De lerende tiener: Tussen brein en omgeving

Transcriptie

1 De lerende tiener: Tussen brein en omgeving Jelle"Jolles" Centrum"Brein"&"Leren"VU" Amsterdam" 1"

2 Verantwoording Achtergrond.," Ik"geef"veel"presenta=es"over"leren"en"ontplooiing"van"kind"en"=ener"en"over"de"ontwikkeling" van"neuropsychologische"vaardigheden."voor"dergelijke"presenta=es"heb"ik"deze"handout" gemaakt."veel"van"het"materiaal"heb"ik"ontleend"aan"mijn"recente"boek" Het1enerbrein.Overde adolescenttussenbiologieenomgeving."dat"boek"is"gepubliceerd"bij"amsterdam"university" Press"AUP)"in"november"2016."Ik"beschouw"de"adolescen=e"als"een"periode"van"kansenen mogelijkhedenen"niet"alleen"van"kommer"en"kwel)."als"samenleving"en"vooral"als"ouders"en" leraren/school"kunnen"we"de"voorwaarden"verbeteren"waaronder"onze"kinderen"opgroeien"en" zich"ontplooien."dat"is"goed"voor"zowel"het"schools"presteren,"als"voor"de"persoonlijke"groei." " Copyright:,, Deze"handout"en"het"hier"gepresenteerde"materiaal"zijn"gemaakt"voor"privé"gebruik."Het"valt" onder"de"copyright"bescherming"beschreven"in"het"boek"tienerbrein."verwijzing"naar"de"teksten" is"mogelijk"mits"vermelding"van"de"bron:"jelle"jolles." Het1enerbrein.Overdeadolescenttussen biologieenomgeving,"aup"2016. " Aanvullende,informa8e,is"te"vinden"is"op"de"websites" " =ener,"onderwijs,"opvoeding,"ontplooiing,"neuropsychologie"en"het"brein.""

3 23#06#17 Auteur:Jelle,Jolles., Titel:Het$Tienerbrein.$Over$de$adolescent$tussen$$ biologie$en$omgeving$ Uitgeverij:AmsterdamUniversityPress,AUP Info: Uitgave:paperback,420pag,Prijs 24,95 ISBN: , 3 Inhoudsopgave Voorwoord Leeswijzer, Inleiding, 1.LeerdeCenerkennen Deel,1,De,mens,tussen,biologie,en,omgeving 2.Aanpassingaaneennieuweenveranderendeomgeving 3.Demensendeleer#envergeetmachine 4.Lerenenontplooienvindenplaatsindesocialegroep 5.Depersoonlijkelevensgeschiedenisbepaalthetleren 6. Ik tussennatureennurture, Deel,2,De,8ener 7.GeenpubersmaarCeners 8.Puberteitenlichamelijkeontwikkeling 9.Devroegeenmidden#adolescenCe:vanCentotzesCenjaar 10.DelateadolescenCe:vanafzevenCenjaar 11.DeCener,slaap,alcoholendrugs Deel,3,Handelen,,denken,en,voelen, 12.Pimleerthandelen,overwegenenplannen 13.DeexecuCevefuncCeszorgenvoordepersoonlijkegroei 14.DeCenerhee[plezierindenkenenredeneren 15.EmoCes,lerenensociaalgedrag 16.Empathieendebedoelingenvan deander, Deel,4,Lichaam,en,hersenen 17.Dehersenenalswereldbol:overhersenstructuuren#funcCe 18.Demicrostructuurvandehersenen:cellen,synapsenennetwerken 19.Dehersenrijpingenderolvanprikkelsuitdeomgeving Tienerbrein: Inhoudsopgave Deel,5,Jongens/Meisjes 20.Jongensenmeisjestussenbiologieenomgeving 21.WaaromjongensenmeisjesanderestudieprestaCeshebben 22.Verschillentussenjongensenmeisjeszijnbiologisch,sociaaléncultureelbepaald 23.TienerjongensenCenermeisjesinopvoedingenonderwijs:aanbevelingen, Deel,6,De,8ener,op,het,sportveld 24.Voormotoriekenbewegingzijnneuropsychologischevaardighedennodig 25.SportenexecuCevefuncCes:overimpulsbeheersingenzelfinzicht 26.Sportcoach,gedragenhandelen Deel,7,Ouder,en,leraar,spelen,vele,rollen 27.Overtalent,creaCevedenkersennieuwsgierigheid 28.Vanmanagerviacoachenmentortotadviseur 29.Leerdeleerlingkénnen! 30.Onderwijs,breinencogniCe:dekloofoverbrugd 31.HetCenerbrein:laaghangendfruitvoorhetonderwijs, Tot,slot, 32.DetotaleCener Overdeauteur Woordvandank Verantwoording Noten Bibliografie 4 2

