Roken...moet je ze dat ook nog afnemen? Mind the Body. Donderdag 16 juni Amersfoort. Ronald van Gool, Verpleegkundig specialist GGZ ingeest
|
|
- Oscar Norbert Brabander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Roken...moet je ze dat ook nog afnemen? Mind the Body Donderdag 16 juni Amersfoort Ronald van Gool, Verpleegkundig specialist GGZ ingeest
2 Agenda Inleiding Het probleem Oorzaak en gevolgen Wat staat ons te doen? Resultaten van de pilot interventie
3 Schizofrenie Positieve symptomen Sociaal Lichamelijke gezondheid Negatieve symptomen Cognitieve symptomen Arbeid Intieme relaties Zelfzorg Affectieve symptomen
4 Burden of disease Stoornis Depressie Gehoorsverlies Ferriprive anemie COPD Stoornissen gebruik van alcohol Osteoarthritis Schizofrenie Gevolgen van vallen Bipolaire stoornis Asthma % YLD s 11,9 % 4,6 % 4,5 % 3,3 % 3,1 % 3,0 % 2,8 % 2,8 % 2,5 % 2,1 % World Health Report, WHO 2001
5 De multidisciplinaire richtlijn Schizofrenie (MRS) 1. Vergroten van patiëntenparticipatie; CAN, actueel behandel- en begeleidingsplan 2. Verbeteren van somatische gezondheidstoestand; (vroeg)signalering, behandeling en preventie van somatische gezondheidsproblemen incl. bijwerkingen 3. Beschikbaar krijgen van effectieve interventies uit de richtlijn schizofrenie; CGT, Psychoeducatie, Lotgenotencontact, screening negatieve symptomen 4. Routinematig monitoren van uitkomsten; kwaliteit van leven, tevredenheid, symptomen en functioneren
6
7 Veel voorkomende somatische aandoeningen bij schizofrenie Obesitas Diabetes mellitus type 2 Metabool syndroom Hart- en vaatziekten Bewegingsstoornissen Seksuele functiestoornissen Marder et al, (2004) Physical health monitoring of patients with Schizophrenia.Am.J.Psychiatry
8 Evidence behandeling nicotineafhankelijkheid bij schizofrenie (Tsoi, 2010) 21 trails geincludeerd Alle beschikbare studies laten reductie nicotineafhankelijkheid zien Contigent reinforcement (CR) effectief maar effect op lage termijn onzeker Effectief is: medicamenteuze behandeling met Bupropion (Zyban) en geen bewezen effect nicotine vervangende therapie NRT en CGT. Resultaten zijn beter bij combi
9
10
11 Het probleem Mensen met schizofrenie en SMI leven 20 tot 25 jaar korter dan de algemene populatie (30%)
12
13 Mortaliteits onderzoek Tiihonen et al. (2009) Schizofrenie patiënten sterven 22,5 jaar eerder Gemiddelde levensverwachting algemene bevolking is 78 jaar. Voor patiënten met schizofrenie is dat 56 jaar
14 Mortaliteits onderzoek Tiihonen et al. (2009) Schizofrenie-patiënten sterven 22,5 jaar eerder In 2006 was de levensverwachting van schizofreniepatiënten nten die antipsychotica slikken 22,5 jaar lager dan die van de totale bevolking. In 1996 was het verschil 25 jaar. Dat blijkt uit een groot Fins bevolkingsonderzoek naar de mortaliteit van niet opgenomen patiënten die antipsychotica slikken. Het onderzoek strekt zich over elf jaar uit en is onlangs gepubliceerd in The Lancet.
15 Het probleem Mensen met schizofrenie en SMI leven 20 tot 25 jaar korter dan de algemene populatie (30%) Oorzaken: Ongezonde leefstijl, mogelijk genetische overlap, bijwerkingen AP, suicide en ongelukken
16 Het probleem Mensen met schizofrenie en SMI leven 20 tot 25 jaar korter dan de algemene populatie (30%) Oorzaken: Ongezonde leefstijl, mogelijk genetische overlap, bijwerkingen AP, suicide en ongelukken 2/3 van vroegsterfte veroorzaakt door cardio-vasculaire aandoeningen
17 Het probleem Mensen met schizofrenie en SMI leven 20 tot 25 jaar korter dan de algemene populatie (30%) Oorzaken: Ongezonde leefstijl, mogelijk genetische overlap, bijwerkingen AP, suicide en ongelukken 2/3 van vroegsterfte veroorzaakt door cardio-vasculaire aandoeningen Roken is de grootste enkelvoudige risicofactor voor vroegsterfte
18 Risicofactoren Wilson et al. Circulation. 1998;97:1837. BMI = body mass index; TC = total cholesterol; DM = diabetes mellitus; HTN = hypertension 14 5 Odds ratios Single Risk Factors Multiple Risk Factors BMI >27 Smoking TC >220 DM HTN Smoking + BMI Smoking + BMI + TC >220 Smoking + BMI + TC >220 + DM Smoking + BMI + TC >220 + DM + HTN
19 Wat is de omvang van het probleem? Personen met een psychiatrische aandoening roken tweemaal zo vaak Prevalentie roken bij schizofrenie is ruim 3 maal verhoogd vergeleken met normale bevolking (28%) Onder patiënten met schizofrenie rookt 60% tot 90% Onder klinische verblijvende patiënten 80% tot 90% Patiënten roken meer sigaretten en inhaleren dieper
