Financieel jaarverslag verzekeringsbranche Verbond van Verzekeraars

Transcriptie

1 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 Verbond van Verzekeraars

2

3 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag met de belangrijkste resultaten van de verzekeringsbranche over 24. Een financieel verslag dat niet alleen cijfers bevat, maar vooral ook achtergronden en verklaringen bij de cijfers. Dit jaarverslag is opgesteld door het Centrum voor Verzekeringsstatistiek (CVS), onder leiding van dr. J.L.A van Rijckevorsel. Het CVS voert elk voorjaar de enquêtes schadeverzekeringen en levensverzekeringen bij zijn leden uit. Deze worden mondeling gepresenteerd op de marktvergaderingen van het Verbond van Verzekeraars in juni. Dit verslag vult de spiegelfunctie van het CVS in: hoe kunnen de cijfers en trends van de branche zodanig worden gecommuniceerd dat beleidsverantwoordelijken in de branche er nog beter kennis van kunnen nemen? Dat laatste is belangrijk omdat de verzekeringsbranche een uniek kenmerk heeft: ze is gebaseerd op een omgekeerde productiecyclus. Pas aan het eind van de rit weet een verzekeraar of zijn kostprijsberekening correct was. Vooraf beschikt hij alleen over retrospectieve statistieken. In de poging het wat van een waarom te voorzien, beoogt dit jaarverslag een brug te slaan tussen de droge statistieken en de beleidsbepalers bij de leden van het Verbond. Deze krijgen de spiegel in handzame vorm aangereikt. Daarnaast vindt het Verbond van Verzekeraars het belangrijk dat ook andere geïnteresseerden uit bijvoorbeeld politiek, overheid, pers en maatschappelijke organisaties, kennis kunnen nemen van de ontwikkelingen in de verzekeringsbedrijfstak. Een belangstelling die mede wordt veroorzaakt door de actuele discussies over WAO, zorg, pensioenen, levensloop, etc., waarin verzekeraars een meer belangrijke rol hebben dan wel wordt toegedicht. Vermoedens over hoe verzekeraars het doen, kunnen plaatsmaken voor feiten. De leden, vertegenwoordigd in de commissie CVS van het Verbond van Verzekeraars, hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het tot stand brengen van dit verslag. De commissie CVS bestaat uit de volgende leden: - dr. R.Th. Wijmenga, voorzitter (Interpolis) - drs. G. van Olphen RA (Achmea) - P.J.W.G. Kok (Delta Lloyd) - M.J.L. Kerkhof (DKV Nederland) - mr. J. Boven (Reaal) - drs. J. van den Berg (AXA) Ik hoop dat deze uitgave u in uw werk als verzekeraar of anderszins van dienst is, en dat u de tijd wilt nemen om kennis te nemen van de inhoud die zeker de moeite waard is. mr. H.L. De Boer directeur Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 1

4 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Samenvatting 3 Summary 5 Zusammenfassung 7 1 Inleiding Verantwoording Representativiteit Leeswijzer 1 2 Economische ontwikkelingen De Nederlandse economie Beleggingen Verzekeringsmarkten Nederland Toekomstverwachting IFRS 15 IN- HOUD 3 Levensverzekeringen Overzicht levenmarkt Collectieve levensverzekeringen Individuele levensverzekeringen Nieuwe productie Beleggingsverzekeringen 19 4 Schadeverzekeringen Overzicht schademarkt Herverzekering Motorrijtuigen Brand Transport Aansprakelijkheid Rechtsbijstand Reis 29 5 Zorgverzekeringen Overzicht zorgmarkt Ziektekosten 32 Verklaring begrippen 34 2 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

5 Samenvatting Het premievolume van de gehele verzekeringsbranche is met ruim 4% gestegen naar 47,4 miljard euro. Het resultaat van de verzekeringsbranche is gestegen naar bijna 9% van de bruto verdiende premie. Dit is teweeggebracht door de sterke daling van de schadelast vanwege het uitblijven van grote schaden in de schadesector en de fors lagere instroom in de WAO, de daling van het ziekteverzuim en de aandacht voor kostenbeheersing. Resultaat verzekeringsbranche 24 Premievolume 1 Netto Resultaat 2 24 Combined Ratio mrd. euro % groei t.o.v % verdiende premie Totaal Leven 25, 1 n.v.t Totaal Schade 1, Motorrijtuigen 4, Brand 3, Transport, Overig 2, Totaal Zorg 11, Levensverzekeringen De levensector heeft al een aantal jaren te kampen met moeilijke marktomstandigheden. Door beperkingen in fiscale behandeling van levensverzekeringen, een relatief lage rentestand en de voortschrijdende vergrijzing is een verschuiving gaande van goed renderende premiebetalende verzekeringen naar de voor verzekeraars minder goed renderende koopsommen. Verder is al een aantal jaren sprake van een daling van het aantal verkochte nieuwe levensverzekeringen. Het totale premievolume steeg uiteindelijk met 1%. Het resul taat in de levensector is in 24 gestegen naar 8%. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn koersresultaten en winstnemingen op beleggingen. Het resultaat komt geheel voor rekening van individuele en collectieve geldverzekeringen. Het resultaat op beleggingsverzekeringen is nihil. Schadeverzekeringen Het premievolume bij schadeverzekeringen is met een stijging van 4% minder hard toegenomen dan in voorgaande jaren. Het positieve resultaat in 23, de stevige concurrentie evenals de aanscherping van het acceptatiebeleid laten in dit opzicht hun invloed zien. Het resultaat na rente en na herverzekering van de schadebranche is gestegen van 3 naar 7% van de verdiende premie in 24. Aan de ene kant heeft dit te maken met de verbeterde risico-identificatie en een aanscherping van het acceptatiebeleid door verzekeraars, in verzekeringskringen ook wel back to basics genoemd. Aan de andere kant was 24 een goed schadejaar met minder grote (brand)schaden, minder diefstal en een sterke daling van het aantal verkeersslachtoffers. De enige schadebranche met een negatief resultaat is Aansprakelijkheid. Het resultaat daalde van 4 naar -3% in 24 dankzij fors hogere toevoegingen aan de schadevoorzieningen door reserveringen voor IBNR en lopende claims voor beroepsziekten. Een deel van de resultaatsverbetering van de schadebranche in 24 viel toe aan de herverzekeraars. Dientengevolge daalde het herverzekeringsresultaat. 1 Premievolume van de directe binnenlandse tekening. 2 Technisch resultaat, uitgedrukt in een percentage van de bruto verdiende premie, behaald in het binnenlands bedrijf, na rente en na herverzekering, maar voor afdracht van vennootschapsbelasting. 3 De volumegroei is het product van de groei van de portefeuille door nieuwe productie en de verhogingen van de premies. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 3

