Dyslexie & dyscalculie op het KWC

Transcriptie

1 Dyslexie & dyscalculie p het KWC 13 de editie Cursusjaar

2 Inhud Dyslexie en dyscalculie Dyslexie Inleiding dyslexie Uitgangspunten dyslexie Maatregelen dyslexie Prcedure screening dyslexie Dyscalculie Inleiding dyscalculie Uitgangspunten dyscalculie Maatregelen dyscalculie... 7 Bijlage 1: Dyslexiekaart... 9 Bijlage 2: Dyslexie bij het vak Nederlands Bijlage 3: Handreiking dcenten bij dyslexie Bijlage 4: Dyscalculiekaart Bijlage 5: Handreiking dcenten bij dyscalculie Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 2

3 Dyslexie en dyscalculie Het KWC ziet het als zijn pdracht m leerlingen een pleiding te laten vlgen die past bij zijn f haar ntwikkeling en niveau. Smmige leerlingen ervaren belemmeringen m te leren; twee van deze belemmeringen zijn dyslexie en dyscalculie. In dit hfdstuk kmen de uitgangspunten, maatregelen en prcedures bij dyslexie en dyscalculie aan bd Dyslexie Inleiding dyslexie Sinds bestaat de wettelijke verplichting ten beheve van leerlingen met een handicap, waarnder dyslexie, een apart beleid te veren. Het del van de rsprnkelijke wetsaanpassing is leerlingen die wel p VWO-, HAVO-, VMBO-niveau functineren niet nndig te hinderen bij het bereiken f tetsen van dat niveau. In de meeste gevallen betekent dit een cmpenserende maatregel waarbij vrm en duur van eventuele tetsing wrdt aangepast, znder belangrijke cncessies te den aan de inhud Uitgangspunten dyslexie A. Bij het vaststellen van de diagnse dyslexie wrdt uitgegaan van de mschrijving die gehanteerd wrdt dr de Cmmissie Dyslexie van de Nederlandse Gezndheidsraad. Daarin spreekt men van dyslexie wanneer de autmatisering van de wrd-identificatie (=lezen) en/f schriftbeeldvrming (=spellen) zich niet dan wel zeer nvlledig f meizaam ntwikkelt. B. Dyslexie dient dr een bevegde externe deskundige te zijn vastgesteld. C. Onder deskundige wrdt verstaan: een rthpedagg f psychlg met een pstdctrale pleiding diagnstiek en behandeling van leerprblemen. Hij/zij dient bij vrkeur te zijn geregistreerd vlgens de GZ-registratie. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 3

4 D. De ksten van een nderzek naar dyslexie zijn vr rekening van de uders en/f verzrgers van de leerling, k als de schl dergelijk nderzek adviseert Maatregelen dyslexie A. Elke leerling met dyslexie krijgt een dyslexiekaart (zie bijlage 1). Zwel de zrgcördinatr/leerlingbegeleider als de leerling ndertekenen de kaart. B. Leerlingen bij wie dyslexie is vastgesteld, hebben bij het afnemen van tetsen recht p: % meer tijd dan verige leerlingen vr dezelfde tets f 20 % minder stf in dezelfde tijd. 2. vergrt lettertype van de tets. 3. auditieve ndersteuning (zie punt C) NB: Deze maatregelen gelden vr alle schriftelijke tetsen en examens gedurende de gehele schllpbaan. C. Leerlingen met dyslexie mgen hun tetsen vr laten lezen (bijv. m.b.v. Clarread). De leerling is ervr verantwrdelijk m vóór het begin van de tetsles al in het bezit te zijn van een laptp (bijv. uit de mediatheek). De dcent levert de tets digitaal aan. D. Bij de berdeling van een tets wrdt spelling niet meegerekend als het niet tt het tetsnderdeel behrt (vrbeeld: tets geschiedenis). Bij de mderne vreemde talen (MVT) wrden spellingfuten niet meegerekend, tenzij spelling specifiek getetst wrdt. De maatregelen vr het vak Nederlands staan in bijlage 2. E. Laptp mag gebruikt wrden met spellingcntrle, dus k tijdens tetsen behalve bij b.v. spellingtetsen (f nderdelen daarvan p een tets). F. In de peride van de basisvrming krijgen de dyslectische leerlingen vr de talen een bdemcijfer 3, tenzij de betrkken leerling nvldende inzet aan de dag legt. G. Leerlingen met dyslexie krijgen in de brugklas drie lessen mgaan met dyslexie aangebden. Deze lessen vinden vanaf september/ktber plaats. H. De leerling mag een tets na berdeling inzien m van zijn/haar futen te leren. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 4

