Daar zit muziek in! Astrid van Impelen

Transcriptie

1 Daar zit muziek in! Hoe kunnen de vijf domeinen van muziekonderwijs; zingen, bewegen op muziek, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren, binnen het team van de Delteykschool meer tot uitvoer komen binnen alle groepen? Astrid van Impelen

2 Onderzoeksverslag Inhoudsopgave: samenvatting blz.3 Inleiding blz.4 Theoretisch kader & onderzoeksvraagstelling blz.5-9 Opzet onderzoek blz Resultaten blz Conclusie blz Literatuurlijst blz.20 Bijlage 1: planformulier 1 blz bijlage 2: planformulier 2 blz Bijlage 3: vragenlijst en uitwerkingen team blz Bijlage 4: vragenlijst en uitwerkingen groep 1/2 blz Bijlage 5: vragenlijst en uitwerkingen groep 3/4 blz Bijlage 6: vragenlijst en uitwerkingen groep 5/6 blz Bijlage 7: vragenlijst en uitwerkingen groep 7/8 blz Bijlage 8: kerndoel 54 blz Bijlage 9: Voorbeeld Grafische partituur blz. 90 Bijlage 10: Presentatie team blz

3 Samenvatting Het doel van dit onderzoek was om te bepalen hoe de vijf domeinen van muziekonderwijs; zingen, bewegen op muziek, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren, binnen het team van de Delteykschool meer tot uitvoering kunnen komen binnen alle groepen en hoe de belemmeringen van het team ten aanzien van muziekonderwijs weggenomen kunnen worden. De directie vindt dat muziek onvoldoende aandacht krijgt. Met een schriftelijke enquête onder alle teamleden werden de belemmeringen en wensen duidelijk. Een aantal mist expertise, gebrek aan inspirerende lessen werd vaak genoemd, maar de grootste belemmering is dat de leerkrachten geen tijd kunnen vinden voor muziekonderwijs. De oplossing hiervoor is vakintegratie. Om te bepalen hoe de leerlingen het huidige muziekonderwijs beleven en graag zouden willen zien, zijn ook alle leerlingen geënquêteerd. De meeste leerlingen vinden muziek een leuk vak, de leerlingen van groep 7 en 8 gaven aan nauwelijks muziekles te krijgen. Het domein muziek vastleggen (muziekklanken grafisch noteren) is onbekend bij de leerlingen. Het bovenbouwteam wil graag een nieuwe methode, het hele team wil graag een kaartenbak met muzikale energizers. Aantal woorden:174. 3

4 Inleiding Context De Delteykschool in Werkhoven is één van de twee scholen in het dorp. Er zitten ongeveer 200 leerlingen op deze school, verdeeld over 8 groepen. Er zijn twee combigroepen 1/2, de overige groepen zijn homogene groepen. Op elke groep staan twee leerkrachten, alleen groep 6 heeft één leerkracht. Bij een vak als muziek wordt voor de lessen meestal een keuze gemaakt tussen de duopartners. Aanleiding tot het onderzoek Binnen het schoolteam van de Delteykschool is dit schooljaar een driejarig kunsten cultuurprogramma gestart. Vijf leerkrachten volgen de komende drie jaar, drie keer per jaar een workshop in drama, dans, literatuur, beeldende vakken en audio visuele vorming. Muziek was ook een mogelijkheid, maar daar was niemand beschikbaar voor. In de beleving van de directie wordt muziek te weinig gegeven in de groepen. De school heeft twee directeuren, die beiden ook les geven (res. in groep 7 en 8). De directie vraagt zich af wat de drempels van de leerkrachten zijn om muziekonderwijs te geven. Met dit onderzoek hoop ik een bijdrage aan de school te kunnen geven door te onderzoeken of er inderdaad te weinig muziekonderwijs wordt gegeven, welke belemmeringen de leerkrachten ervaren bij het geven van muziekonderwijs en hoe deze belemmeringen uit de weg geruimd kunnen worden. Tevens ga ik de mening van de leerlingen onderzoeken ten aanzien van muziekonderwijs. De leerkrachten kunnen met de meningen van de leerlingen, mijn conclusies en aanbevelingen, hun muziekonderwijs voor de komende schooljaren invulling geven. De verlegenheidsituatie Het aanbod van muziek is te minimaal in de diverse groepen van de Delteykschool, in de groepen 7 en 8 wordt nauwelijks muziekonderwijs gegeven. Mijn persoonlijke ontwikkelingsvraag ligt in het verlengde van de onderzoeksvraag. Ik ervaar een belemmering doordat ik onvoldoende zangkwaliteiten heb en niet goed een muziekinstrument kan bespelen. In mijn onderzoek verwacht ik te ontdekken dat dit geen belemmering hoeft te zijn voor het geven van goed muziekonderwijs. Het doel Uitzoeken wat de drempels van het team zijn voor het geven van muziek, uitzoeken of de school voldoet aan de normen voor muziekonderwijs, inzicht verkrijgen in de ervaringen van de leerlingen ten aanzien van muziekonderwijs. Uitzoeken wat de leerkrachtvaardigheden zijn bij het geven van muziekonderwijs en uitzoeken of de huidige methode Moet je doen (Hermus et al, 1999) voldoet aan de wensen van de leerkrachten. Tot slot ga ik inventariseren waar inspirerende en bruikbare muzieklessen gevonden kunnen worden. Voorlopige onderzoeksvraag Waar zit de handelingsverlegenheid binnen het team van de Delteykschool binnen de vijf domeinen (zingen, bewegen op muziek, muziek maken, muziek vastleggen, luisteren naar muziek) van muziekonderwijs? Verantwoording keuze van het type onderzoek Omdat het team te klein is voor een quasi-experiment (Harinck,2010) richt dit onderzoek zich op programma-evaluatie (Harinck,2010). Het programma in dit onderzoek gaat over het muziekonderwijs binnen de school. Om een juist beeld hiervan te krijgen, is er een enquête onder alle teamleden en alle leerlingen van de school gehouden. De literatuur moet duidelijkheid geven over de kerndoelen voor muziekonderwijs en hoe deze tot uitvoering moeten komen. 4

