Strafinrichting Oudenaarde

Transcriptie

1 Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Over de gevangenis De gevangenis van Oudenaarde werd voor het eerst in gebruik genomen in 1922 als arresthuis. Het betreft een traditionele Ducpétiaux-architectuur. De stervorm laat toe om vanuit een centraal punt de twee vleugels te overschouwen. Vandaag bevinden er zich mannelijke langgestrafte gedetineerden. > blz. 2 Organisatie van de hulp- en dienstverlening Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenis vanuit de Vlaamse Gemeenschap, is er nood aan goede samenwerkingsmodellen en organisatievormen. De link met de collega s van Justitie is hierbij van uitermate belang. > blz. 3 De hulp- en dienstverlening Er wordt een overzicht gegeven van het hulp- en dienstverleningsaanbod in Daarnaast gaan we dieper in op enkele (nieuwe) initiatieven, evenementen en bestaand aanbod. Tevens werpen we een blik op het beleidsproces dat gebeurde in aanloop van het actieplan. > blz. 4 Vooruitblik op 2014 Hier kijken we vooruit naar 2014 en maken we volop plannen voor de toekomst. > blz. 10 >>> > > > > > > Jaarverslag 2013

2 1. Over de gevangenis 1.1. Situering en historiek De strafinrichting van Oudenaarde is gebouwd rond 1919 als één van de laatste gevangenissen in het Ducpétiaux-systeem. Oorspronkelijke doelstelling van dit systeem was om morele verbetering via afzondering te bereiken. De gevangenis van Oudenaarde werd geopend in Regime 2 De gevangenis van Oudenaarde fungeerde in haar beginstadium ( ) als een arresthuis. In 1936 werd de gevangenis heropend en ze doet sindsdien dienst als strafhuis. De populatie bestaat uit mannelijke gedetineerden, waarvan hoofdzakelijk langgestraften. Daarnaast zijn ongeveer 20 cellen (1 sectie) voorbehouden voor beklaagden uit het arrondissement Oudenaarde. De beklaagden leven gescheiden van de veroordeelden maar kunnen ook aan het groepsaanbod deelnemen. heeft tweeledige classificatie. Eén criterium heeft betrekking op de strafmaat: gedetineerden zijn langgestraft indien zij veroordeeld worden voor meer dan 3 jaar. Anderzijds komen veel gedetineerden met een persoonlijkheidsproblematiek in Oudenaarde terecht. Er is een gesloten regime met s avonds één uur opendeurmoment op de sectie (niet voor beklaagden) Capaciteit en infrastructuur De strafinrichting is gebouwd in stervorm. Het is een relatief kleine gesloten inrichting. Er zijn 132 cellen waarvan de meeste mono-cellen. In de praktijk betekent dit dat de beklaagden per twee op cel leven in sectie 1. Op de andere secties leven veroordeelde gedetineerden alleen op cel. Daarnaast heeft de afdeling beperkte detentie plaats voor 10 gedetineerden. Op 10 april 2014 bevonden zich 157 gedetineerden in de gevangenis. 9 gedetineerden bevonden zich in de afdeling beperkte detentie. De gevangenis telt 3 verdiepingen die elk uit 2 afgesloten secties bestaan. Op ieder niveau bevindt er zich een controlecentrum met zicht op de 2 secties. Op de eerste sectie bevinden zich de beklaagden, op de andere secties (2 tot 6) bevinden zich de veroordeelden. De 4 de sectie is een transitsectie, hier krijgen de gedetineerden een tijdelijk verblijf in afwachting van hun overplaatsing naar een andere sectie. Strikt genomen dienen beklaagden en veroordeelden gescheiden te zitten, maar wegens overbevolking is dit niet altijd haalbaar.

