Voorwoord. 2 Jaarverslag van Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam over het 84 e boekjaar

Transcriptie

1 Voorwoord Inleiding Hierbij biedt het Bestuur van Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam het jaarverslag 2012 aan. In dit verslag legt het Bestuur verantwoording af over het gevoerde beleid en de financiële ontwikkeling in het afgelopen jaar. Ook staat het Bestuur stil bij een aantal belangrijke ontwikkelingen in boekjaar 2012 en in het eerste kwartaal van Dit voorwoord is een samenvatting van het bestuursverslag. Zoals gebruikelijk wordt deze samenvatting samen met de kerncijfers 2012 op de website van het Pensioenfonds geplaatst. Dit jaar is ook een aantal definities uit de begrippenlijst toegevoegd aan de samenvatting. Vanwege de omvangrijke en ingrijpende maatregelen die het Bestuur heeft voorbereid, is dit voorwoord meer uitgebreid dan u gewend bent. Gegeven de toepassing van twee ingrijpende noodmaatregelen, wordt ook in dit verslag vaker dan gebruikelijk verwezen naar zaken die hebben gespeeld in het eerste kwartaal van In 2012 heeft het Bestuur, zoals gezegd, belangrijke besluiten voorbereid omtrent het toepassen van een tweetal financiële noodmaatregelen; het moeten verlagen van pensioenaanspraken en pensioenuitkeringen en het besluit tot het toepassen van een verlaagd opbouwpercentage voor actieve deelnemers in Een belangrijke thema in dit verslag is de achtergrond, noodzakelijkheid en wijze waarop het Bestuur de belangen van rechthebbenden evenwichtig heeft afgewogen bij deze ingrijpende besluiten. De belangrijkste onderdelen, die aan de orde komen, zijn: Stand herstelplan eind 2012 en gevolgen; Septemberpakket; Nieuwe overlevingstafels; Overleg met de werkgever over de financiële positie; Wijziging van de pensioenregeling; Communicatie; Ontwikkelingen vermogensbeheer; Ontwikkelingen risicomanagement; Ontwikkelingen bestuursmodel (governance); Bestuurssamenstelling. Stand herstelplan eind 2012 en gevolgen 2013 Alle pensioenfondsen die te maken hebben met onderdekking en/ of reservetekort kennen een verplicht herstelplan en dat plan moet jaarlijks geëvalueerd worden. Het Pensioenfonds is één van die fondsen. De resultaten van de evaluatie zijn op 29 januari 2013 besproken door het Bestuur en de bijbehorende besluiten zijn vastgesteld. Herstelplan Het herstel in 2012 is niet voldoende geweest om de noodzaak van de eerder aangekondigde verlaging van maximaal 7% op 1 april 2013 weg te nemen en het Bestuur heeft besloten de pensioenaanspraken en pensioenuitkeringen te verlagen zoals aangegeven. Dat is aansluitend ook gecommuniceerd aan de betrokkenen. Er zal naar verwachting nog een restantverlaging moeten worden doorgevoerd in het eerste kwartaal van 2014; dat onderwerp wordt later behandeld. Conform verslaggevingsvereisten wordt de verlaging van 7% op 1 april 2013 verantwoord in dit boekjaar. Dit houdt in dat sprake is van een uiteindelijke aanwezige dekkingsgraad op 31 december 2012 van 99,7%. Verlaagde opbouw pensioen 2013 Behalve het besluit tot het verlagen per 1 april 2013 heeft het Bestuur moeten constateren dat de verhouding tussen de feitelijk betaalde premie en de lasten van de pensioenopbouw van actieve deelnemers in 2012 niet meer in evenwicht met elkaar was. Vanwege dat feit heeft het Bestuur besloten gebruik te maken van een tweede noodmaatregel, zijnde verlaagde opbouw in Die maatregel houdt in dat de pensioenopbouw in 2013 verlaagd wordt zodat de kosten van pensioenopbouw voor het fonds aansluiten bij wat daar voor betaald wordt (namelijk