Leren,%presteren%en%inspireren% De%leraar%is%de%motor%

Transcriptie

1 @JelleJolles" Leren,prestereneninspireren Deleraarisdemotor JelleJolles CentrumBrein&Leren VrijeUniversiteitAmsterdam 6"november"2017"Conferen0e"Tienerbrein,"Amersfoort" Verantwoording Deze"handout"is"gemaakt"voor"mijn"presenta0es"op"het"congres" Het"0enerbrein"in"de"prak0jk "op"6" november"2017,"regardz"amersfoort,"georganiseerd"door"orthoconsult.""! Achtergrond IkgeefveelpresentaCesoverlerenenontplooiingvankindenCenerenoverdeontwikkelingvan neuropsychologischevaardigheden.voordergelijkepresentaceshebikdezehandoutgemaakt. Veelvanhetmateriaalhebikontleendaanmijnrecenteboek Het"0enerbrein."Over"de"adolescent" tussen"biologie"en"omgeving.datboekisgepubliceerdbijamsterdamuniversitypress(aup)in november2016.ikbeschouwdeadolescencealseenperiodevankansen"en"mogelijkheden"(en nietalleenvankommerenkwel).alssamenlevingenvooralalsoudersenleraren/schoolkunnen wedevoorwaardenverbeterenwaaronderonzekinderenopgroeienenzichontplooien.datis goedvoorzowelhetschoolspresteren,alsvoordepersoonlijkegroei. Copyright:!! Dezehandoutenhethiergepresenteerdemateriaalzijngemaaktvoorprivégebruik.Hetvalt onderdecopyrightbeschermingbeschreveninhetboektienerbrein.verwijzingnaardetekstenis mogelijkmitsvermeldingvandebron:jellejolles. Het"0enerbrein."Over"de"adolescent"tussen" biologie"en"omgeving,aup2016." Aanvullende!informa7e!istevindenisopdewebsiteswww.jellejolles.nl, 1

2 Sturen? Vrijlaten? Inspireren? 3 Laura is super slim, weet al zo veel en haalt vaak goede cijfers waarom doet ze dan soms van die ongelooflijk stomme dingen? 4 2

3 omdat ze werk in uitvoering is! Weinigervaringengehad Zehee[nogweinigkennis Haarhersenenrijpennog doortotca25jaar Ze oefent haar neuropsychologische vaardigheden 5 Wat is het DOEL van kinder- en tienertijd? Heelveelervaringenopdoen Lerenomzelfstandigteworden Kenniseninzichtenkrijgen SocialeenemoConelevaardighedenkrijgen Zelfinzichtkrijgen Kunnenomgaanmet desocialespelregels 6 3

4 Ontplooiing mits Feedback FEEDBACK Feedback Feedback" " FeedQback" " Feedback 1. Ontwikkeling op VIER domeinen: Fysiek Cognitief Emotioneel Sociaal 8 4

5 Waarnemen, handelen, bewegen, leren Een traaggroeiende boom kan ook de hoogste boom worden Grote individuele verschillen 5

6 Het brein van de tiener zegt Let op je PEER GROUP: SPIEGEL JE aan je vrienden! Omgeving stuurt de hersenrijping 12 6

7 Waar zijn hersenen voor nodig? Aansturenvanorganenenspieren Waarnemen,leren,taal,denken" " Bewegen,gedrag,beleving MoCvaCe,emoCe,nieuwsgierigheid De omgeving vult de kluisjes in het brein met kennis & ervaringen Dit is je brein 7

8 Omgeving (ouder, leraar, vrienden) zorgt voor functioneel bruikbare hersen-paden Zandweggetjes in het brein worden snelwegen Netwerken Knooppunten Efficiënterverbindingen MeerassociaCes 16 8

9 Wat tieners (eigenlijk) graag willen 17 De omgeving geeft inspiratie, structuur, kennis, ervaringen, en emotionele steun 9

10 3. Jongens en meisjes 19 Jongens-meisjes: ze verschillen! 20 10

11 21 Jongensbrein rijpt in sommige regio s (veel) trager dan meisjesbrein Blauw:Jongens" " " Rood:Meisjes Meisjeshersenen zijn op zijn grootst op 10.5 jaar, jongens op 14.5 jaar 22 11

