritmiek 1 april 011 Gretige algoritmen 1 Greedy algorithms Greed = hebzucht Voor oplossen van optimalisatieproblemen Oplossing wordt stap voor stap opgebouwd In elke stap

Nadere informatie

Belastingen & Administratie Beta Financiële Raadgevers Mr. W.L. Haaswijk RB/CB

Belastingen & Administratie Beta Financiële Raadgevers Mr. W.L. Haaswijk RB/CB Belastingen & Administratie Beta Financiële Raadgevers Mr. W.L. Haaswijk RB/CB Een begroting geeft je meer grip De meeste ondernemers maken bij de start van hun bedrijf een begroting, waarin ze hun verwachte

Nadere informatie

Ebook Nooit Meer Afgeleid. Auteur: Mark Tigchelaar. Nooit Meer Afgeleid. 2012 Mark Tigchelaar www.mtcompany.nl 1

Ebook Nooit Meer Afgeleid. Auteur: Mark Tigchelaar. Nooit Meer Afgeleid. 2012 Mark Tigchelaar www.mtcompany.nl 1 Nooit Meer Afgeleid 2012 Mark Tigchelaar www.mtcompany.nl 1 Delen uit dit E-BOOK zijn afkomstig van de site van www.mtcompany.nl en het boek Haal meer uit je hersenen. MTcompany 2012 Auteur: Mark Tigchelaar

Nadere informatie

Inleiding tot de dynamica van atmosferen Krachten

Inleiding tot de dynamica van atmosferen Krachten Inleiding tot de dynamica van atmosferen Krachten P. Termonia vakgroep wiskundige natuurkunde en sterrenkunde, UGent Inleiding tot de dynamica van atmosferen p.1/35 Inhoud 1. conventies: notatie 2. luchtdeeltjes

Nadere informatie

Inleiding Wiskundige Systeemtheorie

Inleiding Wiskundige Systeemtheorie Inleiding Wiskundige Systeemtheorie 156056 Docent : Anton Stoorvogel E-mail: A.A.Stoorvogel@utwente.nl 1/27 Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica EWI Tx D Ax; x.t/ 2 R 2 x D 0 is een evenwichtspunt;

Nadere informatie

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (526) op maandag 4 januari 2, 8.45.45 uur. De uitwerkingen van de opgaven dienen

Nadere informatie

Les 1: Waarschijnlijkheidrekening

Les 1: Waarschijnlijkheidrekening Les 1: Waarschijnlijkheidrekening A Men neemt een steekproef van 1000 appelen. Deze worden ingedeeld volgens gewicht en volgens symptomen van een bepaalde schimmel: geen, mild, gematigd of ernstig. Het

Nadere informatie

Opdracht 2. Deadline maandag 28 september 2015, 24:00 uur.

Opdracht 2. Deadline maandag 28 september 2015, 24:00 uur. Opdracht 2. Deadline maandag 28 september 2015, 24:00 uur. Deze opdracht bestaat uit vier onderdelen; in elk onderdeel wordt gevraagd een Matlabprogramma te schrijven. De vier bijbehore bestanden stuur

Nadere informatie

TU/e 2DD50: Wiskunde 2

TU/e 2DD50: Wiskunde 2 TU/e 2DD50: Wiskunde 2 Enkele mededelingen Instructies (vandaag, 10:45 12:30) in vier zalen: Zaal Aud 10 Pav b2 Pav m23 Ipo 0.98 voor studenten met achternaam beginnend met letters A tot en met D met letters

Nadere informatie

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 29 juni Nummer vragenreeks: 1

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 29 juni Nummer vragenreeks: 1 IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 29 juni 206 Nummer vragenreeks: IJkingstoets wiskunde-informatica-fysica 29 juni 206 - reeks - p. /0 Oefening Welke studierichting wil je graag volgen? (vraag

Nadere informatie

8. Differentiaal- en integraalrekening

8. Differentiaal- en integraalrekening Computeralgebra met Maxima 8. Differentiaal- en integraalrekening 8.1. Sommeren Voor de berekening van sommen kent Maxima de opdracht: sum (expr, index, laag, hoog) Hierbij is expr een Maxima-expressie,

Nadere informatie

Stochastic Approximation: Sturen in een veranderende wereld

Stochastic Approximation: Sturen in een veranderende wereld Stochastic Approximation: Sturen in een veranderende wereld Rianne Lurvink BWI werkstuk Begeleider: Sandjai Bhulai vrije Universiteit amsterdam Faculteit der Exacte Wetenschappen Studierichting Bedrijfswiskunde

Nadere informatie

Uitwerkingen Mei 2012. Eindexamen VWO Wiskunde C. Nederlands Mathematisch Instituut Voor Onderwijs en Onderzoek

