Inleiding tot het economisch recht

Transcriptie

1 67 Inleiding tot het economisch recht 1e Bachelor Handelsingenieur Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 1

2 Boek I Inleiding tot het recht DEEL I. RECHT EN RECHTSSTAAT Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 2

3 H1: Het begrip recht INLEIDING Wat is recht? Recht is een geheel van normen, gedragsregels, die het uitwendig gedrag van personen moet regelen Uitwendig: uitspraken + daden (denken mag men niet bestraffen) Maatschappelijk: recht afhankelijk van maatschappij Uitgevaardigd door bevoegd orgaan Sancties: afdwingbaarheid zodat regels worden nageleefd Premies Om gewenst gedrag aan te moedigen Straffen, verlies van rechten,... Om ongewenst gedrag te bestraffen Objectief en subjectief recht Objectief recht = law geheel van regels dat uiterlijk gedrag regelt vb. Leveringsplicht verkoper Subjectief recht = right aanspraken op andermans gedrag die door het objectieve recht worden beschermd vb. Aanspraak van koper op levering ENKELE BEGRIPPEN IN HET OBJECTIEF RECHT Positief recht = Recht op een bepaald tijdstip en bepaalde plaats (recht van vandaag) Gemeen en bijzonder recht Bijzonder recht heeft voorrang op algemeen recht vb. Privaatrecht: handelsrecht (bijzonder) voorrand op burgerlijk recht (gemeen) Materieel recht = de eigenlijke gedragsvoorschriften Formeel recht = procedureel recht = hoe de regels kunnen worden afgedwongen Aanvullend en dwingend recht Aanvullend recht: ( modeloplossing ) als de partijen niets anders zijn overeen gekomen afwijkbaar Dwingend recht: bescherming particuliere belangen niet afwijkbaar Dwingend recht van openbare orde: bescherming algemene belangen niet afwijkbaar Indien toch afwijken: nietigheid (tabel HBp.12) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 3

4 H2: De indeling van het objectief recht Gewoon lezen, focus op afdeling 1,9,10 en 12 PUBLIEK EN PRIVAATRECHT (1) Publiekrecht Regels die de relaties tussen de burgers en de overheid betreffen Uitganspunt: regels zijn van dwingend recht Rechtstakken: grondwettelijk recht, administratief recht, straf- en strafprocesrecht, belastingsrecht, privaatrecht Privaatrecht Regels die de relaties tussen burgers onderling betreffen Uitgangspunt: regels zijn van aanvullend recht Rechtstakken: burgerlijk recht, handelrecht, vennootschapsrecht Gemengde rechtstakken: economisch recht, socialezekerheidsrecht HET BURGERLIJK RECHT (9) Regelt de verhouding tussen privépersonen Vermogensrecht (zakenrecht + verbintenissenrecht) Personen- en familierecht Familiaal vermogensrecht HET HANDELSRECHT (10) Van toepassing op handelaars en op daden van koophandel Handelsrecht = afwijkend privaatrecht HET ECONOMISCH RECHT (12) Regels die het ingrijpen van de overheid op economisch terrein betreffen Mededingingswet Eetwarenreglementering Vestigingswetgeving Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 4

5 H3: De rechtsstaat Algemeen Rechtsstaat: ook de staat is onderworpen aan de rechtsregels Democratie: het volk neemt ook deel aan de machtsuitoefening (stemrecht) Fundamentele rechten van burgers tov overheid + basisorganisatie van de staat (formele Grondwet) Scheiding der machten Wetgevende macht + Uitvoerende macht + Rechterlijke macht Om te grote machtsconcentratie tegen te gaan H4: De bronnen van het recht De wet Materiële wet: algemene rechtsregels met onpersoonlijk karakter Formele wet: beslissingen van een wetgevende macht Gewoonterecht Regels volgens traditie/ gewoonte: gewone regel : staat niet neergeschreven vb. De gewone regel van schuldvordering = splitsing: SE moet naar de verschillende SA s gaan Algemene rechtsbeginselen Aanvulling van de wettelijke bepalingen door rechters vb. Vaak bij rechtsmisbruik: buur aanklagen omdat huis 2 cm te dicht schadevergoeding ipv verbouwen Verschillende rechters zijn niet verplicht op dezelfde manier te handelen bij hetzelfde onderwerp Rechtspraak Rechtsgeschillen worden rechtgezet door rechter (gewone rechtzaken) Alleen de partijen die betrokken zijn bij het geschil zijn gebonden Rechtsleer Artikels, boeken, commentaren door juristen geschreven Deze informatie is niet bindend Rechtspraak beïnvloeden Wetgever inspireren Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 5 H5: De oorsprong van wetgeving

