microscopische anatomie nier

Transcriptie

1 microscopische anatomie nier Jaap van der Wal - Rogier Trompert EIGENDOM VAN DE CAPACITEITSGROEP ANATOMIE/EMBRYOLOGIE FACULTEIT DER GENEESKUNDE UNIVERSITEIT MAASTRICHT

2 Lichtmicroscopische kenmerken van de nierbuisjes benaming aspect op dwarsdoorsnede tubulus renalis proximalis dun deel lis van Henle tubulus renalis distalis ductus colligens ductus papillaris (Bellini) diameter epitheelcellen vrij oppervlak celgrenzen celkernen cytoplasma overige kenmerken μ kubisch flauw golvend; hoge borstelzoom met LM niet te zien rond, aan basis; donker kleurend sterke basale streping (vooral in begin) μ zeer sterk afgeplat scherp begrensd; onregelmatig door uitpuilen kernen niet duidelijk lensvormig helder diameter lumen niet sterk verschillend van dat van proximale tubulus μ iets lager dan in proximale tubulus scherp begrensd; geen borstelzoom iets duidelijker dan bij proximale tubulus bol tot ovaal, iets meer aan lumen gelegen matig donker kleurend sterk ontwikkelde, laag gelegen streping μ kubisch geheel glad duidelijk bolvormig helder leeg aspect cellen μ cilindrisch glad zeer duidelijk bolvormig zeer helder als boven

3 3 NIER 1, RAT, HE-kleuring Cortex (schors) en Medulla (merg) pyelum (bekken) Aandachtspunten pag 06 De rat heeft een monopapillaire nier in tegenstelling tot de mens waar de nier uit meerdere lobben bestaat, dus meerdere papillen heeft. G In de area cribrosa van de nierpapil d.i. het topje van de mergpyramide (in dit geval niet in de afgebeelde coupes voorkomend) monden de verzamelbuizen als ductus papillaris uit. In de wanden van de calyx is glad spierweefsel waar te nemen. Het kelkensysteem is met overgangsepitheel bekleed. 5 F pag 06 pag 06 E D pag pag 05 2 C 4 14 B pag 04 pag 04 A cortex (schors) HE-kleuring 50 x

4 4 NIER 1, RAT, HE-kleuring 17 HE-kleuring 100 x 17 A Cortex met corpuscula renis (lichaampjes van Malpighi) B met met 33

5 5 NIER 1, RAT, HE-kleuring HE-kleuring 100 x C Mergstraal arteriole proximale en distale tubuli renales capillair D proximale en distale tubuli renales

6 6 NIER 1, RAT, HE-kleuring HE-kleuring 100 x E medulla (merg), basis nierpyramide (proximaal) HE-kleuring 100 x F medulla (merg), punt nierpyramide (distaal) HE-kleuring 100 x G medulla (merg), punt nierpyramide (distaal)

7 7 NIER 1, RAT, HE-kleuring spierlaag 13 vetcellen HE-kleuring 100 x spierlaag 13 nierpapil (area cribrosa), calyxwand spierlaag 13 vetcellen spierlaag 13 nierpapil (area cribrosa), calyxwand detail

8 8

9 9 NIER 2, MENS, HE-kleuring Cortex met mergstraal en proximale medulla (merg) pyelum (bekken) Aandachtspunten In dit preparaat is voornamelijk de schors in verschillende richtingen getroffen. Aan de buitenrand (onder in de afbeelding rechts is het nierkapsel herkenbaar. Naast glomeruli (op diverse manieren aangesneden) zijn bijna alle typen nierbuis (als onderdeel van het nefron) te onderscheiden. De zogenaamde dunne delen van de lissen van Henle zijn zelden te zien in een microscopisch preparaat, omdat de dunne wand vaak wordt dichtgedrukt als inhoud ontbreekt. 5 E pag 13 pag 12 pag 11 2 pag 10 4 pag 10 A D B C cortex (schors) HE-kleuring 50 x