20 Nicotine afhankelijkheid Ambulante patiënten FACT (2009) n= 113 GGZinGeest Overgewicht/ obesitas 67% Roken 64% Metabool syndroom 52% MetS (ATPIII): Buikomvang (88/102) Bloeddruk (130/80) HDL (1,0/1,3) Triglyceriden (1,7) Glucose (6,1) 80% 40% 65% 41% 16%
21 Waarom rookt men zoveel? Vele hypothesen Verveling Omgaan met stress en negatieve emoties Zelfmedicatie Compensatie cognitief functioneren Vermindering negatieve symptomen/depressie Reductie van bijwerkingen Genetische aanleg
22 Wat zijn de gevolgen? Afname van de levensverwachting met jaar (roken belangrijkste enkelvoudige riscofactor voor CVZ, longaandoeningen en vroegsterfte) Verminderd de werking van AP waardoor doseringen onnodig hoog zijn Negatieve beïnvloeding van gezondheid niet-rokers Armoede draagt belangrijk bij aan sociale exclusie, onwelbevinden en afname kwaliteit van leven
23 Wat heeft de GGz bijgedragen aan het probleem? Niet gesignaleerd als verslaving en problematiek Bagatelliseren van probleem medeleven conflictvermijding Slecht voorbeeld geven door zelf veel en vaak te roken Sigaretten als beloning voor gewenst gedrag of behandeltrouw Geen aanbod ontwikkeld Behandelpessimisme Dagstructuur is opgebouwd uit aaneenschakeling van rookmomenten en verveling
24 Vooronderzoek (J. Roozen, 2010) 23 patiënten en 16 medewerkers Patiënten: Alle patiënten roken. Ruim 60% is gestart met roken voor 20 e levensjaar en rookt al meer dan 20 jaar 80 % rookt meer dan 40 sigaretten per dag 70% van is al eens eerder gestopt 52% denkt erover om te stoppen en 65% om te minderen 52% heeft interesse in de cursus maar laag vertrouwen in succes Medewerkers: De helft van de medewerkers rookt en 70% daarvan rookt op werk 87% van de medewerkers geeft aan te willen stoppen met roken 60 % van de patiënten en 75% van de medewerkers is voor een rookverbod in de nieuwbouw indien er een alternatieve ruimte wordt geboden
25 Wat kunnen en moeten we doen? Roken als verslaving erkennen en behandelen Ontmoedigen van roken door beperkende maatregelen Ontwikkelen en aanbieden van ondersteuning stoppen met roken in samenhang met andere leefstijlinterventies Motiveren van patiënten en medewerkers Niet-rokers moeten gevrijwaard blijven van meeroken Onderzoeken van effectiviteit interventies
26 CBO Richtlijn behandeling van tabaksverslaving 2009 Intensieve interventies verdienen de voorkeur Interventie afgestemd op situatie en wensen van de patiënt Voor rokers die niet in een keer kunnen/willen stoppen, is minderen een manier om naar stoppen toe te werken (geleidelijk gecontroleerde reductie door systematisch rookpatroon te doorbreken) Bij > 10 sig. p.d. combinatie van gedragsmatige en farmacologische ondersteuning gewenst Pakje Kans groepstraining is ontwikkeld door STIVORO conform de meest recente wetenschappelijke kennis over effectieve strategieën bij stoppen met roken en voldoet aan de CBO Richtlijn behandeling van tabaksverslaving en valt onder de 'intensieve interventies'.
27 Evidence behandeling nicotineafhankelijkheid bij schizofrenie (Tsoi, 2010) 21 trails geincludeerd Alle beschikbare studies laten reductie nicotineafhankelijkheid zien Contigent reinforcement (CR) effectief maar effect op lage termijn onzeker Effectief is: medicamenteuze behandeling met Bupropion (Zyban) en geen bewezen effect nicotine vervangende therapie NRT en CGT. Resultaten zijn beter bij combi
28 Alle rokers 75% wil stoppen 27% probeert het elk jaar 7-24% 5 % slaagt mét m slaagt er in hulpmiddel zonder hulpmiddel
29 De setting Ontwikkeling interventie met Stivoro en mede gefinancierd door Fonds Psychische gezondheid Gezamenlijk aanbod voor rokende patiënten en medewerkers Interventie is aangeboden op klinische setting in Bennebroek (Westerpoort) Niet eerder vertoonde poging met deze patientenpopulatie icm medewerkers (gedeelde ervaring als kracht benutten) Evaluatieonderzoek Startbijeenkomst voor patiënten en medewerkers
30 De interventie: Pakje Kans! 18 weken (4 januari t/m 3 mei 2011) 10 bijeenkomsten geleid door 2 trainers STIVORO gedragsmatige ondersteuning koolmonoxidemetingen contracten over stapsgewijs minderen met roken nicotinepleisters nazorg spreekuur 8 x supportgroep geleid door 2 supporters ondersteuning en continuïteit zelfvertrouwen vergroten en ervaringen uitwisselen activiteiten om positieve leefstijlverandering te bevorderen Informatie ne ondersteuning van dietist en bewegen
