Gemeente Delft - Programmabegroting

Transcriptie

1 Begroting 2018

2 2

3 3

4 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...4 Begroting : met de blik op de toekomst...6 Financiële begroting Financieel beeld Financiële positie...12 Overzicht van baten en lasten...19 Algemene dekkingsmiddelen Investeringen...25 Investeringsplan Financieel meerjarenbeeld Overzicht van baten en lasten in Algemene dekkingsmiddelen Overhead...33 Investeringsagenda...35 Incidentele baten en lasten...36 Op weg naar 2040, van Nieuw Elan naar een Agenda voor de stad Delft...40 Van Nieuw Elan naar agenda voor de Stad...42 Nieuw Elan: de uitvoeringsagenda en het Parelfonds...44 Een Agenda voor de stad Delft...55 Het financieel kader: Fonds Delft Stad van innovatie...63 Sterke economie...64 Stad van Participatie...73 Sterke samenleving...77 Werk en economische zelfstandigheid...86 Zorg en ondersteuning...89 Leefbare stad...96 Aantrekkelijke stad...97 Bereikbare en gastvrije stad Goede openbare ruimte Duurzame stad

5 Veilige stad Stad en bestuur Dienstverlenende gemeente Regiegemeente Verbindende overheid Raad Thema Raad Paragrafen Inleiding Weerstandsvermogen en risicobeheersing Spoorzone Onderhoud Kapitaalgoederen Rolneming gemeente Delft Financiering Bedrijfsvoering Grondbeleid Lokale heffingen Verzameloverzichten Uitvoeringsinformatie Kadernota 2017 geakkordeerde voorstellen Totaal bezuinigingsprogramma Raming reserves en voorziening Investeringsprogramma Taakvelden Bijlagen Agenda Delft 2040/Fonds Delft

6 Begroting : met de blik op de toekomst Solide en behoedzaam Met deze programmabegroting presenteren we een begroting die solide en behoedzaam is. Dit betekent dat we geld reserveren om risico s te kunnen opvangen en dat we reserveren om te kunnen investeren. De stadsschuld houden we beheersbaar. Het bezuinigingsprogramma dat we vanaf de Programmabegroting hebben ingezet, ronden we af (ruim 59 miljoen aan ingevulde bezuinigingen). Dat betekent dat we de volgende raadsperiode financieel positief tegemoet gaan. Een solide begroting vereist een heldere visie die laat zien waar we op termijn willen staan met de stad. Deze visie is uitgewerkt in de Kadernota 2017, die uw raad voor de zomer heeft vastgesteld. Dit vormt de basis voor deze programmabegroting. De Kadernota 2017 gaat over Delft in balans : de balans tussen investeren in de toekomst en de basis op orde. Dat betekent dat we de lasten verlichten, investeren in de stad en werken aan de basis op orde. We zien de stad daarbij als één geheel: mensen, fysieke omgeving en de economische motor zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het één kan niet zonder het ander en vormt het verhaal van de ongedeelde stad. We werken aan een sociaal sterke en verbonden stad, waar het veilig wonen is, waar mensen en bedrijven zich kunnen ontwikkelen en mensen kwalitatieve en hoogwaardige zorg krijgen die zij verdienen. De Kadernota 2017 was meer dan in andere jaren een gezamenlijk product van college en gemeenteraad. In aanloop naar de kadernota is het college met de raad in gesprek gegaan over de opgaven voor de stad. Dit heeft geleid tot een breed gedragen Kadernota 2017.We zijn verheugd over dit gezamenlijke commitment, dat we vertalen in deze meerjarenbegroting. Terugblik en blik op de toekomst We sluiten een periode af die werd getekend door financiële tegenvallers. In de afgelopen jaren hebben we scherpe keuzes moeten maken, ingrijpend moeten snijden in voorzieningen en pijnlijke bezuinigingen en lastenverhogingen moeten doorvoeren. Daarmee hebben we veel van de stad gevraagd. Tegelijkertijd hebben we ook hervormd. Samen met inwoners, professionals en partners in de stad en regio. Zoals bijvoorbeeld in het welzijnswerk en in het Sociaal domein. Er zijn diverse burger- en vrijwilligersinitiatieven van de grond gekomen. Het was een grote opgave, die we met succes hebben uitgevoerd. Delft heeft van de branchevereniging Sociaal Werk Nederland dit jaar zelfs het predicaat gouden sociale gemeente gekregen. Daar zijn we trots op en stimuleert ons om door te gaan op de ingeslagen weg. Ondanks de bezuinigingen hebben we ook veel bereikt en afgerond, onder andere is het Delflandcollege met een mooie sportvoorziening opgeleverd, is er een nieuw gebouw voor het Archief gerealiseerd, is de 6

7 beveiliging van het Prinsenhof op orde gebracht en is de Vermeertentoonstelling geweest. Verder zijn we trots op ons nieuwe station en het stadskantoor, als centraal punt in de stad. Nu ook het economisch tij verbetert, hebben we in de Kadernota 2017 de blik weer op de toekomst gericht. Het rapport Delft, Parel in de Randstad, en de vertaling daarvan in het programma Nieuw Elan, heeft nieuwe energie en richting gegeven. De opgaven voor de stad hebben we verder uitgewerkt in de Agenda voor de stad Delft. We hebben daar twee opgaven aan toegevoegd: duurzaamheid en voorzieningen voor iedereen. In deze begroting hebben we de opgaven en het financieel kader opgenomen in de Agenda Delft 2040 (voorheen: Investeringsagenda Stad). In de uitwerking en uitvoering van deze agenda ervaren we veel betrokkenheid en steun van partners in de stad, in de regio en van andere overheden. Het convenant met de TU Delft en de geïntensiveerde samenwerking met de Metropoolregio Rotterdam Den Haag en de provincie Zuid-Holland zijn hier goede voorbeelden van. Onze organisatie is voorbereid op de toekomst. We blijven ons ontwikkelen en werken aan de nieuwe opgaven voor de stad. Het stadskantoor is hiervoor een uitstekende uitvalsbasis: midden in de stad, goed bereikbaar en een gebouw, waar onze inwoners welkom zijn voor dienstverlening van vandaag en morgen. Maar belangrijker nog: we zien dat Delft bruist. De stad vernieuwt, experimenteert, onderneemt en ontwikkelt. Die energie is te zien, bijvoorbeeld in de intensieve samenwerking in de stad rond het Vermeerjaar én in de voortvarende ontwikkelingen in de Spoorzone. Gezamenlijk investeren We investeren in de toekomst, rekening houdend met de trends en de maatschappelijke ontwikkelingen. De wereld om ons heen verandert continu en vraagt van ons flexibiliteit en het slagvaardig adresseren van nieuwe thema s. Een voorbeeld daarvan is de toenemende tweedeling en de behoefte aan inclusie. We kijken goed naar wat Delft nodig heeft en naar de uitdagingen die op ons afkomen. Met de Agenda Delft 2040 hebben we gezamenlijk zeven opgaven geformuleerd, op weg naar Deze agenda geeft richting. De opgaven gaan over de volle breedte van de stad en raken daarmee iedereen. In de kadernota hebben we daarnaast de aandacht gevestigd op het belang om de basis in de stad op orde te hebben. Daarom zetten we in op onder andere handhaving, Buitenhof, DOK/VAK, mobiliteit (fiets, auto en parkeren) en sport (verwerkt in de begrotingswijziging bij de Kadernota 2017). De realisatie vergt investeringen. Bij de Kadernota 2017 heeft uw raad het commitment uitgesproken om hiervoor te reserveren tot een bedrag van 75 miljoen. In deze begroting hebben we het financiële kader opgenomen van circa 45 miljoen. Hierbij horen spelregels waarvan de kern is dat we investeren samen met andere partijen en komen tot gezamenlijke uitvoering. Deze werkwijze vraagt ook samenspel tussen de raad en het college. Om een betrouwbare partner te zijn voor (private) investeerders en andere overheden zullen we, ook op lange termijn, commitment op de de opgaven moeten hebben. Deze opgaven lopen namelijk tot Daarnaast kan soms snelle(re) besluitvorming nodig zijn om in te spelen op kansen in de markt. Verder zullen raad en college, gezien de lange voorbereidingstijd van investeringstrajecten, ook de voortgang van projecten op een meer informele manier met elkaar willen bespreken. Over het betrekken van de raad (tevens met het oog op de nieuwe raadsperiode) wil het college graag met een brede afvaardiging van de raad in gesprek. Hierin willen we komen tot een voorstel voor het samenspel tussen college en raad over de Agenda Delft 2040 en het financieel kader: Fonds Delft Sluitende begroting en positief saldo In de Programmabegroting zijn de keuzes uit de Kadernota 2017 uitgewerkt. We houden daarbij rekening met actuele ontwikkelingen in de inkomsten en uitgaven. Ten opzichte van de 7