10 10 NIER 2, MENS, HE-kleuring HE-kleuring 100 x A diverse corpuscula renis 17 corpusculum met vaatpool aangesneden corpusculum met urinepool aangesneden B corpusculum met vaatpool aangesneden (macula densa)

11 11 NIER 2, MENS, HE-kleuring Twee glomeruli C 25/26 HE-kleuring 400 x HE-kleuring 400 x details van corpuscula (elders in het preparaat) 25/26 19 HE-kleuring 400 x

12 12 NIER 2, MENS, HE-kleuring mergstraal 17 HE-kleuring 50 x D HE-kleuring 100 x 31 31

13 13 NIER 2, MENS, HE-kleuring * medulla (merg) met clusters van vasa recta ( ) * * HE-kleuring 50 x E HE-kleuring 400 x 31 details van diverse soorten nierbuisjes HE-kleuring 400 x 28 31

14 14

15 NIER 3, RAT, Alkalische fosfatase-kleuring cortex (schors) en medulla (merg) pyelum (bekken) 15 Aandachtspunten Dit preparaat leent zich bij uitstek om proximale tubuli te identificeren. Voor de epiteelcellen van deze buisjes is namenlijk een zone met microvilli karakteristiek. Deze zone ( borstelzoom ) kleurt met deze kleuring lichtblauw. Celkernen kleuren rood aan. De proximale tubuli komen perifeer (onder in de afbeelding rechts) in de schors méér voor dan dieper in de schors. 5 pag 16 B 2 pag 16 A cortex (schors) Alkalische fosfatase-kleuring 50 x

16 16 NIER 3, RAT, Alkalische fosfatase-kleuring cortex (schors) met glomeruli, proximale en distale tubuli Alkalische fosfatase-kleuring 200 x 17 A cortex (schors) met glomerulus (deels), proximale en distale tubuli Alkalische fosfatase-kleuring 400 x merg, zónder proximale tubuli Alkalische fosfatase-kleuring 200 x B

17 17 NIER 4, MENS, Toluidineblauw-kluering Aandachtspunten Toluïdineblauw-kleuring 50 x Het epitheel van een proximale tubulus kleurt hier donkerder dan dat van een distale tubulus. Erytrocyten kleuren donkerblauw; vasa recta zijn daardoor goed herkenbaar. medulla (schors) Toluïdineblauw-kleuring 200 x prox. 34 diverse soorten tubuli 34 Toluïdineblauw-kleuring 200 x

18 18 NIER 4, MENS, Toluidineblauw-kluering cortex (schors) met corpuscula (lichaampjes van Malpighi) Toluïdineblauw-kleuring 50 x Toluïdineblauw-kleuring 200 x cortex (schors) met corpuscula (lichaampjes van Malpighi) details glomeruli Toluïdineblauw-kleuring 200 x

19 LEGENDA MICROSCOPISCHE ANATOMIE NIER 1. capsula fibrosa fibrous capsule 2. cortex (schors) cortex 3. nierlobje (lobulus/lobuli) lobule 4. mergstraal medullary ray 5. medulla (merg) medulla 6. mergpyramide renal pyramid 7. mergpapil (papilla renalis) renal papilla 8. area cribrosa lamina cribrosa 9. columna renalis (nierzuil van Bertini) renal column 10. kelk-bekken-systeem 11. pyelum (bekken)(pelvis renalis) renal pelvis 12. calyx (nierkelk) (minor, major) (minor, major) calyx 13. overgangsepitheel transitional epithelium 14. a./v. interlobularis interlobular artery/vein 15. a./v. arcuata arcuate artery/vein 16. a./v. interlobaris interlobular artery nefron 17. lichaampje van Malpighi (corpusculum renis) renal corpuscle 18. glomerulus glomerulus 19. ruimte van Bowman Bowman s space 20. kapsel van Bowman Bowman s capsule 21. parietaal blad parietal layer 22. visceraal blad visceral layer 23. vasculaire pool vascular pole 24. urinaire pool urinary pole 25. vas (arteriola) afferens afferent arteriola 26. vas (arteriola) efferens efferent arteriola 27. iuxtaglomerulair apparaat juxtaglomerular apparatus 28. vas rectum (vasa recta) vasa recta. tubulus renalis proximalis proximal (convoluted) tubule 30. borstelzoom brush border 31. lis van Henle loop of Henle (dunne afdalende deel), (thin descending limb) (dunne opstijgende deel) (thin asecending limb) (dikke opstijgende deel) (thick ascending limb). tubulus renalis distalis distal (convoluted) tubule 33. macula densa macula densa 34. ductus colligens (verzamelbuis), mondt uit in: collecting duct 35. ductus papillaris, mondt uit in calyx papillary duct