5 Theoretisch kader & onderzoeksvraagstelling Waar moet goed muziekonderwijs aan voldoen? Er is één kerndoel dat zich richt op muziekonderwijs namelijk kerndoel 54, kunstzinnige oriëntatie (Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, 2008). Dit kerndoel is onderverdeeld in de vijf domeinen van muziekonderwijs: * Zingen; * Luisteren; * Muziek maken; * Muziek vastleggen; * Bewegen. Zie voor de volledige uitwerking van dit kerndoel met tussendoelen bijlage 8. Het boek Muziekmeester! (Haverkort et al, 2010) gaat uitgebreid in op deze domeinen. Door de kinderen met deze domeinen te laten werken ervaren de kinderen wat ze zelf met muziek kunnen doen. Omdat muziek overal om ons heen is; in televisiereclames, in televisieprogramma s, in winkels en op de radio maakt muziek ook automatisch onderdeel uit van het leven van kinderen. Bij muziek kun je je prettig voelen, het kan je ontspannen, ook kan de beleving intenser worden zoals bij een film. Muziek kan ook een gevoel bij je oproepen van bijvoorbeeld verdriet of blijdschap. De meeste mensen vinden muziek belangrijk, maar de mensen hebben wel verschillende voorkeuren voor muziek. Deze voorkeuren onderscheiden zich in klank, vorm en betekenis. De klanken van een muziekstuk zijn op het gehoor te onderscheiden; er zit verschil in tempo, hoogte-laagte, hard of zacht. Muziek kan variëren in klankduur, klankhoogte, klanksterkte en klankkleur (Haverkort et al, 2010). Bij klankduur moet je denken aan maat, ritme, tempo en articulatie. Bij klankhoogte aan de toonhoogteverschillen, samenklank en melodieën. De klanksterkte gaat over de dynamiek en de klankkleur behelst de instrumenten, materialen, stem (sopraan, alt, tenor, bas) en de orkestsamenstelling. De vorm krijgt een muziekstuk door herhalingen en contrastwerking. Hiertussen zit variatie waardoor de muziek verandert maar wel herkenbaar blijft. De vorm van een muziekstuk onderscheidt zich door vormprincipes (herhaling, contrast en variatie), vormeenheden (motief, thema, muzikale zin), vormtechnieken (echo, imitatie, stapelen, ostinaat) en compositievormen zoals canon, rondo en variatievorm (Haverkort et al, 2010). De derde essentie van muziekonderwijs is de betekenis van muziek. Men praat over de betekenis van muziek als het gaat over het gevoel dat muziek oproept, het verhaal dat een muziekstuk laat horen of het gegeven muziek iets kan vertellen. Bovendien kan figuur 1: KVB-model. Gekopieerd je er op dansen, op marcheren of geld mee uit Muziekmeester! (p. 23) verdienen (Haverkort et.al, 2010). F. Haverkort, R. van der Lei,L. De Klank, vorm en betekenis vormen de Noordam, 2010 Baarn/Utrecht/ essentie van muziekonderwijs. Wanneer dit Zuphen: ThiemeMeulenhoff. gecombineerd wordt met de vijf domeinen Copyright 2010 ThiemeMeulenhoff. van muziekonderwijs (zingen, bewegen, 5

6 muziek vastleggen, muziek maken en luisteren) krijg je het KVB-model (zie figuur 1). De vijf domeinen draaien in de buitenring om de taartpunten van klank, vorm en betekenis. Deze combinatie geeft de inhoud voor het muziekonderwijs in de basisschool. Methode Moet je doen. Deze visie is ook terug te vinden in de methode Moet je doen (Hermus et al, 1999). Omdat deze methode wordt gebruikt op de Delteykschool wordt een analyse van deze methode opgenomen in dit onderzoek. De methode heeft per jaargang een lesboek en een gecombineerd lesboek voor groep 1 en 2. Bij elk boek behoren twee tot vier cd s en is er een uitleg terug te vinden over de klank, vorm en betekenis. Ook de vijf domeinen van muziek krijgen aandacht. In de methode is per groep een jaaroverzicht opgesteld van de lessen. Elke les heeft een naam, het doel wordt beschreven, welke onderdelen van het KVB-model aan bod komen, welke domeinen er aangesproken worden en indien mogelijk of er een thema bij de les past. De doelen zijn gebaseerd op kerndoel 54 (Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, 2008). Voor de groepen 5 t/m 8 is het domein bewegen achterwege gelaten. Bij het ontwikkelen van de methode muziek is tegelijkertijd de methode Moet je doen: dans (Van Rijn- Kuijlenburg,1998) van ontwikkeld. Voor deze lessen wordt dan ook verwezen naar de methode Moet je doen: dans. Deze methode wordt ook gebruikt door de Delteykschool. Elke les heeft dezelfde structuur qua opzet: een inleiding, de kern en een afsluiting. De lessen zijn allemaal als klassikale lessen opgesteld. De lessen moeten binnen de gebruikelijke lesduur afgerond kunnen worden. Voor groep 1 en 2 is dat 30 minuten en vanaf groep 3 is dat 45 minuten. Elk lesboek heeft een overzicht van alle gebruikte muziekinstrumenten. Als basisassortiment worden de volgende instrumenten gebruikt: Altxylofoon bekken bellenkrans bellenstok (gr1/2) buistrom claves handtrom klankstaaf klokkenspel ritmestokjes sambaballen Schellenraam tamboerijn triangel woodblock klopper met vilten kop (voor het bekken) Klopper (voor de rasp Maracas Ritmestokjes handtrom) Xylofoon Deze uitgave is uit 1999 en inmiddels wat gedateerd. In 2010 is een nieuwe uitgave van de methode Moet je doen verschenen. Evelein (2009) beschrijft een hele nieuwe opzet van muziekonderwijs, namelijk in coöperatieve werkvormen. Hij stelt dat de voorbereiding voor deze lessen meer vraagt van de leerkracht, maar dat de opbrengsten hoger zijn. De kinderen zijn creatiever, meer betrokken en meer gemotiveerd. Verder stelt Evelein (2009) dat je als leerkracht niet hoeft te beschikken over uitgebreide muzikale vaardigheden of veel over muziek te weten. Om te werken in coöperatieve werkvormen is bereidheid tot samenwerken een basisvoorwaarde. Pas als er vertrouwen en veiligheid is, kan er op deze manier gewerkt worden. Om te beginnen met coöperatieve werkvormen is het verstandig dit in kleinere stapjes te verdelen. Korte, overzichtelijke en 6

7 succesvolle ervaringen in coöperatief leren vormen de basis voor meer uitgebreide activiteiten met een opener structuur (Evelein, 2009). Zie figuur 2 voor het overzicht in de te nemen stappen naar samenwerken. Bij het aanleren van muziekonderwijs in de coöperatieve vorm, komen de klank, vorm en betekenis ook aan bod zoals eerder beschreven. Het doel van de les en daarmee de link naar het kerndoel met tussendoelen wordt niet duidelijk beschreven. De vijf domeinen worden anders omschreven dan het Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling (2008) ze heeft opgesteld. Alles lijkt wel aan bod te komen. De nadruk ligt echter op de werkvorm en niet op de doelen. Figuur 2; De te nemen stappen naar samenwerken. Gekopieerd uit Coöperatief leren in muziek. Activiteiten basisonderwijs (p. 17). F. Evelein, 2007, Baarn: HBuitgevers. Copyright 2007 HBuitgevers. Voor het werken volgens Evelein (2009) zijn de volgende instrumenten nodig: 15 klokkenspelen 5 sopraanxylofonen 5 altsylofonen 5 basxylofonen 10 handtrommels 4 tot 6 conga s 4 setjes bongo s cabasa s diverse shakers boomwhackers en stampbuizen divers klein percussie keyboards (eventueel met twee koptelefoonaansluitingen) Om al deze instrumenten te gebruiken en op te slaan, heeft de school veel ruimte nodig of een apart muzieklokaal. Het boek geeft een aanbeveling voor verschillende muziekstukken die bij klank, vorm en betekenis aan bod komen en informatieve websites over muziek en muziekonderwijs. Vergelijking Moet je doen (Hermus et al, 1999) en Coöperatief leren in muziek (Evelein, 2007): Auteur Werkvorm Voorbereidingstijd leerkracht Lesduur Lesopbouw Kerndoel en domeinen Evelein (2007) 20 minuten (inschatting) Coöperatief: duo s, viertallen, zestallen en achttallen Variatie tussen 10, 30 en 45 minuten Fase 1: Klassikale oriëntatie Fase 2: werken in teams Fase 3: Klassikale presentatie en reflectie Domeinen wel duidelijk zichtbaar, kern- en tussendoelen niet. 7