5 I. Steunkaarten mgen in klas 1 t/m 3 gebruikt wrden tijdens tetsen. De leerling neemt hiervr zelf het initiatief en bespreekt dit met de vakdcent een week vrdat de tets plaatsvindt. J. De leerling met dyslexie mag maximaal 1 tets MVT per dag als het gaat m grammatica en/f spelling. Een repetitie heeft vrrang p een schriftelijke verhring (s..). K. De mentr kan een traject Remedial Teaching (RT) in gang zetten m de leerling te helpen mgaan met zijn f haar prblematiek. Deze leerling krijgt maximaal 8 keer een half uur (per cursusjaar) RT aangebden (individueel f in grepsverband). Verlenging van deze ndersteuning is bespreekbaar. L. De remedial teacher licht de uders in ver het begin, de aard en de duur van de begeleiding en schrijft na aflp een krt advies vr verdere vrtgang. M. Alle dcenten beschikken ver een aantal adviezen he zij met leerlingen bij wie dyslexie is vastgesteld, kunnen mgaan (zie bijlage 3). N. Leerlingen met dyslexie hebben p het centraal schriftelijk eindexamen standaard recht p 30 minuten extra tijd. Leerlingen met de diagnse dyslexie kunnen p grnd van artikel 55 van het Eindexamenbesluit een aangepast examen aanvragen bij de directeur van de schl. De directeur van de schl bepaalt aan de hand van een deskundigenrapprt f een leerling recht heeft p hulpmiddelen als Daisy, cmputer f leespen. O. In het vmb KBL/GTL is in de eerste twee leerjaren de tweede mderne vreemde taal verplicht. In de eerste drie jaren van hav en vw zijn zwel Frans als Duits verplicht. In de bvenbuw van vmb en hav kunnen leerlingen de tweede mderne vreemde taal vermijden dr een ander prfiel te kiezen. In de bvenbuw van het atheneum is een tweede mderne vreemde taal verplicht, maar kan er p bepaalde grnden een ntheffing wrden aangevraagd. In de bvenbuw van het gymnasium wrdt Latijn en Grieks als tweede taal gekzen. Daarm is daar geen ntheffing vr Frans f Duits ndig. Een ntheffing met dr een uder/verzrger middels een brief bij de rectr wrden aangevraagd. Een speciale cmmissie berdeelt de aanvraag van de ntheffing. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 5

6 Prcedure screening dyslexie A. Een leerling die in klas 1 nze schl binnenkmt, krijgt een diagnstisch dictee. De dcenten Nederlands nemen dit dictee (het Wnderlijke weer ) af. B. Mentren hebben een belangrijke rl in de signalering van dyslexie. Het nderwijskundig rapprt van de basisschl kan signalen bevatten dat een leerling prblemen heeft met lezen en/f spelling. De mentr bespreekt, samen met de vakdcenten, de vrderingen en resultaten van elke leerling. Als een leerling pvalt, kan de mentr beslissen de leerling verder te laten testen p mgelijke dyslexie. Op het KWC wrdt gebruik gemaakt van Muiswerk (en eventueel de Eén-minuut-test en De Klepel). C. Afhankelijk van de uitkmst van het dictee in klas 1 en/f afhankelijk van het resultaat van de signalering, krijgt de leerling advies vr nader nderzek dr een psychlg f rthpedagg. De mentr kppelt de uitslag terug aan de uders. Het KWC geeft één van de vlgende adviezen: Er is waarschijnlijk sprake van dyslexie. Advies: verder laten testen dr een externe erkende GZ-psychlg / rthpedagg. Er is mgelijk sprake van dyslexie. Advies: mentr en uders huden de vrderingen van het kind extra ged in de gaten. Verder testen is ng niet ndig. Er is waarschijnlijk geen sprake van dyslexie. Advies: mentr en uders heven geen actie te ndernemen vr verder nderzek. De ksten van een dyslexienderzek kmen niet ten laste van de schl. D. Vrlpige dyslexiekaart. Leerlingen die in een prcedure zitten van nderzek naar dyslexie bij een GZ-psychlg f rthpedagg krijgen een vrlpige dyslexiekaart (vr de duur van zes maanden). Dus alleen een vermeden van dyslexie is niet geneg. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 6