31 Multidisciplinaire ondersteuning Pakje Kans Psychiater: monitoren patiënten o.a. bloedspiegels voorgeschreven medicatie Afdelingen: deelnemers begeleiden, enthousiasmeren nicotinepleisters uitgifte en controle, niet roken buiten de rookruimtes Activiteitenbegeleiding: aanbieden activiteiten gezonde leefstijl (supportgroep) Dietist en bewegingsagoog: aandacht voor gezonde voeding en bewegen in het algemeen en in supportgroep
32 De deelnemers 22 deelnemers 15 patiënten 13 klinisch langdurend opgenomen 2 ambulante patiënten FACT 7 medewerkers 5 V&V 2 ondersteunende diensten Gestart met twee groepen en wekelijkse bijeenkomsten van11/2 uur Weinig tot geen inclusiecriteria
33 De resultaten 15 patiënten 6 deelnemers zijn binnen 6 bijeenkomsten gestopt met de interventie Van de 9 completers zijn er: 2 deelnemers geheel gestopt met roken 4 deelnemers hebben hun gebruik minimaal gehalveerd 3 deelnemers hebben hun oude rookgedrag gehandhaafd
34 De resultaten 7 medewerkers 2 deelnemers zijn gestopt met de interventie 5 deelnemers zijn gestopt met roken In kielzog zijn nog twee medewerkers gestopt met roken
35 Alle rokers 75% wil stoppen 27% probeert het elk jaar 7-24% 5 % slaagt mét m slaagt er in hulpmiddel zonder hulpmiddel
36 Alle rokers 75% wil stoppen 27% probeert het elk jaar 7-24% 5 % slaagt mét m slaagt er in hulpmiddel zonder hulpmiddel Totaal zijn van de 22 deelnemers er 7 geheel gestopt met roken (32%) van de patiënten (13%) en de medewerkers (71%)
37 Bijvangst interventie Bewustzijn en urgentiebesef is toegenomen Optimisme en vertrouwen in succes Medicatieverlaging Rookverbod nieuwbouw in voorbereiding Borging en verspreiding Gezondheid staat meer in belangstelling Destigmatisering
38 Lessen Deelnemende medewerkers kunnen soms moeilijk steun geven Uitstel van interventie bij instabiele patiënten Meer investeren in alle medewerkers om een steunend klimaat te realiseren Interventie nog meer opnemen binnen integraal aanbod leefstijlinterventies
39 Evaluatie onderzoek Nicotine afhankelijkheid: Fagerstrom Tolerance Questionnaire Ernst symptomatologie: PANSS Welbevinden: SWN Lichamelijke gezondheid: Check Medicatiespiegels: Labcontrole
40
41
42 ROM Severe Mental Illness Evaluatie individuele doelen behandelplan Kwaliteit van leven (MANSA) Somatische screening incl. bloed- en lichamelijk onderzoek Evaluatie bijwerkingen farmacotherapie Ernstmeting/algeheel functioneren (HoNOS en GAF) Zorgsatisfactie (CQ) Inventariseren van zorgbehoeften (CANSAS) Aanvullend stoornisspecifiek onderzoek Herstel (Mental Health Confidence Scale) Aandachtspunten en te overwegen interventies MDRS: Behandelplan IPS/dagbesteding (richtlijnproof) Familiebegeleiding/ gezinsinterventie Signaleringsplan/crisiskaart Cognitieve gedragstherapie Lotgenotencontact Psycho-educatie Risicotaxatie suïcidaliteit Farmacotherapie o.a. Clozapine Somatische zorg en Leefstijlinterventies Indiceren zorgint.: FACT, BOR, opname, PTV, ADB, deeltijd (Terug)verwijzing naar huisarts, tandarts of specialist Elektroconvulsie therapie Relevante aanbevelingen uit richtlijn depressie en angst e.a. Evaluatie behandelplan SDM Uitvoering van behandel- en begeleidingsplan Vaststellen begeleidingsplan SDM Definitief behandelplan en overeenkomst SDM Bespreken en vaststellen doelen SDM Concept Behandelplan SDM
43 Pak je kans! Motiveer patiënten en medewerkers om te stoppen.
44
45
46 Uitspraken deelnemende patiënten ik rook nu niet meer ieder kwartier een sigaret, maar het lukt me om het om het half uur te doen van niet roken voel ik me gelukkiger ik ben trots op mezelf ik rook de helft minder en heb het minder benauwd zonder de groep was het me nooit gelukt mijn koolmonoxide is gedaald
47 Dank voor de aandacht!
48 Metabool syndroom (NCEP, 2001) combinatie van 3 of meer van de volgende kenmerken Middelomvang Nuchtere glucose Triglyceriden HDL cholesterol > 102 cm mannen en >88cm vrouwen > 6.1mmol/l > 1.7mmol/l < 1.0mmol/l man of 1.3mmol/l vrouw Bloeddruk > 130/85 mmhg en/ of medicatie
Voel je Vrij! Roken...moet je ze dat ook nog afnemen? Vrijdag 7 november 2014 Amersfoort
Roken...moet je ze dat ook nog afnemen? Voel je Vrij! Vrijdag 7 november 2014 Amersfoort Dr. Jorge Moctezuma, psychiater The Busy People Tim Kreuger, ervaringswerker GGz ingeest en Ronald van Gool, Verpleegkundig
Nadere informatieRoken...moet je ze dat ook nog afnemen?