8 Kadernota 2017 verbetert het begrotingsbeeld aanzienlijk: het negatieve begrotingssaldo is omgeslagen in een sluitende begroting met een verwacht positief saldo in de jaren Reserveren voor risico s Het college wil behoedzaam omgaan met deze begrotingsruimte, gelet op onzekerheden en risico s die we de komende jaren zien. Wij stellen daarom voor de financiële ruimte die ontstaat op te nemen als risicobuffer in de Algemene reserve. Een buffer achten wij nodig: wees behoedzaam met de inzet van de ruimte en reserveer voor risico s. Met deze buffer reserveren we ook middelen voor het Sociaal domein. Op basis van de huidige informatie verwachten we dat de gemeente hier de komende jaren financiële risico s loopt, als gevolg van een stijgende vraag naar zorg binnen de drie domeinen én verlaging van de middelen van het Rijk. Op dit moment analyseren we deze trends en onze recente lokale cijfers. Aan de hand van de halfjaarcijfers van 2017 werken we in de komende maanden een actieprogramma uit. Hierbij betrekken we ook de resultaten van de motie Ramen uitgaven sociaal domein en bezien we de mogelijkheden om de kosten te beheersen. We volgen de financiële ontwikkelingen daarbij op de voet. Ambities uitwerken De uitwerking van de ambities van de Agenda Delft 2040 lopen als een rode draad door deze meerjarenbegroting. De voorbereiding is begonnen. In 2018 zetten we de eerste stappen. De ontwikkelingen op de Schieoevers, bijvoorbeeld, komen in een versnelling. Maar ook in andere gebieden in de stad gaan we aan de slag. Met de uitwerking van de Woonvisie en de invulling van drie van de zeven opgaven uit de Agenda Delft 2040 willen we de basis in de stad over de volle breedte op orde brengen, door te investeren in voorzieningen, betere woningen, goede ontsluiting en meer duurzaamheid. In dit kader is Delft ook voor de zomer met een stand op de bouwbeurs Provada geweest. Nu zijn we aan de slag met de opbrengsten daarvan. Verder hebben we met de TU Delft een convenant afgesloten en werken we aan de ontwikkeling van de Campus. We zijn gestart met plannen voor Buitenhof, die we in 2018 samen met partners verder invullen. De ontwikkeling van de Spoorzone wordt afgerond, wat zal leiden tot opheffing van het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone. We bereiden de implementatie van de Omgevingswet verder voor en experimenteren met nieuwe vormen van samenwerken. We werken ook aan een Onderwijsvisie, een Economische structuurvisie en een nieuwe visie op dienstverlening. Duurzaamheid komt in een stroomversnelling, onder andere door de realisatie van het Warmtenet. Binnen het Sociaal domein bereiden we ons voor op nieuwe ontwikkelingen. De transitie in het Sociaal domein is in Delft goed verlopen, nu zetten we in op verdere transformatie en innovatie op basis van de geactualiseerde sociale visie. Delft is een voorloper in de transformatie en heeft samen met partners hard gewerkt aan de vernieuwing van de begeleiding van mensen. We hebben bijzondere aandacht voor de huisvesting van studenten. We bieden de raad dit najaar de nota Groei en regulering studentenhuisvesting aan. Met de TU maken we dit najaar concrete afspraken, in het kader van de uitwerking van het convenant. En we blijven werken aan een moderne en flexibele gemeentelijke organisatie, die goed toegerust is voor al deze opgaven. Stevig fundament In de komende maanden kunt u van ons voorstellen verwachten voor bovenstaande plannen en ontwikkelingen. Daarnaast komen we met een voorstel over het omgaan met risicovolle projecten en een 8

9 voorstel over de gebiedsopgaven. En u ontvangt in 2018, zoals gebruikelijk, de Staat van Delft. Hierin legt het college verantwoording af over het gevoerde beleid van de afgelopen vier jaar, aan de hand van de bereikte maatschappelijke effecten. We hebben er vertrouwen in dat er met deze programmabegroting een stevig fundament ligt, zowel inhoudelijk als financieel, waarop in de volgende periode verder gebouwd kan worden. Het college van burgemeester en wethouders van Delft 9