7 1.2. Dyscalculie Inleiding dyscalculie Een leerling met dyscalculie heeft prblemen bij het aanleren van schlse vaardigheden die niet wrden verrzaakt dr cgnitieve beperkingen f te weinig nderwijs; het gaat m ernstige en hardnekkige prblemen met het leren en tepassen van reken- en wiskundekennis Uitgangspunten dyscalculie A. Dyscalculie is een strnis die gekenmerkt wrdt dr hardnekkige prblemen met het leren en vlt/accuraat prepen/tepassen van reken-/wiskundekennis. B. Dyscalculie dient dr een bevegde externe deskundige te zijn vastgesteld. C. De ksten van een nderzek naar dyscalculie is vr rekening van de uders en/f verzrgers van de leerling, k als de schl dergelijk nderzek adviseert. D. Onder deskundige wrdt verstaan: een rthpedagg f psychlg met een pstdctrale pleiding diagnstiek en behandeling van leerprblemen. Hij/zij dient bij vrkeur te zijn geregistreerd vlgens de GGZ-registratie Maatregelen dyscalculie Leerlingen met een dyscalculieverklaring (van een erkende rthpedagg / GZ-psychlg) hebben, gedurende het gehele schltraject, recht p de vlgende faciliteiten: A. Een dyscalculiekaart (zie bijlage 4). Deze kaart wrdt eenmalig verstrekt en met gedurende de gehele schllpbaan gebruikt wrden. B. Extra tijd bij tetsen (25 % meer tijd dan verige leerlingen vr dezelfde tets f 20 % minder stf in dezelfde tijd). C. Niet nvrbereid hfdrekenen tijdens de les. D. Het gebruik van de rekenmachine. Het gebruik van steunkaarten en strmdiagrammen. Alleen in de nderbuw! E. Niet meerekenen van rekenfuten bij zaakvakken. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 7

8 Mgelijkheid tt mndelinge tetsing/telichting. De dcent hudt rekening met het feit dat smmige leerlingen met dyscalculie beter in staat zijn hun kennis te verwrden. Het belangrijkste in de begeleiding van leerlingen met dyscalculie is begrip en acceptatie. Daarnaast is het belangrijk dat de handelingsadviezen, zals beschreven in het dyscalculienderzek, wrden uitgeverd. In bijlage 5 staan vrbeelden van dergelijke handelingsadviezen. Leerlingen met de diagnse dyscalculie kunnen p grnd van artikel 55 van het Eindexamenbesluit een aangepast examen aanvragen bij de directeur van de schl. Deze aanpassing bestaat uit een verlenging van de examenduur met 30 minuten. In de bvenbuw wrdt er tegewerkt naar het eindexamen. De eindexameneisen zijn vr leerlingen met dyscalculie niet anders dan vr de verige leerlingen. In de samenstelling van het vakkenpakket en/f de keuze van het prfiel kan rekening wrden gehuden met de handicap. Steunkaarten zijn in de bvenbuw niet meer tegestaan. In de nderbuw van het vmb kan de schl leerlingen met dyscalculie geen vrijstelling verlenen vr het vak wiskunde. Wel staat het de schl vrij m binnen het vak wiskunde rekenvaardigheid aan te bieden. In de bvenbuw van het vmb kunnen struikelblkken als wiskunde mzeild wrden dr een sectr te kiezen waarin dit vak niet verplicht is. De hav-leerling kan wiskunde vermijden dr het prfiel Cultuur & Maatschappij te kiezen. Elke Vw-leerling met, ngeacht het prfiel, examen den in wiskunde. Wel verschilt de zwaarte en de vrm van wiskunde per prfiel. N.B. De verplichte rekentets vr leerlingen met dyscalculie is nderwerp van gesprek; zie Examenblad.nl vr de meest recente infrmatie. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 8