6 FEDERALE WETGEVING Waar artikelen bijstaan: niet vanbuiten leren!!! Staat allemaal in Codex! Opzoeken + aanduiden Grondwet Goedkeuring en wijziging aan strakke regels verbonden Formele wetten Beslissingen van de wetgevende macht Komen tot stand door Kamer + Senaat + Koning Kamer + Senaat = Parlement = wetgevende kamers Wetsvoorstel: leden van de Kamer of van de Senaat nemen initiatief Moeten in overweging genomen worden plenaire vergadering beslist of voorstel in aanmerking komt of niet Wetsontwerp: Koning neemt initiatief Volledig bicameraal: Kamer + Senaat + Koning (art. 77 G.W.) Wetsontwerp of wetvoorstel Door voorzitter kamer of senaat naar bevoegde commissie Commissie (gespecialiseerd) grondiger analyseren + beslissen bij meerderheid Verslag aan plenaire vergadering commissie Bespreking in plenaire vergadering Kamer en Senaat Tekst nu aangenomen door het parlement Moet nog bekrachtigd en afgekondigd worden door Koning Publicatie in het Belgisch Staatsblad Optioneel bicameraal: Kamer + Koning (+ Senaat) Initiatief van de Koning of Kamerleden (art G.W.) Kamer: als goedgekeurd, naar Senaat Niet verplicht te onderzoeken Alleen bij evocatierecht (15 leden binnen 15 de dagen) Niet geëvoceerd: meteen naar Koning Wel geëvoceerd: Senaat 60 dagen voor onderzoek + amenderen Geamendeerd: dan weer naar Kamer voor beslissing dan pas naar Koning Initiatief van Senatoren (art. 81 G.W.) Senaat Kamer: 60 dagen voor verwerpen + amenderen Geamendeerd: terug naar Senaat Eindbeslissing Kamer dan pas naar Koning Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 6

7 Monocamerale materies: Kamer + Koning Zie Schema s verloop Koninklijke en ministeriële besluiten Koninklijke besluiten: Koning stelt alg maatregel of individuele overheidshandeling Ministeriële besluiten: minister stelt alg bestuurllijke maatregel of individuele overheidshandeling REGIONALE WETGEVING Achtergrond van de huidige staatsstructuur Eerst...in België: gedecentraliseerde eenheidsstaat Frans als enige officiële taal voor wetten en besluiten Leidende klasse Franstalig + politieke macht (cijnskiesstelsel) Uitbreiding kiesrecht: Vlamingen ok meer politieke macht stapsgewijs meer autonomie Taalgrens werd vastgelegd 3 ééntalige gebieden + 1 tweetalig gebied Na verschillende staatshervormingen... België van eenheidsstaat naar federale staat Gemeenschappen + gewesten In België als federale staat in de Grondwet Bevoegdheidsverdeling Gemeenschappen: burger: persoonsgebonden + onderwijs + cultuur + taal (art G.W.) Gewesten: plaatsgebonden (art. 134 G.W.) Federale overheid: overkoepelend: wat niet is toegeschreven aan Gemeenschappen/ Gewesten De instellingen (art G.W.) 3 gewesten: Vlaamse, Waalse, Brusselse 3 gemeenschappen: Vlaamse, Franse, Duitstalige 4 taalgebieden: Nederlandse, Franse, Duitse, Tweetalig Brussel Brussel: geen gemeenschap => geen 4 e taal! Alle gewesten/gemeenschappen hebben eigen instellingen: P en Reg (art. 121 G.W.) => vlaanderen: gewest en gemeenschap samen Zie tabel HBp.31 Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 7

