Weg met leesbevordering! Of: waarom je van leesbevorderaars beter soep kunt koken

Transcriptie

1 Weg met leesbevordering! Of: waarom je van leesbevorderaars beter soep kunt koken

2 Zij wil maar één ding

3 Hij wil maar één ding

4 En wat gaan wij er aan doen? Is er wel een boek waar kinderen en volwassenen het over eens zijn? Zijn er graadmeters van de literaire smaak? En wat heb je daar aan? Wat weten we over de ontwikkeling van literaire smaak bij kinderen? Hoe kunnen we succesvol kinderboeken beoordelen? En wat noemen we succes?

5 Even wat geschiedenis: nog steeds schokkende cijfers 1. Rowling: Harry Potter en de Steen der Wijzen (13,65%) 2. Rowling: Harry Potter en de Vuurbeker (9,52%) 3. Rowling: Harry Potter en de Geheime Kamer (4,70%) 4. Vriens: Achtste-groepers huilen niet (4,50%) 5. Rowling: Harry Potter en de Gevangene van Azkaban (4,32%) 6. Schmidt: Minoes (3,83%) 7. Slee: Spijt! (2,98%) 8. Van Loon: Dolfje Weerwolfje (2,28%) 9. Slee: Afblijven (1,89%) 10. Van Loon: Meester Kikker (1,81%)

6 Ondertussen, onderaan Jeugdbibliothecaressen: 5,76% 2. Kinderboekwinkeliers: 3,00% 3. Recensenten: 1,25% 4. Griffeljury s: 0,46% Kleine Sofie en Lange Wapper : 0,01% Toen niemand iets te doen had : 0,00%

7 Opvallend Eerste en enige Nederlandse klassieker in top tien: Minoes van Annie M.G. Schmidt Klassiekers van Schmidt en Dahl allebei toevallig ook kaskrakend verfilmd Klassiekers jaren 70 en minder bekende auteurs van nu scoren even slecht Smaakmakers van de literaire emancipatie (vanaf jaren 80) scoren bijzonder slecht

8 Graadmeters van smaak Een onderzoek zoals dit? Een Gouden Griffel? Prijs van de Kinderjury? Hoge verkoopcijfers? Hoge uitleencijfers? Reacties op websites? Positieve recensies? Doe-het-zelf-test: beduimeldheidsfactor?

9 Volwassenen vs. kinderen van 1988 tot nu Geen van de hits is een Gouden Griffel - hoofdprijs Kinderjury Deze gegevens zijn statistisch niet significant! Toch was er enige overeenstemming en die is nu weg...

10 Criteria van deskundigen Inhoud: thematiek moet er niet te dik bovenop liggen, ontwikkeling personages Structuur: vormexperimenten welkom Stijl: origineel, een eigen unieke stem Vorm belangrijker dan verhaal, originaliteit belangrijker dan toegankelijkheid Een lofzang op het vertellen

11 Kindercriteria 1/3 Spannend + 1/3 zielig + 1/3 grappig Realistisch / geloofwaardig Duidelijk wie goed en wie slecht is Duidelijke boodschap en (goede) afloop Duidelijke vorm: kop, romp, staart Veel dialoog, vlot taalgebruik Wat kost het en wat levert het op?

12 Geschiedenis van smaak Receptie-esthetica, verwachtingshorizon, unbestimmtheit (Iser) Onderzoek naar leesvoorkeur Charlotte Bühler Fasenleren en typologieën Ontwikkelingspsychologische en sociologische benadering Freeman-Smulders, Wijma, Ghesquiere

13 We hébben geen betrouwbare graadmeters Prijzen: kleine groep deskundigen versus grote groep ontspanningslezers Verkoop- en uitleencijfers: kinderen kopen boeken niet en worden vaak bij lenen begeleid Aanbod: pulp, sjabloonseries, slecht vertaald buitenlands werk, veel genreficatie Geen zelfverzekerde jonge auteurs van het kaliber Schmidt, Biegel, Dahl, Dragt, Kuijer

14 Meest bruikbare theorie: smaakfasen van Parsons Piaget, Kohlberg Oordelen veranderen in logische stappen Door: ontwikkeling, opvoeding, ervaring 1. favoritism 2. beauty and realism (mimetische fase) 3. expressiveness (expressieve fase) 4. style and form (formele fase) 5. autonomy (autonome fase)

15 Pjotr s vuistregels Peuters en kleuters: favoriete boeken, kort en herkenbaar, kleuren en details 6-15: echte verhalen, inhoud, wensdroomhelden, normen en waarden 12-18: echte ervaringen, identiteit, red. menselijke helden, grensverkenning Stijl, vorm, ironie en lagen spelen alleen bij uitzonderlijke 15+ers een rol

16 Hoe ik een boek beoordeel

17 Waar draait het nu eigenlijk om?

18 Gaat het de goede kant op? 1200 bibliotheken kopen niet meer 10 x GG De oude garde recensenten is definitief vertrokken Nieuwe recensenten en deskundigen geen missie Geen wetenschappelijk onderzoek naar waardering Aanbod zorgwekkend: genreficatie, sjabloonseries, geen klassiekers, nauwelijks jonge inspirerende voorbeelden Nog nooit zo veel nieuwe titels, nog nooit zo weinig keus Feminisering van school en literatuur + leesproblemen bij jongens = verband? Nog steeds erg weinig aandacht voor de échte deskundigen: kinderen zelf, bibliothecaressen, verkopers

19 Wat kunnen leesbevorderaars beter doen? Kinderen die niet van lezen houden niet met literatuur leren lezen (AVI-verbod) Op zoek naar die boeken die kinderen s nachts met een zaklamp willen lezen De liefde is belangrijker dan de criteria Vergeet ook uw eigen leesliefde niet! Smaak van kinderen serieus nemen en niet als iets statisch zien Niet investeren in middelmaat

20 U kunt dit nalezen in... Anne de Vries: Het verdwijnende kinderboek. In: Leesgoed. 17 (1990), 2, p Harry Bekkering: Over literaire jury-oordelen gesproken. In: Literatuur. 13 (1996) 5, p Marleen Wijma: Leeservaringen van 10- tot 12-jarigen. In: Spektator. 11 ( ), p Marleen Wijma: Sofie past toch niet in dat theatertje?. In: En nu over jeugdliteratuur. 12 (1985) 4. Rita Ghesquiere: Het verschijnsel jeugdliteratuur. 4e dr., Leuven, Uitstekende inleiding op onderzoek naar leesvoorkeur. Michael Parsons: How we understand art. Cambridge, Theo Witte: Het oog van de meester, proefschrift Alle relevante onderzoeken op een rijtje? Pjotr van Lenteren: Twisten over de smaak van een ander, afstudeerscriptie 1999, te lezen in de KB.