Roken...moet je ze dat ook nog afnemen? 10jaarMANPCongres Donderdag 23 januari 2014 Doorn Ronald van Gool, Verpleegkundig specialist GGZ ingeest Agenda Inleiding Het probleem Oorzaak en gevolgen Wat staat
Nadere informatieMind the Body. Roken...moet je ze dat ook nog afnemen? Woensdag 11 februari 2015 Ede
Roken...moet je ze dat ook nog afnemen? Mind the Body Woensdag 11 februari 2015 Ede Ronald van Gool, Verpleegkundig specialist GGz ingeest & Matthijs Blankers, wetenschappelijk medewerker Trimbos Agenda
Nadere informatieDuurzame verbeteringen in de schizofreniezorg
Duurzame verbeteringen in de schizofreniezorg Implementatie van een richtlijn Ronald van Gool,, MANP Buitenamstel/De Geestgronden Agenda Inleiding Schizofrenie Richtlijn Schizofrenie Resultaten Doorbraakproject
Nadere informatieDe multidisciplinaire richtlijn schizofrenie - Wat kunnen we met de recente update?-
De multidisciplinaire richtlijn schizofrenie - Wat kunnen we met de recente update?- Dr. Berno van Meijel Lector GGZ-verpleegkunde Hogeschool INHolland / Amsterdam www.ggzverpleegkunde.nl De richtlijn
Nadere informatieChapter 10 Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 De laatste jaren is de mortaliteit bij patiënten met psychotische aandoeningen gestegen terwijl deze in de algemene populatie per leeftijdscategorie is gedaald. Een belangrijke
Nadere informatieGedragsmatige ondersteuning bij stoppen met roken in de zorg. Dewi Segaar (STIVORO) & Hetty de Laat (Groei in communicatie)
Gedragsmatige ondersteuning bij stoppen met roken in de zorg Dewi Segaar (STIVORO) & Hetty de Laat (Groei in communicatie) Behandeling van tabaksverslaving Farmacologische ondersteuning: 10 sigaretten
Nadere informatiePersoonsgerichte preventie in de praktijk. S.A. Petra
Persoonsgerichte preventie in de praktijk S.A. Petra 30-09-2010 Dé Gezonde regio: waar? Dé Gezonde regio: wie? Wij staan voor gezondheid! Kernwoorden Gezondheid Eigen regie Samenwerken Optimisme Innovatie
Nadere informatieVitale Vaten. Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011
Vitale Vaten Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011 Dé Gezonde regio: waar? Dé Gezonde regio: wie? Verleiden Opbouw presentatie Inleiding hart- en vaatziekten Project Vitale Vaten Gorinchem
Nadere informatieCannabis, vitamine D & het metabool risico van mensen met een psychotische aandoening
Cannabis, vitamine D & het metabool risico van mensen met een psychotische aandoening Dr. Jojanneke Bruins j.bruins@lentis.nl Promotoren: Prof. dr. Marieke Pijnenborg Prof. dr. Edwin van den Heuvel Co-promotoren
Nadere informatieAan de slag met de richtlijn somatische screening! Ervaringen met de implementatie. GGZ Midden-Holland Clary Dogterom 11 Februari 2015 Mind the Body
Aan de slag met de richtlijn somatische screening! Ervaringen met de implementatie GGZ Midden-Holland Clary Dogterom 11 Februari 2015 Mind the Body 1 Inhoud Theorie VMSL GGZ GGZ Midden Holland Praktijkervaringen
Nadere informatieDiseasemanagement. Jaarlijkse evaluatie van de gezondheid
Utrecht, 18 december 2008 Irene Lako, RGOc/UMC Groningen Diseasemanagement Jaarlijkse evaluatie van de gezondheid Irene Lako, S Schorr, K van der Elst, H Knegtering, C Slooff, JRBJ Brouwers, K Taxis, R
Nadere informatieVerbeteren van de leefstijl van langdurig opgenomen GGZ-patiënten. Dr. Frederike Jörg Senior onderzoeker GGZ Friesland Postdoc ICPE/UMCG
Verbeteren van de leefstijl van langdurig opgenomen GGZ-patiënten Dr. Frederike Jörg Senior onderzoeker GGZ Friesland Postdoc ICPE/UMCG Leefstijl VT Wonen? Leefstijl Way of life? Leefstijl Levensfase?
Nadere informatieZorgprogramma Lijf & Leven. Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid.
Zorgprogramma Lijf & Leven Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid. Levensverwachting met tot wel 20 jaar verkort 85% van patienten
Nadere informatieGGZ Curacao Sinds april 2010
Disclosure belangen sprekers Petra Gelan, Michel Dings Geen belangenverstrengeling Nieuwe ontwikkelingen ter verbetering van de zorg bij EPA (Ernstige Psychiatrische Aandoeningen) binnen Ggz Curacao. Van
Nadere informatieVerpleegkundige Monitoring bij Gebruik van Antipsychotica (VMGA)
Verpleegkundige Monitoring bij Gebruik van Antipsychotica (VMGA) Digna van der Kellen, Verpleegkundig Specialist GGZ Amersfoort, 16-6-2011 1 PROGRAMMA Aanleiding onderzoek Fases onderzoek Het instrument
Nadere informatieInhoud Hoe BRAVO ben jij?
Inhoud Hoe BRAVO ben jij? Inleiding 2 De behandeling van een aandoening 2 Medicijnen 2 Leefstijl 5 Een verergering van je klachten 6 Jouw behandelplan 8 Bewegen 8 Roken 8 Alcohol en voeding 8 Ontspanning
Nadere informatiePraktijkleerplan. Julia Machielsen Student MANP-GGZ, cohort 2009 Studentnummer 1571450
Praktijkleerplan Julia Machielsen Student MANP-GGZ, cohort 2009 Studentnummer 1571450 1 Inleiding Voor je ligt mijn praktijkleerplan in het kader van de opleiding MANP-GGZ 2009-2011. Vertrekpunt van dit
Nadere informatieROM; wordt de zorg voor mensen met schizofrenie er beter van?