6 Zorgverzekeringen Het premievolume van de zorgverzekeringen in 24 kwam uit op 11,6 miljard euro, een stijging van 16% ten opzichte van 23. Hiermee is de sector Zorg voor het eerst groter dan de sector Schade. De stijging deed zich zowel voor bij ziektekosten als bij inkomensverzekeringen. Het resultaat na rente en na herverzekering bij Zorg is gestegen en komt in 24 uit op 1% van de verdiende premie. Ook het resultaat van Ziektekosten is weer boven nul. Het resultaat van Zorg is positief beïnvloed door de daling van het ziekteverzuim, de toegenomen aandacht voor kostenbeheersing en de fors lagere WAOinstroom in 24. Zo wijst een schatting uit dat het ziekteverzuim bij private bedrijven rond de 4,6% is uitgekomen. Dat is een lichte daling ten opzichte van de 4,8% van 23. De WAO-instroom bedroeg in 24 ruim 59.2 en is daarmee op het laagste niveau sinds 1973 gekomen. Deze forse dalingen zijn toe te schrijven aan meerdere factoren. Een factor is de slechte economische ontwikkeling in de jaren 23 en 24. Het consumentenvertrouwen is hiervoor een goede indicator. Een laag consumentenvertrouwen blijkt gepaard te gaan met een lage WAO-instroom. Ook hebben de reïntegratieactiviteiten van verzekeraars, arbodiensten en werkgevers een bijdrage geleverd. De Wet verbetering poortwachter is eveneens een factor van betekenis. 4 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

7 Summary Premium turnover for the entire insurance sector rose by 4% to 47.4 billion euro. Profits increased to almost 9% of gross earned premiums. This was caused by significantly fewer general insurance claims. This was a result of a considerably reduced number of new disability claims (WAO), a drop in sickness absence and the priority given to cost control. Results insurance industry 24 Premium income 1 24 Netto Combined Ratio Results bln. euro % growth compared with 23 3 % earned premiums Life n.a General Motor Property Transport Other Accident & Health Life insurance The life insurance sector has been experiencing difficult market circumstances for a while now. This is due to limitations in tax privileges, a relatively low rate of interest, a population which is becoming gradually older and a change in new business from profitable renewable premium contracts to single premiums where the returns are expected to be less. Further, we have seen for several years now fewer new policies being sold. Total premium income rose by only 1%. Profits increased by 8%. This was stimulated by realised gains on investments. Profits were attributable entirely to individual and group traditional business and not from unit-linked business. Non-life insurance Premium income increased by 4% which was less than in previous years. Profits in 23, strong competition as well as keener underwriting policies all contributed. Profits after interest and reinsurance rose from 3 to 7% of earned premiums in 24. This has been promoted by improved risk identification and a strengthened approach to underwriting, which could be referred to as going back to the fundamentals. There were also fewer claims, no large fires, less theft and many fewer road casualties. In comparision to the increased result of general insurance, the result of liability shows a decrease due a sharp increase in the provisions for claims on general liability insurance (AVB) policies in connection with long-tail claims. What is also clear is the lower result on reinsurance in 24 due to lower claim payments against increased premiums. 1 Premium income of direct domestic business. 2 Technical result, expressed as a percentage of the gross earned premium income, secured in national business, after interest and reinsurance but before payment of corporation tax. 3 The growth of volume is the product of the growth of the portfolio with new production and the increase of premiums. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 5

8 Accident and Health insurance Premium income was 11.6 billion euro in 24, 16% more than in 23. For the first time this was larger than premium income from general insurance. Higher premiums were seen both for medical expenses and disability cover. Profits after interest and reinsurance were again increased at 1% of earned premiums. The result from medical expenses was itself also in the black again. Profits were positively influenced by the fall in sickness absence, more emphasis on cost control and a reduced flow of new disability cases in 24 (WAO). For instance, sickness absence in private companies was estimated to be 4.6% in 24 against 4.8% a year previously. The number of new disability cases was 59,2, the lowest level since The reasons can be found in several factors. The WAO is affected by low economic growth. 23 and 24 have been years where economic development has been disappointing. The consumer confidence level serves as a good measure for economic growth. A low consumer confidence level can be associated with few new participants in the WAO. In addition, legislation has ensured that much more effort is invested in reintegration and the reduction in sickness absence. 6 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

9 Zusammenfassung Während das Prämienvolumen des gesamten Versicherungsmarktes um 4% auf 47,4 Milliarden Euro angewachsen ist, konnte das Ergebnis sogar auf circa 9% der Bruttobeiträge gesteigert werden. Diese Ergebnisverbesserung resultiert aus einem starken Rückgang der Aufwendungen für Versicherungsleistungen, wofür die Hauptgründe das Ausbleiben von Großschäden, der Rückgang von Berufsunfähigkeitsfällen sowie der Rückgang von Krankenstandstagen und die Verbesserung der Kostensituation im Gesundheitssektor sind. Ergebnis Versicherungsmarkt 24 Prämieneinnahmen 1 Netto Ergebnis 2 24 Kosten/ Schaden Satz Mld. euro % Wachstum vs % verdiente Prämien Leben Gesamt 25, 1 n.b Sach Gesamt 1, Motor 4, Feuer 3, Transport, Übridge 2, Kranken Gesamt 11, Lebensversicherung Die Lebensversicherungsbranche kämpft schon seit einigen Jahren mit schwierigen Marktverhältnissen wie zum Beispiel der Veränderung der steuerlichen Behandlung von Lebensversicherungen, dem relativ niedrigen Zinssatz und der zunehmenden Überalterung. Dadurch kommt es zu einer Verschiebung von gut rentierenden laufenden Prämieneinnahmen hin zu für Versicherungsunternehmen weniger gut rentierende Einmaleinlagen. Darüber hinaus sinkt seit einigen Jahren die Anzahl der verkauften neuen Lebensversicherungen, wodurch das Prämienvolumen letztendlich nur um 1% stieg. Der Ergebnisbeitrag in der Lebensversicherungsbranche ist in 24 jedoch auf 8% gestiegen. Der wichtigste Grund dafür ist die Realisierung von Gewinnen auf Kapitalanlagen. Das erwirtschaftete Ergebnis stammt sowohl aus individuellen wie auch Gruppenkapitallebensversicherungen wohingegen die fondsgebundene Lebensversicherung keinen Ergebnisbeitrag leistet. Sachversicherung Das Prämienvolumen der Schadenversicherung ist mit einem Wachstum von nur 4% weniger stark gestiegen als in den letzten Jahren. Das bereits hohe Ergebnisniveau im Markt in 23, die Erhöhung des Wettbewerbs und die Verschärfung der Annahmerichtlinien zeigten auf diese Weise ihren Einfluss. Das Ergebnis nach Zinsen und Rückversicherung der Schadenbranche ist um 4% auf 7% der verdienten Prämien in 24 gestiegen. Einerseits ist dies auf eine verbesserte Risiko-Identifikation und die Verschärfung der Annahmerichtlinien der Versicherer, also der Rückbesinnung auf die Basics in der Versicherungswelt zurückzuführen. Andererseits war 24 ein gutes Schadenjahr mit wenig Großschäden (insbesondere Feuer), Rückgang von Diebstählen und Einbrüchen und einer starken Reduktion von Verkehrsunfällen mit Personenschäden. Des Weiteren fällt auf, dass in 24 die Kosten für Rückversicherung wieder gestiegen sind. Dies zeigt sich anhand der Tatsache dass die von den Rückversicherern ausbezahlten Schäden zwar gesunken sind, die Rückversicherungsprämien jedoch nahezu stabil geblieben sind. 1 Prämienvolumen direkter inländischer Zeichnung. 2 Technisches Ergebnis als Prozentsatz der Bruttoprämien nach Zinsen und nach Rückversicherung, aber vor Körperschaftsteuer im Inland erwirtschaftet. 3 Das Volumenwachstum resultiert sowohl aus dem Bestandswachstum in Stück als auch Tariferhöhungen. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 7