12 23 Meisjes kunnen het wél, maar doen het anders

13 Jongens en meisjes en het onderwijs Erzijnbiologischeverschillen maargroteinvloedvancultuurenomgeving Altudejegensjongensenmeisjesisanders waardoorhunontwikkelinganderswordt SCmuleermeisjesinondernemend"zijn,"nietQteQ braafqzijn,"ruimtelijk"denken SCmuleerjongensinzelfreflec0e,"talig" redeneren,"inzicht"in"inten0es,"sociale"cogni0es Vroege, midden en late adolescentie 26 13

14 De adolescentie (10 tot >22) in drie fasen 27 Ca10totca14jaar Ca14totca16#17jaar Ca16#17totca22#25jaar Hersennetwerkenrijpentotna25jaar 28 14

15 OntwikkelinginadolescenCe Prioriteitenstellenbinnencomplexehandelingen Zelf#evaluaCe PerspecCef#name( wat"denkt"die"ander"ervan?," wat"is"de" bedoeling? ) Overzienvankeuzeninhunemo0onele"betekenisenin sociaal"perspeccef OverzienvandelangetermijnconsequenCes Dus:deadolescentisNIETinstaatomzijnlevenenlerenteplannen 29 De jonge adolescent Concreet,opportunisCsch Slechtinplannen,regelen,kiezen Impulsief,risico snemend Weinigzelfinzicht He[igestemmingswisselingen Demidden#adolescent:idem(maarwatminderuitgesproken) 30 15

16 5. De executieve functies 31 InformaCeverwerking 16

17 Over studieplanning Studieplanning is iets anders dan leertaakplanning anders dan planning van de middag anders dan planning van je leven Zelfinzicht is essentieel Kernpunt: leren weerstand te bieden aan prikkels van buiten en aan groepsdruk NIET wachten tot de hersenen klaar zijn! Ga trainen en stimuleren! 33 Afleidingvan buitenaf Afleidingvan binnenuit 17

18 18

19 Executieve functies 1 Planning: Watishetplan?Watzoueendoelkunnenzijn?Zijner meerderedeleninhetplan? Prioriterenvancomplexerehandelingen Watzijndebelangrijksteonderdelenvanhetplan?Zijner dingendieeerstmoetenofjuistlater? EvaluaCe Watwasdebedoelingookweer?Hoehebikhetgedaan? Kanikmijnaanpaknogverbeteren?Hoeishetopanderen overgekomen? 37 Executieve functies 2 Zelfinzicht Watwilik,waarbenik,watishetplan,waarwilikheen?Waar benikechtgoedin?enwaarinkanikmezelfverbeteren?hoe zouikdatkunnendoen? ZelfregulaCe Watzoudebesteaanpakzijn?Hebikhetgoedgedaan?Wat zoudebestemanierzijnomdatandersaantepakken?watleidt meaf? Empathie,inleven,normenenwaarden Watbedoelenze?Watzijnhierderegels? 38 19

20 39 Emotie, fantasie, rollen, identificatie 20

21 Lezen voor je lol verbetert breinfunctie 41 Attitudeverandering: taal is fun! 42 21

22 Taal is het voertuig van ons denken Watgebeurteralsikoverhethekga? Watgebeurternietalsikoverhethekga? Watiseraandeanderekantvan.? JufKariniswelaardigmaarzeiszobejaard (35jaaroud) Mmm,watzou hierarchie betekenen? Datklopttochniet?Dieroverkantochnooitmetzijnpaard evenhardrijdenalseentrein? Diehoofdpersoon,dieMarieke,diehee[tenminsteeen leukebroer Ikwillaterookmisdrijvengaanoplossen Denken 44 22

23 Vergroot zelfinzicht Leer denken en verwoorden Wátdoeje? Waarómdoejehet? Hoewerkthet? Hee[heteennaam? Watbereikjeermee? Watzougebeurenals? 45 Leer ver-woorden, mentalizeren 46 23

24 Gebruik denk-stimulerende vragen en opdrachten Steldathetiederezaterdagregent(enandere dagenniet) WatzouergebeurenalsSarajenietuitnodigt? Watdoejealsjezietdatiemand 50verliest AlsTomenTimocyberpestenwatdoejijdan? Watzouhetdoelvandezelesstofzijn? Alsjijdirecteurvandeschoolzouzijnwatzouje dandoen.enwaarom? De leraar 48 24

25 De leraar krijgt/neemt een bredere rol DeleraarhelptdeCenermetzelfevaluaCe issturendecoach isverhalenverteller leertver#beelden laatoefenenmetrisico s scmuleertsocialeinteracce(vriendjes):die gee[ervaringenenoefenmogelijkheden