8 Hermus et al (1999) Klassikaal 10 minuten (inschatting) Alle lessen 30 of 45 minuten, afhankelijk van de groep. Inleiding, kern, afsluiting Duidelijk zichtbaar in de doelen per les en inhoudsopgave Wetenschappelijk onderzoek waarom muziekonderwijs niet van de grond komt. In het artikel What me? Teach music to my primary class? Challenges to teaching music in primary school in five countries (Russell-Bowie, 2009) wordt een Australisch onderzoek beschreven onder studenten in vijf verschillende landen: Australië, USA, Namibië, Zuid-Afrika en Ierland. In dit onderzoek kwamen de volgende belemmeringen naar voren bij het geven van muziekonderwijs: * Gebrek aan kennis over de kerndoelen; * Gebrek aan tijd om de muzieklessen voor te bereiden; * Niet genoeg tijd in een onderwijsdag; * Gebrek aan prioriteit voor muziek; * Gebrek aan persoonlijke muzikale ervaring; * Gebrek aan voldoende middelen. Omdat ik verwacht dat deze belemmeringen ook in mijn onderzoek naar voren kunnen komen, heb ik deze vraag opgenomen in de enquête voor de teamleden van de Delteykschool, zie bijlage 3, grafiek 7. Ook het artikel The First year of teaching in primary school: Where is the place in music? (De Vries, 2001) gaat over een onderzoek uit Australië. De Vries onderzocht de wijze waarop eerstejaars leraren in muziek lesgeven. In het bijzonder onderzocht de studie de impact van het genoten muziekonderwijs uit de lerarenopleiding in de praktijk van de beginnende leraren. Net als in het onderzoek van Russel-Bowie (2009) werd een schriftelijke enquête gehouden, vervolgens werden een aantal leerkrachten geselecteerd om een interview mee te houden. Uit dit onderzoek bleek dat slechts 37% van de beginnende leerkrachten regelmatig muziekles gaven. Redenen die werden opgegeven om niet of weinig muziekles te geven waren: * Aanwezigheid van een muziekspecialist in de school; * Het niet zelf bespelen van een muziekinstrument; * De hoeveelheid tijd besteed aan muziekonderwijs in hun lerarenopleidingen; * Gebrek aan vertrouwen over het onderwijzen van muziek; * De beschikbaarheid van tijd om muziek te leren wanneer andere vakgebieden domineren; * Toegang tot hulpbronnen; * Gebrek aan een apart muzieklokaal; * Relevante professionele ontwikkeling. Ook deze belemmeringen verwacht ik terug te zien en heb ik in mijn enquête opgenomen voor het team. Zie bijlage 3, vraag 13 en grafiek 7. In het artikel wordt voorgesteld om muziek meer te integreren in andere vakgebieden. Een hele interessante invalshoek die mogelijk een van de conclusies en adviezen van dit onderzoek zal zijn. De Vries vroeg leerkrachten in zijn onderzoek wat ze nodig hadden om tot beter muziekonderwijs te komen. De ondervraagden gaven aan met name behoefte te hebben aan een vakdocent voor muziekonderwijs. Deze vraag is ook opgenomen in de vragenlijst voor het team van dit onderzoek. Zie bijlage 3, grafiek 8. Verder 8

9 wordt in dit artikel er een verschil opgemerkt tussen de onderbouw en de bovenbouw van basisscholen. Deze vergelijking zal ik ook gaan maken bij het verwerken van de antwoorden. Vanuit de verlegenheidsituatie en het theoretische kader volgt de volgende onderzoeksvraag: Hoe kunnen de vijf domeinen van muziekonderwijs; zingen, bewegen op muziek, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren, binnen het team van de Delteykschool meer tot uitvoer komen binnen alle groepen? In een eerdere fase was de centrale vraag: Waar zit de handelingsverlegenheid binnen het team van de Delteykschool binnen de vijf domeinen (zingen, bewegen, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren) van muziekonderwijs? Deze vraag is een deelvraag geworden. Ik heb voor deze verandering gekozen omdat ik daarmee betere aanbevelingen kan doen en de conclusie anders te beperkt zou zijn. Om de centrale vraag te kunnen beantwoorden, zijn de volgende deelvragen opgesteld: * Wat zijn de belemmeringen binnen het team bij het geven van muziekonderwijs? * Wat zijn de leerkrachtvaardigheden bij het geven van muziekonderwijs? * Waar zit de handelingsverlegenheid binnen het team van de Delteykschool binnen de vijf domeinen (zingen, bewegen, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren) van muziekonderwijs? * Hoe ervaren de leerlingen van de Delteykschool het huidige muziekonderwijs? * Wat zijn de kerndoelen voor muziek-onderwijs en hoe zijn deze terug te vinden in de muziekmethode Moet je doen(1999), de huidige methode van de school? Vijftien teamleden hebben de volgende aspecten opgegeven die gemist worden bij het geven van muziekonderwijs: Wat wordt er gemist bij het geven van muziekonderwijs? aantal keer genoemd 4,5 3,5 4 2,5 3 1,5 2 0,5 1 0 Voldoende muziekinstrumenten voldoende voorbereidingstijd inspirerende lessen voldoende cd's tijd in het rooster apart muzieklokaal expertise zelfvertrouwen meer prioriteit binnen team karretje met.. anders.. 1/2 3/4 5/6 7/8 onderdelen Grafiek 1 9

10 In bijlage 3 staan de volledige antwoorden van de leerkrachten van de Delteykschool. Door deze aspecten mogelijk te maken, krijgt muziekonderwijs een nieuwe impuls. Met name meer tijd in het rooster heeft aandacht nodig. Hermus et al (1999) stellen het volgende schema op ten aanzien van het aantal uren en de duur van de groepen: Groep Aantal lessen Duur (min) Uren per jaar ,5 12,5 18,75 18,75 16,5 16,5 16,5 Hermus et al (1999), gaat uit van 25 lessen per jaar voor de groepen 1 tot en met 4 en 22 lessen per jaar voor de groepen 5 tot en met 8. Dit komt neer op één les per anderhalf a twee weken Ik verwacht tot de conclusie te komen dat gebrek aan tijd in het rooster en zelfvertrouwen in het geven van muziekonderwijs een grote belemmering binnen het team zal zijn. Om muziekonderwijs meer tot uitvoering te laten komen, wil ik per groep aanbevelingen, aandragen. Bovendien wil ik aantonen dat er hulpmiddelen zijn om te gebruiken bij muziekonderwijs, bijvoorbeeld bij gebrek aan zelfvertrouwen bij het voorzingen. 10