4 23#06#

5 23#06#17 7 Leraar en ouder zijn de motor! Lerarenenouderskunnengebruik makenvanbestaandeinzichtenover de lerende1ener,waarbijhetgaatoverde persoonendiensvaardigheden, belevingengedachten 8 4

6 23#06#17 De kern: Beter schools presteren EN persoonlijke groei 9 Mijn dochter Laura is super slim en weet al zo veel waarom doet ze dan soms van die ongelooflijk stomme dingen? Omdat ze werk in uitvoering is Sommigeervaringenhee[zenoghelemaalniet gehad Zehee[nogweinigkennis Ze oefent noginhaarneuropsychologische vaardigheden Haarhersenenrijpennogdoortotca25jaar Daarom:probeerdegebruiksaanwijzingvandeCenertebegrijpen 10 5

7 23#06#

8 23#06#17 De Vroege adolescent De,vroege,adolescent,, isconcreet,opportuniscsch;overzietalleendekortetermijnconsequences; hee[veelmoeitemetplannen,regelen,controlerenenkiezen; isnogwatimpulsiefenhee[moeitemethetremmenvangedrag; neemtmakkelijkrisico s; ismeergerichtopposicevedanopnegacevefeedback; hee[he[igeemocesensnellestemmingswisselingen; iszelleschermendenopportuniscsch;hee[macgzelfinzicht; vormtvriendschappenopbasisvanheteigenbelang; kanblijdschapenboosheidherkennen;hee[moeitemetcomplexereemoces. 13 De Midden-adolescent De,middenNadolescent, kansimpeletakenplannenencontroleren; hee[nogmoeitemetlangetermijnkeuzesof#beslissingen; kanomgaanmetnegacevefeedback; neemtnogsteedstesnelrisico s; kentgroteproblemenmetautoriteitenmetgrenzenstellen; hee[nogsteedshe[igeemocesensnellestemmingswisselingen; isconformiscschengerichtopaanpassingaanderegelsindepeergroup; zijnlee[ijdsgenotenspeleneenbelangrijkerol;hijisgevoeligvoorsocialedruk; zijnvisieop watkanenwatnietkan wordtvooralbeïnvloeddoor 14 7

9 23#06#17 Naast kennisoverdracht: de taak van de leraar: NIET: wachten tot de hersenen klaar zijn. WEL: actief stimuleren, inspireren, coachen 15 Over studieplanning Voor een goede studieplanning is zelfinzicht essentieel Studieplanning is iets anders dan planning van je leven Zonder zelfinzicht geen zelfstandig leren De adolescent moet leren weerstand te bieden aan groepsdruk Wachten tot de hersenen klaar zijn of eerder trainen en stimuleren? 16 8