10 Krankenversicherung Die Prämieneinnahmen der Krankenversicherung erreichten in 24 11,6 Milliarden Euro. Dies entspricht einem Wachstum von 16% gegenüber 23. Hiermit hat die Krankenversicherung zum ersten Mal die Schadenversicherung übertroffen. Sowohl die Krankheitskostenversicherung sowie die Einkommensausfallversicherung sind gewachsen. Das Ergebnis der Krankenversicherung nach Zinsen und nach Rückversicherung ist erneut gestiegen und erreichte in 24 1% der verdienten Prämien. Auch das Ergebnis der Krankheitskostenversicherung ist wieder positiv. Das Ergebnis der Krankenversicherung ist positiv beeinflusst von einem Rückgang der Krankenstandstage, Kostenmanagement und dem starken Rückgang von Berufsunfähigkeitsfällen in 24. Eine Hochrechnung zeigt, dass die Krankenstandstage in privaten Unternehmen sich auf 4,6% reduziert haben. Dies stellt einen leichten Rückgang gegenüber dem Niveau von 4,8% in 23 dar. Die Fälle von Berufsunfähigkeit betrugen in 24 rund 59.2 und sind somit auf dem tiefsten Niveau seit Dieser starke Rückgang ist auf mehrere Faktoren zurückzuführen. Ein wichtiger Grund ist die negative Konjunktur sowie die schlechte ökonomische Entwicklung in den Jahren 23 und 24. Das gesunkene Vertrauen der Konsumenten ist ein weiterer Grund. Darüber hinaus haben Rehabilitationsmaßnahmen der Versicherer und Wiedereingliederungspläne durch die staatliche Organisation Arbodiensten und das Gesetz Wet verbetering poortwachter einen Beitrag geliefert. 8 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

11 1 Inleiding 1.1 Verantwoording In dit jaarverslag wordt gerapporteerd over de financiële ontwikkelingen in de Nederlandse verzekeringsbranche over het jaar 24. Het jaarverslag is opgesteld door het Centrum voor Verzekeringsstatistiek (CVS), het statistische onderzoeksbureau van het Verbond van Verzekeraars. Alle hier gepresenteerde gegevens over de verzekeringsbranche zijn ontleend aan door het CVS onder verzekeraars gehouden comptabele enquêtes in het voorjaar van 25. Aan deze enquêtes doen verzekeraars mee die werkzaam zijn op de Nederlandse markt en een vergunning hebben van De Nederlandsche Bank (DNB). Resultaten die Nederlandse verzekeraars in het buitenland behalen zijn niet inbegrepen. De hier gepresenteerde resultaten zijn de zogenaamde technische resultaten inclusief herverzekering, maar exclusief vennootschapsbelasting, tenzij anders vermeld. De resultaten zijn opgehoogd naar de gehele Nederlandse binnenlandse verzekeringsbranche. De genoemde bedragen en aantallen in dit jaarverslag over oude jaren kunnen op bepaalde punten licht afwijken van de bedragen en aantallen zoals vermeld in het financieel jaarverslag verzekeringsbranche 23. Bijstellingen op oude jaren zijn hiervan de oorzaak. Grote verschillen ten opzichte van het vorige jaarverslag worden waar nodig expliciet vermeld en toegelicht. Alle resultaten en groeipercentages zijn afgerond op hele procentpunten. De in de kaders gepresenteerde resultaten zijn afkomstig van het CVS, tenzij anders vermeld. 1.2 Representativiteit De cijfers in dit verslag zijn vanwege de hoge deelnamegraad representatief voor de hele Nederlandse verzekeringsbranche. De financiële gegevens van levensverzekeraars zijn gebaseerd op ruim 9% van de Nederlandse verzekeringsmarkt, gemeten naar premievolume. De resultaten zijn afkomstig van de enquête levensverzekeringen (ELV), die door het CVS in het voorjaar is gehouden onder levensverzekeraars die in Nederland werkzaam zijn. De enquête bevat onder andere vragen over de verlies- en winstrekening, de technische en niet-technische rekening en de balans. De financiële gegevens van schadeverzekeraars zijn gebaseerd op ongeveer 85% van de Nederlandse verzekeringsmarkt, gemeten naar premievolume. De resultaten zijn afkomstig van de enquête schadeverzekeringen (ESV), die door het CVS in het voorjaar is gehouden onder schadeverzekeraars die in Nederland werkzaam zijn. De in het hoofdstuk schadeverzekeringen gepresenteerde resultaten hebben betrekking op schadeverzekeringen exclusief Zorg (ziektekosten en inkomensverzekeringen). De financiële gegevens van zorgverzekeraars zijn gebaseerd op 8% van het premievolume van de Nederlandse ziektekostenverzekeraars en 7% van de inkomensverzekeraars. De branche zorgverzekeringen bestaat uit ziektekosten en inkomensverzekeringen (zoals WAO-gat- en ziekteverzuimverzekeringen). Dit verslag bevat uitsluitend de cijfers van de particuliere ziektekostenverzekeraars. De ziekenfondsen worden niet in beeld gebracht omdat deze niet tot de particuliere ziektekostenbranche behoren. Daarnaast zijn de gegevens van Vektis 4 gebruikt uit de Marktenquête 25. Vektis rapporteert jaarlijks over de resultaten in de gehele branche inclusief de ziekenfondsen. 4 Vektis is het informatiecentrum voor de zorgverzekeringsbranche en richt zich op zowel de zorgverzekeringsbranche als op individuele verzekeraars. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 9

