Fries Jeugd en Alcoholbeleid 2011

Transcriptie

1 Iepen oer alkohol 1

2 Fries Jeugd en Alcoholbeleid groepsgesprekken met jongeren- Meningen en ervaringen van jongeren van 14 tot en met 18 jaar over maatregelen uit het minimumpakket van het Fries Jeugd en Alcoholbeleid Partoer CMO Fryslân Leeuwarden, mei 2011 Drs. Gabriella Pusztay, onderzoeker Dr. Anneke Jansma, onderzoeker Iepen oer alkohol

3 Inhoud 1 Inleiding Achtergrond onderzoek Doelstelling Opbouw rapport 2 2 Methode Werkwijze groepsgesprekken Samenstelling groepen Gespreksonderwerpen: de maatregelen uit het minimumpakket Beperkingen onderzoek 5 3 Resultaten Alcoholgebruik Communicatiecampagne Nuchtere Fries Aanbieden en borgen programma De Gezonde School en Genotmiddelen Aanbieden en borgen training 1 e lijnsfunctionarissen in de zorg Actuele APV met daarin o.a. regels voor alcoholgebruik op de openbare weg binnen de bebouwde kom Beleid formuleren t.a.v. hokken en keten Informeren burgers over alcoholbeleid gemeente Betrekken jongeren bij het formuleren en uitvoeren van gemeentelijk alcoholbeleid Aanbevelingen jongeren t.a.v. maatregelen uit het minimumpakket van het Fries Jeugd en Alcoholbeleid 13 4 Conclusies 15 Bronnen 17 Iepen oer alkohol

4 Iepen oer alkohol

5 1 Inleiding In de zomer van 2010 is door Partoer CMO Fryslân de implementatie van de maatregelen uit het minimumpakket van het Fries Jeugd en Alcoholbeleid in de Friese gemeenten geïnventariseerd. Inmiddels is het project Fries Jeugd en Alcoholbeleid volop in uitvoering. Maar wat vinden jongeren hier eigenlijk zelf van? Deze vraag staat centraal bij het laatste gedeelte van het onderzoek Jeugd en Alcohol. Beleidsmakers kunnen deze informatie meenemen in de evaluatie van de campagne en de maatregelen uit het minimumpakket. 1.1 Achtergrond onderzoek In mei 2008 is het convenant Fries Jeugd en Alcoholbeleid ondertekend door provincie Fryslân, de 31 Friese gemeenten, Politie Fryslân, GGD Fryslân, Verslavingszorg Noord Nederland, het Openbaar Ministerie en de Koninklijke Horeca Nederland 1. Gezamenlijk zetten zij zich in om uitvoering te geven aan het projectplan Fries Jeugd en Alcoholbeleid 2. Het doel van dit project is het bevorderen van gemeentelijk beleid gericht op het ontmoedigen van alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar en het bevorderen van verantwoord alcoholgebruik onder inwoners tot 24 jaar in Fryslân. In opdracht van provincie Fryslân evalueert Partoer CMO Fryslân de voortgang en resultaten van het projectplan. Het evaluatietraject is als volgt: 2009: nulmeting (afgerond) : tussenevaluatie (afgerond) : groepsgesprekken met jongeren (onderhavig rapport) 2012/2013: eindevaluatie 1.2 Doelstelling Bij een evaluatie is het van belang de doelgroep er zelf bij te betrekken. Kennen jongeren het Fries Jeugd en alcoholbeleid? Wat vinden ze ervan? Merken ze er wat van? Daarnaast is het voor beleidsmedewerkers van belang om te weten in hoeverre informatie terechtkomt bij jongeren en wat hun mening en ervaring is rondom het Fries Jeugd en Alcoholbeleid. 1 Provincie Fryslân (2008). Convenant Fries Jeugd en Alcoholbeleid. Leeuwarden: provincie Fryslân. 2 Provincie Fryslân (2008). Projectplan Fries jeugd en Alcoholbeleid. Leeuwarden: provincie Fryslân. 3 Partoer CMO Fryslân/GGD Fryslân. Nulmeting Jokhan, M, Strikwerda D. (2010) Fries Jeugd en Alcoholbeleid 2010 Tussenevaluatie. Iepen oer alkohol 1