11 Opzet onderzoek Er waren twee fases in dit onderzoek. De eerste fase was het literatuuronderzoek. In de theorie onderzocht ik op welke manier de kerndoelen terugkomen in de methode van de school Moet je doen (Hermus et al, 1999). Ter vergelijking is een andere manier van muziekonderwijs, het coöperatief werken, in dit onderzoek opgenomen. Daarnaast werden twee Australische artikelen bestudeerd. Hierin werd onderzocht waarom muziekonderwijs niet goed van de grond kwam in vijf verschillende landen. Een aantal uitkomsten van dit onderzoek zouden van toepassing kunnen zijn op Nederland en mijn onderzoek. Daarom heb ik dat verwerkt in de enquête voor de teamleden. Fase twee was het praktijkonderzoek. Dit onderzoek lijkt enigszins op het onderzoek van Russel-Bowie (2009) alleen heb ik er voor gekozen om geen interviews te houden met een aantal leerkrachten. De enquêtes gaven mij voldoende informatie. In het praktijkonderzoek werden de zestien teamleden gevraagd een schriftelijke enquête in te vullen. Vijftien teamleden hebben hieraan voldaan. Alleen één van de leerkrachten van groep 7 was door persoonlijke omstandigheden niet in de gelegenheid de enquête in te vullen. Hiervoor in de plaats heb ik de antwoorden gebruikt van de vaste invalkracht en RT-medewerkster zodat het beeld toch compleet kon worden. Daarnaast is er voor gekozen om ook de invalshoek vanuit de leerlingen aan bod te laten komen en daarmee een vorm van triangulatie te realiseren, bedoeld om de mening van verschillende belanghebbenden. In de twee combinatiegroepen 1/2 werd een klassikale enquête afgenomen. Hier is voor gekozen omdat de leerlingen nog zo jong zijn en zij hun mening nog moeilijk onder woorden kunnen brengen. De leerlingen konden hun vinger opsteken als ze het met een vraag eens waren. Vanuit deze enquête is een algemeen beeld af te leiden. De groepen 3 tot en met 8 kregen een schriftelijke enquête die klassikaal werd behandeld. Op deze manier konden vragen direct beantwoord worden, vragen verduidelijkt worden en kon de enquête klassikaal, met een korte muzikale activiteit worden afgesloten. Omdat in de groepen 3 tot en met 8 zo n 150 leerlingen zitten is er voor gekozen om de vragenlijsten in te verdelen in combinatiegroepen: groep 3 en 4, groep 5 en 6, groep 7 en 8. De vragen zijn nagenoeg hetzelfde, de groepen 5/6 en 7/8 kregen wat meer vragen. De antwoorden van de jongens en meisjes zijn, waar mogelijk, per groep opgeteld en met elkaar vergeleken. In alle enquêtes komen de vijf domeinen van muziek (zingen, bewegen, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren) aan bod. De onderzoeksvragen worden middels de volgende instrumenten beantwoord: Onderzoeksvragen Centrale vraag: Hoe kunnen de vijf domeinen van muziekonderwijs; zingen, bewegen op muziek, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren, binnen het team van de Delteykschool meer tot uitvoer komen binnen alle groepen? Deelvraag 1: Wat zijn de belemmeringen binnen het team bij het geven van Instrumenten Theorie Vragenlijst leerkrachten Vragenlijst leerlingen antwoorden op de deelvragen Vragenlijst leerkrachten theorie 11

12 muziekonderwijs? Deelvraag 2: Wat zijn de leerkrachtvaardigheden bij het geven van muziekonderwijs? Vragenlijst leerkrachten Theorie Deelvraag 3: Waar zit de handelingsverlegenheid binnen het team van de Delteykschool binnen de vijf domeinen (zingen, bewegen, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren) van muziekonderwijs? Deelvraag 4: Hoe ervaren de leerlingen van de Delteykschool het huidige muziekonderwijs? Deelvraag 5: Wat zijn de kerndoelen voor muziek-onderwijs en hoe zijn deze terug te vinden in de muziekmethode Moet je doen(2008), huidige methode van de school? Vragenlijsten leerlingen 1/2, 3/4, 5/6, 7/8 Theorie ( Theorie (methode Moet je doen 1/2,3,4, 5,6,7,8) Hoe kunnen de vijf domeinen van muziekonderwijs; zingen, bewegen op muziek, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren, binnen het team van de Delteykschool meer tot uitvoer komen binnen alle groepen? Het antwoord op deze vraag zal tot uiting komen in de conclusie. Om te bepalen hoeveel aandacht de domeinen krijgen zijn de vragenlijsten van het team en de groepen van essentieel belang. Daaruit volgt een aanbeveling om aan bepaalde domeinen meer aandacht te geven. Wat zijn de belemmeringen binnen het team bij het geven van muziekonderwijs en Waar zit de handelingsverlegenheid binnen het team van de Delteykschool binnen de vijf domeinen (zingen, bewegen, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren) van muziekonderwijs? Hiervoor wordt de vragenlijst van het team gebruikt. Alleen het team kan tenslotte aangeven waar hun belemmeringen zitten. Vanuit de theorie zijn een aantal mogelijkheden gegeven wat een belemmering zou kunnen zijn. Deze mogelijke belemmeringen zijn verwerkt in de vragenlijst. Er zijn geen vragen letterlijk uit de theorie overgenomen. Wat zijn de leerkrachtvaardigheden bij het geven van muziekonderwijs? Haverkort (2010) noemt een aantal competenties die nodig zijn bij het geven van muziek. Het team zelf noemt andere leerkrachtvaardigheden. Hoe ervaren de leerlingen van de Delteykschool het huidige muziekonderwijs? Deze vraag kunnen alleen de leerlingen beantwoorden. Wat zijn de kerndoelen voor muziek-onderwijs en hoe zijn deze terug te vinden in de muziekmethode Moet je doen(1999), (huidige methode van de school)? De kerndoelen vormen de basis voor elk vak in het basisonderwijs. Ook voor muziek is er een kerndoel met tussendoelen. Deze zijn volledig opgenomen in dit onderzoek en terug te vinden onder bijlage 8. Om te achterhalen of de huidige 12

13 methode voldoet aan het kerndoel is dit met elkaar vergeleken in het theoretische kader. 13