ROM; wordt de zorg voor mensen met schizofrenie er beter van? 18 februari, 2010 Ede Ronald van Gool, MANP GGZ ingeest Agenda Inleiding Routine Outcome Monitoring (ROM) Pilot ROM psychose GGZinGeest Ervaringen
Nadere informatieDiabetes. D1 Diabetes prevalentie 249,0 233,9. D2 Diabetespopulatie indicatoren 78,7 85,8. D3 Hoofdbehandelaar diabetes 58,2 49,6
Diabetes uw praktijk alle praktijke n D1 Diabetes prevalentie 249,0 233,9 D2 Diabetespopulatie indicatoren 78,7 85,8 D3 Hoofdbehandelaar diabetes 58,2 49,6 D6 HbA1c bepaald 70,9 70,5 D36 HbA1c < 53 81,3
Nadere informatieSomatische zorg voor mensen met een psychotische aandoening
Somatische zorg voor mensen met een psychotische aandoening zorggebruik, resultaten 1 dr. Wilma Swildens a, dr. Fabian Termorshuizen b,c, drs. Alex de Ridder M.D. a, dr. Hugo Smeets, M.D. b,d,, prof dr.
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan
Nadere informatieMetabool syndroom. Bestaat het wel bij de oudere psychiatrische patiënt?
Metabool syndroom Bestaat het wel bij de oudere psychiatrische patiënt? Even voorstellen Casper Jansen Specialist ouderengeneeskunde Centrum voor ouderenpsychiatrie GGNet Sanne Wassink-Vossen Verpleegkundig
Nadere informatieProtocol module Stoppen met Roken Generiek
Protocol module Stoppen met Roken Generiek ZIO Versie.0, 70803 Inhoud Inleiding... 2 H-MIS (Minimale Interventie Strategie)... 3 Groepsprogramma Stoppen met Roken... 4 Behandeling SMR buiten de ketenzorg...
Nadere informatie3 Persoonlijke gegevens
3 Persoonlijke gegevens Naam Telefoonnummer Voorgeschiedenis en SCORE-risico (%)* Diagnose(n) centrale zorgverlener Mevrouw Jansen Tensieweg 120 3415 BP Bovendruk 011-22110022 Zwangerschapshypertensie.
Nadere informatieOuderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan
Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan U moet de bakens verzetten en noch sterke drank, noch bier meer gebruiken: houdt u aan een matig gebruik van een redelijke
Nadere informatieHet Vrouwenhart: begeerd maar (nog) onbekend
Het Vrouwenhart: begeerd maar (nog) onbekend Nationale Gezondheidsbeurs 13 februari 2016 Utrecht Yolande Appelman Interventiecardioloog VU medisch centrum Amsterdam 2015 Campagne Hartstichting Awareness
Nadere informatieSchizofrenie en mortaliteit
ELIPS Schizofrenie en mortaliteit Effectiviteit van een leefstijlinterventie bij langdurig opgenomen SMI patiënten Dr. Frederike Jörg Senior onderzoeker GGZ Friesland Postdoc RGOc/ICPE/UCP Financiering:
Nadere informatie24 september 2015. Van harte welkom!
24 september 2015 Van harte welkom! Programma 20.00: Welkom Wendy de Valk, verpleegkundig specialist cardiologie 20.10: Het vrouwenhart. Is er verschil tussen mannen en vrouwen? Mw. A. Lubbert-Verberkmoes,
Nadere informatieVoedingsmanagement in de Psychiatrie
Voedingsmanagement in de Psychiatrie Anneke van Hellemond, diëtist Anneke Wijtsma, diëtist 1 Inhoud presentatie Voedingsproblemen Overgewicht Metabool syndroom Verwijzen naar gespecialiseerd diëtist Behandelwijze
Nadere informatie11-10-2014. Ypsilon 30 jaar. Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart
Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht - Ypsilon en onderzoekers trekken sinds die tijd met elkaar op Wat hebben we gezamenlijk bereikt!
Nadere informatieIk zorg dus ik Phamous. Meten en verbeteren. Achtergronden: Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie 2012 (1)
Implementatie van shared decision making in het behandelproces door invoering van FUR (Follow Up Rom) gesprekken 31 januari 2013 Marga van Leersum Verpleegkundig Specialist (MANP) UMCG, UCP Ik zorg dus
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieSomatiek en leefstijl Hoe zorgen wij dat onze patiënten 10 jaar langer leven? Focus op EPA
Somatiek en leefstijl Hoe zorgen wij dat onze patiënten 10 jaar langer leven? Focus op EPA Deze workshop wordt verzorgd door de specialismegroepen psychosen, EPA en somatiek Liesbeth Bergman, Specialismeleider
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Nadere informatieDisclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven.
Disclaimer De inhoud van deze presentatie is onafhankelijk samengesteld door de spreker(s). De slides representeren de persoonlijke mening van de spreker(s). Deze presentatie kan off-label informatie bevatten.