6 Het doel van dit onderzoek is: Meningen en visies van jongeren verzamelen ten aanzien van de uitwerking van maatregelen uit het minimumpakket en de communicatiecampagne Nuchtere Fries 5, ten behoeve van het aanscherpen van beleid en het bijsturen in het geven van voorlichting en het betrekken van jongeren. De door Partoer CMO Fryslân gestelde vragen maken inzichtelijk wat jongeren vinden van de informatie die ze aangereikt krijgen, wat ze vinden van de regels die gesteld worden omtrent alcoholgebruik en of ze meer betrokkenheid vanuit jongeren wenselijk achten. De verkregen informatie kan een bijdrage leveren aan het laatste gedeelte van dit project: de eindevaluatie. 1.3 Opbouw rapport In hoofdstuk twee wordt de methode beschreven die is gebruikt voor dit onderzoek. Hoofdstuk drie beschrijft de resultaten. Allereerst wordt een beeld geschetst van het alcoholgebruik van de jongeren. Vervolgens worden de meningen, ervaringen, visies en gedachten van jongeren ten aanzien van de Nuchtere Fries en de maatregelen uit het minimumpakket weergegeven. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met aanbevelingen van de jongeren zelf ten aanzien van maatregelen uit het minimumpakket van het Fries Jeugd en Alcoholbeleid. In hoofdstuk vier volgen de conclusies van de groepsgesprekken. 5 Hierna: Nuchtere Fries genoemd. Iepen oer alkohol 2

7 2 Methode Er zijn vier groepsgesprekken gehouden met jongeren op scholen. De jongeren zijn onderscheiden naar leeftijd 12 t/m 15 jaar en 16 en 17 jaar: een verdeling van jongeren die volgens de wet nog geen alcohol mogen kopen en drinken (jonger dan 16 jaar) en jongeren die alleen zwakalcoholische drank mogen kopen en drinken (16 en 17 jaar). De te benaderen scholen zijn gekozen in overleg met provincie Fryslân. Eén van die scholen viel af, omdat deze school geen jongeren wilde werven en geen groepsgesprekken wilde organiseren. Derhalve is besloten om op één school twee groepsgesprekken te laten plaatsvinden met jongeren van verschillende leeftijden en opleidingsniveaus. In onderstaande tabel worden de deelnemende scholen weergegeven, samen met de leeftijdsgroep van de jongeren. Tabel 1: deelnemende scholen School Locatie Leeftijdsgroep CSG Bogerman Sneek 12 t/m 15 jaar 16 en 17 jaar Friesland College Leeuwarden 16 en 17 jaar 6 OSG Piter Jelles Leeuwarden 12 t/m 15 jaar 2.1 Werkwijze groepsgesprekken De anonimiteit van de jongeren werd gewaarborgd en de jongeren werd uitgelegd dat deze groepsgesprekken niet bedoeld zijn als voorlichting, maar om hun mening over het alcoholbeleid te achterhalen. Geen enkele mening werd veroordeeld. De groepsgesprekken waren hierdoor zeer open van karakter. De groepsgesprekken hadden allen dezelfde opbouw; met een Powerpointpresentatie ter verduidelijking van de maatregelen. Als eerste werd beleid aan de jongeren uitgelegd. Daarna werd telkens een gesprekspunt (maatregel) getoond waarna: 1. de jongeren gevraagd werd of ze weten wat dit is (is de maatregel bekend?) 2. de inhoud van de maatregel werd getoond en toegelicht 3. gevraagd werd of de jongeren (of hun vrienden) hier ervaring mee hebben 4. de jongeren gevraagd werd naar hun mening 5. gevraagd werd hoe dit eventueel anders zou kunnen. Tot slot werd de jongeren gevraagd of zij zelf nog aanbevelingen hadden rondom het alcoholbeleid. 6 Om organisatorische redenen namen aan dit groepsgesprek ook cursisten van 18 jaar deel Iepen oer alkohol 3

8 2.2 Samenstelling groepen In totaal hebben 29 jongeren van 14 tot en met 18 jaar (vijftien meisjes en veertien jongens) deelgenomen aan vier groepsgesprekken. Groep 1: datum 28 februari Vmbo. Zes jongeren van 14 tot en met 16 jaar (drie meisjes en drie jongens). Groep 2: datum 16 maart Vwo. Zeven jongeren van 16 en 17 jaar (vier meisjes en drie jongens). Groep 3: datum 21 maart Mbo. Acht jongeren van 16 tot en met 18 jaar 7 (vijf meisjes en drie jongens). Groep 4: datum 23 maart Vmbo. Acht jongeren van 14 en 15 jaar (vier meisjes en vier jongens). Tabel 2: jongeren naar woongemeente Gemeente Jongeren Súdwest Fryslân 10 Leeuwarden 9 Leeuwarderadeel 3 Achtkarspelen 1 Franekeradeel 1 Tytsjerksteradiel 1 Wieringen* 1 Heerenveen 1 Lemsterland 1 Gaasterlân-Sleat 1 Totaal 29 * 5 dagen per week woonachtig in Leeuwarden i.v.m. opleiding 2.3 Gespreksonderwerpen: de maatregelen uit het minimumpakket In het projectplan Jeugd en Alcohol is een aantal maatregelen geformuleerd om het alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar te ontmoedigen en verantwoord alcoholgebruik onder inwoners tot 24 jaar te bevorderen. Gemeenten wordt geadviseerd om in ieder geval zeven van de tien maatregelen uit het minimumpakket op te nemen in hun alcoholbeleid. Het minimumpakket bestaat uit de maatregelen in tabel 3. De vetgedrukte maatregelen in tabel 3 zijn besproken in de groepsgesprekken. De overige maatregelen zijn niet besproken, omdat de verwachting was dat de jongeren niet of nauwelijks met deze maatregelen in aanraking komen. 7 Vier meisjes waren 18 jaar. Iepen oer alkohol 4