9 Bijlage 1: Dyslexiekaart Vrkant dyslexiekaart Dyslexiekaart van: Jaar uitgifte: De aanbevelingen maken deel uit van het beleid van het KWC m leerlingen met dyslexie adequate faciliteiten te bieden. De schlleiding verzekt de cllega's m ten beheve van de leerlingen die deze kaart uitgereikt hebben gekregen de aanbevelingen in acht te nemen. Zwel van het KWC als van de leerling wrdt een inspanningsverplichting verwacht. KWC Pstbus AA Culembrg T F Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 9

10 Achterkant dyslexiekaart Inspanningsverplichting leerling Tijdens de les Faciliteiten Zrg vr gede aantekeningen; kpieer ze eventueel. Schrijf huiswerk ged p en laat dat cntrleren dr dcent f medeleerling. Vraag, indien ndig, m hulp. Dcenten huden rekening met leerlingen die het niet prettig vinden m nvrbereid hardp vr te lezen. Dcenten zetten studiewijzers p de ELO Huiswerk Plan je werk. Werk iedere dag; werk vruit. Werk iedere dag aan de vakken die je meer meite ksten. Besteed dagelijks 15 min. Aan wrdjes leren. Bekijk huiswerk / studiewijzers in SOM / It s Learning. Gebruik extra hulpmiddelen als websites en cd-rm s die bij de methdes hren. Bij tetsing Cntrleer je werk vrdat je het bij de dcent inlevert. Bij gebruik van laptp bij tetsen: zrg vr rdpjes en neem een lege USB-stick mee. Tetsen staan altijd p papier. Extra tijd bij tetsen. Gebruik van vrleessftware. Opgaven vergrt f lettergrtte 14. Aangepaste telling van spelfuten bij talen. T/m klas 3 mgen gedgekeurde steunkaarten gebruikt wrden. Tetsen na berdeling inzien. Algemeen Extra hulpmiddelen Maak en bewaar steunkaarten met wrden, regels f frmules die je meilijk kunt nthuden. Laat dit gedkeuren dr de dcent. Leer wrden p de cmputer (bijv. Gebruik laptp met spellingcntrle. Gebruik vrleessftware. Handtekening leerling: Handtekening leerlingbegeleider: Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 10