14 4. Resultaten * Wat zijn de belemmeringen binnen het team bij het geven van muziekonderwijs? Evelein (2009) noemt: * Leerkrachten voelen zich niet competent; * Er zijn onvoldoende financiële middelen voor het aantrekken van vakleerkrachten; * Lesprogramma overvol; * Het ontbreken van leermiddelen. Russel-Bowie, (2009) beschrijft de volgende belemmeringen: * Gebrek aan kennis over de curriculum eisen; * Gebrek aan tijd om de muziek lessen voor te bereiden; * Niet genoeg tijd in een onderwijsdag; * Gebrek aan prioriteit voor muziek; * Gebrek aan persoonlijke muzikale ervaring; * Gebrek aan voldoende middelen. De Vries, (2011) beschrijft de volgende belemmeringen: * Gebrek aan tijd * Gebrek aan expertise/opleiding * Beperkte toegang tot hulpleiding * Onvoldoende ruimte De leerkrachten van de Delteykschool noemen de volgende persoonlijke belemmeringen: Belemmering: Aantal keer genoemd Niet goed kunnen zingen 3 Gebrek ritmegevoel 3 Leuke lesideeën 2 Instrument bespelen 1 Kennis 1 Betere muzikale intelligentie 1 Tijd 1 Spontaniteit 1 Kennis muzieknotatie 1 Durf 1 Een aantal leerkrachten ervaart geen belemmeringen (zie bijlage 3, antwoorden bij vraag 15). Er worden veel verschillende belemmeringen genoemd. Uit de vorige vraag blijkt dat enthousiasme & plezier het vaakst werd genoemd, de leerkrachten ervaren dit niet als een belemmering. Maat/ritmegevoel werd ook vaak genoemd bij leerkrachtvaardigheden, deze werd ook vaakst genoemd bij belemmeringen. Zeven leerkrachten ervaren geen belemmeringen. Zie cirkelgrafiek 1 voor het totaalbeeld. 14

15 geen belemmering ritmegevoel niet kunnen/durven zingen instrument bespelen spontaniteit muzikale intelligentie Cirkelgrafiek 1 * Wat zijn de leerkrachtvaardigheden bij het geven van muziekonderwijs? Haverkort, et al (2010) noemen de volgende competenties voor het geven van muziekonderwijs: De leerkracht kan: * kinderen liedjes zingen met aandacht voor expressie, zuiverheid, adem, resonans en articulatie; * jonge en oudere kinderen geïnspireerd naar muziek uit verschillende culturen en cultuurperioden laten luisteren en op muziek laten bewegen; * met groepen kinderen instrumentele speelstukjes laten ontwerken en uitvoeren met aandacht voor klank, vorm en betekenis. * groepen kinderen muziek laten maken, ontwerpen en beluisteren met behulp van de grafische en de traditionele notatie; * groepen kinderen klank-, vorm- en betekenisaspecten van muziek met bewegingen laten uitdrukken. Het team van de Delteykschool noemt de volgende leerkrachtvaardigheden: Vaardigheid Aantal keer genoemd Enthousiasme en plezier in muziekles 7 Maat/ritmegevoel 7 Kunnen zingen/durven voorzingen 4 Durven 3 Kennis aanleren lied 2 Kennis soorten muziek, instrumenten 2 Goede voorbereiding 2 Muzikale intelligentie 2 Kennis onderdelen per groep 1 Kennis inzet instrumenten 1 Creativiteit 1 Open staan voor inbreng leerlingen 1 Differentiatie 1 Passie 1 15

16 Spontaniteit 1 Noten kunnen lezen 1 Plezier 1 Niet alles zo perfect willen doen 1 Notenbalk kunnen lezen 1 Partituur kunnen maken 1 Vertrouwen in eigen kunnen 1 Leuke lessen 1 Het team noemt veel verschillende leerkrachtvaardigheden voor het geven van muziek, Haverkort et (2010) heeft het over competenties bij het geven van muziekonderwijs zoals zingen, voor kunnen doen en het begeleiden van muzieklessen. Enthousiasme & plezier voor muziek en maat/ritmegevoel werden daar het meeste genoemd. Waar zit de handelingsverlegenheid binnen het team van de Delteykschool binnen de vijf domeinen (zingen, bewegen, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren) van muziekonderwijs? Het antwoord op deze vraag is een combinatie van de ervaren persoonlijke belemmeringen en de onderdelen die bij muziekonderwijs gemist worden. Vanaf groep 3 is tijd in het rooster een grote belemmering. Verder worden door alle leerkrachten genoemd: * voldoende muziekinstrumenten; * inspirerende lessen * een karretje met veel muziekinstrumenten, muziekboeken, cd s en andere muzikale benodigdheden (wel aparte kar voor de onderbouw en een voor de bovenbouw). Wat wordt er gemist bij het geven van muziekonderwijs? aantal keer genoemd 4,5 3, ,5 2 1,5 0,5 1 0 Voldoende muziekinstrumenten voldoende voorbereidingstijd inspirerende lessen voldoende cd's tijd in het rooster apart muzieklokaal expertise zelfvertrouwen meer prioriteit binnen team karretje met.. anders.. 1/2 3/4 5/6 7/8 onderdelen Grafiek 7 Als persoonlijke belemmeringen werd het meeste genoemd: * Niet goed kunnen zingen. * gebrek aan ritmegevoel. * gebrek aan leuke en inspirerende lesideeën. 16

17 Uit het onderzoek is verder gebleken dat er onvoldoende gewerkt wordt met het domein muziek vastleggen. De leerlingen en leerkrachten geven hier weinig prioriteit aan, zie tabel 1C, 10, 15, 21 en 30. Tijdens het afnemen van de enquêtes van de leerlingen, moest deze vraag ook een aantal keer uitgelegd worden in elke groep. * Hoe ervaren de leerlingen van de Delteykschool het huidige muziekonderwijs? Alle leerlingen kregen de vraag of ze muziek een leuk vak vonden. Hierbij de verdeling: aantal leerlingen groep 1/2 Jongens groep 3 meisjes groep 3 Jongens groep 4 meisjes groep 4 Jongens groep 5 meisjes groep 5 Jongens groep 6 groepen meisjes groep 6 jongens groep 7 meisjes groep 7 jongens groep 8 meisjes groep 8 ja nee Grafiek aantal punten kleuters totaal groep 3 totaal groep 4 totaal groep 5 totaal groep 6 meisjes groep 8 totaal groep 7 totaal groep 8 0 zingen Bewegen op muziek muziek vastleggen muziek maken muziek luisteren Domeinen Grafiek 3; de diagrammen met de hoogste punten, krijgen de minste voorkeur. De diagrammen met de laagste punten, krijgen de meeste voorkeur. 17

18 De vraagstelling voor de leerlingen van groep 1 en 2 was anders dan voor de leerlingen van de groepen 3 tot en met 8. In groep 1/2 konden de leerlingen hun hand opsteken als ze het eens waren met de vraag. In de groep 3 tot en met 8 werden de leerlingen verzocht om de antwoorden schriftelijk te noteren. Door de uitkomst om te rekenen, kon deze wel in de grafiek opgenomen worden. Doordat de leerlingen werd gevraagd het laagste aantal punten aan hun favoriete onderdeel toe te kennen, geven de laagste staafdiagrammen hun favoriete onderdeel weer. De hoogste staafdiagrammen geven het minst favoriete onderdeel weer. * Wat zijn de kerndoelen voor muziekonderwijs en hoe zijn deze terug te vinden in de muziekmethode Moet je doen(hermus et al, 1999), (huidige methode van de school)? Kerndoel 54 onder het vak kunstzinnige oriëntatie beschrijft het doel voor muziek: De kinderen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren (Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, 2008). In bijlage 8 zijn de volledige tussendoelen per groep opgenomen in dit verslag. De methode Moet je doen (Hermus et al, 1999) is volledig gebaseerd op deze kerndoelen. De doelen per les zijn geformuleerd volgens de bestaande tussendoelen van kerndoel 54. Alle domeinen komen aan bod. De nadruk ligt vooral op luisteren en bewegen. Vastleggen komt het minst aan bod. * Hoe kunnen de vijf domeinen van muziekonderwijs binnen het team van de Delteykschool meer tot uitvoer komen binnen alle groepen? Vijftien teamleden hebben de volgende aspecten opgegeven die gemist worden bij het geven van muziekonderwijs: Wat wordt er gemist bij het geven van muziekonderwijs? aantal keer genoemd 4,5 3,5 4 2,5 3 1,5 2 0, /2 3/4 5/6 7/8 Voldoende muziekinstrumenten voldoende voorbereidingstijd inspirerende lessen voldoende cd's tijd in het rooster apart muzieklokaal expertise zelfvertrouwen meer prioriteit binnen team karretje met.. anders.. onderdelen Grafiek 1 In bijlage 3 staan de volledige antwoorden van de leerkrachten van de Delteykschool. 18