9 Tabel 3: minimumpakket maatregelen Friese gemeenten Aanbieden en borgen programma De Gezonde School en Genotmiddelen Aanbieden en borgen Instructie Verantwoord Alcoholgebruik Aanbieden en borgen programma Alcoholvrij op Weg Aanbieden en borgen training 1 e lijnsfunctionarissen in de zorg Actuele APV met daarin o.a. regels voor alcoholgebruik op de openbare weg binnen de bebouwde kom Actueel vergunningenbeleid voor evenementen Beleid formuleren t.a.v. hokken en keten Intensiveren alcoholcontroles Informeren burgers over alcoholbeleid gemeente Betrekken jongeren bij het formuleren en uitvoeren van gemeentelijk alcoholbeleid Bron: Projectplan Fries Jeugd en Alcoholbeleid Toelichting niet-besproken maatregelen: De Instructie Verantwoord Alcoholgebruik wordt doorgaans niet aan jongeren gegeven, maar aan barvrijwilligers van paracommerciële instellingen. Alle gesproken jongeren waren jonger dan 18 jaar waardoor zij nog geen rijbewijs hadden. Zodoende valt ook de maatregel aanbieden en borgen programma Alcoholvrij op Weg af 8. Een actueel vergunningenbeleid voor evenementen richt zich op ondernemers en niet op jongeren. Er zijn geen alcoholcontroles specifiek gericht op jongeren. 2.4 Beperkingen onderzoek In dit rapport staan meningen, ervaringen en visies van jongeren ten aanzien van het Fries Jeugd en Alcoholbeleid centraal. Er is zoveel mogelijk rekening gehouden met een gelijke verdeling naar leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. Dit is in de praktijk echter lastig uitvoerbaar gebleken. Er is dan ook geen sprake van representativiteit bij dit onderzoek, zoals reeds aangegeven is in het onderzoeksvoorstel. Hierdoor zijn de verkregen resultaten uit dit onderzoek niet generaliseerbaar naar de gehele populatie jongeren in Fryslân. Wel biedt dit rapport een unieke inzage in de (be)leefwereld van jongeren rondom maatregelen uit het minimumpakket van het Fries Jeugd en Alcoholbeleid. Elk groepsgesprek duurde 45 minuten tot maximaal 1 uur. Vanwege de vele gesprekspunten in dit onderzoek is in een relatief korte periode erg veel besproken. 8 Tijdens een van de groepsgesprekken bleken wel jongeren van 18 jaar aanwezig te zijn. De maatregel aanbieden en borgen programma Alcoholvrij op Weg is vervolgens besproken met deze jongeren. Zij waren echter allen nog niet in bezit van hun rijbewijs en konden de vraag zodoende niet goed beantwoorden. Iepen oer alkohol 5

10 Positief was de mogelijkheid om in korte tijd veel beleidsmaatregelen te bespreken. Helaas was er vanwege tijdsdruk geen gelegenheid om de diepte in te gaan bij de gesprekspunten. De doorvraagmogelijkheden waren minimaal vanwege het risico dat overige beleidsmaatregelen niet meer aan bod zouden komen (door tijdsgebrek). Dit onderzoek gaat over de meningen en ervaringen van jongeren, maar niet over het daadwerkelijke effect van deze maatregelen op hun drinkgedrag. Aan de hand van de verkregen resultaten kunnen de Provincie en/of gemeenten de keuze maken om de maatregelen bij te stellen. Iepen oer alkohol 6