11 Bijlage 2: Dyslexie bij het vak Nederlands De leerling kan alleen gebruik maken van nderstaande faciliteiten indien hij/zij in het bezit is van een fficiële dyslexieverklaring. Niet alles zal gelden vr alle dyslectische leerlingen; dat ligt aan de vermelding(en) p de dyslexiekaart. Grammatica: grammaticale futen meetellen > gebruik van steunkaart testaan bij repetitie f SO, na akkrd dcent. Spellingfuten in de antwrden niet meerekenen. Spelling: bij blktetsen meetellen, wanneer het in het nderdeel Spelling staat (bv. verkleinwrd van schip is scheepje en niet schipje). Bij de andere nderdelen niet meetellen; leesvaardig, grammatica, infrmatie, ver taal etc.. Bij repetitie f SO spelling wel futen meetellen, behalve mkeringen, zals kek> kek etc. Enige culance gebruiken. WW. spelling: gebruik van steunkaart tegestaan. Futen meetellen. Schrijfpdrachten vr het prtfli: futen mbt. spelling en k mbt. zinspbuw aangeven en pmerkingen plaatsen. Zwel in de 1, 2 e en 3 e klas kan puntaftrek plaatsvinden indien futen zich blijven herhalen. Dit kan plpen tt -/- 1,0 pnt. Wrd na Wrd (3 e klas): dyslecten krijgen p HAVO-niveau 5 lesjes per SO en p VWO/GYM 8 lesjes per SO. Bij de Havisten geldt de regel 6 spellingfuten in de 20 geleerde wrden = 1,0 pnt aftrek en een betekenisfut = 1,0 punt aftrek. Bij VWO/GYM geldt de regel 5 spellingfuten in de 25 geleerde wrden = 1,0 pnt. aftrek en een betekenisfut = 1,0 pnt. aftrek. In de betekenis van de meilijke wrden wrdt niet gekeken naar spellingfuten. Leesvaardigheid: vergrting aanbieden (141%) en (eventueel) extra tijd. Onze REPS en SO s zijn zdanig dat iedereen binnen de tijd van 70 minuten klaar kan zijn. Spellingfuten wrden niet meegerekend. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 11

12 Gebruik laptp: indien dit met vlgens de dyslexieverklaring, kan leerling een laptp gebruiken tijdens de les. Huiswerk zelf uitprinten en in de les bij zich hebben, zdat het huiswerk kan wrden nagekeken. Wanneer laptpgebruik is tegestaan, wrdt deze k altijd gebruikt. Niet de ene week met laptp en de andere week met een schrift werken! Laptp gebruik tijdens Reps en SO s: leerling met zelf een laptp reserveren in de mediatheek. Geen eigen laptp > is huiswerkschrift. Advies: neem na een REP f SO de USB-stick van leerling in en print zelf de antwrden. Opgaven meegeven: het meegeven naar huis van pgaven repetitie f SO is tegestaan, mits p schriftelijk verzek van de uders en in uitznderingsgevallen, zals het alsmaar zwak scren bij bijv. grammatica en/f tekstbegrip tetsen. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 12

13 Bijlage 3: Handreiking dcenten bij dyslexie Wat met je vral den en wat niet? D s Accepteren Aanvaard dat de leerling een prbleem heeft en breng hiervr begrip p. Stimuleren en begeleiden Mtiveer en leg nadruk p talenten! Structureer de leerstf en het leergedrag. Leer kernwrden markeren. Vat de hfdzaken samen. Gebruik heldere taal en geef duidelijke pdrachten! Leer de leerling hulp te vragen. Cntrleer regelmatig de agenda. Gebruik verzichtelijke teksten. Stimuleer herhalen. Gebruik bij wrden en teksten afbeeldingen f tekeningen. Dn ts Begeleiding en aanpak Spellingfuten aanrekenen. Veel tekst laten verschrijven van het brd. Onvrbereid hardp laten lezen. Meerdere pdrachten tegelijk geven. Lange schrijfpdrachten geven. Grte tetsen krt van tevren aankndigen. Alleen schriftelijk verhren. Dictee s laten meeden ver bven het niveau. Taalgebruik Lange en cmplexe instructies geven. Zeggen f schrijven: Je hebt niet geleerd. Wel: vragen he hij f zij iets gedaan f geleerd heeft. Cmpenseren Sta alle hulpmiddelen te die de zelfredzaamheid vergrten. Bijvrbeeld: laptp, rekenmachine, strategiekaarten. Stimuleer gebruik van sftware en verhrprgramma s. Geef meer tijd bij tetsen. Lees pdrachten vr, verhr mndeling. Bied schema s en geheugensteuntjes. Bied instructie stap vr stap aan. Dispenseren Geef vrijstelling van bepaalde eisen (bijvrdbeeld: geen spellingfuten tellen). Laat minder efeningen maken. Gedrag Materiaal Zware sancties stellen als de leerling te laat kmt f iets vergeten is. Verwachten dat de leerling zelfstandig kan plannen. De leerling vergelijken met zijn klasgenten. Teksten met nverzichtelijke layut. Lsbladig systeem. Geschreven pgaven f tetsen. Een nduidelijke kpie geven. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 13