3 2. Organisatie van de hulp- en dienstverlening Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenis vanuit de Vlaamse Gemeenschap, is er nood aan goede samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Het organigram wordt hieronder voorgesteld. In dit organigram zijn er verbindingen gemaakt met de overlegstructuur actief binnen Justitie en overlegmomenten van de Vlaamse Gemeenschap. In 2013 zijn hier geen noemenswaardige veranderingen in gekomen. Wel trachtten we in 2013 meer in te zetten op overlegmomenten waar de stem van de gedetineerden gehoord wordt, bv. door deelname aan het gedetineerdenoverlegorgaan en de werkgroep cultuur. 3

4 3. De hulp en dienstverlening 3.1. Aanbod in 2013 Onderwijs Beroepsopleiding Loodgieterij en Monteur Centrale Verwarming ICT Update Wiskunde Beroepsopleiding Technisch Tekenen AAV Engels Nederlands voor anderstaligen Mixed Media Google Sketchup Open Leercentrum Bedrijfsbeheer Welzijn en Gezondheid Individuele trajectbegeleiding JWW Slachtoffer in beeld Kinderbezoek Individuele therapie CGG Creatief met agressie CAP Projectgroep Touché SOS Nuchterheid Bezoekvrijwilligers Vorming Relaties Gespreksavond: een geslaagde terugkeer naar de maatschappij, getuigenis Jan Van Herp Omgaan met lastige situaties Yoga 4 Herstel Herstelbemiddeling Suggnomè Tewerkstelling Individueel aanbod detentieconsulent Assessment Velcro Culturele activiteiten Gitaarles Filmavonden Bibliotheek Jaarlijkse barbecue Lessen woord Harp- en poëzieconcert Debat Herman De Croo: de Europese crisis Vertellingen: Hilde Rogge Versieren bezoekzaal Gili Optredens Wenskaartjesdienst Toneelvoorstellingen Game Over Parol: Moving Dialogue Sport Fitness Zomerspelen Voetbaltraining Volleybaltraining Tafeltenniscompetitie Tafeltennistraining Ronde Op Rollen 2013 Gezelschapsspellennamiddag Wedstrijden buitenploegen (voetbal en volleybal) Conditietraining VTS-cursus fitnessinitiator

5 3.2. Onze partners 3.3. Aanbod onder de loep We brengen hieronder enkele hoogtepunten uit Per domein worden enkele initiatieven toegelicht, welke partners eraan meewerkten en wat de ervaringen zijn van deelnemende gedetineerden. 3 a. VTS-cursus fitnessinitiator Uit een bevraging naar de behoeften van de deelnemende gedetineerden aan het onderwijsproject in 2011 bleek de meerderheid interesse te hebben in sport en fitnessactiviteiten. Het werd een lange zoektocht naar een partner, want binnen het aanbod van de Centra Volwassenenonderwijs bestaat er geen sportaanbod. Na overleg met de sportfunctionaris van De Rode Antraciet bleek dat we in samenwerking met BLOSO en de Vlaamse Trainersschool (VTS) een aanbod binnen de gevangenis kon realiseren. De Vlaamse Trainersschool is een erkend opleidingscentrum voor alle sportkaderopleidingen in Vlaanderen. In juni 2013 startte de opleiding Initiator Individuele Fitness zoals die buiten wordt aangeboden door de VTS. Deze opleiding omvat een zware brok theorie en er diende gegoocheld te worden met termen als "persoonsgebonden risicofactoren", "analytisch en globale aanbiedingsvormen van bewegingsopdrachten". Om gedetineerden extra te ondersteunen bij het verwerken van de leerstof, werd een module leren leren ingericht. We gingen van start met 18 cursisten, waarvan er 13 het eindexamen aflegden. Van deze 13 gedetineerden mogen er zich nu 12 'Initiator Individuele Fitness" noemen. Een mooi slaagpercentage dus! Hiervoor werd er letterlijk en figuurlijk gezweet.

