Lumbricus terrestris

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Lumbricus terrestris"

Transcriptie

1 KAGM - NGVM F.Van Campen Mei 2018 Lumbricus terrestris De regenworm onder de microscoop 1

2 Systematiek Ongewervelde dieren (invertebrata) Metazoa (meercelligen) Stam Ringwormen of gelede wormen (Annelida) Klas 1: Borstelarme ringwormen (Oligochaeta) vb. regenworm Klas 2: Borstelwormen (Polychaeta) vb. zeepier Klas 3: Bloedzuigers (Hirudinea) 2

3 Prepareertechniek Ontlasten van de worm (zand!) In glas met vochtige linnen doek Na 3 tot 4 dagen is de worm leeg 3

4 Prepareertechniek Doden van de worm In 10 % ethanol/water oplossing Dat duurt enkele minuten; de worm trekt weinig samen Versnijden van de worm Gebeurt best onder de stereomicroscoop met een scalpel Maak eerst een schema Tel dan de segmenten (zie ook later) 4

5 Prepareertechniek Regenworm: plaatsaanduiding van de genomen coupes Vanaf hier ongeveer dezelfde structuur Dwarse coupes: Langse coupes:

6 Prepareertechniek Fixeren van de versneden stukjes (klein, snelle indringing) In Bouin oplossing (pikrinezuur-formol-azijnzuur) Formol 4 % is wellicht ook bruikbaar Gedurende u Daarna conserveren in ethanol 70 % 6

7 Prepareertechniek Snijden Dikte van de coupes: 8µm Strekken en opkleven: oplossing van Haupt (gelatine) Kleuring Mallory (zuurfuchsine fosformolybdeenzuur Mallory) Legende: epitheel, spierweefsel: roze tot rood bindweefsel: blauw borstels (chitine): geel 7

8 Prepareertechniek: snijden Enkele coupes op sledemicrotoom Seriële coupes op rotatiemicrotoom 8

9 Anatomie van de regenworm Blokje 1(langs) Blokje 2 (langs) Blokje 3 (dwars) Blokje 4 (dwars) 9 Blokje 5.1 (dwars) Blokje 5.2 (langs) en 5.3 anus

10 Anatomie: huid en spieren op dwarsdoorsnede 10 Cuticula Epidermis Kringspieren Bindweefsel (blauw) Overlangse spieren, dwars gesneden

11 Anatomie: kop en voortplantingsorganen

12 Kop, overlangs Farynx (zuigslokdarm) Prostomium (lipje) Mond Dissepiment (septum) segment 12

13 Voortplanting Regenwormen zijn tweeslachtig (hermafrodiet) Er zijn testes, zaadblaasjes en ovaria zadel Spermatozoïden uitwisseling via segm.15 naar segm. 9 en 10. (zaadontvangers) Wormen terug vaneen Slijmring ontstaat t.h.v. zadel 13 zadel Ring schuift op, neemt eicellen (segm.14) en spermatozoïden (segm. 9 en 10) mee De slijmring met bevruchte eicellen (cocon) wordt afgeschoven via de kop Uit de cocon komen 1 of 2 regenwormen

14 Voortplantingsorganen slokdarm ovarium eitje 14

15 Anatomie: voortplantingsorganen Zaadblaasjes met spermatozoïden slokdarm Infectie met protozoën (Monocystis sporen), te zien in de zaadblaasjes (vergroting 400x) 15

16 Zadel klierrijke laag: tussen epidermis en kringspieren (slijmafscheiding; cocon) 16

17 Spijsverteringssysteem kringspierlaag langse spieren dorsaal bloedvat darmplooi coeloom darmlumen chloragogeencellen Nefridie ventraal bloedvat zenuwstreng subneuraal bloedvat 17

18 Spijsverteringssysteem detail darm en darmplooi chloragogeencellen darmepitheel met vermoedelijk microvilli kring- en lengtespieren 18

19 Darm langs cuticula en epidermis bloedvat dissepiment segment darm langs chloragogeen bloedvat anus 19

20 Transportsysteem zenuwstreng, ventraal bloedvat en subneuraal bloedvat dorsaal bloedvat, met aftakking 20

21 Verloop bloedvaten (seriële coupes) 21

22 Zenuwstelsel reuzenzenuwvezels zenuwstreng met grote neuronen 22

23 Uitscheidingssysteem nefridie nefridie; vermoedelijk trechtervormige ruimte in tussenschot 23

24 Afwerking van de paraffinecoupes Coupezijde objectglas markeren!! Deparaffineren: wasbenzine of xyleen, minstens 5 min. Hydrateren: isopropanol 2 min (eventueel in een tweede flesje 1 min herhalen) Ethanol 70 % 2 min Demin water 2 min Mallory kleuring: zuurfuchsine* 3 min fosformolybdeenzuur* 5 min mallory* 2 min *: na elke stap voorzichtig spoelen (= onderdompelen) in demin water. Differentiëren in ethanol 70 % totdat rood en blauw duidelijk onderscheiden worden (loep!). Dat differentiëren is een kwestie van 1 tot 2 minuten, meestal niet langer. Verder ontwateren: isopropanol 1 ste maal 1 min Isopropanol 2 de maal 2 min Insluiten met euparal 24

25 25 Dank je wel voor jullie aandacht!