19 Door deze aspecten mogelijk te maken, krijgt muziekonderwijs een nieuwe impuls. Met name meer tijd in het rooster heeft aandacht nodig. Hermus et al (1999) stellen het volgende schema op ten aanzien van het aantal uren en de duur van de groepen: Groep Aantal lessen Duur (min) Uren per jaar ,5 12,5 18,75 18,75 16,5 16,5 16,5 Hermus et al (1999), gaat uit van 25 lessen per jaar voor de groepen 1 tot en met 4 en 22 lessen per jaar voor de groepen 5 tot en met 8. Dit komt neer op één les per anderhalf a twee weken 19

20 Conclusie Hoe kunnen de vijf domeinen van muziekonderwijs, zingen, bewegen op muziek, muziek vastleggen, muziek maken en luisteren, binnen het team van de Delteykschool meer tot uitvoer komen binnen alle groepen? Allereerst moeten de belemmeringen weggenomen worden. Een aantal leerkracht voelt zich niet competent genoeg om voor te zingen. Er zijn hier hulpmiddelen voor. Haverkort et al (2010) beschrijft er een aantal; kies een lied dat past bij de belevingswereld van de leerlingen, niet te snel opgeven als leerlingen het niet leuk vinden omdat de waardering vaak pas later komt, kies een lied met gebruiksmogelijkheden en ten slotte laat de cd het lied voorzingen. Indien er geen cd beschikbaar is, kun je via muziekwebsite als het betreffende lied opzoeken en dit gebruiken om voor te zingen. Evelein (2009) laat zien dat gebrek aan ritme door inspirerende lessen omzeild kan worden door vooral de leerlingen aan het werk te zetten. Door de leerkrachten werd het gebrek aan tijd in het rooster als de allergrootste belemmering ervaren. Dit kan opgelost worden door vakintegratie. Evelein (2009) noemt de volgende mogelijkheden: * Taal: ritmewoorden, muziek en verhaal, gedichten. * Beeldende vorming: sfeer tekenen of verven op muziek, grafische partituur. * Rekenen: hoeveel klanken hoor je, muzikale rekensommen (hoeveel keer van hoog naar laag, dalen, stijgend). * bewegingsonderwijs: Binnen bewegingsonderwijs is bewegen op muziek ook een kerndoel. Een gymzaal biedt veel meer ruimte om dit tot uitvoer te laten komen. * geschiedenis: maak gebruik van muziek uit verschillende tijden. * cultuur: gebruik muzikale contexten uit ander culturen. Na verwerking van alle theorie en enquêtes komt ik tot de volgende aanbevelingen om de vijf domeinen meer tot uitvoer te laten komen binnen de Delteykschool: Domein Groep 1/2 Groep 3/4 Groep 5/6 Groep 7/8 Zingen Gebeurt voldoende 1x per maand lied aanleren met behulp van Eigenwijs. Gebeurt voldoende 1x per maand lied aanleren met behulp van Eigenwijs. Vakintegratie met Engels Bewegen op muziek Gebeurt voldoende Vakintegratie met bewegingsonderwijs Vakintegratie met bewegingsonderwijs Vakintegratie met bewegingsonderwijs Muziek vastleggen Gebruik maken van Kijken naar muziek (Lach, 2006) 1) Gebruik maken van Kijken naar muziek (Lach, 2006) 2) vakintegratie met beeldende vakken. 1) Gebruik maken van Kijken naar muziek (Lach, 2006) 2) vakintegratie met beeldende vakken. 1) Gebruik maken van Kijken naar muziek (Lach, 2006) 2) vakintegratie met beeldende vakken. 3) Elke leerling maakt een grafische partituur. Bij groep 8 op de 20

21 jaartaak. Muziek maken Geschikte liedjes uitzoeken voor nieuwe schooljaar, nu zijn de groepen iets te groot. 1) Geschikte liedjes zoeken en gewoon doen! 2) vakintegratie met handvaardigheid (eigen muziekinstrument maken) 1) Geschikte liedjes zoeken en gewoon doen! 2) vakintegratie met handvaardigheid (eigen muziekinstrument maken) 1) Geschikte liedjes zoeken en gewoon doen! 2) vakintegratie met handvaardigheid (eigen muziekinstrument maken) luisteren Gebeurt voldoende Leerkracht verzamelt muziekstukken, via youtube (eigen speellijst aanmaken) Leerlingen kiezen zelf een muziekstuk en verzinnen daar een luistervraag bij. Leerlingen kiezen zelf een muziekstuk en verzinnen daar een luistervraag bij. Ten slotte zou het voor alle groepen wenselijk zijn om een goede geluidsinstallatie in de gymzaal te hebben. Voor de bovenbouw is een nieuwe, eigentijdse methode wenselijk aangezien de huidige wat gedateerd is. Zie bijlage 10 voor uitgebreide aanbevelingen per groep. Discussie onderzoek De kern van dit onderzoek zit in de vragenlijsten van het team en alle leerlingen. Dit gaf heel veel data om te verwerken, maar om het juiste beeld te krijgen was dit essentieel. De leerkrachten worden uitgenodigd om de antwoorden van hun leerlingen te bekijken en te ontdekken wat er op muziekgebied leeft bij hun leerlingen. Bij een volgend onderzoek zou ik de vragenlijsten van de verschillende groepen meer gelijk houden zodat ik tot een betere vergelijking kan komen. De hogere groepen kunnen meer vragen aan, maar dit zou ik dan aanpassen naar bijvoorbeeld een vraag 7 en 7A. Bij vraag 3, voor elke groep, werd de leerlingen gevraagd om één punt te geven aan het favoriete muziekonderdeel, een twee aan het volgende enz. De vijf kreeg het minst favoriete muziekonderdeel. De vraag zag er zo uit: Zingen Bewegen op muziek Muziek vastleggen Muziek Maken Muziek luisteren Door deze manier van vraagstelling kreeg het favoriete muziekonderdeel de laagste punten. Bij het aflezen in de grafiek kan dit voor wat verwarring zorgen, aangezien de lezer geneigd kan zijn om van de hoogste diagram het meest favoriete muziekonderdeel af te lezen. Ter verduidelijking is de juiste wijze van aflezen bij elke diagram genoteerd. Bij een volgende onderzoek zou ik de puntentelling omdraaien. Op donderdag 3 juli zal dit onderzoek aan het team gepresenteerd worden met aanbevelingen. Tevens zullen de teamleden uitgenodigd worden om het hele onderzoeksverslag te lezen. De betekenis voor andere scholen zou kunnen liggen in de manier van onderzoeken. Omdat op elke school weer andere mensen werken, ervaren deze mensen wellicht weer andere belemmeringen. Uiteraard zijn de vragenlijsten en mogelijke belemmeringen uit dit onderzoek wel te gebruiken. 21