6 De hele opleiding was een mooie samenwerking tussen Justitie, Bloso en De Rode Antraciet. Dankzij het succes en het hoge niveau van de gedetineerden, zijn er veel vragen om ook het hoger niveau 'Instructeur B' te organiseren. Na evaluatie met alle actoren kunnen we in april 2014 van start gaan met de vervolgopleiding. Hopelijk kan er in het volgende jaarverslag een even positief verhaal gebracht worden! b. Wielerploeg Demarrage Wielrennen op de rollen 6 koersfietsen, 6 rolsystemen van Tacx, 6 softwarepakketten, 6 computers Gestart met 6 renners en 12 gedetineerden op de wachtlijst Lidmaatschap Wielerbond Vlaanderen sinds 27/09/ ste training op 5 september trainingen per week 7u training per week 4 c. Projectgroep vzw Touché Sinds januari 2013 zette vzw touché de eerste stappen in het werken met ervaringsdeskundigen. Mensen die in de gevangenis van Oudenaarde minstens 20 touché-sessies volgden en graag verder wilden werken, kregen het aanbod om in te stappen in een projectgr oep. Zij kregen de opdracht om een krachtenbox uit te werken, met de volgende ingrediënten: aan de hand van hun ervaringen in het omgaan met agressie en detentie; gericht op de toekomst; met en voor zichzelf, elkaar en anderen; met een link naar buiten; gebruik makend van hun talenten; en met een tastbaar resultaat (zie kader). Al snel kwamen ze op het idee om iets uit te werken dat in de eerste plaats voor jongeren van betekenis zou kunnen zijn. Film Werktitel Solutions for aggression Nic Balthazar, Alexander Van Waes & Hilde Van Mieghem maken samen met de deelnemers van de projectgroep filmmateriaal, in de vorm van interviews en gefilmde scènes die oplossingen voor agressie weergeven.

7 Partners Doel preventie van agressie aanbieden van didactisch materiaal aan professionelen visualiseren van oplossingen voor agressie een hoopvolle en constructieve boodschap bieden rond geweld en detentie herstelgerichte re-integratie van gedetineerden Nic Balthazar, Alexander Van Waes, Hilde Van Mieghem, de gevangenis van Oudenaarde, het Fonds Vinci, het Opleidingscentrum voor Penitentiair Personeel, Welzijnszorg en de FOD Justitie d. Trajectbegeleiding Justitieel Welzijnswerk Onthaal In 2013 hebben de trajectbegeleiders binnen de gevangenis van Oudenaarde 240 gedetineerden onthaald. Daarvan werd met 42 cliënten een integrale begeleiding opgestart. In totaal zijn er 1165 contacten met een gedetineerde geweest. We hebben ook 6 mensen buiten de gevangenis in nazorg gezien. aantal gesprekken binnen onthaal gedetineerden 2013 > % missing 35 15% 6 tot % 1 gesprek 48 21% 2 tot % 5 Het aantal onthaalgesprekken (d.w.z. cliënt heeft verschillende hulpvragen) varieert gemiddeld tussen de 2 à 5 gesprekken. Wanneer een integraal begeleidingstraject wordt opgestart (d.w.z., de begeleiding focust op één afgebakend doel/thema), zijn er in meer dan de helft van de gevallen meer dan 6 gesprekken. Een niet onbelangrijk detail dat we hier willen vernoemen is dat 4.5 % van de gedetineerden al dakloos was vooraleer ze in detentie kwamen. Onze belangrijkste doorverwijzer is de PSD. We hebben geen betrouwbare cijfergegevens over de verhouding beklaagdenveroordeelden. We weten wel dat er minstens 30 beklaagden zijn. 90 % van het onthaal gebeurde receptief. Wegens onderbezetting en het hebben van een wachtlijst is ons proactief onthaal heel beperkt. Hulpvraag Er is een grote variatie aan hulpvragen en problematieken. Graag zetten we in de verf dat er 30 hulpvragen gekomen zijn rond woonst of huisvesting, 25 rond verslaving of middelengebruik, 21 rond omgang met slachtoffers. Binnen de