Uitwerkingen Mei 2012. Eindexamen VWO Wiskunde C. Nederlands Mathematisch Instituut Voor Onderwijs en Onderzoek Uitwerkingen Mei 2012 Eindexamen VWO Wiskunde C Nederlands Mathematisch Instituut Voor Onderwijs en Onderzoek I Tjing Opgave 1. Het aantal hoofdstukken in de I Tjing correspondeert met het totale aantal

Nadere informatie

Rakende cirkels. Oriëntatie. Keuzeopdracht voor wiskunde

Rakende cirkels. Oriëntatie. Keuzeopdracht voor wiskunde Rakende cirkels Keuzeopdracht voor wiskunde Verrijkende opdracht over construeren en redeneren in figuren Voorkennis: meetkunde: cirkels, raaklijn, loodrecht stand; sinus: waarden voor bekende hoeken als

Nadere informatie

PERFORMANCE MANAGEMENT

PERFORMANCE MANAGEMENT PERFORMANCE MANAGEMENT Anywhere, Realtime, Anytime, up-to-date all the time Infostrada Sports Hans van Essen 29 maart 2007 < www.infostradasports.com, Hans van Essen, The Netherlands

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Kansrekening en Stochastische Processen (2S61) op woensdag 27 april 25, 14. 17. uur. 1. Gegeven zijn twee onafhankelijke

Nadere informatie

2 Kromming van een geparametriseerde kromme in het vlak

2 Kromming van een geparametriseerde kromme in het vlak Kromming Extra leerstof bij het vak Wiskunde voor Bouwkunde (DB00) 1 Inleiding De begrippen kromming en kromtestraal worden in het boek Calculus behandeld in hoofdstuk 11. Daar worden deze begrippen echter

Nadere informatie

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (5260) op donderdag 25 oktober 2007, 9.00 2.00 uur. De uitwerkingen van de opgaven

Nadere informatie

Wiskunde De Normale en Binomiale Verdeling. Geschreven door P.F.Lammertsma voor mijn lieve Avigail

Wiskunde De Normale en Binomiale Verdeling. Geschreven door P.F.Lammertsma voor mijn lieve Avigail Wiskunde De Normale en Binomiale Verdeling Geschreven door P.F.Lammertsma voor mijn lieve Avigail Opmerkingen vooraf Wiskunde Pagina 2 uit 20 Opmerkingen vooraf Pak je rekenmachine, de TI-83, erbij en

Nadere informatie

Presentatie Alert. Resultaten van enquête ondernemingsstrategie

Presentatie Alert. Resultaten van enquête ondernemingsstrategie Presentatie Alert Resultaten van enquête ondernemingsstrategie Digitale enquête Ingevuld door vijf groepen : Medewerkers (271) Klanten (1.217) Stakeholders (188) Woningzoekenden (1.914) Social media (109)

Nadere informatie

STROOMDIAGRAMMEN. Hoofdstuk 8. Hoe je Galgje moet spelen. Voorbeelduitvoer van Galgje. Hoofdstuk 8 Stroomdiagrammen 67

STROOMDIAGRAMMEN. Hoofdstuk 8. Hoe je Galgje moet spelen. Voorbeelduitvoer van Galgje. Hoofdstuk 8 Stroomdiagrammen 67 Hoofdstuk 8 STROOMDIAGRAMMEN Hoofdstuk 8 Stroomdiagrammen 67 In dit hoofdstuk behandelen we: Hoe je Galgje moet spelen ASCII-tekeningen Een programma ontwerpen met behulp van stroomdiagrammen In dit hoofdstuk

Nadere informatie

Netwerkstroming. Algoritmiek

Netwerkstroming. Algoritmiek Netwerkstroming Netwerkstroming Toepassingen in Logistiek Video-streaming Subroutine in algoritmen 2 Vandaag Netwerkstroming: wat was dat ook alweer? Minimum Snede Maximum Stroming Stelling Variant: Edmonds-Karp

Nadere informatie

Optimaliseer je prestaties

Optimaliseer je prestaties Winst en Groei - Internetmarketing en Verkooptraining Optimaliseer je prestaties 10 Technieken om je prestaties te verbeteren Christo Cornelissen & Mieke Bouquet Alles waar je jezelf op weet te focussen

Nadere informatie

o Dit tentamen bestaat uit vier opgaven o Beantwoord de opgaven 1 en 2 enerzijds, en de opgaven 3 en 4 anderzijds op aparte vellen papier

o Dit tentamen bestaat uit vier opgaven o Beantwoord de opgaven 1 en 2 enerzijds, en de opgaven 3 en 4 anderzijds op aparte vellen papier Toets Stochastic Models (theorie) Maandag 22 rnei 2OL7 van 8.45-1-1-.45 uur Onderdeel van de modules: o Modelling and analysis of stochastic processes for MATH (20L400434) o Modelling and analysis of stochastic