12 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt kort ingegaan op algemene (economische) ontwikkelingen die van invloed zijn geweest op de branche en in het bijzonder op de resultaten van verzekeraars. In hoofdstuk 3 wordt verslag gedaan van de financiële ontwikkelingen op de markt voor levensverzekeringen, met aandacht voor de ontwikkeling van het premievolume, de nieuwe productie en het resultaat. De resultaten van de diverse schadeverzekeringen wordt toegelicht in hoofdstuk 4. Ook wordt stilgestaan bij de impact van de herverzekeringen. De opbouw volgt de branches die samen de schadebranche vormen. In hoofdstuk 5 wordt de markt van zorgverzekeringen toegelicht. Het verslag sluit met een verklarende lijst van begrippen. 1 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

13 2 Economische ontwikkelingen 2.1 De Nederlandse economie Al geruime tijd lijkt aan de periode van laagconjunctuur een einde te komen, maar het herstel blijft steeds uit. Vaak zijn duidelijke gebeurtenissen aan te wijzen die het herstel negatief beïnvloeden, zoals terroristische aanslagen, de oorlog in Irak, diverse schandalen, etc. Ook de hoge olieprijs heeft een ongunstige invloed op het herstel van de economie. Het effect is voor 24 vooral te zien in de eurozone, waar een aanvankelijk economisch goed eerste halfjaar werd gevolgd door een tweede halfjaar met weinig groei. Uiteindelijk was de economische groei van het eurogebied over 24 als geheel toch nog 2%. Deze groei was echter vooral te danken aan de toegenomen vraag uit landen van buiten het eurogebied waar de economie wel sterk aantrok. Zo groeide de economie in de VS met maar liefst 4,4%. De Nederlandse economie bleef met een groei van 1,4% wederom achter bij de groei in andere eurolanden. Dit komt vooral door een achterblijvende groei van de binnenlandse vraag, zowel voor wat betreft de consumptie als de investeringen. Dankzij de flinke stijging in de buitenlandse vraag naar Nederlandse producten en diensten was de economische groei in ons land licht positief. Figuur 1. Mutaties BBP ten opzichte van het vorige jaar (bron: CBS) Voor de werkgelegenheid was 24 geen goed jaar zoals te zien is in figuur 2, maar het lijkt wel een omslagjaar te zijn. De totale werkgelegenheid nam met bijna 1,5% af en de werkloosheid steeg, maar de daling van de werkgelegenheid was geringer dan in de voorgaande twee jaren en het aantal openstaande vacatures nam toe. Stijgende loonkosten werden gecompenseerd door een sterkere stijging van de arbeidsproductiviteit. Het consumentenvertrouwen weerspiegelt het vertrouwen van de consument in de algemene economische situatie en in de eigen financiële situatie. DNB ziet het consumentenvertrouwen als een goede indicator voor de groei van het bruto nationaal product. Het wijst enigszins, maar nog niet overtuigend in de richting van een doorzettende economische groei. In 24 was er aanvankelijk sprake van een stijging, maar aan het einde van het jaar daalde het weer tot een niveau dat maar iets hoger lag dan aan het begin van het jaar. Het niveau van het consumentenvertrouwen ligt nog steeds onder nul. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 11

14 Het producentenvertrouwen was iets positiever. De aanvankelijke stijging tot boven de nullijn zette zich halverwege 24 voort als een min of meer vlakke lijn. De inflatie en de rente namen in 24 verder af. Het Centraal Planbureau voorziet in zijn Centraal Economisch Plan 25 vooralsnog geen grote stijgingen in de nabije toekomst. De Nederlandse inflatie over 24 bedroeg 1,2% en bereikte daarmee het laagste niveau sinds Figuur 2. Gemiddelde werkloze beroepsbevolking (bron: CBS) werkloze beroepsbevolking (x 1) 2.2 Beleggingen Het beleggingsklimaat in 24 kenmerkte zich door een stijgend, maar nog altijd negatief consumentenvertrouwen, de dreiging van terreur, stijgende werkeloosheid, lage inflatie, hoge olieprijzen, een sterke euro en een verdere daling van de langlopende rente zoals te zien is in figuur 3. Desondanks was er wereldwijd sprake van sterk opgaande beurskoersen. De AEX, waarin slechts een klein deel van het vermogen van Nederlandse verzekeraars is belegd, bleef met een groei van 3% hierbij achter. Aangezien het grootste gedeelte van de beleggingen van verzekeraars bestaat uit vastrentende waarden is de hoogte van de rente de belangrijkste exogene determinant voor het uiteindelijke rendement. Immers, een verder dalende rente maakt het vooral levensverzekeraars (maar ook de andere financiële dienstverleners) lastiger om voldoende nieuwe rendabele vastrentende beleggingen te vinden. Daardoor wordt het op termijn lastiger om aan de aangegane verplichtingen te voldoen. Rentedalingen zijn dus structureel en op lange termijn ongunstig voor verzekeraars. Op korte termijn leidt het tot positieve resul taten, omdat hogere koersresultaten op beleggingen worden gerealiseerd. Figuur 3. Ultimo rendement 1-jarige staatsleningen in de afgelopen jaren en het ultimo maandelijkse u-rendement in 24 (bron: CBS en CVS) 8 5, ,5 4, 3,5 3 3, januari april juli oktober ultimo rendement staatsleningen 1 jaar (%) ultimo rendement staatsleningen 1 jaar 24 (%) 12 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