8 relationele problemen waren er 57 vragen rond de partnerrelatie en 60 vragen rond opvoeding of gezin. 6 Samenwerkingspart ners We hebben verschillende partners waar we mee samenwerken. Belangrijke partners zijn huisvesting, bijzondere jeugdzorg, gevangenis, PSD, geestelijke gezondheidszorg, sociale dienst OCMW, drughulpverlening, onderwijs en advocatuur. Familiale detentiebegeleiding SEKSUALITEIT EN GEBOORTE; 1; 0% Problematieken onthaal gedetineerden 2013 RELATIONELE PROBLEMEN; 99; 17% PSYCHISCHE - PERSOONLIJKE PROBLEMEN; 139; 24% ADMINISTRATIEV E - JURIDISCHE PROBLEMEN; 162; 28% GEZONDHEIDSPR OBLEMEN; 7; 1% In 2013 hadden we in totaal 218 gesprekken binnen onze familiale Missings; 76; 13% TIJDSBESTEDING; 16; 3% MATERIELE - FINANCIELE PROBLEMEN; 53; 9% detentiebegeleiding. In totaal zagen we 28 cliënten binnen ons onthaal familiale detentiebegeleiding. In de helft van de dossiers gaat het over de partner. Binnen dit onthaal zijn er gemiddeld 5,5 gesprekken. Van de 28 onthaalde cliënten zijn ANDERE; 7; 1% SIGNALEN - KLACHTEN - ONVREDE; 19; 4% er 5 cliënten naar een langdurige begeleiding geëvolueerd. Binnen de begeleiding zijn er gemiddeld 10 gesprekken. Het eerste contact verloopt hoofdzakelijk telefonisch. PSD is een belangrijke verwijzer voor ons. Wanneer wij doorverwijzen is dit vaak naar de sociale dienst van het OCMW of advocatuur. De problematieken waarmee cliënten van de familiale detentiebegeleiding zich aanmelden zijn zeer divers. De hulpvragen zijn hoofdzakelijk te situeren rond drie pijlers: ten eerste administratieve, financiële en juridische problematieken. Ten tweede worden opvoedingsvragen en noden behandeld. Tenslotte komen vragen rond stress, draagkracht en verwerking aan bod. Binnen het onthaal van familiale detentiebegeleiding hebben wij verschillende vormen van geboden hulp. De belangrijkste zijn ondersteunen (24%), vraagverheldering (24%) en informatie geven (19%). Daarna hebben wij een belangrijke opdracht in oriënterend adviseren (10%), toeleiden (8%), sociaal administratieve hulp (6%), praktische dienstverlening (4%), bemiddelen (3%), belangen behartigen (1%) en verwijzen (1%)

9 e. Toneelvoorstellingen Game Over In de Strafinrichting van Oudenaarde worden er lessen woord ingericht. Gedurende deze lessen komen de deelnemers via improvisatie en associatief schrijven tot eigen creatieve stukken. Deze individuele stukken werden samengebracht in het verhaal Game Over. Het verhaal: Berten is een gedetineerde en zit al behoorlijk lang. Andy komt er nieuw bij. Andy had een rijkelijk leven tot hij op een spectaculaire manier opgepakt werd. Andy komt in een nieuwe wereld terecht waarin hij zijn weg moet zoeken (en een cel moet delen met Berten). In juni 2013 werden er 3 voorstellingen voor telkens 90 externen gebracht. De voorstellingen waren weken op voorhand uitverkocht. De reacties waren overweldigend en na de voorstellingen kwamen er mails en telefoons binnen met de vraag of de voorstelling herhaald zou worden. Al snel werd er beslist de voorstelling in november te herhalen. Ditmaal waren de data nog sneller volzet. De feedback van het publiek was hartverwarmend evenals de staande ovaties. Om dit te realiseren is er samengewerkt met Hugo Elebaut (regisseur en leraar woord), Hilde Rogge (gastactrice), stad Oudenaarde (bekendmaking en logistieke steun), CAW Zuid-Oost-Vlaanderen, Vlaamse Overheid afdeling Welzijn en Samenleving en de Strafinrichting van Oudenaarde. 7 f. Beroepsopleiding Technisch tekenen Het onderwijs in de gevangenis van Oudenaarde was aan vernieuwing toe. De vroegere opleidingen kantooradministratie en gegevensbeheer beantwoorden niet meer aan de verwachtingen van zowel de gedetineerden als van de arbeidsmarkt. In de lijst van de knelpuntberoepen is er sprake van 2500 vacatures voor technisch tekenaars. Het aanbieden van onderwijs dat inspeelt op vragen van de arbeidsmarkt is voor onze doelgroep aangewezen. Om die reden beslisten de onderwijspartners om een opleiding technisch tekenen in te richten. De reden waarom de meeste opleidingen die in de gevangenis worden aangeboden vooral praktijkopleidingen zijn is, omdat de gevangenispopulatie volgens de statistieken bestaat uit 80% mensen zonder diploma. Dit neemt niet weg dat er wel potentieel aanwezig is. De opleiding technisch tekenen situeert zich in het volwassenenonderwijs op TSO 3 niveau. De opleiding biedt dus een grotere intellectuele uitdaging. De volledige opleiding bestaat uit 1000 les- en stageuren.