10 23#06#17 Ontwikkel de executieve functies: een rol voor ouder, coach en leraar Planning: Watishetplan?Watkanhetdoelzijn?Zijnermeerderedeleninhetplan? Evalua8e: Watwasdebedoelingookweer?Hoehebikhetgedaan?Kanikmijnaanpaknog verbeteren?hoeishetopanderenovergekomen? Prioriteren$van$complexere$handelingen: Watzijndebelangrijksteonderdelenvanhet plan?zijnerdingendieeerstmoetenofjuistlater? Zelfinzicht: Watwilik,waarbenik,watishetplan,waarwilikheen?Waarbenikechtgoed in?enwaarinkanikmezelfverbeteren?hoezouikdatkunnendoen? Zelfregula8e: Watzoudebesteaanpakzijn?Hebikhetgoedgedaan?Watzoudebeste manierzijnomdatandersaantepakken?watleidtmeaf? Perspec8efname: Watdenktdeanderervan?Watisdebedoeling,watwildieman?Wat voeltmama? Empathie: HoevoeltMeeszich?Zouhijechtpijnhebbenofhee[hijergewoongeenzin meerin? Kiezen$en$overzien$van$keuzes:, Watzouerallemaalkunnengebeuren?Nu,binnenkort, eventueellaterenoplangeretermijn?watvoorinvloedhee[dezekeuzevoorlina?voor mijnvader? Overzien$van$langetermijnconsequen8es: Watkanergebeurenalsikmijnjaarniethaal? Alsikeenandervakkenpakketoftrainingsplanneem,kanikdanwelnaarEngeland? Social$monitoring: Wieisdeleidervanditel[al?Hoegaanzemetdiecoachom?Waarom gaanzenadewedstrijdalcjdopdiehoutenbankenziyen?watdoetdejufalcjdin depauzes?isdeleraarboosofspeelthijdat? Regels,$normen$en$waarden: Watvoorregelshebbenzehier,endoenzemoeilijk alsjehetanderswilt?hoegaanzehiermetelkaarom,watverwachtenzevanje?,

11 23#06#17 De veranderende rol van leraar en ouder HelpdeCenermetzelfevaluaCe VersterkjecoachendefuncCe Ouderenleraaralsverhalenverteller Structuurensturinggeven Lerenver#beelden SCmuleerdenkenenredenerenmetpeergroup SCmuleerervaringenenoefenmogelijkheden Laatoefenenmetrisico s. 19 Leer de leerling DENKEN! 20 10

12 23#06#17 Om mee naar huis te nemen 1. DeadolescenCeisdeperiodemetmogelijkhedenenkansen ennietrisico senbedreigingen,kommerenkwel). 2. Omgevingleraar,ouder,lee[ijdsgenoten)bepalendeinput enervaringen.contextshapesthebrain! 3. Ontplooiingvereistontwikkelingopvierdomeinen: lichamelijkéncognicefénemoconeelénsociaal 4. KennisisessenCeel énervaringen énprocedures 5. Zetinopdenkenenredeneren.ZetinopexecuCevefuncCes

13 23#06#17 De tiener vindt het heerlijk om te redeneren en argumenteren De,8ener,vindt,het,heerlijk,om,te,redeneren,en,te,argumenteren DeCenerhoudtervanomteredenerenentedebaYeren;moedigdataan maarzorgdatjesamengespreksregelsopstelt.datvoorkomtdatjeineen zinlozeenfrustrerende nietes#welles #discussieterechtkomt. WederzijdsrespectisessenCeel.Respecteerookeenafwijkendstandpunt. Corrigeernooitdelogicavandeadolescentenweesooknietneerbuigend daarover.gewoonluisterenenh)erkennenwaterwordtgezegd.eengoede strategieisomtevragen: Interessant,hoekomjebijdezegedachtenc.q. conclusie? TienersdagenjeuitenhebbenkriCekopdemeningofhetgedragvan volwassenen.maarzehebbenjefeedbackooknodig.geefinzichtinde achtergrondvanjouwopinie.enneemhetnietpersoonlijkop. DeCenerkanbehoorlijkmelodramaCschdoen: Ditiszooooostom. Glimlachenhelpt,maarnietmeteenneerbuigend: AchThomastoch Belangrijk:nietiedereonenigheidiseenconflict.Neemdeargumentenniette persoonlijkofalseenaanslagopjeautoriteit. NeemhetnietteserieusenziehetdebatookalssociaalinteracCemoment,als momentvoorhetgevenvansubceleofmeerdirectefeedbackofinspiraceen alseenvoorjecener)handigemogelijkheidtotoefenen. 23 Vragen stellen Vragen,stellen, DenkIs8mulerende$vragen.$Eenbelangrijketechniekvoordeopvoederisdievan hetstellenvan denk#scmulerendevragen.dezezorgenervoordatdecenerzich eenvoorstellinggaatvormenvan waterzougebeurenals.zoalsbijdevragen: WatzouergebeurenalsjijnietwordtuitgenodigddoorjevriendinSarah? Wat zoujedoenalsjezietdatdiemeneereenbrietevanvij[igverliest? Watdoeje alspauldiezo nlasthee[vancyberpestennietmeernaarschoolkomt? Door gerichtvragen,doorvragenenhetgevenvanvoorbeeldenkandecenerzicheen mentaalbeeldvormenvanwaterzoukunnengebeuren.daardoorkanhijde consequences voorzijngeestesoog zienenookdegedragsopcesende argumentenvoorentegenmakkelijkernaastelkaarzeyen. $ Vragen$naar$het$belang$van$de$stof. Waaromisdezestofeigenlijkbelangrijk.Wat kunjeernumeedoen?wathebjeeraanvoorlater?hee[hetmogelijk samenhangmetanderestofenzojawaarinzitdiesamenhang?waaromisdiedan relevant,waaromzoujeditmoetenwetenofkunnen? DeopvoederkanzijnCener helpenomleerstofgerichtevragenscherperteformuleren,watzijncenerkan helpeninzijninteraccemetschoolendeleraar