20 verklaring van de iconen Bloedvaten, verzamelbuizen en andere buisvormige structuren kunnen in een (microscopische) coupe op verschillende manieren zijn aangesneden. Hiernaast zie je een aantal veel voorkomende varianten. Deze maatbalk staat in iedere foto en representeert een feitelijke afstand van 1 mm Dit schema van het lichaampje van Malpighi met glomerulus vind je als verklarend plaatje naast enkele foto s in deze atlas. Door middel van een glasplaat wordt het snijvlak van de coupe aangegeven.

21 HANDLEIDING DE NIER J.C. van der Wal - F. Thors - H. Rensema - R. Trompert Capaciteitsgroep Anatomie / Embryologie Universiteit Maastricht

22 1 DE NIER LEGENDA (1 t/m 35) Indien een nummer in deze legenda ontbreekt, gaat het om een niet in dit model afgebeelde microscopische structuur. Zie daarvoor: LEGENDA MICROSCOPISCHE ANATOMIE NIER. a b c nier (ren) nierlob(ben) (lobus/lobi) niersegment(en) 2 cortex (schors) 3 nierlobje (lobulus/lobuli) 4 mergstraal 5 medulla (merg) 6 mergpyramide 7 mergpapil (papilla renalis) 8 area cribrosa 9 columna renalis (nierzuil van Bertini) 11 pyelum (bekken)(pelvis renalis) 12a calyx major (calyces majores) grote nierkelk 12b calyx minor (calyces minores) kleine nierkelk 14 a./v. interlobularis 15 a./v. arcuata 16 a./v. interlobaris 16a a./v. segmentalis 16b a./v. renalis d nefron 17 lichaampje van Malpighi (corpulum renis) 18 glomerulus 19 ruimte van Bowman 20 kapsel van Bowman 21 parietaal blad 22 viseraal blad 23 vasculaire pool 24 urinaire pool 25 vas (arteriola) afferens 26 vas (arteriola) efferens 27 iuxtaglomerulair apparaat 28 vas rectum tubulus renalis proximalis a tubulus contortus I (proximale convoluut) b tubulus rectus (pars recta) 31 lis van Henle 31a dunne afdalende deel 31b dikke opstijgende deel tubulus renalis distalis = tubulus contortus II (distale covoluut) 33 macula densa 34 ductus colligens 35 ductus papillaris a d 17

23 DE NIER 1 RECHTER NIER - CORONAAL DOORSNEDE 14 3 d 15 b 16 16a 12a 16b 12b a b 7 9 6

24 DE NIER 2 NEFRON 20 a a b 14 31b a 34 35

25 DE NIER 3 LICHAAMPJE VAN MALPIGHI vasculaire pool (23) urinaire pool (24)

26 DE NIER 4 vasculaire niereenheden Op basis van de arteriële bloedvoorziening worden niersegmenten onderscheiden. Dat zijn vasculaire niereenheden, klinisch zich bijvoorbeeld manifesterend in de vorm en omvang van een nierinfarct Afb. a. De segmenten van de nier. Ventraal aanzicht (links) en dorsaal aanzicht (rechts). X: segment waarvan in afbeelding b. de marges worden aangegeven. x X Afb. b. Vascularisatie van de nier = marges van segment X (arterie x) Inzet: 'waterscheiding' tussen aangrenzende aa. interlobares B