10 De ervaring van onze partners (CVO, VDAB, Cevora, ) leert ons echter dat 300 lesuren een voldoende basis bieden om aan de slag te kunnen. De opleiding in de gevangenis van Oudenaarde bestaat uit 280 uren voor het schooljaar , voor het schooljaar worden er specialisatiemodules voorzien voor de optie uitvoerend CAD tekenaar Elektriciteit (400uur). Een stevig pakket! Misschien schuilen hier wel mogelijkheden in om tewerkstelling binnen de muren te realiseren... 8 g. Open bedrijvendag Geef ze een buitenkans! Werken met (ex-)gedetineerden. Dit was de slogan van de Open Bedrijvendag waaraan de gevangenis van Oudenaarde deelnam. Op zondag 6 oktober kregen wij meer dan 30 bedrijfsleiders en (sociale) partners uit de regio van Oudenaarde over de vloer. Zij werden uitgenodigd voor een rondleiding in de gevangenis met focus op de werkplaatsen en de praktijklokalen van de beroepsopleidingen technisch tekenen en loodgieterij. Nadien was er mogelijkheid tot netwerken. De doelstelling was tweevoudig: enerzijds het aantrekken van potentiële werkgevers uit de regio; hierbij werd ook het meso-niveau van CDRGA 1 betrokken. Anderzijds wilden we met dit initiatief de perceptie van tewerkstelling aan gedetineerden of ex-gedetineerden positief beïnvloeden bij werkgevers en partners door hen te laten kennismaken met tewerkstelling en onderwijs binnen de gevangenismuren. Daarbij werden ook belangrijke partners als VDAB, Groep Intro en de onderwijspartners betrokken. Tijdens het netwerkmoment kregen we meermaals positieve commentaren waaruit blijkt dat het voor velen onduidelijk is dat er dagelijks ingezet wordt op kwaliteitsvolle dagbesteding voor gedetineerden (o.a. onderwijs en tewerkstelling). Een geslaagd initiatief! h. Persconferentie gevangenisactie Bond Zonder Naam Bond Zonder Naam gaf in de strafinrichting van Oudenaarde het startschot van de tweejaarlijkse gevangenenactie door de persconferentie te organiseren in de 1 Centrale Dienst voor de Regie der GevangenisArbeid

11 polyvalente zaal. Dit keer ligt de focus op talent en werk. De initiatieven die BZN nam in dit kader zijn onder andere talentgesprekken tussen Luk Dewulf (Kessels&Smit) en enkele gedetineerden, het campagnebeeld de Cosmogolem geconcipieerd door kunstenaar Koen Vanmechelen en een bedrijfsbezoek in de strafinrichting. Meer interessante informatie is te vinden op i. Herstelfonds Getuigenis van een gedetineerde die werkte voor het Herstelfonds: Interviewer: Zou je nog terugkeren naar de plaats waar je tewerkgesteld werd? Direct. Ja, direct. Dat zijn vrienden, je kunt die mensen moeilijk vergeten hé. Die geven je een kans, die geloven in u en dan voel je je u ook, uhm, stukken beter. Wat meer mens te worden. Want wat zij van hieruit, ze kunnen hier in de gevangenis halen ze alleen maar de negatieve dingen boven, en niets positief.( ) Interviewer: Zijn er dingen waarvan je denkt: dat moet beter of dat moet anders of dat moeten ze toch weten? Ik vind dat mensen die erin slagen, verder moet begeleiden. Ik heb nu iets minder dan de helft van mijn schuld afbetaald met het Herstelfonds. Ik had liever gehad dat ik dat twee maanden kon doen, zo was mijn volledige schuld voor die burgerlijke partij afbetaald. Die van het containerpark zeiden dat zelf. Ik heb schulden, ik zou niets liever hebben dan dat ik twee jaar kan gaan werken om mijn schulden af te betalen. En na twee jaar ben ik einde straf en dan zijn mijn schulden afbetaald. Dan ben ik vrij van alles. Voor jou mag het eigenlijk nog meer zijn? Voor mij mag het perfect meer. Uiteindelijk, uw slachtoffers zijn ermee geholpen en je bent er zelf ook mee geholpen.( ) Voor u is alles goed gelopen? Ik heb zeer veel respect voor zo n diensten, dat dat nog bestaat. Want anders ben je maar aan uw lot overgelaten. De gevangenis is niet echt de juiste levensschool hoor Actieplan Het decreet betreffende de organisatie van de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden zorgt voor een wettelijke verankering van de bepalingen uit het vroegere Strategisch Plan. Het decreet gaf de aanzet voor de opmaak van een eerste actieplan voor de hulp- en dienstverlening in de strafinrichting, met een werkingsperiode van 2 jaar ( ). Met de partners werd een gezamenlijk beleidsplanningsproces opgestart met als doel een beleid op langere termijn uit te werken. Het proces resulteerde in een ambitieus en gedragen actieplan dat in december werd bekrachtigd door het beleidsteam. Het actieplan stippelt het pad uit dat we de volgende jaren willen bewandelen met alle partners in de hulp- en dienstverlening.