11 3 Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten weergegeven van de groepsgesprekken. Het is een directe weergave van de meningen, ervaringen en visies van de jongeren. Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van citaten van de jongeren ter verheldering. 3.1 Alcoholgebruik 93% van de jongeren die deelnamen aan de groepsgesprekken had wel eens alcohol gedronken. Twee meisjes (7%) hadden nog nooit alcohol gedronken, zij leverden minder input aan het groepsgesprek ten opzichte van de jongeren die wel alcohol dronken. De meeste jongeren drinken alleen in het weekend alcohol, op vrijdag en zaterdag. Ik drink alleen tijdens gelegenheden; ik ben geen alcoholist, maar ik heb veel gelegenheden. (jongen, 14) Waar jongeren alcohol drinken verschilt. Sommigen geven aan dat ze alleen alcohol drinken als ze op stap gaan of in een keet zijn. Anderen drinken thuis, op feestjes of bij vrienden ook alcohol. Ik drink alcohol als ik ga stappen. Of thuis. Als ik er zin in heb. Als de jongeren stappen dan doen ze dat in verschillende gemeenten: Súdwest Fryslân (vooral Sneek), Leeuwarden, Heerenveen, Groningen, Hoorn en Wieringen. Enkele jongeren vertellen dat ze ook wel eens naar evenementen gaan op diverse locaties in het land. 3.2 Communicatiecampagne Nuchtere Fries De communicatiecampagne Nuchtere Fries was het minst bekend onder de jongste leeftijdsgroep (14 en 15 jaar). In het ene groepsgesprek met jongeren van 14 en 15 jaar werd de Nuchtere Fries door één jongen herkend. Hij vertelde dat zijn school mee zou doen aan een wedstrijd om de lekkerste alcoholvrije cocktails te maken (Challenge Danny), maar die ging niet door om voor de jongen onbekende reden. In het andere groepsgesprek met jongeren van 14 en 15 jaar werd de Nuchtere Fries ook door één jongen herkend: hij was de Nuchtere Fries tegengekomen tijdens het stappen in discotheek Quatrebras. De Nuchtere Fries deelde shirtjes uit. Er waren enkele 16-/17-jarigen die de Nuchtere Fries kenden. Vooral het logo herkenden ze van een poster op school. De groep waarbij ook 18-jarigen deelnamen aan het gesprek was het meest bekend met de Nuchtere Fries. Daar waren jongeren aanwezig (tevens 17) die de Nuchtere Fries tegen waren gekomen op festivals (zoals Leip) waar t-shirts uit werden gedeeld na een nuchtere uitslag op een blaastest. Iepen oer alkohol 7

12 De oudste jongeren die het meest bekend waren met de Nuchtere Fries waren veelal positief over de aanpak: Ik vind het een leuke manier ; Ze doen er echt iets voor ; Ik vind het wel leuk, je kunt meteen zien hoeveel er nuchter zijn op zo n feest (na blaastest voor shirt). De vraag wat ze zouden veranderen aan de Nuchtere Fries vonden de jongeren lastig te beantwoorden. Ze waren veelal van mening dat alleen het uitdelen van t-shirts en water niet helpt om alcoholgebruik onder jongeren tegen te gaan. Je houdt het toch niet tegen, maar de Nuchtere Fries vind ik wel positief.alleen voor zo n shirt met opdruk laten jongeren de alcohol toch niet staan. Over het uitdelen van waterflesjes zei een jongen: Als je in een discotheek bent dan drink je geen water. Als je alcoholvrij wilt drinken, dan drink je cola ofzo. De jongeren adviseerden meer bekendheid aan de Nuchtere Fries te geven, bijvoorbeeld via Omrôp Fryslân. 3.3 Aanbieden en borgen programma De Gezonde School en Genotmiddelen De naam De Gezonde School en Genotmiddelen (DGSG) zegt de jongeren niets. Sommige jongeren herkennen het informatiemateriaal. Twee groepen hebben wel eens les gehad over alcohol op het voortgezet onderwijs en twee groepen hebben les gehad over alcohol op de basisschool 9. Dit werd veelal een te jonge leeftijd gevonden. Op de basisschool snapte ik er niet veel van en was het eigenlijk te vroeg voor voorlichting. In twee groepsgesprekken gaven de jongeren duidelijk aan dat ze erg veel informatie krijgen over de gevolgen van alcoholgebruik op jonge leeftijd. Meisje (15): Ik vind het op zich wel leuk als je het één keer hoort, maar niet 30 keer. Twee groepen (vwo en vmbo) gaven aan dat ze liever voorlichting zouden krijgen van een ervaringsdeskundige. Een persoonlijk verhaal van iemand die over zijn eigen ervaringen vertelt, dat maakt wel indruk. Een derde groep (vmbo) had voorlichting gehad van een ervaringsdeskundige. Vorig schooljaar kwam een ex-gedetineerde op school vertellen over zijn alcoholverslaving. Dit vonden de jongeren interessant. Je maakt het van een andere kant mee, het maakt meer indruk. Dezelfde jongeren hadden ook voorlichting gekregen van een gewoon iemand, dit beviel hun duidelijk minder. Ja, er kwam iemand langs, die vertelde dat onze hersenen kapot gaan, maar daar merk ik nog niks van. De jongeren gaven tot slot aan niks met de informatie van de voorlichting te hebben gedaan. Behalve een paar werkstukken geschreven. Wat moet ik met die informatie doen? Alcohol drinken is toch mijn keuze? 9 Onduidelijk of deze voorlichting in het kader was van DGSG. Iepen oer alkohol 8