Nadere informatie5-12-2012 WELKOM. Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes. De komende 45 minuten
WELKOM 5 december 2012 Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes Caroline Lubach: senior verpleegkundig consulent diabetes VUmc Anita Faber: research coördinator Diabetes Research Centrum, Hoogeveen
Nadere informatieFactoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten
Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten In dit proefschrift werd de relatie tussen depressie en het risico voor hart- en vaatziekten onderzocht in een groep
Nadere informatieHet syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek
Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Achtergrond Het Klinefelter syndroom(ks): Genetisch kenmerk extra X-chromosoom:
Nadere informatieSomatische complicaties bij
Somatische complicaties bij antipsychotica Psychofarmaca en seksualiteit gebruik Mariëlle de Ruijter verpleegkundig specialist GGZ Mariëlle de Ruijter NP/ VS GGZ Lianne Tammenga VS GGZ i.o. 16-06-2011
Nadere informatieBijsluiter gebruik CVRM (verhoogd risico)- indicatoren in de huisartsenpraktijk
Bijsluiter gebruik CVRM (verhoogd risico)- indicatoren in de huisartsenpraktijk Fenna Schouten f.schouten@nhg.org 09-02-2017 Versie 2 Inhoud Overzicht indicatoren... 2 Populatiegegevens... 2 Bloeddruk...
Nadere informatieAfdeling Sociale Geneeskunde. Casuïstiek GGZ. Eerste fase dossieronderzoek Triggers
Casuïstiek GGZ Eerste fase dossieronderzoek Triggers 1 Casus 1 Een patiënt is opgenomen op een open afdeling met een depressie. Behandelingen en therapie lijken goed aan te slaan. Op een middag verlaat
Nadere informatiePolikliniek ADHD voor volwassenen GGNet
Polikliniek ADHD voor volwassenen GGNet Vragen Prevalentie ADHD bij volwassenen Kernsymptomen van ADHD Stelling: Rustig zitten tijdens het onderzoeksgesprek sluit hyperactiviteit uit. Stelling: Als iemand
Nadere informatieIndividueel Zorgplan Cardiometabool
Individueel Zorgplan Cardiometabool Vasculair Centrum Naam: Geboortedatum: Patiëntnummer: Vasculair centrum Rijnstate Het Rijnstate Vasculair Centrum is een kennis- en behandelcentrum voor patiënten met
Nadere informatieDynamisch Werken GGZ ingeest
28 september 2015 Dynamisch Werken GGZ ingeest Gluren bij de Buren Even voorstellen: Gerard Beukers Fysiotherapeut Fit-Inn = Sport- en bewegingscentrum Arbo-adviseur / ergonoom Voor alle locaties GGZ ingeest
Nadere informatieIndividueel behandelplan COPD/Astma
Individueel behandelplan COPD/Astma Persoonlijke gegevens Naam Adres Woonplaats Telefoon E-mail Geb. datum Diagnose Diagnose gesteld op Bij ongeval waarschuwen Naam Adres Telefoon Relatie met pasdrager
Nadere informatieBijlage 1 Voorwaarden terugverwijzing gestabiliseerde chronische psychiatrische patienten naar de huisartspraktijk
Bijlage 1 Voorwaarden terugverwijzing gestabiliseerde chronische psychiatrische patienten naar de huisartspraktijk Werkgroep ggz 1ste Lijn Amsterdam, 2014 Bijlage 2 Zelfredzaamheidsmatrix Bijlage 3 Module
Nadere informatieScreening, opvolging en
Mensen met ernstige psychiatrische stoornissen, zoals schizofrenie, depressie of bipolaire stoornis, hebben een slechtere algemene gezondheid en een verminderde levensverwachting in vergelijking met de
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik
Cognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Kortdurende motiverende interventie en cognitieve gedragstherapie Een effectieve behandeling
Nadere informatieIndividueel zorgplan
Individueel zorgplan Diazon Hafank Inhoudsopgave Individueel Zorgplan 3 Stap voor stap 5 stap 1: Gezondheid & behoeften 5 stap 2: Meetwaarden 6 stap 3: Uw doel & acties 8 stap 4: Evaluatie 10 Bereid het
Nadere informatiePreventie consult. Huisartspraktijk J.B. Sanders
Preventie consult Het risico op ziekte is nooit precies te voorspellen. U kunt wel te weten komen of uw risico op bepaalde ziekten misschien hoger is. Suikerziekte, hartinfarcten en beroertes zijn ernstige
Nadere informatieEvidence-based stoppen met roken: kennis & knelpunten
Evidence-based stoppen met roken: kennis & knelpunten Daniel Kotz Department of General Practice School for Public Health and Primary Care (CAPHRI) Maastricht University Medical Centre The Netherlands
Nadere informatieGroepstraining Rookvrij! Ook jij?
Groepstraining Rookvrij! Ook jij? In 2014 hebben er in totaal 93 groepstrainingen plaatsgevonden. In totaal zijn 974 deelnemers begonnen, waarvan 8 na afloop gestopt was met roken. Hieronder vind u een
Nadere informatieDisclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven.
Disclaimer De inhoud van deze presentatie is onafhankelijk samengesteld door de spreker(s). De slides representeren de persoonlijke mening van de spreker(s). Deze presentatie kan off-label informatie bevatten.