22 Literatuurlijst (APA- norm) Evelein, F. (2007). Coöperatief leren in muziek. Activiteiten basisonderwijs. Baarn: HBuitgevers. Harcink, F. (2010). Basisprincipes praktijkonderzoek. Antwerpen-Apeldoorn: Garant Haverkort, F., Lei, van der R., Noordam, L. (2010). Muziekmeester! Baarn/Utrecht/Zutphen: TheimeMeulenhoff. Haverkort, F., Lei, van. der. R., Noordam, L. (2009). Eigen-wijs. Liedbundel voor kinderen van 4-12 jaar. Born: Stichting ter bevordering van de Muzikale Vorming. Hermus, T., Leender, J., Vuijst, J. de. (1999). Moet je doen: muziek groep 1 t/m 8. Amsterdam: Meulenhoff educatief. Lach, W. (2006). Kijken naar muziek. Rotterdam: Lemniscaat. Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling (2008). Kerndoelen kunstzinnige oriëntatie. Geraadpleegd op 28 februari 2014 via Rijn-Kuijlenburg, van. G., Verwaayen, S. Wouw, van. der. L. (1998). Moet je doen: dans groep 1 t/m 8. Amsterdam: Meulenhoff educatief. Russel-Bowie, D. (2009) What me? Teach music to my primary class? Challenges to teaching music in primary schools in five countries. Music Education Research, (vol. 11, no. 1), Geraadpleegd op 24 maart 2014 van : Schipper, J. (2007). Rood rood mannetje. Kleurrijke, nieuwe liedjes voor kinderen. Amsterdam: Uitgeverij SWP BV. Sterenborg, F. (2011). Hoe kunnen we de interesse vergroten naar muziek en muziek stimuleren op basisschool de Golfslag en de Frans Naereboutschool? Geraadpleegd op 17 maart 2014 via Arepository.samenmaken.nl%3Asmpid%3A41559 Vries, P. de. (2011). The First Year of Teaching in Primary School: Where is the place of music? International Journal of Education & the Arts, 12 (2), Geraadpleegd op 24 maart 2014 van: 22

23 Bijlage 1: planformulier 1: wat te onderzoeken Naam Opleiding: Astrid van Impelen DAV Studentnummer: SBL er: Emmie den Boon Datum: Juni aanleiding tot het onderzoek. Binnen het schoolteam van mijn stageschool is dit schooljaar een driejarig kunsten cultuurprogramma gestart. Vijf leerkrachten volgen de komende drie jaar, drie keer per jaar een workshop in drama, dans, literatuur, beeldende vakken en audio visuele vorming. Muziek was ook een mogelijkheid, maar daar was niemand beschikbaar voor. Muziek wordt te weinig gegeven in de groepen. 2. Praktijkvraag Aanscherping en inperking van de aanleiding. Het stuk van de aanleiding waarop je je gaat richten: Waar zit de handelingsverlegenheid binnen het team van de Delteykschool binnen de vijf domeinen van muziekonderwijs? 3. Doel Doel in: De beoogde opbrengst van je onderzoek. Bereikt als het onderzoek klaar is: * Uitzoeken wat de drempels van het team zijn voor het geven van muziek. * Uitzoeken of de school voldoet aan de normen voor muziekonderwijs. * Inzicht verkrijgen in de ervaringen van de leerlingen ten aanzien van muziekonderwijs. * Uitzoeken wat de leerkrachtvaardigheden zijn bij het geven van muziekonderwijs. * Uitzoeken of de huidige methode Moet je doen ( Hermus et al, 1999) een nieuwe impuls aan muziekonderwijs kan geven. * inventariseren waar inspirerende en bruikbare muzieklessen gevonden kunnen worden. 23

24 Doel van: Waarom doe je dit onderzoek? Wat is het verdere perspectief? Toen ik met het voorstel voor muziekonderwijs bij de directie van mijn stageschool kwam, gaven zij meteen aan dat dit heel goed past bij het driejarige traject dat dit schooljaar begonnen is. Ik wil ook graag inspirerende muzieklesmogelijkheden aan het team laten zien. Ik zou graag willen uitzoeken wat de drempels van de leerkrachten zijn voor het geven van muziek en deze drempels willen verlagen danwel wegnemen. Ik hoop aan het team te kunnen laten zien welke muzieklessen er gegeven kunnen worden vanuit de 5 domeinen, met of zonder methode. 4. Onderzoeksvraag en deelvragen Onderzoeksvraag 1 (Geef hier ook een korte weergaven van de relevante literatuur waarop deze vraag is gebaseerd) Boek Muziekmeester! Coöperatief leren in muziek kerndoelen muziek Vakblad International Journal of Education & the Arts Artikel Music Education Research Deelvragen (structurerend): * Wat zijn de leerkrachtvaardigheden bij het geven van muziekonderwijs? * Wat zijn de belemmeringen binnen het team bij het geven van muziekonderwijs? * Hoe kunnen de vijf domeinen van muziekonderwijs binnen het team van de Delteykschool meer tot uitvoer komen binnen alle groepen? * Hoe ervaren de leerlingen van de Delteykschool het huidige muziekonderwijs? * Wat zijn de kerndoelen voor muziekonderwijs en hoe zijn deze terug te vinden in de muziekmethode Moet je doen(hermus et al, 1999), (huidige methode van de school)? Literatuur a. Lijst met geraadpleegde literatuur volgens APA-regels (bijlage 11 Harinck) Evelein, F. (2007). Coöperatief leren in muziek. Activiteiten basisonderwijs. Baarn: HBuitgevers. Harcink, F. (2010). Basisprincipes praktijkonderzoek. Antwerpen-Apeldoorn: Garant Haverkort, F., Lei, van der R., Noordam, L. (2010). Muziekmeester!. Baarn/Utrecht/Zutphen: TheimeMeulenhoff. Hermus, T., Leender, J., Vuijst, J. de. (1999) Moet je doen groep 1 t/m 8. Amsterdam: Meulenhoff educatief. Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling (2008). Kerndoel kunstzinnige oriëntatie. Geraadpleegd op 28 februari 2014 via 24