13 3.4 Aanbieden en borgen training 1 e lijnsfunctionarissen in de zorg Geen van de jongeren heeft ooit meegemaakt dat een professional met hen in gesprek is gegaan over hun alcoholgebruik. De meeste jongeren zouden dit ongebruikelijk vinden: Ik zou me er ongemakkelijk bij voelen ; Dat zou ik raar vinden ; Het ligt eraan hoe goed ik de persoon ken die met mij over mijn alcoholgebruik in gesprek gaat. Als ik diegene voor het eerst zie dan is het te privé. De jongeren vinden dit over het algemeen wel een goede maatregel bij problematisch alcoholgebruik. Stel er is wel wat aan de hand, dan is het beter dat er iemand naar vraagt, dan dat er niemand aandacht aan besteedt. Ik vind het wel goed dat mensen leren hoe ze dan met je om moeten gaan, hoe ze met je moeten praten. 3.5 Actuele APV met daarin o.a. regels voor alcoholgebruik op de openbare weg binnen de bebouwde kom In alle groepsgesprekken was het de jongeren bekend dat je geen alcohol op straat mag drinken. Het verbod op het bij zich hebben van een aangebroken verpakking was niet iedereen bekend. Opvallend waren de negatieve reacties op deze maatregel in alle groepsgesprekken. Enkele reacties: Ik vind het nergens op slaan dat ik een boete kan krijgen als ik op straat sta met een open bierflesje ; Stom ; Ik vind het vervelend dat ik geen biertje mag drinken in de Prinsentuin. Een jongen (17, vwo) beargumenteert zijn onvrede met deze maatregel als volgt: Er wordt wel gezegd dat alcohol een algemeen geaccepteerd genotsmiddel is, dan vind ik ook dat je het op straat mag drinken. De meeste jongeren hebben wel eens wat gemerkt van deze maatregel (handhaving). Ze weten dat er boetes worden gegeven bij overtreding. Twee jongeren vertellen over vrienden die hiervoor een boete hebben gekregen. Drie jongeren hebben zelf een boete gekregen, waarvan twee jongens (17) voor het drinken van alcohol op straat en een meisje (15) voor zowel drinken op straat als voor het bij zich hebben van een aangebroken fles alcohol en openbare dronkenschap. De jongeren die wel eens op straat drinken trekken zich niks van deze maatregel aan. Als ze buiten willen drinken dan doen ze dat toch wel. Indien ze politie tegenkomen rennen ze hard weg. Of verstoppen ze de alcohol onder hun kleding/ in hun tas. Jongen (17, vwo): Als ik naar een feestje ga of zo, dan drink ik altijd alcohol op de fiets, dat vind ik heel gewoon. Jongen (14, vmbo): Ik krijg toch ook al boetes voor fietsen zonder licht. Iepen oer alkohol 9

14 3.6 Beleid formuleren t.a.v. hokken en keten Alle jongeren wisten wat een hok of een keet is en de meesten zijn er ook wel eens geweest. Er bleken minder jongeren van de Leeuwarder scholen een hok/keet te hebben bezocht dan de jongeren van de Sneker scholen. Er worden verschillende keten bezocht en in sommige is alcoholverstrekking onder betaling, in andere neemt iedereen zijn eigen drank mee. Vaak werd benoemd dat een vriendengroep van dezelfde leeftijd samenkomt in een keet. In andere gevallen is de leeftijd juist divers: van 12 tot en met 25 jaar. Eén jongen had een eigen keet in zijn tuin: Mijn ouders hebben liever niet dat ik binnen zit te drinken met vrienden. Daarom heb ik de keet gekregen in de tuin. Iedereen neemt zijn eigen bier mee zodat we het bier van mijn ouders niet opdrinken. Er passen ongeveer zeven mensen in zijn bouwvakkerskeet, de bezoekers zijn tussen de 13 en 21 jaar. Deze keet komt overeen met een huiskamerkeet 10 en is toegestaan binnen de huidige wet- en regelgeving. Sommige keten zijn caravans, meestal achter in een tuin. Een jongen (14) vertelt over een keet op een bedrijventerrein van iemand zijn vader: Wij nemen zelf alcohol mee. Er wordt nog geen alcohol geschonken, dat mag pas als die jongen 15 is. In een andere soortgelijke keet koopt de vader de alcohol in en verkoopt de zoon dit. In meerdere groepen werd verteld over een jeugdhonk waar jongerenwerkers aanwezig zijn en tevens alcohol wordt geschonken. Een jongen (15) vertelt over een keet die gevestigd is in een pand en opgericht is door een jongerenwerker. Je mag niet binnen roken en er hangen brandblussers, maar je mag onder toezicht van de jongerenwerkerwel alcohol drinken. Een andere jongen vertelt over een keet die gevestigd is in een huis, de eigenaren kopen de drank en stoppen het in een koelkast. Verschillende mensen staan achter de bar (verkoop alcohol). De laatstgenoemde keet lijkt een (semi)commerciële keet. Dit type keet is niet toegestaan binnen de huidige wet- en regelgeving 11. De meerderheid van de jongeren vindt het logisch dat er richtlijnen zijn voor keten. Een jongen (17) vertelde over zijn broer die een keet had en een cursus heeft gevolgd waardoor de keet mocht blijven. 12 De aanwezige regels binnen de hokken/keten zijn echter veelal gericht op het meebetalen aan of het halen van de drank (bijvoorbeeld de 16-jarige haalt alcohol voor iedereen in de keet). 10 Smit, M. (2010). De aanpak van hokken en keten. Een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Secondant (3/4). p Idem. 12 Deze jongen woont in de voormalige gemeente Wymbritseradiel. Hier konden jongeren die keten bezochten in 2010 de Instructie Verantwoord Alcoholgebruik (IVA) gratis volgen. Bij jeugdhonken is het volgens de Dranken Horecawet verplicht dat er minimaal twee personen in het bezit zijn van een IVA certificaat. Wymbritseradiel heeft keten ook verplicht om aan deze eis te voldoen. Iepen oer alkohol 10