26 Referenties W.Deconinck, De ongewervelde dieren, 1972, De Sikkel M.Bossier et al, Moderne Dierkunde II, 1972, Van In R.Buchsbaum, De ongewervelde dieren dl. 2, 1969, Aula W.H.Freeman & B.Bracegirdle, Invertebrate Structure, 1977, Heinemann educational books K.Fiedler/J.Lieder, Mikroskopische Anatomie der Wirbellosen, 1994, G.Fischer Verlag Kükenthal Matthes, Zoologische Praktikum, 1953, G.Fischer Verlag Wikipedia 26

Practicum 1: Bacteriën en schimmels in de bodem.

Practicum 1: Bacteriën en schimmels in de bodem. Mens en milieu. Het leven in een bodem. Dit practicum bestaat uit 4 onderdelen: 1. Bacteriën en schimmels in de bodem. 2. Bodemdiertjes. Rol van deze beestjes in de kringloop van de stof. Dit moet verbonden

Nadere informatie

Biologie: E-practicum 2

Biologie: E-practicum 2 Biologie: E-practicum 2 1. Inleiding Inleiding De evolutieve oorsprong van de meercellige dieren situeert zich bij ééncellige kolonievormende protozoa. Als heterotrofe organismen, beschikten deze protozoa

Nadere informatie

Zenuwcellen met Nissl-substantie

Zenuwcellen met Nissl-substantie Zenuwcellen met Nissl-substantie Download deze pagina als.pdf, klik hier Bronvermelding: 1 Theorie: Junqueira L.C. en Carneiro J. (2004, tiende druk), Functionele histologie, Maarssen. Uitgeverij Elsevier.

Nadere informatie

Uitwendige bestraling bij prostaatkanker

Uitwendige bestraling bij prostaatkanker Uitwendige bestraling bij prostaatkanker In deze folder leest u meer over radiotherapie (bestraling) bij de behandeling van prostaatkanker. Deze informatie ontvangt u als aanvulling op de algemene informatie

Nadere informatie

Biodiversiteit: bouwplannen

Biodiversiteit: bouwplannen Computer Ondersteund Onderwijs Biodiversiteit: bouwplannen Hand-out behorende bij de COO-module versie 5 januari 2011 Afstammingsboom 1. Er zijn in het dierenrijk ongeveer 35 fyla te onderscheiden. Wat

Nadere informatie

Inleiding. Wanneer? Heel veel plezier. De biologie sectie van t Hooghe Landt Medewerkers van Het Groene Huis. Ochtend programma: 1 e t/m 4 e uur

Inleiding. Wanneer? Heel veel plezier. De biologie sectie van t Hooghe Landt Medewerkers van Het Groene Huis. Ochtend programma: 1 e t/m 4 e uur Inleiding Dit opdrachtenboekje is gemaakt door de biologie sectie van t Hooghe Landt en het Centrum voor Natuur en Milieueducatie in Het Groene Huis. Wij wensen je veel plezier met het maken van de opdrachten

Nadere informatie

DE ZEEMUIS. DE ZEEMUIS A phrodite aculeata L. H e t lin k er dier ligt o p de rug. Aphrodite acueata L. door Bob Entrop

DE ZEEMUIS. DE ZEEMUIS A phrodite aculeata L. H e t lin k er dier ligt o p de rug. Aphrodite acueata L. door Bob Entrop DE ZEEMUIS A phrodite aculeata L. H e t lin k er dier ligt o p de rug. DE ZEEMUIS Aphrodite acueata L. door Bob Entrop De zeemuis behoort niet zoals misschien zijn naam doet vermoeden tot de zoogdieren,

Nadere informatie

BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING

BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING Wat gaan we doen De bodem Bodemleven Voorstellen van verschillende groepen Wat doen deze beestjes in de bodem Goede bodemkwaliteit Regenwormen Petra van Vliet Blgg - Oosterbeek

Nadere informatie

Maatschap Gynaecologie. (sub)totaalruptuur

Maatschap Gynaecologie. (sub)totaalruptuur Maatschap Gynaecologie (sub)totaalruptuur Algemeen Tijdens de bevalling is er een totaalruptuur of een subtotaal ruptuur ontstaan. Deze folder geeft u informatie over wat een (sub)totaalruptuur is en wat

Nadere informatie

Weefsel uitnemen en fixeren

Weefsel uitnemen en fixeren Weefsel uitnemen en fixeren Inleiding In tegenstelling tot plantenweefsel is het snijden van dierlijk weefsel veel lastiger. Dierlijke weefsels laten zich niet zo eenvoudig snijden. Het materiaal is te

Nadere informatie

4,8. Werkstuk door een scholier 2194 woorden 20 februari keer beoordeeld. Ongewervelde dieren. Inhoud:

4,8. Werkstuk door een scholier 2194 woorden 20 februari keer beoordeeld. Ongewervelde dieren. Inhoud: Werkstuk door een scholier 2194 woorden 20 februari 2000 4,8 346 keer beoordeeld Vak Biologie Ongewervelde dieren Inhoud: Wormen Stekelhuidigen Geleedpotigen Sponzen Weekdieren Holtedieren Bronnen: Internet

Nadere informatie

7. Het gebit De bouw van het gebit Tanden en kiezen noem je gebitselementen. kroon. wortel

7. Het gebit De bouw van het gebit Tanden en kiezen noem je gebitselementen. kroon. wortel Samenvatting biologie voeding en vertering 5tm9 5 eerlijk zullen we alles delen Ondervoeding Vooral in ontwikkelingslanden Oorzaken - Doordat er geen voedsel is - Doordat ze niet genoeg voedsel kunnen