15 Verzekeraars zijn relatief ongevoelig voor de conjunctuur Uit een analyse van het CVS van de bijdrage van verzekeringsmaatschappijen aan het Nederlandse bruto nationaal product (BNP) volgt de geschatte macro-economische omvang van de sector in termen van BNP. Het BNP wordt berekend door de toegevoegde waarde, ruwweg gelijk aan personeelskosten, winst en afschrijvingen van alle bedrijven bij elkaar op te tellen. De toegevoegde waarde gegenereerd door verzekeringsmaatschappijen gedeeld door de totale toegevoegde waarde geeft dan de bijdrage van verzekeringsmaatschappijen in de totale economie weer. Uit figuur 4 blijkt dat dit aandeel tussen de 1 en 2% ligt en door de tijd heen slechts licht toeneemt. Op basis van deze gegevens kan dan ook veilig worden gesteld dat de verzekeringsmarkt door de tijd heen niet een steeds groter beslag legt op het nationale inkomen. Figuur 4. Bijdrage aan het BNP van diverse economische bedrijfstakken (links) en de volumegroei van de toegevoegde waarde (rechts) (bron: CBS, Nationale Rekeningen) 3% 25% 2% 15% 1% 5% 2% 15% 1% 5% % -5% % -1% financiële dienstverlening verzekeringswezen en pensioenfondsen macrototaal verzekeringswezen en pensioenfondsen Conjuncturele veranderingen hebben een grote impact op alle bedrijfstakken. De verzekeringsmarkt blijkt hierop echter een uitzondering te zijn. De conjunctuur wordt gemeten als de volumetoename van het BNP van een land. Dit kan worden berekend door de toegevoegde waarde van alle bedrijven bij elkaar op te tellen. Een grafische weergave van de volumegroei over de tijd, samen met de volumegroei van de toegevoegde waarde van verzekeringsmaatschappijen, laat zien dat de schommelingen niet synchroon lopen. Vermoedelijk zijn andere factoren, zoals overheidsbeleid (fiscale regels, toezicht, etc.) en de daaruit voortvloeiende nalevingslasten voor de verzekeringsmarkt van meer invloed dan de algemene conjuncturele ontwikkeling. De verzekeringsmarkt toont bovendien grotere afwijkingen dan die van het macrototaal. De financiële en zakelijke dienstverlening als geheel loopt wel synchroon met de totale conjuncturele ontwikkeling, hoewel deze er bijna structureel boven ligt. Dat wil zeggen dat de economische ontwikkeling in deze sector al jaren beter is dan gemiddeld. 2.3 Verzekeringsmarkten Nederland De markten voor financiële dienstverlening in Nederland zijn sterk in beweging. Nieuwe wet- en regelgeving op het gebied van prepensioen, levensloopregeling, hypotheekrente (bijleenregeling), arbeidsongeschiktheid en ziektekosten leiden niet alleen tot een verschuiving tussen marktpartijen, maar ook tot een veranderd krachtveld tussen private en publieke partijen. Daarnaast is sprake van een geleidelijke en zich doorzettende schaalvergroting in de verzekeringsbranche. Voorts stond 24 in het teken van de vormgeving van de Wet financiële dienstverlening (Wfd) die tot doel heeft de consument op het gebied van financiële dienstverlening beter te beschermen en die ze verplicht consumenten beter voor te lichten. De Wfd zal naar verwachting in de tweede helft van 25 van kracht worden. Wat het toezicht op de financiële dienstverleners betreft is de PVK samengegaan met DNB, en is de betrokkenheid van de sterk groeiende Autoriteit Financiële Markten (AFM) flink toegenomen. De kosten van het toezicht zijn bovendien sterk gestegen, zoals blijkt uit figuur 5. Dit nog afgezien van nieuwe wetgeving die nog in de pijplijn zit. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 13

16 Figuur 5. Kosten toezichthouders en veranderende wetgeving in de afgelopen en komende jaren in miljoenen euro s (bron: CVS en ING) Wmz 1996 Wte 1995 Deposito garantie stelsel Wet Vie d or wet toezicht op toezicht Wet grensoverschrijdende betaaldiensten Millennium Verzekerings groepen Wet IDBB toezicht Gebruik voor BCCI-wet wetenschap Opvang regeling Beleggers levensverzekeraars compensatie regeling Kanteling Aanscherping toezicht meldings verplichtingen Wet nietsectorspecifiek toezicht Euro Wijziging Webb Wet geld transactie kantoren Financiële bijsluiter Comm. Tabaksblat Wet egi s Effectentypisch gedragstoezicht Wet A&H (o.a. CDD) Wijzigingswet MOT/Wid Wfd Wtt Wtb 24 Wmz 24 Toezicht op fico s Wft Solvency II Toezicht op verslaggeving Toezicht op accountants Wet Traas Wet infrastructuur Basel II / 6 DNB AFM In de sector Leven zijn de marktomstandigheden al enkele jaren lastig te noemen. In het bijzonder de maatregelen van de laatste jaren om de fiscale aftrekbaarheid van levensverzekeringen en hypothecaire producten te beperken, heeft duidelijk zijn sporen nagelaten. Voorts maakt de lage rentestand het voor consumenten minder aantrekkelijk om langlopende producten, zoals een levensverzekering met een gegarandeerd rendement, af te nemen. De moeilijke marktomstandigheden zijn vooralsnog niet merkbaar in het technisch resultaat, omdat hierin hoofdzakelijk de resultaten tot uitdrukking komen van de productie uit eerdere jaren. De schademarkt stond de afgelopen jaren in het teken van premieverhogingen, verbeterde preventie en een aanscherping van het acceptatiebeleid. Voorts was er in 23 en 24 nauwelijks sprake van grote rampen en stormschade. In 24 is aan de stijging van de premies een einde gekomen, dankzij lagere schadefrequenties, aanscherping van het acceptatiebeleid en de hevige concurrentie. Daarentegen is het resultaat op herverzekering afgenomen. De markt voor zorgverzekeringen is in afwachting van de komende privatisering van de sociale zekerheid. In 25 zal de nieuwe WAO worden vormgegeven en zal duidelijk worden welk deel van de markt bereikbaar is voor marktbewerking aan verzekeraars. In 24 is de WAZ afgeschaft en de loondoorbetaling in het kader van de WULBZ verlengd van één naar twee jaar. Voorts zette de daling van de instroom in de WAO en het ziekteverzuim door. Nalevingslasten verzekeraars naderen de één miljard euro Het CVS heeft met het MeetInstrument Nalevingslasten VERzekeraars (MINVER) de nalevingslasten van diverse wettelijke maatregelen in kaart gebracht. Het blijkt dat de totale nalevingslasten (alle lasten die moeten worden gemaakt ten gevolge van nieuwe wet- en regelgeving) minimaal driemaal zo hoog zijn als de administratieve lasten, zijnde de informatieverplichtingen richting wet- of regelgever. Het ministerie van Financiën heeft de jaarlijkse administratieve lasten van de gehele financiële sector in 22 op ongeveer één miljard euro geschat. Hieruit volgt dat de nalevingslasten van de gehele financiële sector minstens drie miljard euro per jaar bedragen. Op basis van de gemiddelde administratieve lasten per bedrijf en een dwarsdoorsnede van de financiële sector naar omvang en soort heeft het CVS afgeleid dat de administratieve lasten van verzekeraars in 22 ongeveer 265 miljoen euro bedragen. De totale nalevingslasten van verzekeraars bedragen dus bijna 8 miljoen euro in 22. Extrapolatie van deze bedragen met de nalevingslasten van de gemeten wetgeving in 23 en 24 levert een schatting van de nalevingslasten eind 24 van 9 miljoen euro per jaar op. 14 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