10 Financiële begroting

11 Financieel beeld 2018 De inkomsten van de gemeente Delft kunnen worden ingedeeld in twee belangrijke categorieën: inkomsten van het Rijk en de eigen inkomsten. De uitgaven zijn gebaseerd op de geraamde lasten per doelstelling. De doelstellingen zijn toegelicht in de hoofdstukken van deze programmabegroting en gekoppeld aan de drie verbindende opgaven voor de hele stad en de regio zoals geformuleerd in het Bestuursprogramma : mensen aan het werk, zelfstandige mensen die meedoen en ertoe doen en een aantrekkelijk leefklimaat. De doelstellingen in de begroting zijn verdeeld over vier hoofdstukken (Stad van innovatie, Participatie samenleving, Leefbare stad en Stad en bestuur). Daarbij hebben we gekozen voor inhoudelijke én financiële samenhang. Naast de vier hoofdstukken is budget gereserveerd voor de gemeenteraad. De Algemene dekkingsmiddelen zijn onderdeel van de hoofdstukken Financiële begroting 2018 en Financieel meerjarenbeeld Inkomsten en uitgaven in 2018 De inkomsten van de gemeente Delft kunnen worden ingedeeld in twee belangrijke categorieën: inkomsten van het Rijk en de eigen inkomsten. De uitgaven zijn gebaseerd op de geraamde lasten per doelstelling. De doelstellingen zijn toegelicht in de hoofdstukken van deze programmabegroting en gekoppeld aan de drie verbindende opgaven voor de hele stad en de regio zoals geformuleerd in het Bestuursprogramma : mensen aan het werk, zelfstandige mensen die meedoen en ertoe doen en een aantrekkelijk leefklimaat. De doelstellingen in de begroting zijn verdeeld over vier hoofdstukken (Stad van innovatie, Participatie samenleving, Leefbare stad en Stad en bestuur). Daarbij hebben we gekozen voor inhoudelijke én financiële samenhang. Naast de vier hoofdstukken is budget gereserveerd voor de gemeenteraad. De Algemene dekkingsmiddelen zijn onderdeel van de hoofdstukken Financiële begroting 2018 en Financieel meerjarenbeeld

12 Financiële positie Inleiding Ten opzichte van de Kadernota 2017 verbetert het begrotingsbeeld aanzienlijk; het negatieve begrotingssaldo is omgeslagen in een sluitende begroting met een verwacht positief saldo in de jaren Wij willen behoedzaam omgaan met deze begrotingsruimte, gelet op onzekerheden die we de komende jaren zien. Wij stellen daarom voor de financiële ruimte als risicobuffer aan te houden. Een buffer achten wij nodigvoor beheersing van risico s en de ambities in een volgende raadsperiode. De buffer voegen we toe aan de Algemene reserve en betrekken we bij een volgende integrale afweging van onze financiële strategie. Hierbij kijken we naar de opgaven voor de stad die onverminderd groot blijven, de mogelijkheden voor verruiming van het financiële kader voor de Agenda Delft 2040 en houden we rekening met een aantal dossiers met aanzienlijke risico s (Sociaal domein, Avalex, parkeeropbrengsten lange termijn). Ook is onzeker welke bijstellingen er komen in het rijksbeleid na het aantreden van een nieuw kabinet. We blijven behoedzaam en houden de vinger aan de pols van onze financiële positie. Vorig jaar liet de Programmabegroting een verbetering van het financieel perspectief zien en zijn de eerste stappen gezet om de stijging van de woonlasten te beperken en om ruimte te maken voor investeringen. In de Kadernota 2017 is opnieuw een integrale afweging gemaakt om te komen tot een acceptabele lastendruk, investeringen in een vitale en aantrekkelijke stad en met behoud van gezonde gemeentelijke financiën. In de Programmabegroting werken we de gemaakte keuzes in de Kadernota 2017 uit en houden we rekening met actuele ontwikkelingen in de inkomsten (bijv. mei circulaire, precario) en uitgaven (o.a. rente, herfasering investeringen). Voor de Agenda Delft 2040 is in deze begroting een apart hoofdstuk toegevoegd met een toelichting op het actuele financiële kader en de zeven investeringsopgaven. Een duurzaam financieel gezonde gemeente betekent structureel evenwicht in de begroting, een positief eigen vermogen dat toereikend is voor het risicoprofiel en een beheersbare stadsschuld. Daarnaast is er voldoende investeringsruimte om de stad te kunnen blijven ontwikkelen en moet de lastendruk voor burgers en bedrijven redelijk zijn (ten opzichte van het landelijk gemiddelde). Na verwerking van de voorstellen sluit de begroting meerjarig, dekken we structurele uitgaven door structurele inkomsten en zijn er zijn geen openstaande bezuinigingstaakstellingen. Hiermee is de motie Financieel degelijk in 2018 (d.d. 29 juni 2017) uitgevoerd. In het vervolg van dit hoofdstuk wordt de financiële positie toegelicht aan de hand van bovengenoemde pijlers. Financiële positie Begrotingssaldo 12

13 Het overzicht laat in alle jaren een positief begrotingssaldo zien. Wij stellen voor om rekening te houden met een buffer om risico s op te vangen. De beheersing van de risico s wordt betrokken bij de nieuwe integrale afweging in de Kadernota Daar hoort ook de beoordeling bij van de financiële positie en van de ruimte voor nieuwe beleidskeuzes. Hierna volgt een toelichting op de hoofdlijnen van het begrotings- en meerjarenbeeld. Bij de doelstellingen en/of de paragrafen worden de voorstellen nader toegelicht. Begrotingssaldo Uitgangspunt voor de actualisering is het begrotingssaldo van de Programmabegroting Toegevoegd is het jaar 2021, omdat dit onderdeel is van de meerjarenramingen in de Programmabegroting Het positieve begrotingssaldo van de Programmabegroting is betrokken bij de integrale afweging in de Kadernota Kadernota 2017 De kadernota is in samenspraak met de raad voorbereid en vastgesteld in de raadsvergadering van 29 juni 2017, De financiële gevolgen zijn verwerkt in een begrotingswijziging die is gekoppeld aan de Kadernota Een overzicht van de geakkordeerde voorstellen ( met name Actualisering van het meerjarenbeeld, Lastenverlichting, Basis op orde en Investeringsopgave Stad) is als bijlage bij deze begroting opgenomen (zie Verzameloverzichten). Actualisering meerjarenbeeld In de Kadernota 2017 is het meerjarenbeeld geactualiseerd op basis van extra middelen uit het Gemeentefonds (Septembercirculaire 2016) en voordelen die samenhangen met de vernieuwing van het BBV. Ook is rekening gehouden met een reservering voor nominale ontwikkelingen (prijspeil 2017) van lonen, materiële budgetten, subsidies en bijdragen aan Gemeenschappelijke Regelingen. Voor de woonlasten (met uitzondering van OZB) en overige baten is rekening gehouden met indexering op basis van het CPI (1,5%). Tevens is een beperkt aantal tegenvallers in het bestaande beleid en bij de uitvoering van het bezuinigingsprogramma verwerkt. De ruimte die beschikbaar is na actualisering is 13