15 De leeftijdsgrens (16 jaar) wordt niet gehandhaafd in de hokken/keten. Naleving van deze leeftijdsgrens is volgens de jongeren ook niet mogelijk in een keet. De jongeren van 16 en 17 halen alcohol waar ook de jongeren onder de 16 jaar van meedrinken. De jongen met zijn eigen keet in de tuin vertelt: Ik laat niet iemand jonger dan 12 naar binnen, maar wel eens iemand van 13. Ik houd ze niet tegen als ze een biertje willen drinken. Wel wordt geluidsoverlast zoveel mogelijk beperkt en zijn in sommige hokken/keten brandblussers aanwezig. Er komt amper iemand controleren op naleving van de richtlijnen in de keten. Ze kunnen wel richtlijnen opstellen, maar als ze toch nooit controleren heeft het geen zin. Soms komt een ouder even kijken in de keet. Een jongen (14) gaf aan dat Dorpsbelang wel eens langskomt in hun keet om te kijken of alles netjes is. Andere jongeren vertelden over een keet die afgebrand is. Oorzaak was kerstversiering die vlam vatte door een sigaret. Na die tijd was er wel controle. Volgens een jongen (vwo, 17) is het probleem bij hokken en keten dat er te jonge kinderen komen en dat daarop niet gecontroleerd wordt door de keethouder en/of door de gemeente/politie. Meisje: Ik ken wel kids van 14 en die drinken daar ook gewoon. Dát is vooral het probleem: er zijn geen leeftijdsgrenzen bij de keten: iedereen wordt toegelaten. Tegelijkertijd komt in de groepen naar voren dat sluiten van hokken en keten niet het antwoord is. Als keten worden gesloten komen er toch wel weer nieuwe. Dat is niet tegen te houden. Jongeren zoeken wel weer een andere plek om te drinken. 3.7 Informeren burgers over alcoholbeleid gemeente De meeste jongeren wisten niet dat de gemeente burgers informeert over hun alcoholbeleid. Wel waren twee jongeren bekend met een gemeentelijke brievenactie rondom alcoholgebruik 13. Een meisje vertelt over haar ouders die met oud en nieuw een brief hebben gekregen over niet voor je 16 e drinken. Een jongen vertelde ook over een dergelijke brief. Meisje (15): We hebben wel eens een boekje thuis gekregen over drugs en alcohol. Maar dat ging meteen de prullenbak in. Ze kunnen hun geld beter uitgeven aan iets anders, want door die informatieboekjes gaan jongeren juist meer drinken. Dan denken ze: ja spannend! 13 Half december 2009 stuurden gemeenten Dantumadiel, Franekeradeel, Gaasterlân-Sleat, Heerenveen, Leeuwarderadeel, Lemsterland, Leeuwarden, Skarsterlân, Sneek, Terschelling en Wûnseradiel een voorlichtende brief aan ouders over het alcoholgebruik van hun kinderen (Partoer CMO Fryslân/GGD Fryslân, 2010). Iepen oer alkohol 11

16 De overige 27 jongeren waren niet bekend met deze maatregel. Deze maatregel ontving ook negatieve reacties: Ik vind niet dat ik geïnformeerd moet worden over drank ; Zonde van het geld. Ouders werden veel genoemd bij deze maatregel: Ouders spelen de grootste rol, meer dan de gemeente. Als ouders alcoholgebruik al toestaan bij 13 jaar valt daar toch niet veel aan te doen. De jongeren uitten wel hun zorg dat met deze maatregel de ouders bereikt worden die alcoholgebruik op jonge leeftijd niet toestaan. Maar de gemeente moet juist de ouders bereiken die hun kinderen al wel op zeer jonge leeftijd alcohol laten drinken. 3.8 Betrekken jongeren bij het formuleren en uitvoeren van gemeentelijk alcoholbeleid De meeste jongeren waren er niet van op de hoogte dat de gemeente jongeren ook wil betrekken bij het formuleren en uitvoeren van gemeentelijk alcoholbeleid. Er waren drie jongeren die een PvdA-debat hebben bijgewoond 14. Sommige jongeren hebben eens een enquête ingevuld op school 15. Eén meisje was bekend met jongerenraden. Alle jongeren waren echter positief over deze maatregel. Ze vinden het goed dat de gemeente naar jongeren luistert: Het werkt beter om jongeren erbij te betrekken want die weten ook hoe het nu is en wat er nu gebeurt ; Het is wel de doelgroep waar dit beleid over gaat, die kun je er dan het beste bij betrekken. Kanttekening die de jongeren bij deze volgens hun goede maatregel plaatsen is dat de gemeente wel met jongeren dient te spreken die zelf ook alcohol drinken en niet met jongeren die niet drinken. Jongeren die niet drinken denken anders over alcohol dan jongeren die wel drinken. Het betreft jongeren die drinken dus dan moet de gemeente juist met hen praten. 14 In november 2010 was er door de PvdA Súdwest Fryslân een thema-avond georganiseerd: Jongeren en alcohol in café Neighbours in Sneek. 15 Mogelijk verwijzen de jongeren hier naar het gezondheidsonderzoek jeugd van GGD Fryslân (Go Jeugd), laatste keer afgenomen in Iepen oer alkohol 12