17 2.3.2 Toekomstverwachting Volgens de recente studie Future of Financial Services van Mercer Oliver Wyman zal het premievolume in de verzekeringsindustrie wereldwijd in de komende vijftien jaar verdrievoudigen. Voornamelijk levensverzekeringen, in het bijzonder pensioenproducten, en zorgverzekeringen zullen sterk groeien met naar verwachting gemiddeld 5% per jaar. Overige verzekeringsproducten zullen jaarlijks met gemiddeld 2,5% toenemen. De ver - wachte toekomstige vraag naar levens- en zorgverzekeringen hangt samen met de globalisering en de verwachte waardecreatie. De in absolute zin grootste toename komt uit Europa en Noord-Amerika, terwijl de grootste procentuele groei wordt verwacht in Brazilië, Rusland, India en China, de zogenaamde BRIC-landen. Verder komt uit het onderzoek naar voren dat, terwijl de verzekeringsbranche sterk zal groeien, het aantal aanbieders in Europa en Noord-Amerika zal afnemen. Een relatief klein aantal zeer grote spelers zullen goed zijn voor het grootste deel van het premievolume. Technische ontwikkelingen maken het voorts mogelijk om sneller met nieuwe producten te komen, die beter zijn toegesneden op de persoonlijke omstandigheden van de klanten en die zo nodig ook snel aan te passen zijn aan veranderende wensen en omstandigheden. Factoren die mogelijk een belemmering kunnen zijn voor de groei van de verzekeringsbranche zijn overregulering door toezichthouders en de diverse vormen van zelfverzekering door bedrijven en particulieren zoals captives, pools en grotere eigen risico s. In Nederland zijn pensioenen en zorgverzekeringen zeker in potentie sterke groeimarkten. De toenemende concentratie in de Nederlandse verzekeringsbranche, privatisering van delen van de sociale zekerheid en het gebruik van moderne technologie bij productontwikkelingen kunnen hieraan een positieve bijdrage leveren, terwijl de forse bemoeienis van de toezichthouders en de fiscale beperkingen op levenproducten juist remmend werkt. De veelbesproken globalisering en de realisatie van de interne markt op het gebied van verzekeringsproducten lijkt in Nederland (en in de rest van Europa) niet van de grond te komen, behalve bij aansprakelijkheids- en brandverzekeringen voor bedrijven en recentelijk ook bij collectieve levensverzekeringen IFRS Vanaf 25 zijn alle beursgenoteerde bedrijven verplicht de resultaten te rapporteren volgens de International Financial Reporting Standards (IFRS). Met IFRS wordt beoogd om meer transparantie te scheppen tussen de verschillende ondernemingen door de verslaglegging te uniformeren. Ondernemingen die nu nog onder een keur van nationale regelgeving rapporteren, zijn vaak nauwelijks met elkaar te vergelijken, terwijl beleggers en andere belanghebbenden daar wel steeds meer behoefte aan hebben. IFRS heeft grote gevolgen voor verzekeraars, met name omdat beleggingen en derivaten zoveel mogelijk tegen actuele marktwaarde moeten worden gewaardeerd en pensioenverplichtingen op de balans verschijnen. De omvang van de gevolgen verschillen per sector en per bedrijf en zijn momenteel nog niet aan te geven. Wat wel bekend is, is dat de bedrijfswinsten volatieler en daarmee minder voorspelbaar worden, terwijl er wezenlijk niets is veranderd. Inkomen tussenpersoon is alleen interessant voor hoogopgeleiden Uit de CVS-Consumentenmonitor 24 blijkt dat slechts 47% van de consumenten wil weten hoeveel provisie een tussenpersoon ontvangt van de verzekeraar. Het zijn voornamelijk de zogenaamde yuppen die exact willen weten wat een tussenpersoon aan provisie ontvangt. 49% van de consumenten geeft aan in het algemeen naar een tussenpersoon te gaan. De consumenten die zich wenden tot tussenpersonen, laten zich kenmerken door een lagere opleiding en zijn woonachtig in minder stedelijke gebieden. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 15

18 3 Levensverzekeringen - Resultaat Leven is van 7 naar 8% gestegen - Winststijging dankzij koersresultaten en winstnemingen op beleggingen - Premievolume is met 1% gestegen, maar kwaliteit blijft op laag niveau - Individuele markt stijgt weer, collectieve markt daalt - Moeilijke marktomstandigheden - Gestandaardiseerde nieuwe individuele levenproductie daalt verder - Ruim kwart nieuwe productie is rondpompen van bestaande kapitalen 3.1 Overzicht levenmarkt In 24 bedroeg het bruto premievolume van de levensverzekeringssector in Nederland 25, miljard euro. Dit bedrag omvat zowel vervolgpremies van de bestaande portefeuille als de premies van nieuwe productie (koopsommen en periodieke premies). Rekening houdend met inflatie is er zelfs sprake van een lichte daling van het premievolume. Tabel 1. Verdeling bruto verdiende premie Leven naar individueel en collectief Jaar Individueel Collectief Totaal miljard euro 2 16,7 7,1 23, , 8,8 25, ,8 8,2 24, 23 15,8 9, 24, ,4 8,6 25, De Nederlandse levensverzekeraars hebben in 24 een beter resultaat weten te boeken dan in 23. Het technisch resultaat na rente en na herverzekering is in 24 uitgekomen op 8% van de bruto verdiende premie. In 23 bedroeg het technisch resultaat na rente en na herverzekering 7%, zoals blijkt uit figuur 6. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn koersresultaten en winstnemingen op beleggingen. Het zijn de geldverzekeringen die zorgen voor het positieve resultaat. Het resultaat op beleggingsverzekeringen is nagenoeg nihil. In 23 was eenzelfde beeld waarneembaar. Opvallend is het verschil in resultaat tussen grote en kleinere maatschappijen. Kleinere maatschappijen blijken het relatief gezien beter te doen. Dit hangt samen met het feit dat voor een aantal kleine levensverzekeraars de premie-inkomsten veel minder relevant zijn dan de beleggingsopbrengsten. Door het gestegen resultaat vanwege de verkoopwinst op beleggingen is het eigen vermogen van levensverzekeraars met bijna 22% gestegen naar 29,4 miljard euro. Hiermee wordt de stijging van vorig jaar voortgezet. In 23 was er voor het eerst sinds drie jaar weer een toename van het eigen vermogen waar te nemen. 16 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