14 23#06#17 Waarom zou je dit moeten leren? Waarom,zou,je,dit,moeten,leren?$$ Veelvanwatdescholieropschoolleert,is bezienvanuitkindofjeugdige geheel buitenzijndenkkader.decenerbegrijptgewoonnietwaaromhijdatzoumoeten leren.maarwaaromzoueenkindofadolescenteigenlijkuitzichzelfmoetenkunnen begrijpenwaaromhetditmoetleren?waarzouhetdiekennisvandaanmoeten halen,dieistochnietindegenenmeegegeven?hoezozoueenkindofjeugdigeeen helderideemoetenhebbenvanwathetlatergaatdoen?hoezouhetaandatinzicht gekomenmoetenzijn? Hetiseenuitdagingvoorhetonderwijsomnogmeertegaandenkenvanuitde opcekvandescholier.daarmeekrijgtdescholier alsconsumentvanhetonderwijs eenbelangrijkererol.consumentenleraarkunnenelkaarspartnersworden, hetgeende lolinhetwerk vandegemiddeldeleraarbestweleenszoukunnen verbeteren.,hetbegintmeteenbetereuitleg: Ikkanmegoedvoorstellendatdeze stofheelsaaiis.eninderdaad,destofisvreselijksaai.maarweetjewaaromhijtóch belangrijkisenwaaromjeerheelveelaankunthebben? Endeervaringleertdat veellerarenooksaaiestofopeeninspirerendemanierkunnenbrengen. 25 Door inspiratie worden dingen op het bord van de jongere gelegd waar hij zelf nog niet op was gekomen Door,inspira8e,worden,dingen,op,het,bord,van,de,jongere,gelegd,waar,hij,zelf, nog,niet,op,was,gekomen Bijinspirerengaathetomhetwijzenvanroutes,hetschetsenvan mogelijkhedendiedecenerzelfnogniethee[overwogen.hetisnietredelijk omvanjongerenteverwachtendatzijuitzichzelfoplossingenbedenkenvoor eenprobleemdathijofzijnoggeheelnietkent.nieuweideeën,nieuwe mogelijkheden,eennieuweaanpak,hettonenvannieuweinstrumenten,enhet gebruikervanscmuleren:dátmoetenopvoedersdoen.hetisnietvoorniksdat veelvolwassenennogmoeitelooskunnenterughalenwatinhunjeugdeen turningpointwas:dieinspirerendeleraardieeenroutehee[gewezenwaarvan zenoghelemaalhetbestaannietwisten

15 23#06#17 27 Puzzels, muziek spelen & strategiespel is goed voor het brein 14

16 23#06#17 Drama, rollen spelen, invoelen, lol, plezier, empathie en begrijpen van intenties 30 15

17 23#06#17 Leraar en ouder, je speelt vele rollen. Blijf de regisseur! agent, moeder, dirigent, regisseur, scheidsrechter, verhalenverteller, sturende coach, inspirator, begeleider, uithuil-schouder, tuinier, rechter Leraar: duw, fleem, stuur, inspireer je tiener

18 23#06#17 SamenvaYend: Verschafdevoorwaardenvoorpersoonlijkegroei Laatdeleerlingervaringenopdoen. Coach.Speel.Geeffeedback. AcCefduwenofzachtsturen InspiraCegeven,routeswijzen Gesprek,dialoog,interesse,vragenstellen 33 17