Nadere informatie

Wormen. Zorg voor uzelf 12

Wormen. Zorg voor uzelf 12 Wormen Zorg voor uzelf 12 Wormen Bah, wat vies! is vaak de eerste reactie als er in ontlasting kleine, bewegende witte wormpjes te zien zijn. Of bijvoorbeeld een dikke ronde worm. Vooral gezinnen met kinderen

Nadere informatie

WAT ZIJN WORMEN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN APOTHEEK.NL

WAT ZIJN WORMEN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN APOTHEEK.NL WORMEN WAT ZIJN WORMEN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN APOTHEEK.NL WORMEN Bah, wat vies! Dit is vaak de eerste reactie als er in ontlasting

Nadere informatie

Patineren http://www.hubcoonen.nl/bronswiki/van%20was%20naar%20brons/2-1-formules.html "Formules voor Messing, Brons en Koper" 01. Licht tot donker Bruin 02. Bruin naar zwart 03. Zwart bruin 04. Florentijns

Nadere informatie

Histologische Techniek (deel 1)

Histologische Techniek (deel 1) Histologische Techniek (deel 1) Het doel van dit document is om aan te tonen dat het met betrekkelijk eenvoudige middelen mogelijk is dierlijk weefsel te prepareren. Alle gegevens, zoals tijdsduren, zijn

Nadere informatie

Glasmessen maken met de LKB 7800 knifemaker

Glasmessen maken met de LKB 7800 knifemaker Glasmessen maken met de LKB 7800 knifemaker Download deze pagina als.pdf, klik hier Inleiding: Glasmessen worden gebruikt om ultradunne coupes voor de elektronenmicroscopie maar ook semi dunne coupes voor

Nadere informatie

Spermatogonese in testis van een muis

Spermatogonese in testis van een muis Spermatogonese in testis van een muis Download deze pagina als.pdf, klik hier Bronvermelding: 1 Theorie: Junqueira L.C. en Carneiro J. (2004, tiende druk), Functionele histologie, Maarssen. Uitgeverij

Nadere informatie

WORMEN WAT ZIJN WORMEN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN APOTHEEK.

WORMEN WAT ZIJN WORMEN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN APOTHEEK. WORMEN WAT ZIJN WORMEN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN APOTHEEK.NL WORMEN Bah, wat vies! Dit is vaak de eerste reactie als er in ontlasting

Nadere informatie

Wormen VRAAG OVER UW MEDICIJNEN?

Wormen VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? 400043 Wormen_400043 Wormen 02-07-15 15:40 Pagina 6 Wormen WAT ZIJN WORMEN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN

Nadere informatie

Voortplanting. Examen VMBO-GL en TL. biologie CSE GL en TL. Bij dit examen hoort een bijlage.

Voortplanting. Examen VMBO-GL en TL. biologie CSE GL en TL. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen VMBO-GL en TL Voortplanting biologie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 36 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat

Nadere informatie

Snijpracticum Pijlinktvis

Snijpracticum Pijlinktvis Snijpracticum Pijlinktvis Voedselvergaring, Vertering & Groei Deze practicumhandleiding is gemaakt door Henk-Jan Hoving, post-doc onderzoeker bij GEOMAR in Kiel (Duitsland) en Deniz Haydar, vakdidacticus

Nadere informatie

Dieren Inhoud. 1. Vereenvoudige indeling van het dierenrijk. Cursus Natuurgids

Dieren Inhoud. 1. Vereenvoudige indeling van het dierenrijk. Cursus Natuurgids Inhoud Dieren 1 1. Vereenvoudigde indeling dierenrijk 3. Gewervelden Cursus Natuurgids Dieren 1 Cursus Natuurgids 2 1. Vereenvoudige indeling van het dierenrijk 1. Indeling dierenrijk Indeling in stammen

Nadere informatie

Dieren 1. Cursus Natuurgids

Dieren 1. Cursus Natuurgids Dieren 1 Cursus Natuurgids Inhoud 1. Vereenvoudigde indeling dierenrijk 2. Ongewervelden 3. Gewervelden Dieren 1 Cursus Natuurgids 2 1. Vereenvoudige indeling van het dierenrijk Dieren 1 Cursus Natuurgids

Nadere informatie

Het rijk van de dieren

Het rijk van de dieren BASISSTOF 6 1 vwo gymnasium Het rijk van de dieren thema 4 Ordening opdracht 20 Beantwoord de volgende vragen. 1 Heeft een cel van de zuidelijke boommiereneter (zie afbeelding 33) een celkern? En een celwand?

Nadere informatie

INFOFICHE. HOEK 1: Lichaamssymmetrie. Zie kijkwijzer

INFOFICHE. HOEK 1: Lichaamssymmetrie. Zie kijkwijzer INFOFICHE HOEK 1: Lichaamssymmetrie LICHAAMSSYMMETRIE Wanneer je een organisme in twee gelijke helften kunt verdelen, spreken we van lichaamssymmetrie. De twee lichaamshelften zijn elkaar spiegelbeeld.

Nadere informatie

Vul het schema in. Gebruik hierbij: + (voordeel), (nadeel), 0 (geen voor- en geen nadeel).