26 Leraar, je speelt vele rollen. Blijf de regisseur! agent, moeder, dirigent, regisseur, scheidsrechter, verhalenverteller, sturende coach, inspirator, begeleider, uithuil-schouder, tuinier, rechter Leraar: duw, fleem, stuur, inspireer je tiener 51 Sturen en inspireren, routes wijzen en coachen NIETwachtentotdehersenen klaar zijn 52 26

27 9. Kennis EN persoonlijke groei 53 KennisoverdrachtENpersoonlijkegroei! Verschafdevoorwaardenvoorpersoonlijkegroei Laatdeleerling(veel)ervaringenopdoen. Coach.Speel.Geeffeedback. AcCefduwenofzachtsturen InspiraCegeven,routeswijzen Gesprek,dialoog,interesse,vragenstellen Werkaanhetkindindienscontext:school,thuis,hobby 54 27

28 Vaardigheden die het CITO niet toetst CreaCviteit KriCschdenken Veerkracht Inlevingsvermogen MoCvaCe Behoedzaamheid Zelfstandigheid Verantwoordelijkheid Doorzelngsvermogen Nieuwsgierigheid Humor Discipline Daadkracht Leiderschap Mededogen Moed Verbazing Bescheidenheid Geduld Verdraagzaamheid Samenwerking Flexibiliteit Accuratesse Betrouwbaarheid 55 TakeHome Deleraarisdemotor enkan/moetvelerollen spelen KennisoverdrachtENpersoonlijkegroei Steun,sturingeninspiraCe. Laatveelervaringenopdoen.Geefveelfeedback Traindenkenenredeneren CogniCefENfysiekENemoConeelENsociaal Schakeldeoudersin 56 28

29 10. Brede ontplooiing 57 Brede vorming, bildung 58 29

30 Muziek Bewegen 30

31 Puzzels, redeneren en strategiespel Bouwen, construeren, MAKEN 31

32 Drama, rollenspel, empathie Denk-stimulering 64 32

33 Zet in op verbeelding LogicabrengtjevanAnaarZ.DeverbeeldingbrengtjeOVERAL. (AlbertEinstein) Denk-stimulerende opdrachten, bijvoorbeeld met kranten-fotos 66 33

34 Denkplaten: Huh? Wat is het, wat betekent het? DenksCmulerendevragen Watziejeopdefoto? Watbetekenthet? Waarspeeltditzichaf? Watiser5minuteneerdergebeurd? Watgebeurtover5minuten? Hoenoemjedat? Watvindjeervan? 68 34

35 12. Denk-stimulering deel

36 Taalishetvoertuigvanonsdenken" Wat gebeurt er als ik over het hek ga? Wat gebeurt er niet als ik over het hek ga? Wat is er aan de andere kant van.? Juf Karin is wel aardig maar ze is zo bejaard (35 jaar oud) Mmm, wat zou hierarchie betekenen? Dat klopt toch niet? Die rover kan toch nooit met zijn paard even hard rijden als een trein? Die hoofdpersoon, die Marieke, die heeft tenminste een leuke broer Ik wil later ook misdrijven gaan oplossen 71 Train abstract denken en generaliseren Denk#structurering Ik"stel"mezelf"voor"op"een"luxe"jacht."Middellandse"zee."Ik"zie".tja Wat"doe"ik?" Zi[en"en"gamen.Wat"doe"je"als"je"30"bent?"Rijk"zijn."Waarmee?..." Laatexpliciteren Wim,"Toos"en"Chantal"en"ik"hebben"het"gehad"over Toos"en"Wim"waren"het"niet" eens"over.tja,"waar"hadden"jullie"het"over?"" Abstraheren Overeenkomst"tussen"een"ei"en"deze"spelende"hondjes."Wat"hoort"niet"in"dit"rijtje" thuis:"slang,"kikker,"krokodil,"rat " Taal#ambiguiteit Wat"een"pracht"jurk"heb"je"aan"." Zou"je"je"je"jas"niet"aandoen? 72 36

37 Train taalpraxis: taal in de praktijk Herkennenvandebetekenisvandewoordenvandeander Herkennenvanbedoelingen:deinten0etotcommuniceren PerspecCefname:begrijpenvanwatiemandbedoeltmetzijn woorden ( wat"een"prách0ge"jurk"heb"je"aan," nou,"die"vakan0e"hee_"je" goed"gedaan )" Taalisheelvaakambigu ( de"bank"is"omgevallen )" Herkennenvandesocialebetekenisvanwoorden ( en"nu"doe"je"wat"ik"zeg," zou"je"je"jas"niet"aandoen? )" Sociaal- emotionele ontwikkeling 74 37