25 Russel-Bowie, D. (2009) What me? Teach music to my primary class? Challenges to teaching music in primary schools in five countries. Music Education Research, (vol. 11, no. 1), Geraadpleegd op 24 maart 2014 van : Schipper, J. (2007). Rood rood mannetje. Kleurrijke, nieuwe liedjes voor kinderen. Amsterdam: Uitgeverij SWP BV. Sterenborg, F. (2011). Hoe kunnen we de interesse vergroten naar muziek en muziek stimuleren op basisschool de Golfslag en de Frans Naereboutschool? Geraadpleegd op 17 maart 2014 via Arepository.samenmaken.nl%3Asmpid%3A41559 Vries, P. de. (2011). The First Year of Teaching in Primary School: Where is the place of music? International Journal of Education & the Arts, 12 (2), Geraadpleegd op 24 maart 2014 van: b. Gebruikte zoektermen: Handelingsverlegenheid, muziekonderwijs, domeinen muziek c. Hoe gezocht? In welke databases gezocht? Literatuur: Muziekmeester! Moet je doen groep 1 t/m 8. Coöperatief leren in muziek. Activiteiten basisonderwijs Website: Kerndoelen muziekonderwijs. HBOdatabank: scriptie: Hoe kunnen we de interesse vergroten naar muziek en muziek stimuleren op basisschool de Golfslag en de Frans Naereboutschool? Eric: twee artikelen: 1)The First Year of Teaching in Primary School: Where is the place of music? 2)Teach music to my primary class? Challenges to teaching music in primary schools in five countries. 25

26 Bijlage 2: planformulier 2: Hoe onderzoeken? Naam Opleiding: Astrid van Impelen DAV Studentnummer: SBL er: Emmie den Boon Datum: Juni Hoe ga je gegevens verzamelen? Kruis de gebruikte alternatieven aan: bevragen (interviews, vragenlijsten) schriftelijke bronnen, bestaande documenten 2. Welke instrumenten ga je gebruiken? Geef hieronder een korte beschrijving per instrument. Instrument Doel? Wat meet het instrument? Het instrument geeft inzicht in het Schriftelijke vragenlijst (15-20 open standpunt van de docenten ten aanzien vragen) aan het hele team van muziekonderwijs. Tevens geeft het inzicht in concrete gegevens over bijvoorbeeld werkelijke urenbesteding aan muziekonderwijs. Mondelinge vragenlijst aan de leerlingen uit kleuterklas A en B. Schriftelijke vragenlijst (open en gesloten vragen) aan de leerlingen uit de groepen 3,4,5,6,7,8. Het instrument meet hoe de leerlingen muziekonderwijs ervaren. Het instrument meet hoe de leerlingen muziekonderwijs ervaren. 3a. Hoe vaak ga je gegevens verzamelen? Eén keer; bij aanvang van het onderzoek. 3b. Wat voor soort onderzoek is het, denk je en waarom denk je dat? Omdat het team te klein is voor een quasi-experiment (Harinck,2010) zal ik me vooral richten op programma-evaluatie (Harinck,2010). Het programma in dit onderzoek gaat over het muziekonderwijs binnen de school. Wat is er allemaal al? Hoe wordt het nu gebruikt en kan dit beter ingezet worden? 26

27 3c. Bij wie / wat ga je je gegevens verzamelen? (onderzoeksgroep) Personen Leraren (N = 15, waarvan 2 directeuren ) Leerlingen: N = Groep 1/2A: 34 leerlingen Groep 1/2B: 32 leerlingen Groep 3:26 leerlingen Groep 4:24 leerlingen Groep 5:26 leerlingen Groep 6:19 leerlingen Groep 7:30 leerlingen Groep 8:27 leerlingen Objecten: Het lesmateriaal, de methode Moet je doen Documenten: Leerlingvolgsysteem Schoolwerkplan schoolvisie 4. Instrumenten Voeg je instrumenten als bijlage toe. Voeg ook een schema toe, waarin je laat zien hoe de instrumenten de onderzoeksvragen afdekken. Zie bijlage Communicatie a. Ga je de verzameling van gegevens van te voren overleggen op de te onderzoeken school? Ja b1. Zo ja, met welke geledingen? Met de directrice, met haar kan ik overleggen of de manier van het verzamelen van gegevens past bij de school. b2. Zo nee, wat is de reden dat er geen overleg gevoerd wordt? 27

28 Bijlage 3: instrument open vragenlijst team De open vragen zijn in een tabel verzameld per groepen 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8. Per regel is het antwoord van de betreffende leerkracht genoteerd. Alleen in groep 6 is een leerkracht, in de overige groepen zijn er steeds twee. 1) Hoeveel tijd (per week) zouden de leerlingen van jouw groep muziekonderwijs moeten krijgen? Hoeveel tijd zouden leerlingen moeten krijgen aan muziekonderwijs? aantal keer genoemd >60 tijdverdeling in minuten 1/2 3/4 5/6 7/8 Grafiek 4; Hoeveel tijd zouden leerlingen moeten krijgen aan muziekonderwijs? 2) Hoeveel tijd (per week) krijgen je leerlingen werkelijk aan muziek? Hoeveel tijd krijgen de leerlingen werkelijk aan muziek? aantal keer genoemd 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, >60 1/2 3/4 5/6 7/8 tijdverdeling in minuten Grafiek 5: Hoeveel tijd krijgen de leerlingen werkelijk aan muziek? 3) Als er een verschil is, wat is dan de belangrijkste oorzaak van het verschil tussen vraag 1 en 2? Leerkracht Groepen 1/2 1/2A In een kleutergroep zing je de hele dag door, bij het opstarten van de kring, melkdrinken, naar huis gaan, spellessen, korte spelletjes tussendoor (geluiden, luisterspelletjes e.d. 1/2A Omdat er zoveel dingen op het rooster staan en dus kiezen is. 28

29 1/2B Er is geen verschil. 1/2B Ik denk dat we eigenlijk nog wel meer tijd aan muziek besteden. Mijn duopartner geeft de muzieklessen, maar ik zing en dans veel met de kinderen. Leerkracht Groepen 3/4 3 Te weinig inplannen, gebrek aan materiaal 3 Te weinig tijd over 4 Tijdgebrek. 4 Het is 1 van de vakken die moeten wijken vanwege tijdsdruk. Leerkracht Groepen 5/6 5 Er is geen verschil 5 - (mijn duopartner geeft muziekles) 6 Ik heb aangegeven dat het onderwijs dat de kinderen krijgen eerlijk is aan dat wat ze zouden moeten krijgen. Belangrijk om hierin aan te geven is dat er in de groepen 5/6 veel aanbod is vanuit de muziekschool en de plaatselijke harmonie (Constantie). Dit zijn echter veel lessen waarbij de kinderen passief met muziek bezig zijn (luisteren). De actieve lessen (muziek maken) zijn wel veel te weinig in een schooljaar. Leerkracht Groepen 7/8 7 Ik merk dat de tijd voor muziek te snel verdwijnt als we andere keuzes moeten maken voor meer cognitieve vakken. We is het zo dat als we rondom een ouderaula bezig zijn we weer in een keer heel veel tijd aan muziek besteden. 7-8 Ik vind mijn zangkwaliteiten niet geweldig. In een lagere groep zou ik meer met de kinderen samen zingen en ook muziek beluisteren. Het heeft dus ook met de groep te maken. 29