19 Figuur 6. Resultaat technische rekening Leven resultaat tech. rekening Leven (% verdiende premie) Onbekend maakt onbemind Bij verzekeringen denken consumenten volgens de CVS-Consumentenmonitor 24 het eerst aan schade- of ziektekostenverzekeringen. Levensverzekeringen worden door slechts 5% van de consumenten als eerste genoemd. De consument ziet weinig of geen nut in bijvoorbeeld lijfrenten. Op een schaal van 1 tot 1 van noodzakelijkheid van een verzekeringsproduct scoren lijfrenten slechts een 4,2. Pensioenverzekeringen scoren beter met een 7,2. Ten opzichte van ziektekosten- (9,1), aansprakelijkheids- (8,4) en inboedelverzekeringen (8,) blijven de levensverzekeringen ver achter. 3.2 Collectieve levensverzekeringen Het bruto premievolume van de collectieve levenportefeuille is, gecorrigeerd voor inflatie, in 24 met 5,6% gedaald. De belangrijkste verklaring hiervoor is dat een aantal grote collectieve contracten bij verzekeraars zijn weggevallen. En omdat de markt voor collectieve levensverzekeringen voornamelijk bestaat uit grote contracten, heeft dit direct grote gevolgen voor het premievolume. Een andere verklaring voor de terugloop van de collectieve verzekeringsmarkt is de versobering van de bestaande pensioenregelingen in de afgelopen jaren. Daardoor zijn de backserviceverplichtingen afgenomen. Ook is er voor het eerst sprake van een daling van de beroepsbevolking, waardoor het premievolume in de collectieve verzekeringen is teruggelopen. Voorts zijn kleine pensioenfondsen in toenemende mate samengevoegd of worden onder beheer gebracht bij een buitenlandse verzekeraar of vermogensbeheerder. Het resultaat van collectieve geld- en beleggingsverzekeringen is goed voor 39% van het totale resultaat van Leven, terwijl het premievolume van collectieve verzekeringen 35% bedraagt van het totaal premievolume van levensverzekeringen. In 23 waren collectieve geldverzekeringen slechts goed voor een kwart van het technisch resultaat. De bijdrage van collectieve geldverzekeringen aan het resultaat Leven is in 24 gestegen in vergelijking met 23. Verzekeraars vormen stille kracht in pensioenland In 23 is er bij verzekeraars voor 5,3 miljard euro aan premievolume in de tweede pijler (werknemerspensioenen) binnengekomen. Het gaat hierbij alleen om de rechtstreeks verzekerde werkgevers, dus exclusief de herverzekerde pensioenfondsen. In de tweede pijler gaat bij verzekeraars en pensioenfondsen in totaal ongeveer 2 miljard euro om. Het aandeel van verzekeraars bedraagt ongeveer 25% in de tweede pijler. In 23 zijn er ongeveer 9. werkgevers rechtstreeks bij verzekeraars verzekerd. Deze werkgevers hebben samen ruim 17. pensioenregelingen ondergebracht, waarvan 71% bestaat uit individuele C-polissen en 29% uit collectieve B-polissen. Het totale uitkeringsvolume in de tweede pijler bij verzekeraars bedroeg over 23 ruim 3 miljard euro. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 17

20 Figuur 7. Premievolume individueel en collectief leven (in miljarden euro s) en de voor inflatie gecorrigeerde groei (in procenten) ,1 8,8 8, ,6 16, ,8 15,8 16, premievolume collectief groei (inflatiegecorrigeerd) premievolume Individueel groei (inflatiegecorrigeerd) 3.3 Individuele levensverzekeringen Het bruto premievolume van individuele levensverzekeringen is, gecorrigeerd voor inflatie, met 2,6% gestegen. De stijging komt overeen met de stijging van de nieuwe individuele koopsommen. Het resultaat van individuele geld- en beleggingsverzekeringen is goed voor ongeveer 61% van het resultaat, terwijl het premievolume van individuele levensverzekeringen 65% bedraagt van het totaal premievolume van levensverzekeringen Nieuwe productie Vanaf het begin van de jaren negentig is de productie van nieuwe individuele levensverzekeringen sterk gegroeid. Het hoogtepunt werd in 2 bereikt toen levensverzekeraars voor 7,1 miljard euro aan nieuwe individuele levensverzekeringen wisten om te zetten. Daarna volgde een aantal jaren van sterke neergang van de nieuwe individuele levenproductie, zeker gezien de forse stijging van de inflatie in dezelfde periode. Deze daling van de nieuwe individuele productie hing samen met de komst van de Wet inkomstenbelasting 21 (o.a. afschaffen basisaftrek lijfrente en de reductie van het maximale jaarlijkse bedrag aan spaarloon tot 613 euro), teleurstellende beurs- en economische ontwikkelingen en de daling van de rentestand. In 24 is sprake geweest van een groei van 5% van het nieuwe individuele premievolume ten opzichte van 23. Deze toename komt geheel voor rekening van koopsommen. Terwijl in 1997 het aandeel van de koopsommen in de totale nieuwe individuele levenproductie nog 65% bedroeg, is dit inmiddels in 24 opgelopen tot 75%. De toename van de koopsomproductie in deze periode wordt veroorzaakt door de zeer sterke groei van de direct ingaande lijfrenten (DIL) in de nieuwe levenproductie. Terwijl de nieuwe individuele levenproductie tussen 1997 en 24 met 4% toenam, steeg de productie van DIL in dezelfde periode met maar liefst 133%. Deze sterke toename heeft grotendeels te maken met de expiratie van levensverzekeringen die voor de Brede Herwaardering van 1992 zijn afgesloten. Toen zijn premiebetalende polissen afgesloten met een looptijd van dikwijls 12 jaar, die nu expireren en worden omgezet in direct ingaande lijfrenten. Terwijl de nieuwe individuele productie licht is gestegen, is de kwaliteit van de nieuwe levenproductie in de afgelopen jaren juist sterk teruggelopen. Dit kan worden geïllustreerd aan de hand van de gestandaardiseerde nieuwe productie, gedefinieerd als de periodieke premie op jaarbasis plus 1% van de koopsomproductie. Uit figuur 8 blijkt dat in 24 wederom een lichte teruggang van het volume in termen van APE is waar te nemen. 18 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