de afgesproken vaste premie van 24%). Dit besluit treft uitsluitend de actieve deelnemers en draagt bij aan het stabiliseren van de financiële toestand, omdat de financiering van de opbouw niet (zij het deels) ten laste komt van het eigen vermogen van het Pensioenfonds. Einde hersteltermijn Wettelijk gezien dient het Pensioenfonds aan het einde van 2013 een minimale dekkingsgraad te hebben van 104,2%. Dit houdt in dat mogelijk nog een verlaging nodig is in het eerste kwartaal van De omvang van die verlaging is pas definitief bekend wanneer de dekkingsgraad eind 2013 berekend zal zijn. Op basis van huidige verwachtingen bedraagt de indicatie van deze verlaging 0,7%. De verlaging zal verantwoord worden in het boekjaar 2013 en kan, zoals aangegeven, lager maar ook hoger uitvallen. Nadat het einde van de hersteltermijn op 31 december 2013 bereikt is, zal het Bestuur zich (onder meer) verder richten op het lange termijn herstel van het Pensioenfonds. 2 Jaarverslag van Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam over het 84 e boekjaar

2 Dat wil zeggen het bereiken van een situatie waarin het Pensioenfonds het noodzakelijke vermogen heeft om fluctuaties op de financiële markten en andere fondsspecifieke risico s op te vangen. Voor het Pensioenfonds is dat een te bereiken vereiste dekkingsgraad van ongeveer 112% (per eind 2012). Het Bestuur begrijpt dat deze noodmaatregelen ingrijpend zijn. Tegelijkertijd is het Bestuur er van overtuigd dat de maatregelen nodig zijn om de financiële toestand van het Pensioenfonds te verbeteren. In de uitgebreide behandeling van deze onderwerpen in verschillende bestuursvergaderingen is veel tijd en aandacht besteed aan de zorgvuldige en evenwichtige afweging van belangen van alle categorieën rechthebbenden. Het Bestuur staat achter de besluiten en de evenwichtige belangenafweging die daarvoor de basis heeft gevormd. De toezichthouder (De Nederlandsche Bank: DNB) heeft het Bestuur in januari 2013 laten weten dat het geen bezwaren heeft tegen de wijze waarop de verlaging(en) besloten zijn en tegen de inhoud van die verlagingen. Septemberpakket In 2012 hebben politiek en toezichthouder besloten tot het introduceren van onderdelen van nieuwe regelgeving rondom het financieel toetsingskader. Het doel was het dempen en spreiden van de verwachte effecten van aangekondigde verlagingen van pensioenaanspraken en pensioenuitkeringen; het zogeheten Septemberpakket. Veruit het meest in het oog springende onderdeel betrof de introductie van aanpassingen aan de rentecurve waarmee fondsen hun pensioenverplichtingen moeten berekenen (de zogeheten ultimate forward rate: UFR). In grote lijnen bleef de bestaande methodiek van de driemaands middeling (eind december 2011 door DNB geïntroduceerd) van kracht. Vanaf het 20 jaarpunt groeien de gemiddelde marktrentes naar een vaste rentevoet. Vanaf 30 september 2012 rekenen fondsen met de bovenstaande rentecurve. Vooral fondsen met relatief veel jonge deelnemers (die over lange tijd naar verwachting met pensioen gaan en dan een uitkering ontvangen) hebben profijt van de nieuwe rekenmethode. Het effect bij het Pensioenfonds is relatief beperkt vanwege het oudere deelnemersbestand. Uiteindelijk heeft de introductie van de methodiek van de UFR geleid tot een positief effect op de dekkingsgraad eind 2012 van ongeveer 1,5 procentpunt. Nieuwe overlevingstafels Sinds een aantal jaar is sprake van een forse toename van de levensverwachting van mannen en vrouwen. De levensverwachting is een belangrijk gegeven voor pensioenfondsen; veel pensioensoorten