Vul het schema in. Gebruik hierbij: + (voordeel), (nadeel), 0 (geen voor- en geen nadeel). 1. Samenleven Afb. 1 Ossenpikker op de kop van een buffel. In de basisstoffen heb je geleerd dat de verschillende populaties in een ecosysteem op veel manieren met elkaar te maken hebben. Ze leven immers

Nadere informatie

Spijsverteringsstelsel. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/88213

Spijsverteringsstelsel. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/88213 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 december 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/88213 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs

Nadere informatie

Systematiek in planten- en dierenrijk

Systematiek in planten- en dierenrijk Systematiek in planten- en dierenrijk Om de grote diversiteit in organismen te overzien zijn ze door de mens in groepen verdeeld. Hierbij is gekeken naar: morfologie. Dit zijn uiterlijke kenmerken anatomie.

Nadere informatie

Rectale endoechografie

Rectale endoechografie Rectale endoechografie Reanimatie In principe worden alle patiënten in ons ziekenhuis gereanimeerd, tenzij u met uw arts die het onderzoek heeft aangevraagd, heeft besproken dat u dat niet wilt. Als u

Nadere informatie

2,7. Samenvatting door Niels 1791 woorden 6 december keer beoordeeld. Biologie voor jou

2,7. Samenvatting door Niels 1791 woorden 6 december keer beoordeeld. Biologie voor jou Samenvatting door Niels 1791 woorden 6 december 2017 2,7 3 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou BIO Hoofdstuk 2 voeding en vertering samenvatting/opdrachten paragraaf 1 bouwstof! Voedingsmiddelen

Nadere informatie

1 Cellen en weefsels Basisbegrippen Cellen Weefsels Nog enkele basisbegrippen Afsluiting 35

1 Cellen en weefsels Basisbegrippen Cellen Weefsels Nog enkele basisbegrippen Afsluiting 35 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Cellen en weefsels 9 1.1 Basisbegrippen 9 1.2 Cellen 11 1.3 Weefsels 23 1.4 Nog enkele basisbegrippen 31 1.5 Afsluiting 35 2 Skelet en spieren 36 2.1 Het bewegingsapparaat:

Nadere informatie

Proefexamen ANATOMIE EN FYSIOLOGIE

Proefexamen ANATOMIE EN FYSIOLOGIE Proefexamen ANATOMIE EN FYSIOLOGIE Deelexamen In dit proefexamen worden over de volgende onderwerpen vragen gesteld: zenuwstelsel hormoonstelsel zintuigen geslachtsorganen Beschikbare tijd: 45 minuten

Nadere informatie

Op avontuur in de natuur (najaar) veldwerk groep 4,5,6

Op avontuur in de natuur (najaar) veldwerk groep 4,5,6 Op avontuur in de natuur (najaar) veldwerk groep 4,5,6 Inhoud: omschrijving blz. 2 achtergrondinformatie blz. 3 lessuggesties blz. 4 1.1 regenwormhotel blz. 4 1.2 regenwormonderzoek blz. 4 werkblad regenworm

Nadere informatie

Schimmelinfectie van de huid ("ringworm," dermatofytose) bij honden en katten

Schimmelinfectie van de huid (ringworm, dermatofytose) bij honden en katten Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Dermatofytose is de medische term voor een schimmelinfectie van de oppervlakkige laag van de huid, nagels of haren. De infecties

Nadere informatie

STAM VAN DE SPONSEN (Porifera)

STAM VAN DE SPONSEN (Porifera) STAM VAN DE SPONSEN (Porifera) Voorkomen: Sponsen leven uitsluitend in het water, hoofdzakelijk in zee. Ze leiden een vastzittend bestaan. Ze zijn opgebouwd uit een groot aantal cellen die in een netwerk

Nadere informatie

Rectale endoechografie

Rectale endoechografie Rectale endoechografie Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Reanimatie In principe worden alle patiënten in ons ziekenhuis gereanimeerd, tenzij u met uw arts die het onderzoek

Nadere informatie

PRAKTISCH WORMEN BIJ DE HOND

PRAKTISCH WORMEN BIJ DE HOND l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH WORMEN BIJ DE HOND over houden van huisdieren Honden kunnen last hebben van wormen. Deze leven in het lichaam

Nadere informatie

DE DIKKE DARM DE DIKKE DARM

DE DIKKE DARM DE DIKKE DARM DE DIKKE DARM DE DIKKE DARM Om te begrijpen wat dikkedarmkanker is, wordt eerst het spijsverteringsstelsel en de werking van de spijsvertering uitgelegd. Om te begrijpen wat dikkedarmkanker is, wordt eerst

Nadere informatie

Skelet en bewegen vmbo-kgt34

Skelet en bewegen vmbo-kgt34 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 23 december 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/63319 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Drukmeting van de anus en endeldarm (anorectale manometrie)

Drukmeting van de anus en endeldarm (anorectale manometrie) ENDOSCOPIE Drukmeting van de anus en endeldarm (anorectale manometrie) ONDERZOEK Drukmeting van de anus en endeldarm (anorectale manometrie) Binnenkort krijgt u een onderzoek, waarbij de druk in uw endeldarm

Nadere informatie

CT-colonografie na de coloscopie

CT-colonografie na de coloscopie Radiologie CT-colonografie na de coloscopie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl RAD041 / CT-colonografie na de coloscopie / 03-10-2016 2 CT-colonografie

Nadere informatie

DEZE TAAK BESTAAT UIT 40 ITEMS. WEEFSELS EN ORGANEN. Bij de plant komen verschillende typen weefsels voor.