12 Dit decreet schrijft tevens de oprichting van een Beleidsteam en Coördinatieteam voor. Deze overlegorganen bestonden voorheen grotendeels met Echo+ en het Echo-overleg. Vooral het Beleidsteam werd geherstructureerd qua samenstelling en doelstellingen. 4. Vooruitblik op 2014 Eén van de grote uitdagingen in 2014 is de uitvoering en monitoring van het actieplan, waarin toch wel enkele ambitieuze doelstellingen staan. Zo trachten we een trefdag te organiseren met leden van de strafuitvoeringsrechtbank, om zo de kennis van elkaars werking te verbeteren. Ook denken we na over een aanbod rond budgetbegeleiding en wonen, door nieuwe partners als het OCMW en de Sociale Huisvestingsmaatschappij te betrekken. Daarnaast schrijft het uitvoeringsbesluit van het decreet voor om per lokale gevangenis een afsprakennota op te stellen. Deze afsprakennota verduidelijkt de onderlinge samenwerking binnen het coördinatieteam inzake praktische uitvoering van de hulp- en dienstverlening. De beleidscoördinator neemt hierin initiatief. 10 Een vooropgestelde doelstelling voor het onderwijs was om de in 2013 gestarte beroepsopleiding technisch tekenen te koppelen aan tewerkstelling. Concreet zou de eerste groep afgestudeerden ervaring opdoen door plannen te tekenen via AutoCad voor externe bedrijven. Zij worden dan tewerkgesteld als technisch tekenaar. Hiervoor worden momenteel partnerschappen afgesloten en wordt op zoek gegaan naar financiële middelen. In 2014 nemen we initiatief tot een herstelgericht project: Café Prison. De sociaal-cultureel werker van De Rode Antraciet ontwikkelt en organiseert dit project in samenspraak met de organisatieondersteuner, de beleidscoördinator en externe partners zoals Stad Oudenaarde en Vormingplus. Doel van dit project is om burgers uit Oudenaarde te laten kennismaken met detentie en strafuitvoering door een wandeling langs plaatsen in Oudenaarde die iets te maken hebben met de detentiecontext of strafuitvoering. Later kunnen deelnemers in gesprek gaan met slachtoffers, strafpleiters en gedetineerden. Tenslotte willen we het project Papa Vertelt structureel inbedden in het reguliere aanbod. Met dit project willen we gedetineerde vaders de kans geven een verhaal te vertellen dat hun kind thuis kan beluisteren via audio-cd. Dit project is een gezamenlijk initiatief tussen de bibliotheekconsulent en een vrijwilliger kinderbezoek. Om aan deze doelstelling te kunnen voldoen, dienen we op zoek te gaan naar een extra vrijwillige kracht die gedetineerde vaders begeleidt in het voorlezen. Voor meer informatie met betrekking tot de hulp- en dienstverlening in de strafinrichting van Oudenaarde, kunt u terecht bij Eleni De Roeck, beleidscoördinator, via eleni.deroeck@wvg.vlaanderen.be