zijn immers afhankelijk van of iemand in leven is en hoe lang iemand in leven blijft. Een langere levensverwachting leidt ertoe dat fondsen er rekening mee moeten houden dat zij langer (en meer) uitkeringen moeten verrichten. Dat heeft gevolgen voor de pensioenverplichtingen: deze stijgen als gevolg van verbeterde levensverwachtingen. Ook al moeten fondsen sinds geruime tijd met de meest recente overlevingstafels (op basis van gefundeerde prognoses) werken, toch leidt een (groter dan verwachte) stijging van de levensverwachting tot een stijging van de pensioenverplichtingen. De verzwaring van de verplichtingen moet opgebracht worden op het moment dat die verzwaring zich voordoet en kan niet worden uitgesmeerd. Ook al rekenen pensioenfondsen met voorzichtige uitgangspunten dan nog zijn zij niet in staat om de stijgingen in levensverwachting altijd volledig te voorzien. Vanaf eind oktober 2012 is het Pensioenfonds gaan rekenen met de nieuwste overlevingstafels en vanaf eind november 2012 is daar de ervaringssterfte bij gekomen. De ervaringssterfte houdt rekening met de specifieke ervaring die het Pensioenfonds heeft met hoe lang werknemers leven. Het effect van de verzwaring van de overlevingstafels (de algemene en fondsspecifieke cijfers) eind 2012 was ongeveer -1,5 procentpunt op de dekkingsgraad. Overleg met de werkgever over de financiële positie Ook in 2012 is het Bestuur in gesprek geweest, en heeft het gecommuniceerd, met de werkgever over de financiële positie van het Pensioenfonds. Naarmate in 2012 duidelijker werd dat de vaste premie van 24% onvoldoende zou zijn om in 2013 de lasten van pensioenopbouw te dekken, heeft het Bestuur de werkgever officieel medegedeeld dat het Bestuur zich genoodzaakt zou zien de pensioenopbouw in 2013 te verlagen. Daarnaast heeft het Bestuur de werkgever laten weten dat mede vanwege het karakter van de afspraken rondom de premie (vaste premie voor onbepaalde tijd) de aangekondigde verlaging van de pensioenaanspraken en pensioenuitkeringen niet te vermijden valt. Het standpunt van de werkgever is inhoudelijk niet gewijzigd: in de uitvoeringsovereenkomst is vastgelegd dat een pensioenregeling wordt uitgevoerd op basis van een vaste premie (een zogeheten collectieve beschikbare premieregeling) en dat de werkgever niet verplicht is bij een tekort een bedrag in het Pensioenfonds te storten en dat de werkgever ook geen middelen uit het Pensioenfonds kan onttrekken. Wijziging pensioenregeling Het Bestuur heeft veel tijd in diverse vergaderingen besteed aan het beoordelen en doorspreken van een wijzigingsvoorstel van de werkgever dat ingediend is medio Het Bestuur heeft op basis van zijn eigen verantwoordelijkheid gekeken naar de inhoud van het wijzigingsvoorstel. Jaarverslag van Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam over het 84 e boekjaar 3

3 De drie belangrijke overgebleven onderdelen van het wijzigingsvoorstel zijn: Herstel van verlagingen van pensioenaanspraken en pensioenuitkeringen en een toegepaste verlaagde opbouw komt vanaf 1 januari 2013 te vervallen; Geen inhaaltoeslagen meer van toepassing vanaf 1 januari 2013 en; Aanpassing van de garantiebepaling in relatie tot Bpf Bouw aan huidige wet- en regelgeving. Onderdeel van de wijzigingen betreft een overgangsregeling. Die regeling houdt in dat (de voorrang van) het herstel van de toegepaste verlaging van pensioenaanspraken en pensioenuitkering van 3% per 31 december 2010 blijft bestaan. Ook de mogelijkheid om gemiste toeslagen tussen 2008 en 2012 te herstellen blijft bestaan met de aantekening