Voortplanting. Examen VMBO-GL en TL. biologie CSE GL en TL. Bij dit examen hoort een bijlage.

Transcriptie

1 Examen VMBO-GL en TL Voortplanting biologie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 36 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.

2 Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Tenzij anders vermeld, is er sprake van normale situaties en gezonde organismen. Organen van de man 2p 1 In de afbeelding worden onder andere enkele delen van het voortplantingsstelsel van de man weergegeven. Enkele organen zijn in de afbeelding aangegeven met letters. Deze organen hebben verschillende taken. Twee van zulke taken staan in een schema in onderstaand schema è Neem en het schema over en geef met kruisjes in het schema aan welke organen die taken hebben. taken productie van zaadcellen tijdelijke opslag van zaadcellen organen in de afbeelding P Q R S T Zwangerschap Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 2 tot en met 12. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. 1p 2 In de afbeelding van informatie 1 is een deel van het voortplantingsstelsel van een vrouw weergegeven. à Geef de naam van het orgaan dat is aangegeven met het cijfer 1. 2p 3 In de afbeelding van informatie 1 worden enkele gebeurtenissen weergegeven. è Geef de namen van de gebeurtenissen die aangegeven worden met P en met Q. Schrijf je antwoord zó op: P =... Q =... GT-0191-a-10-1-o 19 lees verder

3 1p 4 In de afbeelding van informatie 1 worden onder andere celdelingen weergegeven. è Zijn deze delingen mitoses (= gewone celdelingen) of meioses (= reductiedelingen)? Leg je antwoord uit. 1p 5 In informatie 2 staat dat de werking van een zwangerschapstest bestaat uit het aantonen van het hormoon hcg. Door welk orgaan wordt dit hormoon uit het bloed van de moeder verwijderd? A door de hypofyse B door de nieren C door de placenta 1p 6 Het diagram geeft de veranderingen weer in de hoeveelheid hcg in het bloed van een zwangere vrouw. Vier tijdstippen worden met een letter aangegeven. hoeveelheid hcg in het bloed T U V W aantal weken na de eerste dag van de laatste menstruatie Welke letter geeft het tijdstip aan waarop een zwangerschapstest op zijn vroegst een positieve uitslag kan geven volgens informatie 2? A letter T B letter U C letter V D letter W 1p 7 Drie orgaanstelsels van een embryo zijn: het bloedvatenstelsel, het uitscheidingsstelsel en het zenuwstelsel. Van welke twee van deze orgaanstelsels is de ontwikkeling al begonnen aan het eind van de eerste zwangerschapsmaand? A van het bloedvatenstelsel en van het uitscheidingsstelsel B van het bloedvatenstelsel en van het zenuwstelsel C van het uitscheidingsstelsel en van het zenuwstelsel GT-0191-a-10-1-o 20 lees verder

4 1p 8 De cellen in het spierweefsel van de baarmoeder bevatten 46 chromosomen. è Hoeveel chromosomen bevinden zich in de cel die in informatie 1 is aangegeven met het cijfer 2? Leg je antwoord uit. 2p 9 In informatie 5 staan in een tabel gegevens over het gewicht van een foetus tijdens een zwangerschap. è Zet de gegevens van de tabel uit in een lijndiagram. 1p 10 In welke maand van de zwangerschap nam de foetus het meest in gewicht toe? A in maand 4 B in maand 5 C in maand 6 D in maand 7 E in maand 8 F in maand 9 1p 11 Sonja is in verwachting. De eerste dag van haar laatste menstruatie was op 12 januari. è Bepaal met behulp van informatie 6 en de kalender op welke dag ze is uitgerekend. 1anuari februari maart week ma di wo do vr za zo april mei 1uni week ma di wo do vr za zo week ma di wo do vr za zo uli augustus september oktober november december week ma di wo do vr za zo p 12 Nadat de baby geboren is, volgt de zogenaamde nageboorte. è Noem twee delen die bij de nageboorte het lichaam van de vrouw verlaten.

5 Sterilisatie 1p 13 Welke letter in de afbeelding geeft een zaadleider aan? A letter P B letter Q C letter R 1p 14 Vinden er na sterilisatie nog reductiedelingen in de man plaats? En worden er na sterilisatie nog geslachtshormonen afgevoerd uit de teelballen? A Er vinden dan geen reductiedelingen plaats en er worden geen geslachtshormonen meer afgevoerd. B Er vinden dan geen reductiedelingen plaats, maar er worden wel geslachtshormonen afgevoerd. C Er vinden dan wel reductiedelingen plaats, maar er worden geen geslachtshormonen meer afgevoerd. D Er vinden dan wel reductiedelingen plaats en er worden wel geslachtshormonen afgevoerd. 1p 15 Een gesteriliseerde man hoeft geen condooms te gebruiken als voorbehoedmiddel. Toch gebruikt zo n man wel eens condooms. è Noem een andere functie van een condoom bij geslachtsgemeenschap dan het voorkomen van een zwangerschap.