14 Bijlage 4: Dyscalculiekaart Vrkant dyscalculiekaart Dyscalculiekaart van: Jaar uitgifte: De aanbevelingen maken deel uit van het beleid van het KWC m leerlingen met dyscalculie adequate faciliteiten te bieden. De schlleiding verzekt de cllega's m ten beheve van de leerlingen die deze kaart uitgereikt hebben gekregen de aanbevelingen in acht te nemen. Zwel van het KWC als van de leerling wrdt een inspanningsverplichting verwacht. KWC Pstbus AA Culembrg T F Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 14

15 Achterkant dyscalculiekaart Inspanningsverplichting leerling Tijdens de les Faciliteiten Zrg vr gede aantekeningen; kpieer ze eventueel. Schrijf huiswerk ged p en laat dat cntrleren dr dcent f medeleerling. Vraag, indien ndig, m hulp. Niet nvrbereid laten hfdrekenen tijdens de les. Huiswerk Plan je werk. Werk iedere dag aan de vakken die je meer meite ksten. Bij tetsing Kijk eerst f je de gegevens begrijpt vrdat je de vragen gaat maken. Vraag f de dcent in juw tets leervraag, tepasvraag en inzichtvraag aangeeft. Cntrleer f je uitkmst een antwrd is p de vraag. Extra tijd bij tetsen. Mgelijkheid tt mndelinge telichting bij tetsen. Rekenfuten bij zaakvakken niet meerekenen. Gebruik van steunkaarten en strmdiagrammen (alleen in de nderbuw). Algemeen Extra hulpmiddelen Maak en bewaar steunkaarten met regels f frmules die je meilijk kan nthuden. Gebruik rekenmachine. Handtekening leerling: Handtekening leerlingbegeleider: Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 15

16 Bijlage 5: Handreiking dcenten bij dyscalculie Wat met je vral den en wat niet? D s Accepteren Medig de leerling aan als hij/zij het ged det. Aanvaard dat de leerling een prbleem heeft en breng hiervr begrip p. Stimuleren en begeleiden Geef de leerlingen pgaven p papier (dus niet enkel dicteren f p het brd schrijven). Laat de leerling tussenuitkmsten nteren, eventueel p een kladblad. Stuur de aandacht van de leerling in de gede richting. Geef beduidend meer tijd m tetsen p te lssen. Cmpenseren Kijk wat ged gaat en wat minder ged gaat en leer de leerling gebruik te maken van zijn/haar sterke kanten. Ondervraag mndeling bij uitval. Laat steeds een rekenmachine gebruiken. Laat de leerling in de nderbuw gebruik maken van steunkaarten, tafelkaarten f frmulekaarten. Leer plssingsschema s gebruiken. Laat een meetkundige cnstructie mndeling telichten. Dn ts Begeleiding en aanpak Eisen dat de leerling alle berekeningen uit het hfd maakt en futen daarbij zwaar drrekenen. De efeningen die in de klas niet gemaakt werden, als extra huiswerk meegeven naar huis. Onverwacht p het brd efeningen laten maken. Tetsen laten leren uit schriften f ntities die niet gecrrigeerd zijn. Opgaven vr tetsen en examens dicteren. Opgaven z dicht bij elkaar zetten dat er enkel plaats is vr de einduitkmst. Taalgebruik Gedrag Materiaal Bij rekenfuten pmerkingen maken in de aard van: Tafels, dat is leerstf tweede leerjaar! Wat zit jij hier te den? Veel wetenschappelijke termen gebruiken die ng niet veel aan bd zijn gekmen. De leerling vergelijken met klasgenten. Zware sancties stellen bij rekenfuten. Dispenseren Stel de leerling z veel mgelijk vrij van hfdrekenen. Teksten met nverzichtelijke layut. Lsbladig systeem. Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 16

17 Dyslexie & dyscalculie p het KWC cursusjaar 2014/ de editie 17