dat telkens een jaar wegvalt uit de periode totdat in 2017 geen sprake meer kan zijn van openstaande inhaaltoeslagen. De kans dat er nog inhaaltoeslagen worden verleend is heel klein. De voornaamste reden voor het wijzigingsvoorstel was dat in de pensioenregeling tot 1 januari 2013 het herstel van verlagingen en het inhalen van gemiste toeslagen voorrang heeft op het geven van reguliere toeslagen. Dat houdt in dat nieuwe toetreders tot het Pensioenfonds lange tijd geen toeslagen zouden kunnen ontvangen omdat zij moeten wachten totdat verlagingen uit de tijd vóór hun deelname (en premiebetaling) aan het Pensioenfonds hersteld zijn. Dit gevolg van de voorrangsregeling achtte de werkgever onwenselijk. Werkgever en de Centrale Ondernemingsgraad (COR) zijn eind 2012 tot overeenstemming gekomen over de inhoud van een aangepaste pensioenovereenkomst (de COR heeft in 2012 het mandaat verkregen om de werknemers/actieve deelnemers te vertegenwoordigen in gesprekken met de werkgever over pensioen). Zoals eerder gezegd, moet het Bestuur een eigen beoordeling maken van de uitvoerbaarheid van de tussen de werkgever en COR overeengekomen aangepaste pensioenovereenkomst. Een belangrijk onderdeel van die beoordeling is de wettelijke norm van evenwichtige afweging van belangen van de verschillende categorieën rechthebbenden; expliciet ook die van de pensioengerechtigden. De toets op evenwichtige belangenafweging is één van de toetsen die het Bestuur heeft uitgevoerd; zo is ook gekeken naar de operationele uitvoerbaarheid van de pensioenovereenkomst en of de overeenkomst niet tot onaanvaardbare resultaten zou leiden voor categorieën rechthebbenden. De uitkomst van de bestuurlijke discussies (mede na externe advisering) is dat voldaan is aan alle wettelijke eisen die op het Bestuur rusten. Hierop heeft het Bestuur de werkgever laten weten dat het de gewijzigde pensioenovereenkomst vanaf 1 januari 2013 kan en zal uitvoeren. Hiertoe is eind december 2012 een nieuwe uitvoeringsovereenkomst opgesteld en ondertekend door de werkgever en vertegenwoordigers van het Bestuur van het Pensioenfonds. Communicatie In 2012 is een bestuurscommissie geformeerd die zich bezig houdt met het communicatiebeleid van het Pensioenfonds. De commissie bestaat uit een tweetal bestuurders en wordt ondersteund door vertegenwoordigers van het pensioenbureau. In operationele zin zijn de verlagingen en de wijziging van de pensioenregeling de belangrijkste onderwerpen geweest van communicatie met rechthebbenden. Het voornemen de pensioenaanspraken en pensioenuitkeringen te verlagen in 2013 is in de nieuwsbrieven van maart 2012 en december 2012 (die aan alle rechthebbenden zijn gestuurd) uitgebreid toegelicht. In de nieuwsbrief van december 2012 is lang stil gestaan bij de wijziging van de pensioenregeling zowel bij de inhoud als bij de noodzaak van de wijziging. Kort daarvoor hebben alle rechthebbenden ook een persoonlijke brief ontvangen om hen te informeren over de aanstaande wijziging. Het Bestuur beschouwt open communicatie over het herstel als uitermate belangrijk. Juist daarom was dit onderwerp een belangrijk onderdeel van de presentatie tijdens de (drukbezochte) Algemene Deelnemersvergadering op 24 september 2012 en een Buitengewone Deelnemersvergadering op 24 januari Aan het einde van 2012 hebben de actieve deelnemers een brief ontvangen waarin de verlaagde opbouw in 2013 werd aangekondigd. Deze verlaagde opbouw bij actieve deelnemers is eind februari 2013, samen met de definitieve (gemaximeerde) 7% verlaging per 1 april 2013 en een indicatie