14 ingezet voor lastenverlichting, de basis op orde en fundament van de organisatie en de Agenda Delft Lastenverlichting Op basis van de motie OZB verlaging in balans met investeringen is ruimte gereserveerd voor verlaging van de OZB. Ook is de invoering van hondenbelasting definitief geschrapt en vervalt de ophoging van de OZB vanaf Basis op orde en fundament van de organisatie Voor een aantal thema s is extra inzet nodig is, bijvoorbeeld een openbare ruimte die schoon, heel, veilig en groen is, mobiliteit voor voetganger, fiets en auto, een leefbare en veilige Buitenhof, ondersteuning in het Sociaal domein, voldoende basisvoorzieningen in de stad (zoals DOK/VAK, sport, welzijnsaccommodaties) en een professionele organisatie (ondersteuning raad, capaciteit en organisatieontwikkeling). Investeringsopgave Stad (nu: Agenda Delft 2040) Voor de Agenda Delft 2040 is in de Kadernota 2017 vanuit het Parelfonds (budgetneutraal) en het meerjarenbeeld ruimte ingezet. Tevens is een financieel kader bepaald op basis van de inzet van bestaande structurele middelen (exploitatie) en incidentele middelen die zijn gestort in de bestemmingsreserve Stad. Overige voorstellen De overige voorstellen in de Kadernota 2017 hebben betrekking op de thema s openbare ruimte, Sociaal domein, voorzieningen in de stad en de Buitenhof en zijn in deze Programmabegroting verder uitgewerkt. Programmabegroting Op basis van de Kadernota 2017 was sprake van een negatief begrotingssaldo vanaf Hierover is aangekondigd dat door bijsturing in de begrotingsvoorbereiding een structureel evenwicht bereikt zou worden. Hierna is toegelicht hoe dit is gebeurd. Voor zover voorstellen betrekking hebben op het jaar 2017 zijn deze onderdeel van (de besluitvorming over) de Najaarsrapportage Gemeentefonds (inclusief nominale ontwikkeling en Integratie Uitkering Sociaal domein) De meicirculaire 2017 pakt voor de gemeente Delft de komende jaren positief uit. Dit komt met name door hogere loon- en prijsbijstelling van de rijksoverheid. Omdat onzeker is wat de gevolgen zijn van een nieuw regeerakkoord, is 1% van de uitkering gereserveerd zodat eventuele negatieve gevolgen kunnen worden opgevangen. De opschalingskorting uit het regeerakkoord van Rutte II is verwerkt in de Algemene uitkering. De volledige korting is geëffectueerd in Tot dat moment moeten we elk jaar rekening houden met een daling in het laatste jaar van de meerjarenraming. Ook ontvangt Delft extra middelen als gevolg van de nieuwe ramingen voor woningbouw en het aantal inwoners (areaaluitbreiding) en betalingen aan het Fonds Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering. Deze middelen reserveren we voor de extra kosten die hiermee samenhangen (zie Algemene dekkingsmiddelen). 14

15 De Integratie Uitkering voor het Sociaal domein stijgt door een andere financieringssystematiek van het participatiedeel (centrumfunctie Delft) en door loon- en prijsbijstelling voor Jeugd en WMO. Deze middelen zijn onderdeel van het financieel kader voor het Sociaal domein. Algemene dekkingsmiddelen Bij de Algemene dekkingsmiddelen ontstaat een voordeel na actualisering van de ramingen van rentekosten, het investeringsprogramma en de stelposten voor nominale ontwikkelingen en bezuinigingen. De actuele rentekosten baseren we op de meerjarige verwachtingen over rentepercentages van de BNG (inclusief een buffer) en de omvang van de leningenportefeuille. Aanvullend zijn hier de reserveringen verwerkt voor de betalingen aan het Fonds Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering van de VNG en voor te verwachten kosten van areaaluitbreiding, dit betreft met name onderhoud in de openbare ruimte. Precario op kabels en leidingen De precariobelasting op nutsbedrijven is afgeschaft per 1 juli Voor gemeenten die een verordening met tarief voor precariobelasting op kabels en leidingen hebben vastgesteld, geldt een overgangstermijn tot 1 januari Nadat vorig jaar de bestaande aandeelhoudersovereenkomst met de rechtsvoorganger van Stedin -die heffing van precario uitsloot- is opgezegd, is met ingang van 2017 een aanslag voor precario op kabels en leidingen opgelegd aan Stedin en Evides. Verwachting is dat t/m 2021 ieder jaar een bedrag van 2 miljoen wordt ontvangen. Vanaf 2022 ontvangt de gemeente Delft geen baten uit precario meer. Het gaat dus om een meerjarig incidentele baat. Bezuinigingen In de Programmabegroting is gestart met een bezuinigingsprogramma van ca. 30 miljoen. In de daarop volgende jaren is de totale bezuinigingstaakstelling opgelopen tot bijna 74 miljoen in de Programmabegroting Bij de opbouw van deze taakstelling is, op basis van ervaringscijfers, steeds rekening gehouden met een buffer voor besparingsverliezen. Na inzet van de buffer is de opbrengst van het bezuinigingsprogramma per saldo 59 miljoen. Naar aanleiding van de adviezen in de begrotingsscan van de provincie Zuid-Holland en het ministerie van BZK zijn we na 2015 gestopt met deze buffers. In deze programmabegroting wordt het bezuinigingsprogramma afgerond. Dit betekent dat de resterende, openstaande taakstellingen concreet zijn ingevuld in de begroting. Bij een aantal taakstellingen is de realisatie van de bezuiniging niet haalbaar gebleken. Dit leidt tot een structureel nadeel waarvoor in het meerjarenbeeld ruimte is gereserveerd. Overige voorstellen De overige voorstellen betreffen in hoofdzaak nadelen bij Werkse!, subsidie Perspektief Maatschappelijke Opvang en de aanbesteding van het leerlingenvervoer alsmede correcties bij de uitwerking van de vernieuwde regelgeving in het BBV, een voorstel om door middel van een omzettingsvergunning tot regulering van studentenhuisvesting te komen (naar aanleiding van de Woonvisie) en de kosten die samenhangen met de overdracht van taken aan De Laatste Eer. Buffer voor risicovolle ontwikkelingen Binnen het Sociaal domein van de gemeente Delft is een stijgende trend van het aantal cliënten en voorzieningen waarneembaar. Het gaat hierbij om de drie domeinen Jeugd, WMO en Participatie. Onder de WMO worden zowel de oude voorzieningen ( individuele verstrekkingen ) en de nieuwe voorzieningen gerekend. Bij Participatie gaat het om inkomensverstrekking (via het BUIG-budget) en over de uitvoering van de Wet Sociale Werkvoorziening en re-integratietaken, beiden gefinancierd vanuit de Integratie uitkering Sociaal Domein. Bij deze stijgende trends is tevens een stijging van de complexe zorg en vraag naar maatwerkvoorzieningen te signaleren. Daarnaast stijgen door exogene factoren, deels wettelijk, 15