38 Het brein van de tiener zegt Let op je PEER GROUP: SPIEGEL JE aan je vrienden! 75 Waar gaat het de tiener om? Ervaringen Nieuwedingen Nieuwebelevingen Nieuwgedrag NieuwerelaCes Oefenen Uitproberen Watisdat? Watbedoeltzij? Hoedoethijdat? Waaromisdatzo? Hoewerktdat? Hoevindtzij/hijmij? Hoepakikdataan? 76 38

39 14. School en executieve functies

40 De executieve functies ontwikkelen gedurende de hele adolescentie: 5 kern-functies 1.Hetgecontroleerdverwerkenvanzintuigelijke prikkelsuitlichaamenomgeving 2.VerwerkenvandeemoConeleenmoCvaConele waarde 3.Doelenstellen,kiezenenhandelen 4.Depersoonzelf 5.Socialegroepensamenleving 79 Let wel: IQ is veranderbaar (binnen grenzen) IQscoresbijdemeestemensenminofmeerstabiel maarsommigemensenhebbensterkeiqveranderingen Dezezijnvaakgezienals meezout MaarsterkeevidenCedatdezeIQveranderingsamenhangtmet locaaldunnerwordenvandecortex SommigeIQveranderingenzijnduséchtenhebbenhersen#basis 80 40

41 Over studieplanning Studieplanning is iets anders dan leertaakplanning anders dan planning van de middag anders dan planning van je leven Zelfinzicht is essentieel Kernpunt: leren weerstand te bieden aan prikkels van buiten en aan groepsdruk NIET wachten tot de hersenen klaar zijn! Ga trainen en stimuleren! 81 Daarom:wathetbreinnodighee[,watdocent enschoolmoetenverschaffen: Oefening in zelfstandig worden Ervaring krijgen met informatie, met kennis, met emotionele feedback Ervaring krijgen met vele soorten materialen, Oefening in zelf-evaluatie Op grond daarvan krijgen van controle En daardoor in staat zijn tot zelfregulatie...het perspectief van de ander te leren herkennen, van de docente, de ouder, de vriendin En daarmee de lange termijn consequenties kunnen beoordelen... In sociale zin... En in emotionele zin School en docenten: voorwaarde voor persoonlijke groei 82 41

42 NaastdeexecuCevefuncCesisernogveelmeer datontwikkelt/rijpt! TaligefuncCes,expressiefvermogen,debatvaardigheid, onderhandelingsvaardigheid Aandacht,concentraCeenwaarneming Studie#ervaringen:watwerkterwelenwatniet? Beleving:watvindikleukenwatniet?Waaromenhoezo? Sociaalgedrag,inveleselngen Motoriek,handelen,bewegen,sportinveleaspecten De"adolescent"werkt"aan"zijn"of"haar"persoonlijke"biografie."En" legt"deze"vast"in"het"brein."deze"ervaringen"zijn"de"basis"voor" alles"wat"hij"of"zij"later"kan"(poten0e)"en"doet." Attitudeverandering 84 42

43 Leraren en ouders kijken naar tieners vanuit de kennis en ervaringen die zij al hebben opgedaan maar tieners kijken naar de wereld vanuit de nog zeer beperkte kennis en ervaringen die zij op dat moment hebben verworven! 85 De overgrote meerderheid van tieners heeft niet de ervaring of kennis om een goede keuze en planning te maken. Omgeving is daarvoor nodig! De leraar, U! 86 43

44 De tienertijd is de periode van Kansen & Mogelijkheden Een traagroeiende boom kan ook de hoogste worden Tot slot 88 44

45 Werk aan brede ontplooiing 1. Cognitief: Kennis, schools presteren 2. Psychologisch: Persoonlijke groei, beleving, attitude 3. Biopsychologisch: Slaap, eten, seksualiteit, 4. Handelen: Impulsremming, planmatigheid 5. Emotioneel: Geborgenheid, perspectiefname 6. Kiezen: Consequenties overzien, kiezen, beslissen 7. Psychosociaal: Omgaan met anderen, groepsdruk 8. Zelfreflectie: Social monitoring, controle Werkaanhetkindindienscontext:school,thuis,hobby Dank " Web: " Boek:" HetTienerbrein 45