van de verlaging begin 2014 eind februari 2013 medegedeeld aan alle rechthebbenden. Ontwikkelingen vermogensbeheer Vermogensbeheer is een kerntaak van het Bestuur. Op veel gebieden is voortgebouwd op activiteiten die eerder gestart zijn (zoals de vergrote transparantie in de vastrentende waarden portefeuille). Het Bestuur heeft daarin geadviseerd door de beleggingscommissie binnen de daarvoor beschikbare ruimte (van risico en beleid) besloten eind juni 2012 voor te sorteren op de introductie van de ultimate forward rate (UFR). Dat heeft ertoe geleid dat het Pensioenfonds de twee langstlopende swaps heeft afgewikkeld aan het einde van juni 2012 en de opbrengsten daarvan geherinvesteerd heeft in de portefeuille van langlopende staatsobligaties. Dat besluit heeft waarde toegevoegd aan het pensioenvermogen. In een tijd van lage rentes, blijft het een grote uitdaging voor het Bestuur om rendement te genereren binnen de risicokaders die passen in de geldende regelgeving 4 Jaarverslag van Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam over het 84 e boekjaar

4 Ontwikkelingen risicomanagement In 2012 is verder gegaan met het bestuurlijk borgen van risicomanagement. Hiertoe is een aparte bestuurscommissie in het leven geroepen. Deze commissie wordt ondersteund door het pensioenbureau en houdt zich, onder meer, bezig met de verbanden tussen risicomanagementbeleid en de operationele invulling daarvan. De commissie is ook gestart met het opnieuw en integraal opzetten van een systeem om de beheersmaatregelen op de belangrijkste fondsrisico s voortdurend op effectiviteit te toetsen, te beoordelen en de uitkomst op reguliere basis met het Bestuur te delen. Deze activiteiten zullen verder hun beslag vinden in Uiteraard heeft dit niets afgedaan aan de voortdurende aandacht die het Bestuur besteedt aan risicomanagement bij uiteenlopende dossiers. Ontwikkelingen bestuursmodel (governance) In 2012 kende de Stichting een Algemeen Bestuur en een Dagelijks Bestuur. In termen van governance, oefent het Algemeen Bestuur het verplichte intern toezicht uit op het functioneren van het Dagelijks Bestuur. Het bestuursmodel van een one-tier board (één bestuur dat bestaat uit uitvoerende en toezichthoudende bestuurders) is in het oordeel van het Verantwoordingsorgaan van het Pensioenfonds als verbeterpunt naar voren gekomen. Het Bestuur heeft (na werkzaamheden van de bestuurscommissie governance en na het positief oordeel van het Verantwoordingsorgaan) de keuze gemaakt voor het instellen van een Visitatiecommissie van drie personen welke ieder jaar het Pensioenfonds zal visiteren. Het eerste jaar van visitatie betreft Het voltallige Bestuur heeft aldus besloten om de vorm van het verplichte intern toezicht in 2012 te wijzigen naar een Visitatiecommissie. Hiertoe zijn de statuten na goedkeuring in de deelnemersvergadering op 27 september 2012 per 20 december 2012 gewijzigd. Dit houdt ook in dat de bevindingen van de Visitatiecommissie vanaf 2012 onderdeel zijn van dit jaarverslag. Het Bestuur heeft in 2012 een aantal maal overleg gevoerd met leden van het bestuur van de Vereniging van Pensioengerechtigden van het Ballast Nedam Pensioenfonds in oprichting (VvP BNPF). In januari 2013 is deze vereniging officieel opgericht. Hoewel deze vereniging geen onderdeel is van de governancestructuur van het Pensioenfonds, vindt het Bestuur van het Pensioenfonds het van groot belang om regulier overleg en contact te hebben met het bestuur van de vereniging en om te weten wat er leeft bij de leden. Bestuurssamenstelling Bestuurders