16 deels niet wettelijk, de kosten binnen deze drie domeinen. Het gaat hierbij om zowel de kosten voor zorg als de uitvoeringskosten. De ontwikkeling van de stijgende vraag (volume-effect) en de kosten (prijseffect) passen in het landelijk beeld en zijn niet specifiek voor de gemeente Delft van toepassing. Tegelijkertijd met deze stijgende trends, wordt de financiering vanuit het Rijk neerwaarts bijgesteld. Dit geldt voor zowel de Integratie uitkering Sociaal Domein, het BUIG-budget en heeft tevens consequenties voor het subsidieresultaat van Werkse!. Tegen de achtergrond van een stijgende vraag naar zorg binnen de drie domeinen en de neerwaartse bijstelling van Rijksfinanciering, ontstaat op basis van de huidige informatie voor de gemeente Delft voor de jaren een financieel risico van 3 tot 6 miljoen. Uiteindelijk is de omvang van het risico afhankelijk van exogene factoren en de mate waarin deze factoren beïnvloedbaar zijn. Ter reductie van het financieel risico wordt op korte termijn reeds een aantal maatregelen getroffen, zoals het harmoniseren van de producten- en tarievenstructuur voor de jeugdzorg en de implementatie van het landelijk accountantsprotocol. Daarnaast wordt op basis van een analyse beoordeeld in welke mate aanvullende maatregelen kunnen worden getroffen. Voor een specificatie van de risico s met betrekking tot het Sociaal domein, BUIG en Werkse!, zie paragraaf Weerstandvermogen en risicobeheersing. Binnen de Algemene reserve is voor risico s in het Sociaal domein 7,7 miljoen beschikbaar. De bestemmingsreserve Sociaal Domein wordt ingezet voor innovatieprojecten van de Uitvoeringsagenda Sociaal domein. Gezien de trend van een stijgende vraag naar zorg en steeds krappere (rijks)budgetten is innovatie meer dan ooit noodzakelijk. Innovatie is een belangrijk onderdeel van het transformatieproces om de zorg te verbeteren en tegelijk betaalbaar te houden. Na verwerking van de begrotingsmutaties en de extra maatregelen, is in alle jaren sprake van begrotingsruimte. Deze ruimte vormt een risicobuffer die in de Algemene reserve wordt gestort. Bij de Kadernota 2018 bezien we welke ruimte moet worden betrokken bij de risicobeheersing en welke ruimte resteert voor een volgende integrale afweging van onze financiële strategie. Daarin blijven we zoeken naar evenwicht tussen de middelen die nodig zijn voor de transformatie naar een vitale en aantrekkelijke stad, de mogelijkheden voor verruiming van het financiële kader voor de Agenda Delft 2040, gezonde gemeentelijke financiën en een acceptabele lokale lastendruk. Hierbij houden we rekening met de pijlers voor een financieel gezonde stad en de noodzakelijke verbetering van het verdienmodel van Delft. Financiële positie - Algemene reserve (weerstandsvermogen) De Algemene reserve kende na het opmaken van de Jaarstukken 2016 een positieve stand van 72,7 miljoen. Inclusief de mutaties in 2017 bedraagt het saldo 63,7 miljoen. Hier staat een risicoprofiel van 13,7 miljoen tegenover. De verhouding tussen de beschikbare en de benodigde weerstandscapaciteit is daarmee positief. Financiële positie - Stadsschuld De stadsschuld sluit aan bij de definitie in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) en brengt de bruto schuld in beeld (vaste en vlottende schulden, overlopende passiva). De actuele stadsschuld bedraagt in miljoen en blijft stijgen t/m Daarna neemt de schuld bij ongewijzigd beleid af. Als we rekening houden met financiering door meeropbrengsten uit grondverkopen is de stijging kleiner en de afname groter. De ontwikkeling van de stadsschuld sluit aan bij scenario s zoals geschetst in de Kadernota Het verschil wordt verklaard door het effect van herfasering van investeringen. 16

17 In de grafiek hierna is de ontwikkeling van de bruto schuld in beeld gebracht. De omvang en betekenis van de schuldpositie wordt in kaart gebracht met een aantal financiële kengetallen (zie ook paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing). Een belangrijk kengetal is de netto schuldquote. Voor dit kengetal worden vorderingen in mindering gebracht op de bruto schuld. Dit leidt dus tot een ander (lager) schuldbedrag. De netto schuldquote is het saldo van de schuldpositie gedeeld door het totaal van de baten. Het kengetal netto schuldquote is verplicht voorgeschreven en kan worden gebruikt voor de onderlinge vergelijking tussen gemeenten. De gemeente Delft streeft naar een schuldquote die onder de 100% ligt. In 2017 is de netto schuldquote 100,9%. De verwachting is dat de netto schuldquote vanaf 2021 onder de gestelde norm van 100% van de baten uitkomt. Door de Delftse Rekenkamer (DRK) is in 2017 een beoordeling gemaakt van de schuldpositie, met aandacht voor de toekomstbestendigheid van de schuld en een heldere uitleg daarvan. Geconcludeerd is dat de schuldpositie van Delft substantieel is verbeterd en als houdbaar is te classificeren, zowel voor de de gebruikelijke meerjarentemijn (vier jaar) als daarna. Er is geen reden voor de DRK om te twijfelen aan de juistheid van de inschatting van risico s in de begroting Verder geldt dat binnen Delft sprake is van een continue en actuele informatievoorziening over en bespreking van deze risico s, waarbij rekening wordt gehouden met verschillende scenario s. Ruimte voor investeringen Programma Nieuw Elan en Parelfonds In de Kadernota 2016 is de bestemmingsreserve Parelfonds ingesteld voor een bedrag van 7 miljoen. Het doel van deze reserve is het aanjagen van en het uitvoering geven aan de hoofdopgaven uit het rapport Delft, Parel in de Randstad. De inzet van de middelen in het Parelfonds is zichtbaar in de Uitvoeringsagenda waarvan een actueel overzicht met resultaten en nieuwe initiatieven is opgenomen in deze programmabegroting. Agenda Delft 2040 Met de Agenda voor de stad vindt een verdere ontwikkeling plaats van de initiatieven die met het Parelfonds zijn gefaciliteerd. In dit fonds gaat het nog om aanjaag- en startgeld. In een volgende fase worden zeven opgaven uitgevoerd die bijdragen aan de participatie van mensen, aan een goede leefomgeving en aan een economisch vitale stad. Het gehanteerde perspectief hierbij strekt zich uit t/m 17