17 3.9 Aanbevelingen van de jongeren t.a.v. maatregelen uit het minimumpakket van het Fries Jeugd en Alcoholbeleid Voorlichting laten geven over alcoholgebruik door mensen die echt de gevolgen van alcohol hebben ondervonden: ex-alcoholisten. Ze moeten jeugd betrekken bij beslissingen. Wat vinden de jongeren, wat vinden zij belangrijk? Ze moeten écht overleggen met de jeugd. Ook met de jongere kinderen praten; leeftijd overgang lagere school naar middelbare school. Er moet iets leuks geopend worden voor jongeren onder de 16, waar ze niet mogen drinken. Het is voor deze leeftijdsgroep vervelend dat er geen plek is waar ze elkaar kunnen ontmoeten. Vanaf 16 jaar kan je naar de discotheek. Voorkomen in plaats van aanpakken. Meer voorlichting geven, maar beginnen bij de ouders. Je kan beter bij het begin, op vroege leeftijd, ingrijpen dan als iemand al is begonnen met alcohol drinken. De 16-jarigen moeten op school gestimuleerd worden om geen drank te halen voor mensen onder de 16. Je moet ervoor zorgen dat de 16-jarigen niet meer drank halen voor de 13-/14-/15-jarigen. Bijvoorbeeld door een boete te geven aan jongeren boven de 16 die drank halen voor jongeren onder de 16. Dat houdt ze wel tegen om drank te halen voor jongeren onder de 16. Strengere controles in uitgaansgelegenheden. Jongeren onder de 16 jaar kunnen gewoon een discotheek of kroeg binnenkomen en alcohol drinken. Ook bij festivals meer controleren. Op festivals wordt wel met 16+bandjes 16 gewerkt maar dat werkt niet. Er zijn veel manieren om dit te omzeilen. Zoals door je bandje aan een jonger iemand te geven en zelf weer een nieuwe te halen. Daarnaast ook strengere controle op leeftijdsgrenzen in supermarkten hanteren. Beperken van alcoholreclame, net zoals met tabak. Kratten bier in de bonus, zou niet meer mogen. 16 Polsbandje op basis van je ID, alcohol is alleen verkrijgbaar met een dergelijk bandje. Iepen oer alkohol 13

18 Meer controle op de leeftijdsgrens. Bij ingang en binnen bij het verkrijgen van alcohol. Iemand jonger dan 18 mag geen sterke drank drinken maar hier is geen controle op in de kroeg. Ze moeten niet alleen in grote uitgaansgelegenheden controleren, maar ook in kleine. Het gebeurt te vaak dat oudere jongeren drank halen voor jongere kinderen. Als ze alcoholgebruik onder de 16 naar beneden willen halen, moeten ze daar wat aan doen. Alcohol moet je niet zo heel erg verbieden, daarmee wordt het een aantrekkelijke verboden vrucht. Je moet andere drankjes (fris) ook interessant maken. Ik denk dat er minder geld moet worden uitgegeven aan voorlichting over alcohol. De jongeren luisteren toch niet en krijgen al veel voorlichting. Ze kunnen beter geld investeren in dingen die echt nodig zijn. Bijvoorbeeld meer politie op straat, beter controleren in kleinere dorpen. Geld besparen op die boekjes. Je kunt het geld beter investeren in leuke onderkomens voor jongeren zodat ze niet op straat hangen. Een soort discotheek waar je rond kunt hangen en waar geen alcohol wordt geschonken aan jongeren onder de 16. Vind wel dat er een plek moet zijn voor jongeren om te hangen, dan hangen jongeren ook minder op straat. Er hoeft geen alcohol worden geschonken, ik vermaak me ook wel met chocomel. Iepen oer alkohol 14