6 De baarmoeder In de afbeelding zijn enkele organen in de buikholte van een vrouw weergegeven. 1p 16 De baarmoeder bestaat uit drie lagen: een stevige buitenlaag van bindweefsel, een laag spieren en een binnenlaag van slijmvlies. Dit slijmvlies wordt regelmatig afgebroken. Wanneer wordt het slijmvlies van de baarmoederwand afgebroken? A alleen tijdens de menstruatie B alleen tijdens de ovulatie C zowel tijdens de menstruatie als tijdens de ovulatie Verminderde vruchtbaarheid 2p 17 Hieronder staan in een schema drie delen van de mannelijke voortplantingsorganen genoemd. è Neem het schema over en geef met een kruisje in dit schema aan waar zaadcellen worden gemaakt. Geef ook met een kruisje aan waar zaadvocht wordt gemaakt. het maken van in de bijballen in de teelballen in de zaadblaasjes zaadcellen zaadvocht

7 1p 18 In de afbeelding worden de voortplantingsorganen van een vrouw weergegeven. Om de kans op een bevruchting zo groot mogelijk te maken, wordt bepaald wanneer de vrouw vruchtbaar is. Pas dan worden de zaadcellen in haar lichaam gebracht. Welke letter in de afbeelding geeft een plaats aan waar de eicel zich bevindt als deze bevrucht kan worden? A letter P B letter Q C letter R D letter S Vleermuizen Als twee vleermuizen gepaard hebben, kunnen de zaadcellen maandenlang opgeslagen worden in de baarmoeder van het vrouwtje. In de wintermaanden komen paringen maar zelden voor. De meeste vrouwtjes krijgen maar één jong per jaar. 1p 19 Welk cijfer in de afbeelding geeft het orgaan aan waarin zaadcellen na de paring kunnen worden opgeslagen?

8 Voorbehoedmiddelen pessarium 1p 20 Geef de naam van het orgaan dat in de afbeelding is aangegeven met de letter P. 1p 21 Condooms worden veel vaker gebruikt dan een pessarium. Een condoom heeft een voordeel voor de gezondheid dat een pessarium niet heeft. è Welk voordeel voor de gezondheid heeft het gebruik van een condoom tijdens geslachtsgemeenschap? 1p 22 Een ander voorbehoedmiddel is het spiraaltje. Dit wordt door een arts in een voortplantingsorgaan van een vrouw geplaatst. Het verhindert de innesteling van een bevruchte eicel in dat orgaan. Welk orgaan wordt hier bedoeld? A de baarmoeder B een eierstok C een eileider

9 Geboorte 1p 23 Na ongeveer 40 weken wordt de baby geboren. In de afbeelding wordt een fase van de geboorte weergegeven. Hoe wordt deze fase genoemd? A het indalen B de ontsluiting C de uitdrijving 2p 24 Als de baby geboren is, volgt de nageboorte (zie de afbeelding hieronder). Tijdens de nageboorte worden (delen van) bepaalde organen verwijderd uit de baarmoeder. à Noem twee van zulke organen.

10 Verminderde vruchtbaarheid Verminderde vruchtbaarheid kan bij een vrouw verschillende oorzaken hebben. Eén van de oorzaken is een verstopping van een eileider, bijvoorbeeld als gevolg van een ontsteking. 1p 25 Leg uit waardoor de kans op een bevruchting kleiner wordt als een eileider verstopt is. 1p 26 Door een operatie kan zo n verstopping van de eileider ongedaan gemaakt worden. Om te controleren of de operatie gelukt is, wordt via de baarmoeder een gekleurde vloeistof door een slangetje in de eileider gespoten. In de afbeelding geven letters drie openingen in het onderlichaam van een vrouw aan. Welke letter geeft de opening aan waardoor het slangetje in de baarmoeder wordt gebracht? A letter Q B letter R C letter S 1p 27 Verminderde vruchtbaarheid kan ook het gevolg zijn van een eileider die veel te wijd is. In zo n geval wordt die eileider soms verwijderd. à Leg uit dat er toch een bevruchting kan plaatsvinden als een eileider is verwijderd.

11 Verstopte zaadleiders 1p 28 Als bij een man de zaadleiders verstopt zijn, is hij onvruchtbaar. Door een nieuwe techniek kan een man met verstopte zaadleiders toch een kind krijgen. Er worden dan met een dunne naald zaadcellen opgezogen uit een bijbal. Welke letter in de afbeelding geeft het orgaan aan waaruit de zaadcellen dan worden opgezogen? A letter Q B letter R C letter S D letter T 2p 29 De opgezogen zaadcellen worden in een laboratorium gebruikt voor de bevruchting van eicellen. Dit wordt reageerbuisbevruchting of IVF genoemd. Uit bevruchte eicellen ontstaan embryo s waarvan er één of twee in het voortplantingsstelsel van de vrouw gebracht worden. à Hoe heet het deel van het voortplantingsstelsel waar embryo s dan ingebracht worden? Leg je antwoord uit.