18 2040. Voor de opgaven is het financieel kader Fonds Delft 2040 gecreëerd dat bestaat uit structurele middelen en incidentele middelen in de bestemmingsreserve Stad en bijdragen uit het Parelfonds en het meerjarenbeeld. De criteria voor de bestemmingsreserve Stad richten zich op een solide businesscase, voldoende cofinanciering en de positieve impact die de voorstellen hebben op de stad. Het financieel kader is toereikend voor een investeringsvolume van ca. 45 miljoen en zal in lijn met de Kadernota 2017 in de komende jaren groeien naar 75 miljoen. Kwaliteit openbare ruimte Om de (beeld)kwaliteit van de stad te verbeteren zijn vorig jaar middelen gereserveerd voor het terugdringen van graffiti, onkruidbestrijding en intensivering van het maaibeleid. In de Kadernota 2017 zijn hiervoor aanvullend middelen opgenomen (met name voor beeldkwaliteit, gedifferentieerd van C naar B) en voor de realisatie van de visie Openbare ruimte. Woonlasten In de Kadernota 2017 is ruimte gereserveerd voor uitvoering van de motie OZB verlaging in balans met investeringen. De nadere uitwerking gebeurt in deze begroting door de opbrengst uit OZB te verlagen naar 112% van het landelijk gemiddelde. Hiermee is de OZB lager dan het niveau van 2014 (gecorrigeerd voor inflatie). Vervolgens zijn de tarieven, rekening houdend met actuele WOZ waarden, hierop aangepast. Voor 2018 verwerken we geen inflatiecorrectie (CPI) op het tarief. Tevens schrappen we in de meerjarencijfers de in de Programmabegroting geraamde verhoging van de OZB vanaf Voor de OZB is de areaaluitbreiding apart geraamd, waardoor een meeropbrengst ontstaat. De overige woonlasten (afvalstoffen en rioolrecht) stijgen niet, behoudens de consumentenprijsindex (CPI, vastgesteld op 1,5%). In de Programmabegroting is de introductie van hondenbelasting in 2017 aangekondigd. Na het uitstel met één jaar in de vorig begroting is nu de hondenbelasting definitief geschrapt. 18

19 Overzicht van baten en lasten Inleiding Met deze tabellen geven we inzicht in het totaal van baten, lasten, stortingen en onttrekkingen, ook in vergelijking tot de realisatie 2016 en de begroting Bij de (beleids-) hoofdstukken wordt een toelichting gegeven op het beleid. Baten Toelichting: De kolom Begroting 2017 geeft de stand van de begroting t/m de Kadernota De besluitvorming over overige mutaties in 2017 vindt plaats bij de Najaarsrapportage De baten dalen van 387 miljoen in 2016 naar 343 miljoen in Dit wordt verklaard door: Aantrekkelijke stad: de raming van de baten bij Erfgoed was in 2016 incidenteel hoger door de tentoonstelling; daarnaast vallen door de verzelfstandiging van de VAK de inkomsten weg, waardoor de baten ten opzichte van 2016 lager uitvallen. 19

20 Bereikbare en gastvrije stad: door de actualistie van de grondexploitaties zullen de baten afwijkend van de oorspronkelijke planning worden gerealiseerd. De actulisatie is in de begroting verwerkt. Duurzame stad: in 2016 is de incidentele uittreedvergoeding ontvangen die het Hoogheemraadschap van Delfland heeft betaald na beëeindiging van de GR Grondwateronttrekking. Regiegemeente: als gevolg van een wijziging van het BBV is de begroting voor een belangrijk deel verschoven van Regiegemeente naar het onderdeel Overhead. Lasten Toelichting: De kolom Begroting 2017 geeft de stand van de begroting t/m de Kadernota De besluitvorming over overige mutaties in 2017 vindt plaats bij de Najaarsrapportage De lasten dalen van 359 miljoen in 2016 naar 343 miljoen in Dit wordt verklaard door: Bereikbare en gastvrije stad: door de actualistie van de grondexploitaties zullen de lasten afwijkend van de oorspronkelijke planning worden gerealiseerd. Deze actualisatie is in de begroting verwerkt. Goede openbare ruimte: met name door de aanpassing in het BBV zijn exploitatiebudgetten omgezet naar investeringen. Regiegemeente: lasten zijn verschoven naar Overhead. Stortingen 20

21 Onttrekkingen Toelichting: De stortingen stijgen in 2017 naar 41 miljoen. Het verschil wordt met name verklaard door: reserve Stad: eerste dotatie reserve Vastgoed: rekeningresultaat 2016 reserve Sociaal domein: rekeningresultaat 2016 reserve Gemeentelijke huisvesting: rekeningresultaat 2016 Lagere dotatie: Algemene reserve Parelfonds: a.g.v. hoge incidentele mutatie in 2016 Investeringsplan: laatste jaar van hoge dotaties in 2016 Kapitaallasten: a.g.v. herijking bestemmingsreserve is in 2016 incidenteel overgeheveld naar deze reserve Beleid en uitvoering: dotaties in 2016 vrijval voorzieningen Sport, Buitenhof en Energiebesparende maatregelen + 25 miljoen + 2 miljoen + 3 miljoen + 4 miljoen -/- 10 miljoen -/- 4 miljoen -/- 4 miljoen -/- 3 miljoen -/- 5 miljoen De stortingen dalen in 2018 naar 8 miljoen. Het verschil wordt met name verklaard doordat de hogere dotaties in 2017 incidenteel zijn. Een specificatie van de stortingen en onttrekkkingen in 2018 is opgenomen in het hoofdstuk Financieel meerjarenbeeld

22 Algemene dekkingsmiddelen 2018 Saldo Algemene dekkingsmiddelen Toelichting: Saldo Financieringsfunctie Dit onderdeel betreft de het saldo van de verschuldigde rente, de ontvangen rente en het saldo van de wijze waarop deze is verdeeld. Lokale heffingen In deze raming zijn saldi begrepen van de opbrengsten en beheerskosten van diverse heffingen zoals OZB, Toeristenbelasting, reclamegelden en de beheerskosten van de RBG. Dividenden De gemeente ontvangt dividend van Eneco, Stedin, Evides en Bank Nederlandse Gemeenten. Algemene uitkering Het bereft hier de uitkering Gemeentefonds en de Integratie en decentalisatie uitkeringen van het Rijk. Overige Algemene dekkingsmiddelen Betreft de reserveringen cao-ontwikkelingen. BTW Compensatiefonds De afwijking tussen de uitkering uit het BTW-compensatiefonds en de vordering uit voorgaande jaren wordt in de realistie hierop verwerkt. Onvoorzien Deze post is beschikbaar voor incidentele tegenvallers die onontkoombaar, onvermijdelijk en onuitstelbaar zijn. Deelnemingen (w.o. Werkse!) Betreft het saldo van de consolidatie van de niet-overheidstaken van Werkse! Mutaties in de begroting 22

23 ie de Leeswijzer voor een toelichting op diverse mutaties. Z Vennootschapsbelasting Ten opzichte van de Programmabegroting 2017 heeft de invoering van de Wet Vennootschapsbelasting 1969 voor overheidsbedrijven niet geleid tot inhoudelijke wijzigingen. Dit betekent dat het merendeel van de (geclusterde) gemeentelijke activiteiten, waaronder ook het grondbedrijf, niet is onderworpen aan de wet Vpb of kan steunen op een objectieve vrijstelling van deze belasting. Het is dan ook niet aannemelijk dat de invoering van de Wet Vpb financiële gevolgen zal hebben voor de Programmabegroting Dit najaar zullen de bevindingen met de Belastingdienst worden gedeeld en worden verdere procesafspraken gemaakt teneinde de uitvoeringslasten te beperken. Bezuinigingstaakstelling 23