19 4 Conclusies In dit afsluitende hoofdstuk worden de meest opvallende resultaten per maatregel uit het minimumpakket besproken. Bij de interpretatie van deze conclusies dient men rekening te houden met het feit dat de onderzoeksresultaten niet representatief zijn. De verkregen resultaten uit dit onderzoek zijn daarmee niet generaliseerbaar naar de gehele populatie jongeren in Fryslân. De communicatiecampagne Nuchtere Fries bleek niet erg bekend onder de jongste leeftijdsgroep. De jongeren die wel bekend waren met de Nuchtere Fries vonden de aanpak leuk, maar waren van mening dat de Nuchtere Fries meer bekendheid zou moeten krijgen. De Gezonde School en Genotmiddelen werd niet direct herkend door de jongeren. Maar de jongeren hebben allemaal wel voorlichting gehad over alcoholgebruik, hetzij op de basisschool, hetzij op het voortgezet onderwijs. Een veelgehoorde wens van de jongeren is voorlichting van een ervaringsdeskundige. De jongeren hadden geen ervaring met de maatregel: aanbieden en borgen training 1 e lijnsfunctionarissen in de zorg. De meeste jongeren zouden het ongebruikelijk vinden als een professional met ze in gesprek zou gaan over hun alcoholgebruik. Maar ze vonden dit wel een goede maatregel ter signalering van problematisch alcoholgebruik. De meeste jongeren waren bekend met de maatregel actuele APV met daarin o.a. regels voor alcoholgebruik op de openbare weg binnen de bebouwde kom. De jongeren vonden het niet leuk dat ze geen alcohol op straat mogen drinken. Veelal kenden de jongeren iemand in hun omgeving die wel eens een boete had gekregen voor overtreding van deze maatregel. Enkele jongeren hadden zelf een boete gekregen. Toch trekken de jongeren zich niks aan van deze maatregel. Ze hebben allerlei ideeën om de politie te slim af te zijn in dergelijke situaties. Opvallend is dat meerdere jongeren in hun aanbevelingen aangaven dat ze meer controle door de politie willen. Het langst besproken onderwerp tijdens de groepsgesprekken is beleid formuleren t.a.v. hokken en keten. Elke jongere wist wat een hok/keet is. Eén jongen had een keet in zijn tuin. De jongeren bezoeken verschillende soorten keten. In sommige keten wordt betaald voor alcohol, in andere neemt iedereen zelf alcohol mee. In de keten wordt de leeftijdgrens (16 jaar) niet nageleefd. Met uitzondering van een paar jongerenwerkers en een enkele ouder die komt kijken is er geen toezicht. De jongeren geven aan dat voor Iepen oer alkohol 15

20 een effectief alcoholbeleid strengere handhaving nodig is bij deze maatregel met name gericht op het naleven van de leeftijdgrens (16 jaar) 17. Daarbij werd ook genoemd dat er voorzieningen gefaciliteerd moeten worden voor jongeren onder de 16 jaar. Zoals een discotheek of andere ontmoetingsplek. De meeste jongeren wisten niet dat de gemeente burgers informeert over het alcoholbeleid. De meeste jongeren vonden het onnodig dat de gemeente de jongeren informeert over alcoholgebruik. Wel vonden meerdere jongeren het belangrijk dat ouders hierover geïnformeerd worden, maar dan wel de ouders die hun kinderen al vroeg alcohol laten drinken. Tot slot wisten de meeste jongeren ook niet dat gemeenten jongeren betrekken bij het formuleren en uitvoeren van het gemeentelijk alcoholbeleid, maar de jongeren zijn hier wel positief over. Door jongeren hierbij te betrekken weet de gemeente wat er speelt onder de doelgroep waarvoor dit beleid is. De gemeente moet dan wel in gesprek gaan met jongeren die alcohol drinken. 17 Uit onderzoek van het Trimbos-instituut bleek ook dat de helft van de ondervraagde jongeren verwachtte dat een strengere handhaving van leeftijdscontroles in uitgaansgelegenheden veel tot heel veel invloed kan hebben op het alcoholgebruik van jongeren (Planije e.a., 2007). Iepen oer alkohol 16

21 Bronnen Jokhan, M., Strikwerda, D. (2010). Fries Jeugd en Alcoholbeleid 2010 Tussenevaluatie. Partoer CMO Fryslân/GGD Fryslân (2010). Nulmeting Planije, M., Smit, E., Eeckhout van den, S., Verdurmen, J. (2007). Opvattingen van jongeren over alcoholgebruik door leeftijdgenoten en effectiviteit van maatregelen. Utrecht: Trimbos-instituut. Provincie Fryslân (2008). Convenant Fries Jeugd en Alcoholbeleid. Leeuwarden: provincie Fryslân. Provincie Fryslân (2008). Projectplan Fries Jeugd en Alcoholbeleid. Leeuwarden: provincie Fryslân. Smit, M. (2010). De aanpak van hokken en keten. Een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Secondant (3/4). p /GP/AJ/ Iepen oer alkohol 17

22 Iepen oer alkohol 18

23 Iepen oer alkohol 19

24 Iepen oer alkohol 20