DEZE TAAK BESTAAT UIT 40 ITEMS. WEEFSELS EN ORGANEN. Bij de plant komen verschillende typen weefsels voor. DEZE TAAK BESTAAT UIT 0 ITEMS. TENZIJ ANDERS AANGEGEVEN, GAAT HET STEEDS OVER GEZONDE ORGANISMEN EN NORMALE OMSTANDIGHEDEN. WEEFSELS EN ORGANEN Bij de plant komen verschillende typen weefsels voor. Uit

Nadere informatie

Samenvatting Biologie 1-1 tot 1-3

Samenvatting Biologie 1-1 tot 1-3 Samenvatting Biologie 1-1 tot 1-3 Samenvatting door K. 1464 woorden 10 december 2012 5,6 11 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 8.1 Het werkt! Hoe werkt je lichaam? Organen: delen van het lichaam

Nadere informatie

Spijsvertering. Voorwoord. Mijn spreekbeurt gaat over de reis van het voedsel. Met een moeilijk woord heet dat Spijsvertering.

Spijsvertering. Voorwoord. Mijn spreekbeurt gaat over de reis van het voedsel. Met een moeilijk woord heet dat Spijsvertering. Spijsvertering Voorwoord Mijn spreekbeurt gaat over de reis van het voedsel. Met een moeilijk woord heet dat Spijsvertering. Spijsvertering betekent: "Het verteren van het voedsel tot stoffen die door

Nadere informatie

Echo-endoscopie van de anale kringspier en endeldarm

Echo-endoscopie van de anale kringspier en endeldarm Echo-endoscopie van de anale kringspier en endeldarm Informatie voor patiënten F0942-4380 april 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus

Nadere informatie

Werkstuk ANW Spijsvertering

Werkstuk ANW Spijsvertering Werkstuk ANW Spijsvertering Werkstuk door een scholier 1904 woorden 13 december 2002 6,8 90 keer beoordeeld Vak ANW De mond en het gebit In de mond begint de lange weg van het spijsverteringskanaal. Het

Nadere informatie

Tekst en illustraties. Beestjesdeskundige. Zie jij in dit boek 15 keer deze vlieg? Pas op voor neppers!

Tekst en illustraties. Beestjesdeskundige. Zie jij in dit boek 15 keer deze vlieg? Pas op voor neppers! Tekst en illustraties Beestjesdeskundige Zie jij in dit boek 15 keer deze vlieg? Pas op voor neppers! LEMNISCAAT ROTTERDAM Allerlei beestjes 6 Bidsprinkhanen 38 Beestjesspeurders 8 Waterbeestjes 40 Beestjesstamboom

Nadere informatie

Huid and Vacht structuur

Huid and Vacht structuur Huid en vacht structuur pagina 1 of 5 Huid and Vacht structuur Esther van Praag, Ph.D. Konijnen worden naakt geboren, maar krijgen al snel haar. De kleur kan al bepaald worden terwijl de haren zich nog

Nadere informatie

EEN DIAGNOSTISCHE EXCISIE

EEN DIAGNOSTISCHE EXCISIE EEN DIAGNOSTISCHE EXCISIE NUTTIGE INFORMATIE Oncologie/0152 Deze brochure bevat zeker niet alle gedetailleerde informatie over een diagnostische excisie maar we geven u vooral de belangrijkste en juiste

Nadere informatie

MEDISCHE BASISKENNIS INLEIDING HOOFDSTUK 1 2015/2016

MEDISCHE BASISKENNIS INLEIDING HOOFDSTUK 1 2015/2016 MEDISCHE BASISKENNIS HOOFDSTUK 1 INLEIDING 2015/2016 2 INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 1 INLEIDING Inhoud: 1:1 inleiding: 1:2 anatomie: 1:3 fysiologie 1:4 topografie. 3 1:1 INLEIDING ANATOMIE FYSIOLOGIE EN PATHOLOGIE

Nadere informatie

TECHNISCHE INFORMATIE

TECHNISCHE INFORMATIE TECHNISCHE INFORMATIE Voorbereiding van de gripp Plaats de gripp in de rolklem om hem te versoepelen zodat de kleine stukjes gripp later gemakkelijker kunnen vastgezet worden. Verdeel de gripp in stukken

Nadere informatie

DEEL 7. VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten. Bacteriën

DEEL 7. VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten. Bacteriën DEEL 7 VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten Bacteriën Een bacterie is eigenlijk het kleinste levende wezentje op aarde. Ze zijn verschrikkelijk klein: een duizendste van een millimeter groot.

Nadere informatie

Verwerkingspakket kleuters. Norm de regenworm. Herfst 2007. Provinciale Groendomeinen regio Mechelen

Verwerkingspakket kleuters. Norm de regenworm. Herfst 2007. Provinciale Groendomeinen regio Mechelen Verwerkingspakket kleuters Norm de regenworm Herfst 2007 Provinciale Groendomeinen regio Mechelen Achtergrondinfo Houden regenwormen van regen? Regenwormen zitten graag op een vochtig plekje, maar ze vinden

Nadere informatie

Examen VMBO-GL en TL-COMPEX

Examen VMBO-GL en TL-COMPEX Examen VMBO-GL en TL-COMPEX 2008 tijdvak 1 dinsdag 27 mei totale examentijd 2 uur biologie CSE GL en TL COMPEX Vragen 1 tot en met 31 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer niet

Nadere informatie

Regenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui.

Regenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui. KB2 Tijdsinvestering: 45 minuten Regenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui. 1. Inleiding Een mol eet per jaar wel 50 kg wormen. Dat is veel, maar als je bedenkt dat in je

Nadere informatie

Echo-endoscopie van de anale kringspier en endeldarm

Echo-endoscopie van de anale kringspier en endeldarm Echo-endoscopie van de anale kringspier en endeldarm Uw afspraak U heeft een afspraak voor een echo-endoscopie van de anale kringspier en endeldarm. Wij verwachten u op: om: uur U kunt zich melden op de

Nadere informatie

Inspiratie n.a.v. de bisterworkshop op het ARTSpecially Event 2014 van Annelies Sanders en Geralda Jansen

Inspiratie n.a.v. de bisterworkshop op het ARTSpecially Event 2014 van Annelies Sanders en Geralda Jansen Inspiratie n.a.v. de bisterworkshop op het ARTSpecially Event 2014 van Annelies Sanders en Geralda Jansen Nodig voor eenvoudige bistertechniek: Potjes met verschillende kleurenkorrels bister; kwast en/of

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b Bijlage VMBO-KB 2011 tijdvak 1 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b Vleermuizen - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 50. Bij

Nadere informatie

Een onderzoek van je dikke darm

Een onderzoek van je dikke darm Een onderzoek van je dikke darm 2 Inhoudsopgave Doel van het onderzoek...5 Voorbereiding...5 Het onderzoek...8 Na het onderzoek...8 De uitslag...9 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar...9 3 De huisarts

Nadere informatie

Hoorcollege Tractus digestivus. Dirk Geurts

Hoorcollege Tractus digestivus. Dirk Geurts Hoorcollege Tractus digestivus Dirk Geurts Voorbereiding E-book/boek Anatomie en fysiologie van Martini lezen (Hoofdstuk 16, Het spijsverteringsstelsel); probeer een goed overzicht te krijgen van wat dit

Nadere informatie

Bijlage bij het artikel Vergelijking van twee praktische opdrachten door Foeken, M. NVOX (37)3, p 108-109. OPDRACHT CONDITIE

Bijlage bij het artikel Vergelijking van twee praktische opdrachten door Foeken, M. NVOX (37)3, p 108-109. OPDRACHT CONDITIE Bijlage bij het artikel Vergelijking van twee praktische opdrachten door Foeken, M. NVOX (37)3, p 108-109. OPDRACHT CONDITIE Antwoorden en opmerkingen 1 e NAAM : 2 e NAAM : 3 e NAAM : KLAS : 5 HAVO DATUM

Nadere informatie

3.Mitose. 2.Mitose. Hoeveel chromatiden bevat een menselijke cel maximaal tijdens te mitose?

3.Mitose. 2.Mitose. Hoeveel chromatiden bevat een menselijke cel maximaal tijdens te mitose? In welke cellen vindt mitose plaats? Hoeveel chromatiden bevat een menselijke cel maximaal tijdens te mitose? Hoeveel centromeren bevat een menselijke cel maximaal tijdens de mitose? Een cel ondergaat

Nadere informatie

1. Geheimen. 2. Zwammen

1. Geheimen. 2. Zwammen 1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.

Nadere informatie

Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5

Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5 Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5 Samenvatting door Carlijn 1162 woorden 15 januari 2018 10 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 5.1 Je veranderd. Geslachtskenmerken zijn kenmerken

Nadere informatie

Pathologie: Kwaliteitsborging

Pathologie: Kwaliteitsborging Pathologie: Kwaliteitsborging De sporen Cytologie, histologie, immunohistochemie, moleculaire pathologie Diagnose Diagnose Behandeling Meer en meer: Pathologie: Diagnose A, diagnose B of diagnose C Behandeling

Nadere informatie

EEN DIAGNOSTISCHE EXCISIE NUTTIGE INFORMATIE

EEN DIAGNOSTISCHE EXCISIE NUTTIGE INFORMATIE EEN DIAGNOSTISCHE EXCISIE NUTTIGE INFORMATIE KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_dermato_003 INHOUDSTAFEL 01 Inleiding 3 02 Wat is een diagnostische excisie? 3 03 Wat doen bij een opname in het chirurgisch dagcentrum?

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie. 800045-2-739b

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie. 800045-2-739b Bijlage VMBO-KB 2008 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 800045-2-739b Ziek van de natuur Lees eerst informatie 1 tot en met 4 en beantwoord dan vraag 38 tot en met 49. Bij het beantwoorden

Nadere informatie

Aantekeningen B4T1 Voeding en vertering

Aantekeningen B4T1 Voeding en vertering Naam: klas: Aantekeningen B4T1 Voeding en vertering Basisstof 1 Natuur & Gezondheid Voedingsmiddel =. Voedingsstof =... Verzamelnaam voor alle onverteerbare stoffen in plantaardig voedsel =.. Functies

Nadere informatie

Samenvatting Voeding en Vertering Biologie voor Jou VMBO 4. M.b.v. melkzuurbacteriën kun je melk omzetten in yoghurt Kaas en zuurkool

Samenvatting Voeding en Vertering Biologie voor Jou VMBO 4. M.b.v. melkzuurbacteriën kun je melk omzetten in yoghurt Kaas en zuurkool Samenvatting Voeding en Vertering Biologie voor Jou VMBO 4 5.1 Voedselproductie m.b.v. bacterie: M.b.v. melkzuurbacteriën kun je melk omzetten in yoghurt Kaas en zuurkool Voedselproductie m.b.v. schimmel:

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2 Samenvatting door L. 718 woorden 5 maart 2016 7,9 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Voedingsstoffen à stoffen die je lijf nodig heeft Voedingsmiddelen

Nadere informatie

GENEXPRESSIE VOORBEREIDENDE LES

GENEXPRESSIE VOORBEREIDENDE LES GENEXPRESSIE VOORBEREIDENDE LES Alle organismen op aarde zijn opgebouwd uit cellen. Ook jouw eigen lichaam bestaat uit cellen. Die cellen zien er niet allemaal hetzelfde uit. Zo is een huidcel heel compact,

Nadere informatie

De stoma operatie stap voor stap

De stoma operatie stap voor stap Specialist in Stomazorg Dansac ontwikkelt voortdurend nieuwe oplossingen gebaseerd op de wensen en behoeften van stomapatiënten en stomaverpleegkundigen. Om een dialoog aan te moedigen en taboes te doorbreken,

Nadere informatie

Beestige bundel van: 1

Beestige bundel van: 1 Beestige bundel van: 1 2 Ordening van organismen organisme = een levend wezen, iets wat leeft. Er zijn meer dan anderhalf miljoen soorten organismen. Om een overzicht te krijgen worden deze organismen

Nadere informatie

opdracht 1 opdracht 2 opdracht 3 opdracht 4 Beweging en voeding Leven en waarnemen Welke woorden horen bij elkaar?

opdracht 1 opdracht 2 opdracht 3 opdracht 4 Beweging en voeding Leven en waarnemen Welke woorden horen bij elkaar? opdracht 1 opdracht 2 Leven en waarnemen Welke woorden horen bij elkaar? Oor proeven Oog voelen Tong luchttrillingen Huid ruiken Neus lens Beweging en voeding Welk woord past bij de zin? Kies uit: vitamines

Nadere informatie

Vul het schema in. Gebruik hierbij: + (voordeel), (nadeel), 0 (geen voor- en geen nadeel). Soort 1 Soort 2 Mutualisme

Vul het schema in. Gebruik hierbij: + (voordeel), (nadeel), 0 (geen voor- en geen nadeel). Soort 1 Soort 2 Mutualisme 1. Samenleven Afb. 1 Ossenpikker op de kop van een buffel. In de basisstoffen heb je geleerd dat de verschillende populaties in een ecosysteem op veel manieren met elkaar te maken hebben. Ze leven immers

Nadere informatie

GEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam

GEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam GEZONDHEIDSKUNDE Het menselijk lichaam 1 KENMERKEN VAN HET LEVEN Anatomie à wetenschap die zich bezighoudt met de bouw van het menselijk lichaam (waar ligt wat?). Fysiologie à Wetenschap die zich bezighoudt

Nadere informatie

Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij

Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij In deze les ga je leren hoe de honingbij is opgebouwd. Je gaat bijen vergelijken met andere dieren en je gaat drie mooie tekeningen maken van de

Nadere informatie

Terrine van asperges met boeren ham.

Terrine van asperges met boeren ham. Terrine van asperges met boeren ham. Nodig; Gekookte asperges Asperge gelei(1 ltr. asperge vocht op smaak met 30 gram gelatine) Dunne plakjes boerenham Bereiden van de terrine - kook de geschilde asperges

Nadere informatie

Koortsstuipen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Koortsstuipen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Koortsstuipen Jonge kinderen zijn bij koorts gevoelig voor stuipen. Ongeveer 5 procent van de kinderen tussen de drie maanden en zes jaar heeft weleens een koortsstuip. In deze folder leest u over de achtergrond

Nadere informatie

1. Temperatuurregeling

1. Temperatuurregeling 1. Temperatuurregeling Afb. 1 Als je het warm hebt, wordt je gezicht rood. Dit komt doordat de bloedvaatjes net onder je huid wijder worden doordat bepaalde spieren zich samentrekken. Zo staat je lichaam

Nadere informatie

Laxeren voor een colonoscopie

Laxeren voor een colonoscopie 00 Laxeren voor een colonoscopie Tijdens opname (Onderzoek van de gehele dikke darm) 3 e etage 1 Wat is een colonoscopie? Een colonoscopie is een endoscopisch onderzoek van de dikke darm. Endoscopie betekent

Nadere informatie

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 18 februari 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 18 februari 2014. Beste natuurliefhebber/- ster, De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 18 februari 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was afgelopen dinsdag beslist niet koud, de wind was ook niet echt hinderlijk, maar de zon liet helaas verstek

Nadere informatie

Ordening. Bacteriën Schimmels Planten Dieren

Ordening. Bacteriën Schimmels Planten Dieren Ordening Bacteriën Schimmels Planten Dieren Bacteriën Kenmerken cellen: celwand geen celkern geen bladgroenkorrels eencellig planten zich voort door deling voeden zich meestal met dode resten van organismen

Nadere informatie

Onderwerp: preventie gezondheid bij paarden waarbij o.a. aan de orde kwamen het ontwormen, entingen en welke gevaren er zoal op de loer liggen.