24 In onderstaand overzicht staan de openstaande taakstellingen die nu in de Programmabegroting definitief zijn ingevuld. Daarmee is het Bezuinigingsprogramma dat is gestart in 2010 volledig afgerond. Aanstellen subsidioloog Het blijkt niet realistisch om op voorhand een taakstelling op de beoogde inkomsten in de begroting op te nemen. Wel wordt de komende jaren ingezet op het verkrijgen van subsidies voor trajecten in breedste zin welke van nut zijn voor de opgaven waar we aan werken. Reservering in meerjarenbeeld / Dekking bezuinigingsprogramma Bij enkele resterende taakstellingen is de realisatie van de bezuiniging niet haalbaar gebleken. Dit leidt tot een structureel nadeel waarvoor in het meerjarenbeeld ruimte is gereserveerd. Tevens is een voordeel bij de verwerking van de nominale ontwikkelingen (cao) ingezet voor de invulling van het totale bezuinigingsprogramma. De overige taakstellingen zijn toegelicht bij de doelstellingen. 24

25 Investeringen Het investeringsprogramma bestaat uit twee onderdelen: het investeringsplan (inclusief bedrijfsmiddelen); de investeringsagenda. De strategische investeringen van het programma Nieuw Elan zijn vertaald naar de zeven opgaven voor de Agenda Delft 2040 en toegelicht in het hoofdstuk Op weg naar 2040, van Nieuw Elan naar een Agenda voor de stad Delft. De concreet in uitvoering genomen investeringen zijn opgenomen in het investeringsplan, terwijl op de investeringsagenda de voornemens tot investeren voor de komende periode staan. Voordat een investeringsproject in uitvoering wordt genomen, is een uitvoeringsplan vereist met kostenraming, financiering, tijdsplanning en risicoanalyse. De bedrijfsmiddelen vormen een aparte categorie binnen het investeringsplan en beschouwen we als investeringen die concreet zullen worden uitgevoerd. Tabel investeringsprogramma 2018 De lasten van het investeringsprogramma zijn opgenomen in de meerjarige begroting door middel van kapitaallasten (rente en afschrijving). Ten opzichte van de Programmabegroting is het investeringsprogramma geactualiseerd: 25

26 26

27 Investeringsplan 2018 In het Investeringsplan hebben we per investering het beschikbare budget opgenomen voor 2018 en verder. Het totaal beschikbare bedrag vanaf 1 januari 2017 is 94,9 miljoen. De afschrijvings- en rentelasten die samenhangen met deze investeringen zijn opgenomen in de Programmabegroting De investeringsagenda lichten we nader toe in het hoofdstuk Financieel meerjarenbeeld

28 Afgesloten investeringen De onderstaande investeringen zijn gereed gemeld in

29 Financieel meerjarenbeeld

30 Overzicht van baten en lasten in Het hoofdstuk Financieel meerjarenbeeld geeft inzicht in de meerjarenraming van de baten, de lasten, stortingen en onttrekkingen per (beleids-) hoofdstuk, en daarbinnen voor de begrotingsdoestellingen. Bij de (beleids-)hoofdstukken volgt een toelichting op het meerjarige beleid. Baten Toelichting: De baten dalen van 343 miljoen in 2018 naar 335 miljoen in Dit wordt verklaard door: Bereikbare en gastvrije stad Door de actualistie van de grondexploitaties zullen de lasten afwijkend van de oorspronkelijke planning worden gerealiseerd. Deze actualisatie is in de begroting verwerkt. Lasten 30

31 Toelichting: De lasten dalen van 343 miljoen in 2018 naar 330 miljoen in Dit wordt verklaard door: Bereikbare en gastvrije stad Door de actualistie van de grondexploitaties zullen de lasten afwijkend van de oorspronkelijke planning worden gerealiseerd. Deze actualisatie is in de begroting verwerkt. Stortingen Onttrekkingen Toelichting: Een specificatie van de stortingen en de onttrekkingen is hierna opgenomen. 31

32 Algemene dekkingsmiddelen De storting van 25 miljoen in de reserve Stad is verwerkt in Bestedingsplannen reserves In de bovenstaande tabellen zijn de mutaties opgenomen van de reserves over de periode Tussen 2018 en 2021 zal ongeveer 30,5 miljoen worden toegevoegd aan de bestemmingsreserves, terwijl de voorgenomen bestedingen circa 12 miljoen bedragen. Hiermee wijzigt de omvang van de bestemmingsreserves met 18,5 miljoen. De bestedingen ten laste van reserves zijn herijkt en getoetst. Bij de verzameloverzichten hebben we, op verzoek van de raad, een volledig overzicht opgenomen van de bestedingen ten laste van de bestemmingsreserves, om inzicht te geven in de toereikendheid van de bestemmingsreserves. De ontwikkeling van de Algemene reserve weerstandscapaciteit is opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. 32

33 Overhead Om de raad inzicht te geven in de totale kosten van de overhead voor de hele organisatie is voorgeschreven dat de programmabegroting een apart overzicht bevat van de kosten van de overhead. In de doelstellingen hebben we de kosten opgenomen die betrekking hebben op het primaire proces. Om te kunnen vaststellen welke kosten verband houden met de sturing en ondersteuning van het primaire proces is een definitie van de overhead geïntroduceerd. Deze definitie is: alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. Op basis van deze definitie bestaat overhead uit: Leidinggevenden primair proces (hiërarchisch). Projectleiding valt hier buiten. Het betreft alle hiërarchische leidinggevenden in het primair proces. Zij hebben een personele verantwoordelijkheid waaronder het voeren van functioneringsgesprekken. Financiën, toezicht en controle gericht op de eigen organisatie. Het gaat om functies als controllers, financieel adviseurs en specialisten, planning & control, financiële verantwoording, administratieve organisatie, risicomanagement, (EDP) auditing, interne kwaliteitszorg, toezicht en controle gericht op de eigen organisatie; P&O/HRM. Het betreft salarisadministratie, P&O/HRM-advies, organisatie- en formatieadvies, OR-ondersteuning, mobiliteitscentrum, coaching, leren en ontwikkelen, bedrijfsmaatschappelijk werk, ARBO, recruitment, arbeidsvoorwaarden, HR-control. Inkoop (inclusief aanbesteding en contractmanagement). Interne en externe communicatie, met uitzondering van klantcommunicatie. Juridische zaken. Het betreft juridische medewerkers die op de bedrijfsvoeringsafdeling werken of belast zijn met een bedrijfsvoeringstaak op een afdeling. Huisvestingskosten niet direct gerelateerd aan het primaire proces. Op basis van bovengenoemde afbakening zijn in de financiële administratie de volgende posten geselecteerd als overhead. De daling vanaf 2019 komt door lager geraamde lasten op vlak van personeel en software (optimalisatie bedrijfsvoering). Zie ook het onderdeel Incidentele baten en lasten. Mutaties in de begroting 33