Nadere informatieInkoopbeleid Stoppen met Roken 2013 binnen de Integrale bekostiging
Inkoopbeleid Stoppen met Roken 2013 binnen de Integrale bekostiging 1 Algemeen Met ingang van 2013 verandert de vergoeding voor Stoppen-met-Roken begeleiding (SMR). De vergoeding van gedragsmatige ondersteuning
Nadere informatieVisiedocument FACT GGZ Friesland
Visiedocument FACT GGZ Friesland Soort document: Visiedocument Versie: 02 Visie Rehabilitatie begint bij de voordeur! Vanaf het eerste behandelcontact staat het individuele herstelproces van de patiënt
Nadere informatieLichamelijke aandoeningen & Ernstige psychiatrische aandoeningen. Maarten Bak
Lichamelijke aandoeningen & Ernstige psychiatrische aandoeningen Maarten Bak Ernstige psychiatrische aandoening Gezondheid Faculty name 2 Mensen met EPA overlijden op jongere leeftijd Munk-Laursen 2014
Nadere informatieScience
Science Fiction ? No Mijlpalen in de behandeling van psychose Lieuwe de Haan, Zorglijn Vroege Psychose Uitvoeren wat we al weten Bron en disclaimer Waar kunnen we de meeste winst halen? I. Hoop II. Zelfvertrouwen
Nadere informatieBegeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen
Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn Het zijn net gewone mensen Voorstellen Julia Machielsen (POH-GGZ/verpleegkundig specialist GGZ) Ingrid Houtman (Huisarts/Kaderarts
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor verwijzers
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor verwijzers Effectieve behandelmethode Elektroconvulsie therapie (ECT) passen we toe bij mensen met specifieke
Nadere informatieDE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE
DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE SPREKER: JASPER WIEBENGA FUNCTIE: PROMOVENDUS & PSYCHOLOOG, AFDELING PSYCHIATRIE, GGZ INGEEST & VUMC VAN BLENDED
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor verwijzers
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor verwijzers Effectieve behandelmethode Elektroconvulsie therapie (ECT) passen we toe bij mensen met specifieke
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieRichtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017
Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie
Nadere informatieEFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS
EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS Dr. Berno van Meijel Lector GGZ-verpleegkunde Hogeschool INHOLLAND Congres Zorg voor mensen met
Nadere informatieKliniek Nijmegen. Informatie voor patiënten
Kliniek Nijmegen Informatie voor patiënten We spreken van een verslaving wanneer bepaald gedrag zoals middelengebruik of gokken uw leven gaat beheersen. Steeds meer tijd en energie gaan op aan de verslaving.
Nadere informatieZichtbaar beter? 10-11-2010. Cliëntmonitor. Knelpunten in de Langdurige Zorg INHOUD. Inleiding. Telezorg in 2 wijkteams. Onderzoeksresultaten
10-11-2010 Zichtbaar beter? INHOUD 1 Inleiding 2 Telezorg in 2 wijkteams 3 Onderzoeksresultaten 4 Kansen en belemmeringen 5 DVD Aanraken en je hebt contact Lex Hulsbosch, onderzoeker Trimbos-instituut
Nadere informatieBijsluiter gebruik stoppen met roken -indicatoren in de huisartsenpraktijk. Fenna Schouten Versie 3
Bijsluiter gebruik stoppen met roken -indicatoren in de huisartsenpraktijk Fenna Schouten f.schouten@nhg.org 09-02-2017 Versie 3 Inhoud Overzicht indicatoren... 2 Beschrijving per indicator... 3 Pagina
Nadere informatieIn the Client Care Control Room
In the Client Care Control Room Een blik in de toekomst- Naar een optimale somatische zorg voor psychitatrische patienten Richard Bruggeman Provinciaal Psychosen Programma UCP UMCG Groningen en Lentis
Nadere informatieVaatrisico-polikliniek. screening/behandeling en begeleiding vaatziekten
Vaatrisico-polikliniek screening/behandeling en begeleiding vaatziekten Inleiding Het Ommelander Ziekenhuis Groningen heeft een speciale vaatrisicopolikliniek voor patiënten met een vaatziekte en/of vanwege
Nadere informatieWerken met het ketenprogramma CVRM
Werken met het ketenprogramma CVRM Praktijkinformatie Zorgprogramma CVRM voor huisartsen en praktijkondersteuners www.rohamsterdam.nl Inhoud 1. AAN DE SLAG MET CVRM!... 3 2. KETENPARTNERS... 3 3. WAT DOET
Nadere informatiePsychiatrie. Metabool syndroom.
Psychiatrie Metabool syndroom www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY019 / Metabool syndroom / 09-09-2016 2 Metabool syndroom Voor u ligt de
Nadere informatieDISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK
DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK Stoppen met roken hoe doe je dat? Epidemiologie roken (1) 28% volwassenen rookt (2004) Hoogste
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieKansen voor gezondheid
10-6-2015 1 g Kansen voor gezondheid L a n g e r Jan Auke Walburg Vraagstelling Hoe kan je de gezondheid en het welbevinden van een populatie bevorderen zodanig dat: mentale en somatische ziektes afnemen
Nadere informatieRELEVANTIE VROEGHERKENNING: AT RISK MENTAL STATE (ARMS)
THE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING J e n n y v a n d e r W e r f P A R N A S S I A, D E N H A A G J u d i t h R i e t d i j k D I J K E N D U I N, Z A A N D A M No financial
Nadere informatieAardbevingen en psychische klachten
Aardbevingen en psychische klachten (Karin Folkers, Klinisch Psycholoog) Jantien Mast, Verpleegkundig Specialist Peter Pijper en Coosje Klootwijk, verpleegkundigen Bouke Koopmans, psychiater Loppersum,
Nadere informatieINTER-PSY Vechtdal Kliniek
Polikliniek en deeltijdbehandeling INTER-PSY Vechtdal Kliniek Polikliniek en deeltijdbehandeling Informatie voor patiënten, familie en naastbetrokkenen INTER-PSY Vechtdal Kliniek Algemene informatie INTER-PSY
Nadere informatieIndividueel zorgplan vitale vaten
Individueel zorgplan vitale vaten Wat kunt u zelf doen? Een gezonde leefstijl is het belangrijkste bij de aanpak van risicofactoren. Misschien is uw leefstijl wel goed. Zorgverleners kunnen u adviseren
Nadere informatieKwaliteitsproject. Het opstellen van een CVRM-risicoprofiel. Kwaliteitsproject in het kader van de opleiding tot Arts voor Verstandelijk Gehandicapten
Kwaliteitsproject Het opstellen van een CVRM-risicoprofiel Kwaliteitsproject in het kader van de opleiding tot Arts voor Verstandelijk Gehandicapten Roy Bannink Elver Inhoud verslag kwaliteitsproject 1.Inleiding
Nadere informatieLECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose
LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose Symposium onderzoeksresultaten 2017 Sonja Kuipers, MSc MSW RN PhD-Student Zonder
Nadere informatieBij de behandeling en begeleiding van CVRM neemt de diëtist als zorgaanbieder binnen de zorgketen de dieetadvisering 1 op zich.