verhogen individueel voortdurend hun kennis en deskundigheid. Ook op collectief niveau werkt het Bestuur aan permanente scholing en deskundigheidsverbetering. Een goed voorbeeld van het laatste is een uitgebreide kennissessie over de aard en het gebruik van derivaten bij pensioenfondsen in het algemeen en specifiek bij Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam. In 2012 heeft een tweetal bestuurders aangekondigd dat zij hun bestuurslidmaatschap opgeven: de heer Kok heeft in oktober 2012 om persoonlijke redenen aangegeven terug te treden. Het Bestuur bedankt de heer Kok voor zijn jarenlange en intensieve inzet voor het Pensioenfonds (zowel als door de werkgever benoemd bestuurslid, als voorzitter van de beleggingscommissie en de laatste tijd als bestuurder gekozen door de pensioengerechtigden). In het kader van de vervanging van de heer Kok, hebben in het begin van 2013 verkiezingen plaatsgevonden voor een nieuwe bestuurder gekozen door pensioengerechtigden. Eind februari 2013 is bekend geworden dat de heer Hubeek gekozen is. Hij is medio 2013 benoemd, na toetsing door de toezichthouder. Eind 2012 heeft de heer Walbeek (bestuurder gekozen door de werknemers) aangegeven dat hij zijn loopbaan elders voortzet. De heer Walbeek heeft zich bereid getoond (conform de mogelijkheden in de statuten) nog enige tijd zijn rol van bestuurder aan te houden in Het Bestuur bedankt ook de heer Walbeek voor zijn inzet voor het Pensioenfonds. De heer Philippen (vertegenwoordiger namens de pensioengerechtigden in het Verantwoordingsorgaan) is vanaf het vertrek van de heer Kok eind november 2012 toehoorder geweest bij alle bestuursvergaderingen waar de wijzigingen van de pensioenregeling behandeld is. Het Bestuur bedankt de heer Philippen voor zijn tijd en constructieve bijdrage. Het Bestuur is er van overtuigd dat de ingrijpende noodmaatregelen het gewenste effect zullen hebben en spant zich in om de voortdurende weg naar volwaardig herstel voort te zetten. Diederik van Hoogstraten Voorzitter Bestuur Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Jaarverslag van Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam over het 84 e boekjaar 5

5 Kerncijfers EUR x Aantal rechthebbenden Deelnemers Premievrijen Vroegpensioengerechtigden Pensioengerechtigden Wezen Totaal Reglementvariabelen Franchise Indexatie actieven per in % 0,00 0,00 0,00 0,00 2,52 Indexatie inactieven per in % 0,00 0,00 0,00 0,00 1,87 Korting actieven en inactieven per in % 0,00 0,00 3,00 0,00 0,00 Pensioenuitvoering Feitelijke premie Gedempte kostendekkende premie* Zuivere kostendekkende premie Pensioenuitvoeringskosten Uitkeringen * Deze premie is voor het fonds de kostendekkende premie Vermogenssituatie en solvabiliteit Pensioenvermogen Pensioenverplichtingen Aanwezige dekkingsgraad 99,7% 88,8% 95,6% 93,1% 88,4% Dekkingsgraad volgens herstelplan (voor 91,1% 99,3% 94,1% 89,4% - korting) Vereiste dekkingsgraad 111,8% 112,0% 112,4% 116,2% 114,6% Minimum vereiste dekkingsgraad* 104,2% 104,2% 104,2% 104,2% - * Deze is tot en met 2008 gesteld op ca. 105,0% Beleggingen Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Derivaten (netto waarde) Totaal beleggingen Kosten vermogensbeheer Beleggingsrendementen Vastgoed -1,6% 2,7% 1,6% 12,3% -42,6% Aandelen 14,4% -4,0% 20,7% 46,3% -48,1% Vastrentende waarden 11,7% 4,3% 3,1% 5,7% 9,1% Subtotaal maandaatbeleggingen 12,0% 2,0% 14,3% 11,2% -9,3% Effect rentehedge 3,0% 7,2% -2,3% - - Effect valutahedge 0,3% -1,6% Jaarverslag van Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam over het 84 e boekjaar