Nadere informatie

VoIP2Connect. Zorgeloos, flexibel en kostenbesparend

VoIP2Connect. Zorgeloos, flexibel en kostenbesparend VoIP2Connect Zorgeloos, flexibel en kostenbesparend ParkingsConnect is een uniek concept voor parkeergarages. Eén totaalconcept voor alle IT & Communicatie diensten binnen uw parkeergarage. ParkingsConnect

Nadere informatie

Open Huis op vrijdag 22 januari 2016 maandag 1 woensdag 3 donderdag 4 februari 2016 Afdelingsleider klas 1

Open Huis op vrijdag 22 januari 2016 maandag 1 woensdag 3 donderdag 4 februari 2016 Afdelingsleider klas 1 (Hoog)begaafd? Met onderwijs op maat, uitdagingen in je eigen interesses en jaren ervaring in onderwijs aan (hoog)begaafden ben je bij ons aan het goede adres! (Hoog)begaafd? Wat is (hoog)begaafdheid nou

Nadere informatie

Afval bestaat niet. service logistics summit 19 oktober 2011. Gijs Derks Director Infrastructure & Logistiek. Slide 1

Afval bestaat niet. service logistics summit 19 oktober 2011. Gijs Derks Director Infrastructure & Logistiek. Slide 1 Afval bestaat niet service logistics summit 19 oktober 2011 Gijs Derks Director Infrastructure & Logistiek Slide 1 Vraag 1 interview Welke belangrijke service (logistieke) trends zie je in jouw business?

Nadere informatie

Signalen en Transformaties

Signalen en Transformaties Signalen en Transformaties 201100109 Docent : Anton Stoorvogel E-mail: A.A.Stoorvogel@utwente.nl 1/29 Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica EWI Complexe getallen z D a C bi We definiëren de complex

Nadere informatie

Lean management in een paar minuten

Lean management in een paar minuten management in een paar minuten Introductie De term staat voor slimmer, sneller en slanker alles met de helft doen: slimmer werken, niet harder! is een managementfilosofie en een bedrijfsstrategie Focus

Nadere informatie

HOVO statistiek November 2011 1

HOVO statistiek November 2011 1 Principale Componentenanalyse en hockeystick-short centring Principale Componentenanalyse bedacht door Karl Pearson in 1901 Peter Grünwald HOVO 31-10 2011 Stel we hebben een grote hoeveelheid data. Elk

Nadere informatie

Gegevens invullen in HOOFDLETTERS en LEESBAAR, aub. Belgische Olympiades in de Informatica (duur : maximum 1u15 )

Gegevens invullen in HOOFDLETTERS en LEESBAAR, aub. Belgische Olympiades in de Informatica (duur : maximum 1u15 ) OI 2010 Finale 12 Mei 2010 Gegevens invullen in HOOFDLETTERS en LEESBAAR, aub VOORNAAM :....................................................... NAAM :..............................................................

Nadere informatie

VERZAMELINGEN EN AFBEELDINGEN

VERZAMELINGEN EN AFBEELDINGEN I VERZAMELINGEN EN AFBEELDINGEN Het begrip verzameling kennen we uit het dagelijks leven: een bibliotheek bevat een verzameling van boeken, een museum een verzameling van kunstvoorwerpen. We kennen verzamelingen

Nadere informatie

Lineaire dv van orde 2 met constante coefficienten

Lineaire dv van orde 2 met constante coefficienten Lineaire dv van orde 2 met constante coefficienten Homogene vergelijkingen We bekijken eerst homogene vergelijkingen van orde twee met constante coefficienten, d.w.z. dv s van de vorm a 0 y + a 1 y + a

Nadere informatie

Hoe benaderen we de inkoop van begeleiding en hoe voorkomen we opportunistisch inschrijven CBP

Hoe benaderen we de inkoop van begeleiding en hoe voorkomen we opportunistisch inschrijven CBP Hoe benaderen we de inkoop van begeleiding en hoe voorkomen we opportunistisch inschrijven CBP Combined Business Power B.V. Zonnedauw 3, 7322 EA Apeldoorn Postbus 4350, 7320 AJ Apeldoorn Tel: +31 (0)55

Nadere informatie

1. Gegeven zijn de itemsores van 8 personen op een test van 3 items

1. Gegeven zijn de itemsores van 8 personen op een test van 3 items 1. Gegeven zijn de itemsores van 8 personen op een test van 3 items item Persoon 1 2 3 1 1 0 0 2 1 1 0 3 1 0 0 4 0 1 1 5 1 0 1 6 1 1 1 7 0 0 0 8 1 1 0 Er geldt: (a) de p-waarden van item 1 en item 2 zijn

Nadere informatie