Onderwerp: preventie gezondheid bij paarden waarbij o.a. aan de orde kwamen het ontwormen, entingen en welke gevaren er zoal op de loer liggen. Studieclub Het Friesch Paard Limburg Bezoek aan Dierenkliniek Landhorst, Grote Baan 9 Landhorst op maandag 18 maart 2013. Inleiding door de heer Rob Heijmans, dierenarts Onderwerp: preventie gezondheid

Nadere informatie

Hapje 1 : Zachte kerriesoep met appeltjes

Hapje 1 : Zachte kerriesoep met appeltjes Hapje 1 : Zachte kerriesoep met appeltjes Ingrediënten voor 20 hapjes: g boter 1 à 2 appels ( granni Smit) in brunoise ( hele fijne brunoise overhouden voor de garnituur) 1 ui 20 g bloem 1 thlp Kerriepoeder

Nadere informatie

beschermende bouwstoffen brandstoffen reservestoffen eiwitten x x vetten x x x vitamine x x water x Mineralen x x koohlydraten x x x

beschermende bouwstoffen brandstoffen reservestoffen eiwitten x x vetten x x x vitamine x x water x Mineralen x x koohlydraten x x x Samenvatting door N. 970 woorden 25 maart 2014 9 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Paragraaf 1. Voedingsmiddelen = alle producten die je eet drinkt. Voedingsstoffen = de bruikbare

Nadere informatie

1. Temperatuurregeling

1. Temperatuurregeling 1. Temperatuurregeling Afb. 1 Als je het warm hebt, wordt je gezicht rood. Dit komt doordat de bloedvaatjes net onder je huid wijder worden doordat bepaalde spieren zich samentrekken. Zo staat je lichaam

Nadere informatie

Algemene anatomie en fysiologie

Algemene anatomie en fysiologie Naam kandidaat: Voetverzorger Kwalificatiecode 10505 Algemene anatomie en fysiologie Datum : 4 juni 2009 Werktijd : 60 minuten Deelkwalificatiecode : 51934 Waardering Cesuur Werkwijze : 1 punt per vraag,

Nadere informatie

Ordening. Planten Dieren Bacteriën Schimmels

Ordening. Planten Dieren Bacteriën Schimmels Ordening Planten Dieren Bacteriën Schimmels Indeling plantenrijk Indeling dierenrijk Planten Kenmerken plantencellen: celwanden celkernen bladgroenkorrels Wieren Sporenplanten Zaadplanten Wieren / Algen

Nadere informatie

Examentrainer. Vragen. Vertering. Wat is de naam van P?

Examentrainer. Vragen. Vertering. Wat is de naam van P? Examentrainer Vragen Vertering 1p 1 In de afbeelding worden organen van het verteringsstelsel weergegeven. Enkele van deze organen produceren verteringssappen met enzymen. Een orgaan is aangegeven met

Nadere informatie

De bekkenbodem na een ruptuur of een episiotomie. Afdeling Verloskunde/Gynaecologie

De bekkenbodem na een ruptuur of een episiotomie. Afdeling Verloskunde/Gynaecologie De bekkenbodem na een ruptuur of een episiotomie Afdeling Verloskunde/Gynaecologie Inleiding U bent bevallen in het ziekenhuis of thuis en u heeft hieraan een totaalruptuur, subtotaal ruptuur of een episiotomie

Nadere informatie

HET NEDERLANDSE RODE KRUIS DISTRICT: MIDDEN-LIMBURG AFDELING: ECHT-SUSTEREN & MAASGOUW

HET NEDERLANDSE RODE KRUIS DISTRICT: MIDDEN-LIMBURG AFDELING: ECHT-SUSTEREN & MAASGOUW HET NEDERLANDSE RODE KRUIS DISTRICT: MIDDEN-LIMBURG AFDELING: ECHT-SUSTEREN & MAASGOUW Drs. E.W.J. Ficken, Rode Kruis arts E.F./R.K.: 17.08.28 Mevr. W. Thomassen, wondverpleegkundige Datum: 27 november

Nadere informatie

Vandaag is het Nationale Boomfeestdag en gaan jullie één of meerdere bomen planten.

Vandaag is het Nationale Boomfeestdag en gaan jullie één of meerdere bomen planten. Regenwormen Vandaag is het Nationale Boomfeestdag en gaan jullie één of meerdere bomen planten. Na het planten van de boom mogen jullie regenwormen uitzetten. Voordat jullie dit gaan doen willen we jullie

Nadere informatie

Tijd. 10 min. 55 minuten

Tijd. 10 min. 55 minuten Tijd GROEP 5-6 50 55 minuten 1, 23, 32, 44, 45 en 51 De leerling: weet hoe dag en nacht ontstaan weet dat de tijd niet overal op de wereld hetzelfde is weet met welke instrumenten je tijd kunt meten kent

Nadere informatie

Papier recyclen. Inlage

Papier recyclen. Inlage Inlage A1 Papier maken Voor deze opdracht heb je de volgende materialen nodig: A - 1 Drielenzige loep B - 3 Bladen viltpapier C - 1 Reinigingsdoek D - 1 Zeef E - 1 Scheprand F - Stapel oude kranten G -

Nadere informatie

Kennismaking met natuurwetenschappen

Kennismaking met natuurwetenschappen Kennismaking met natuurwetenschappen 1 De natuurwetenschappen 5 1.1 De natuurwetenschap en de levende natuur 7 1.2 De natuurwetenschap en de niet-levende natuur 8 1.3 De natuurwetenschappelijke methode

Nadere informatie

Handleiding PVC-trapleuningprofielen. Installatie instructies Afwerking

Handleiding PVC-trapleuningprofielen. Installatie instructies Afwerking Handleiding PVC-trapleuningprofielen Installatie instructies Afwerking Installatie instructies De hoogwaardige PVC-trapleuningprofielen van Rubbermagazijn zijn gemaakt van thermoplastisch materiaal. Hierdoor

Nadere informatie