34 Zie de Leeswijzer voor een toelichting op diverse mutaties. Bezuinigingstaakstelling In onderstaand overzicht staan de openstaande taakstellingen die nu in de Programmabegroting definitief zijn ingevuld. Daarmee is het Bezuinigingsprogramma dat is gestart in 2010 volledig afgerond. Apparaatskosten (Lean) Gegeven de ambities zijn er geen mogelijkheden om producten structureel efficiënter tot stand te laten komen zonder nadelige gevolgen voor de kwaliteit en te leveren prestaties (bijv. langere wachttijden aan balie en telefoon). Ontschotting financiële functie De taakstelling is gedeeltelijk niet haalbaar omdat inmiddels is gekozen voor versteviging van de financiële kolom en countervailing power. Ook geldt dat de beoogde invulling (i.c. formatieruimte als gevolg van opheffing functies hoofd Bedrijfsvoering) reeds is benut voor andere taakstellingen. 34

35 Investeringsagenda De Investeringsagenda maakt onderdeel uit van het Investeringsprogramma zoals opgenomen in het hoofdstuk Financiële begroting Op de Investeringsagenda staan investeringsvoornemens waarvan de uitvoering na 2018 start. Een investering op de agenda vergt een goedgekeurd uitvoeringsplan (kostenraming, planning) voordat de uitvoering kan starten. De strategische investeringen van het programma Nieuw Elan zijn vertaald naar de zeven opgaven voor de Agenda Delft 2040 en toegelicht in het hoofdstuk Op weg naar 2040, van Nieuw Elan naar een Agenda voor de stad Delft. Tabel Investeringsagenda 35

36 Incidentele baten en lasten De tabel Incidentele baten en lasten geeft een onderbouwing van het structurele begrotingsevenwicht en draagt bij aan het inzicht in de financiële positie van de gemeente. Van een structureel begrotingsevenwicht is sprake als structurele lasten in de begroting worden afgedekt door structurele baten. Bij het opstellen van de tabel Incidentele baten en lasten zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Het betreft baten en lasten die zich kunnen voordoen in de meerjarenbegroting. Het betreft baten en lasten opgenomen met een drempel vanaf Het betreft baten en lasten die zich maximaal drie jaar voordoen of waarvan de eindigheid vastligt als gevolg van een raadsbesluit of toekenningsbesluit. Deze tabel geeft een volledig en eenduidig inzicht in de incidentele posten die het begrotingssaldo beïnvloeden. Na eliminatie van de incidentele posten ontstaat zicht op het structureel financieel saldo. Conclusie Na correctie van de incidentele baten en lasten op het begrotingssaldo is het begrotingssaldo meerjarig positief. Op basis van deze informatie kunnen we concluderen dat er sprake is van structureel en reëel begrotingsevenwicht : structurele lasten worden gedekt door structurele baten. 36

37 Hieronder volgt een toelichting op de belangrijkste incidentele posten. Precario kabels en leidingen De precariobelasting op nutsbedrijven is afgeschaft per 1 juli Voor gemeenten die een verordening met tarief voor precariobelasting op kabels en leidingen hebben vastgesteld, geldt een overgangstermijn tot 1 januari Nadat vorig jaar de bestaande aandeelhoudersovereenkomst met de rechtsvoorganger van Stedin -die heffing van precario uitsloot- is opgezegd, is met ingang van 2017 door de RBG een aanslag voor precario op kabels en leidingen opgelegd aan Stedin en Evides. Verwachting is dat t/m 2021 ieder jaar een bedrag van 2 miljoen wordt ontvangen. Vanaf 2022 ontvangt de gemeente Delft geen baten uit precario meer. Het gaat dus om een meerjarig incidentele baat. Upgrade financieel systeem Noodzakelijke update om het financieel systeem aan te passen voor de toekomst. Optimalisatie bedrijfsvoering / externe dienstverlening Om partner te zijn in het primair proces is het noodzakelijk dat de bedrijfsvoering flexibeler wordt ingericht en sneller en effectiever kan inspelen op actuele ontwikkelingen. We zien een hoogwaardige, wendbare en slanke ambtelijke organisatie voor ons, die de opgaven van de stad op een eigentijdse manier aan kan. Het realiseren van deze (organisatie) ontwikkeling in 2018, vergt in de komende jaren extra inspanningen, het aantrekken van (andere) kwaliteiten en middelen op het gebied van: Versterken van kwaliteiten en vaardigheden bij medewerkers en leidinggevenden door middel van het Learn & Grow opleidingsprogramma. Inzetten van Strategische personeelsplanning voor het ontwikkelen we sturingsscenario s voor de Delftse organisatie in 2020 en het maken van strategische keuzes ten aanzien van de kwantiteit en kwaliteit die nodig is in het personeelsbestand voor het (toekomstig) takenpakket van een regie gemeente. Bevorderen van in-, door-, en uitstroom via investeren in het aantrekken van nieuwe kwaliteiten en in aantrekkelijk werkgeverschap, o.a. door middel van het instellen van een traineeship met ruime opleidingsfaciliteiten, en het investeren in de wendbaarheid en bredere inzetbaarheid van zittend personeel, door middel van het Mijn Loopbaan programma met een aanbod bestaan uit loopbaanportal, loopbaantrainingen ( Persoonlijke Kracht, Persoonlijk Ondernemerschap en Beweging in je Loopbaan), inzet van een loopbaancoach en praktische sollicitatievaardigheden. Dienstverlenende houding en gedrag organisatiebreed versterken, door middel van training en coaching. Uitstroom- en ontwikkelkosten Het budget Flankerend beleid is voor uitstroom van personeel en organisatieontwikkeling. Gezien de grote opgave, organisatieontwikkeling en daarmee het behalen van een forse bezuiniging op het apparaat, is tot en met 2018 ca. 4-5 miljoen per jaar beschikbaar (meerjarig incidenteel). Vanaf 2019 daalt het budget omdat dan de bezuinigingsoperatie naar verwachting is afgerond. Een deel van het budget is bestemd voor doorlopende wettelijke verplichtingen (WW, BWW). Stimulering innovatie Naast de structurele middelen die beschikbaar zijn voor kenniseconomie, wordt gebruik gemaakt van incidentele middelen uit het transitiefonds voor cofinanciering van diverse projecten met lokale en regionale kennispartners, vanuit de lopende economische agenda Zuidvleugel. Deze projecten dienen bij te dragen aan de transitie naar een duurzame Delftse economie. 37