Bijlage 1: samenwerkingsafspraken diëtisten binnen DBC CVRM GHC Uitgangspunten Cardio Vasculair Risico Management (CVRM) staat voor de diagnostiek, behandeling en follow-up van risicofactoren voor hart-
Nadere informatieRapportage 2015 groepstraining Rookvrij! Ook jij?
Rapportage 2015 groepstraining Rookvrij! Ook jij? Sinds 2008 verzorgt SineFuma Stoppen met roken begeleiding middels het aanbieden van groepstrainingen. De groepstrainingen Rookvrij! Ook jij? zijn geschikt
Nadere informatieHet geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS
Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS Dag van de Inhoud Den Haag 28 september 2017 Ante Lemkes, GZ-psycholoog in opleiding tot Specialist Inleiding Introductie van mezelf, jullie
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (Dutch summary)
(Dutch summary) 167 De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht gekomen voor het verhoogde riscio op metabole afwijkingen bij mensen met een psychotische aandoening. Er zijn echter nog steeds veel zaken
Nadere informatieCVRM kwetsbare ouderen. Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io
CVRM kwetsbare ouderen Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieBipolaire stoornissen
Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt
Nadere informatieDe Gezonde Generatie. Project: Rookvrije generatie Fryslân Start november 2018
De Gezonde Generatie Project: Rookvrije generatie Fryslân Start november 2018 1 De Gezonde Generatie. Project Rookvrije generatie Fryslân. Onze ambitie is: alle kinderen in Fryslân groeien rookvrij op.
Nadere informatieGGZ aanpak huiselijk geweld
GGZ aanpak huiselijk geweld Wat is er nodig en wat helpt Jeannette van Borren Mei 2011 Film moeder en zoon van Putten Voorkomen van problemen is beter en goedkoper dan genezen Preventieve GGZ interventies
Nadere informatieInnovaties voor Amsterdammers met GGZ problematiek. Prof.dr. J.H. Smit jh.smit@ggzingeest
Innovaties voor Amsterdammers met GGZ problematiek Prof.dr. J.H. Smit jh.smit@ggzingeest Directeur Onderzoek & Innovatie GGZ Ingeest Afdeling Psychiatrie Vumc Psychiatrie in getallen: wereldwijd in 2010
Nadere informatiehoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3
SAMENVATTING Dit proefschrift is gewijd aan Bouwen aan Gezondheid : een onderzoek naar de effectiviteit van een leefstijlinterventie voor werknemers in de bouwnijverheid met een verhoogd risico op hart
Nadere informatieBijwerkingen van psychofarmaca. M. de Ruijter en L. Tammenga Verpleegkundig specialist GGZ Polikliniek bijwerkingen GGz Centraal
Screenen is zinloos Bijwerkingen van psychofarmaca M. de Ruijter en L. Tammenga Verpleegkundig specialist GGZ Polikliniek bijwerkingen GGz Centraal Disclosure belangen sprekers Geen Leerdoelen Na het volgen
Nadere informatieFries Wisselprotocol CVRM
Fries Wisselprotocol CVRM Basis Educatie Leefstijloptimalisatie: o matig alcoholgebruik o bewuste voeding waaronder zoutbeperking (tot 5 gram/dag) o stoppen roken o voldoende lichamelijke activiteiten
Nadere informatieBehandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring
Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante
Nadere informatieZorg voor het lichaam bij ambulante EPA patiënten
Zorg voor het lichaam bij ambulante EPA patiënten AIOS GGZ WNB Onderzoeker RUG Fenneke van Hasselt Inhoud EPA Lichamelijke gezondheid Monitoring in de praktijk Adviezen dagelijkse praktijk Samenvatting
Nadere informatieBeter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen?
Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Richtlijnen Casus IDDT Richtlijnen, wat zeggen ze niet! Richtlijnen Dubbele Diagnose, Dubbele hulp (2003) British
Nadere informatieKennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema
Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis
Nadere informatie.192. Etnische ongelijkheid in hart- en vaatziekterisico:
Samenvatting Etnische ongelijkheid in hart- en vaatziekterisico: de aanwezigheid van risicofactoren onder Amsterdammers met een Turkse en Marokkaanse etnische achtergrond. De incidentie van hart- en vaatziekten
Nadere informatie