21 Figuur 8. Nieuwe productie individuele levensverzekeringen naar wijze van premiebetaling en weergeven als gestandaardiseerde nieuwe productie (APE) (in miljarden euro s) 6 5,1 5,2 4,8 4,8 5, , 1,7 1,6 1,6 1, periodieke premies koopsommen Annualised Premium Equivalent (APE) Verder blijkt ook dat het aantal nieuwe individuele polissen gestaag terugloopt. In de afgelopen vier jaar is het aantal nieuwe individuele levensverzekeringen met bijna een half miljoen polissen teruggelopen tot 1,1 miljoen polissen in 24. Dit is het niveau van begin jaren negentig. De gemiddelde premie per polis is inmiddels gestegen van ongeveer 4.5 euro in 2 naar bijna 6.2 euro in Beleggingsverzekeringen In 24 bedraagt het aandeel beleggingsverzekeringen in de nieuwe individuele productie 24%. Dit is een lichte daling in vergelijking met 23. Het lijkt erop dat de sterke teruggang van het aantal beleggingsverzekeringen in de nieuwe productie nagenoeg tot stilstand is gekomen. Beleggingsverzekeringen werden in de tweede helft van de jaren 9 onder invloed van de beurshausse erg populair en bereikten het hoogtepunt in 1999 toen het aandeel beleggingsverzekeringen in de nieuwe productie 48% bedroeg. Figuur 9. Aandeel beleggingsverzekeringen in de nieuwe individuele productie aandeel beleggingsverzekeringen Uit figuur 9 blijkt duidelijk de daling sinds Vooral het aandeel beleggingsverzekeringen bij koopsommen is sterk teruggelopen. Het aandeel beleggingsverzekeringen bij koopsommen bedraagt 11% van de nieuwe productie en bij verzekeringen met een periodieke premiebetaling 67%. Het aandeel beleggingsverzekeringen in het totale individuele premievolume bedraagt ongeveer 34%. Nederland behoort hiermee tot de Europese middenmoot. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 19

22 Lijfrenten: oude wijn in nieuwe zakken Sinds 2 is het aandeel van direct ingaande lijfrenten (DIL) in de nieuwe individuele levenproductie sterk toegenomen, zowel in absoluut volume als in percentage van de totale nieuwe levenproductie. Zo bestond in 24 van de 6,8 miljard euro aan nieuwe individuele levensverzekeringen 3, miljard euro of 44% direct ingaande lijfrenten. Het aandeel DIL in de totale nieuwe individuele levenproductie bedroeg in 2 nog 31%. De productie van DIL die afkomstig is uit expirerende lijfrentekapitalen (uitgestelde lijfrenten) is voor de branche in wezen geen echte nieuwe productie, maar louter een verschuiving van kapitalen of het rondpompen van geld. DIL-productie die voortkomt uit gouden handdrukken, erfenissen en stakingswinst van zelfstandigen is wel werkelijk nieuwe productie. Om beter zicht te krijgen op de nieuwe levenproductie dient het totaal te worden gecorrigeerd voor de productie van DIL, die afkomstig is uit de expiratie van uitgestelde lijfrenten. Uit een in het voorjaar van 25 door het Centrum voor Verzekeringsstatistiek gehouden enquête onder levensverzekeraars blijkt dat in 24 naar schatting 1,9 miljard euro, het rondpompen van geld betrof. De werkelijke productie blijkt niet 6,8 miljard euro te bedragen, maar slechts 4,9 miljard euro. Uit figuur 1 blijkt dat de omvang van het rondpompeffect zich al een aantal jaren stabiel ontwikkelt. Mogelijkerwijs neemt het aandeel van het rondpompeffect de komende jaren toe, aangezien er met ingang van 25 forse beperkingen zijn gesteld aan de omvang van gouden handdrukken. Figuur 1. Omvang rondpompeffect (in miljarden euro s) werkelijke productie rondpompen 2 Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24

23 4 Schadeverzekeringen - Resultaat Schade is sterk gestegen - Premievolume Schade is met 4% gestegen - Betere risico-identificatie en daling aantal grote schaden leidt tot lagere schadelast - Herverzekeringsresultaat is gedaald - Daling aantal verkeersgewonden met 1% - Aantal grote branden met 35% afgenomen - Stijging reserveringen voor aansprakelijkheidsverzekeringen 4.1 Overzicht schademarkt Het premievolume bij schadeverzekeringen (exclusief alle zorgverzekeringen) is minder hard gestegen dan in voorgaande jaren. Het positieve resultaat in het voorgaande jaar, de hevige concurrentie evenals de aanscherping van het acceptatiebeleid lijken hieraan debet. Het totale premievolume in de schadebranche is in 24 met 4% gegroeid tot 1,8 miljard euro, maar met grote verschillen tussen de branches onderling. Zo is het premievolume in de branches Motorrijtuigen en Reis nauwelijks gegroeid, terwijl het premievolume bij Aansprakelijkheid en Rechtsbijstand procentueel fors is gestegen. Tabel 2. Premievolume en premieontwikkeling schadebranches Branche Mutatie miljard euro % Motorrijtuigen 4,4 4,3 3 Brand 3,2 3,1 3 Transport,6,5 5 Overige* 2,7 2,4 12 w.o. Aansprakelijkheid 1,,8 17 w.o. Reis,4,4 1 w.o. Rechtsbijstand,4,4 13 Totaal 1,8 1,3 4 * Tot de Overige verzekeringen behoren ook Krediet en borgtocht en Diverse geldelijke verliezen. Het resultaat na rente en na herverzekering van de schadebranche is gestegen van 3 naar 7% van de verdiende premie in 24. Aan de ene kant heeft dit te maken met de verbeterde risico-identificatie en een aanscherping van het acceptatiebeleid door verzekeraars, in verzekeringskringen ook wel back to basics genoemd, tegelijkertijd was 24 een goed schadejaar. Dat wil zeggen: er was minder vaak sprake van grote (brand)schaden, er was minder diefstal en het aantal verkeersslachtoffers daalde sterk. Gezien de historie lijkt het waarschijnlijk dat de opgaande lijn van het resultaat op dit moment de top van de varkenscyclus heeft bereikt. De netto combined ratio 5 van de schadeverzekeraars kwam met 96 voor het eerst sinds vijf jaar onder de 1. Dit wil zeggen dat de premie-inkomsten volstaan om de uitgaven te dekken, zonder dat daarbij sprake is van compenserende beleggingsopbrengsten. Vorig jaar bedroeg de netto combined ratio nog 12 (zie figuur 11). 5 De netto combined ratio is de verhouding tussen de geleden geschade, kosten en provisie tot de verdiende premie, exclusief herverzekering. Financieel jaarverslag verzekeringsbranche 24 21