8 SUPRANATIONALE WETGEVING Schets van de Europese rechtorde Soevereïniteit Individuele macht over eigen staat Supranationaliteit Wanneer bepaale bevoegdheden van de nationale staten word overgedragen naar een autoriteit die erboven staat. Het is een soort overkoepelend gezag. Ze hebben hun souvereïniteit dan overgedragen Meerderheid van stemmen kunnen tegen hun wil gebonden worden door bepaalde besluiten Intergouvernementeel Wanneer staten zelf volledige autoriteit hebben over eigen staat Ze behouden hun volledige souvereïniteit Unanimiteit van stemmen (veto-recht) kunnen niet tegen hun wil gebonden worden door bepaalde besluiten Evolutie Europese gemeenschap: EEG (=> EG) + EGKS + EURATOM Na oprichting: intergouvernementeel supranationaal Enkele zaken nog steeds intergouvernementeel Verdrag van Maastricht bracht deze 2 integratiesporen samen (1992) EEG => EG GBVB Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid PJS Politionele en Justitiële Samenwerking 3 grote pijlers => Europese Unie EU Verdrag van Lissabon (2009) EG => EU Geregeld door 2 verdragen VEU Verdrag betreffende de Europese Unie VWEU Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie Kenmerken EU Organen onafhankelijk van de lidstaten Belsuiten bij meerderheid: bindend voor alle lidstaten (supranationaal) Arresten van het Hof van Justitie en het Gerecht zijn bindend (niet voor elk geschil) Directe of rechtstreekse werking = rechten en verplichtingen van de Unie afdwingbaar zijn voor de nationale rechtscolleges (ook al is het tegen het nationale recht) Unierecht heeft voorrang op het interne recht van de lidstaten Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 8

9 Soorten Europese regelgeving Primaire Unierecht: ivm oprichting EG: wijziging + aanvulling Secundaire Unierecht: regelgeving aangenomen door de EU-instellingen (art. 288 VWEU) Verordering Rechtstreeks toepasselijk: niet meer hoeven aanpassen Algemeen en abstract (nt gericht tot bepaalde personen, entiteiten) Richtlijnen Onrechtstreeks toepasselijk: nog omzetting in interne rechtsnorm: implementeren (indien particulieren schade hebben door niet tijdig implementeren schadevergoeding) Bindend maar bewegingsvrijheid Besluiten: Individueel Aanbevelingen en adviezen: niet bindend Overzicht van de belangrijkste EU-instellingen Raad (art. 16 VEU) Nationale belangen Minister van bepaalde sector per lidstaat Verschillende soorten meerderheid (afhankelijk van de materie) Voorzitterschap Rotatie om de 6 maanden Na verdrag Lissabon: Hoge Vert. Van de Unie voor Buitenlandse zaken voorzitter Raad Buitenlandse Zaken (art. 18 VEU) Europese Raad (art. 15 VEU) Algemene EU beleid Staatshoofden/ 1 e ministers Sinds verdrag van Lissabon: Officiële instelling Vaste voorzitter Voorbereiding + leiding vergaderingen Externe vertegenwoordiger EU voor buitenkands en veiligheidsbeleid Europese Commissie (art. 17 VEU) Initiatiefrecht Toezicht op naleving Unierecht ( watchdog ) aanmaning Hof van Justitie 1 vertegenwoordiger par lidstaat (handelen in Europees belang!!) Europees Parlement (art. 14 VEU) Rechtstreeks verkozen Aannemen Europese wetgeving Begroting goedkeuren Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 9

10 Hof van Justitie van de EU (art. 19 VEU) Hof van Justitie + Gerecht + gespecialiseerde rechtbanken Zorgt voor de uniforme interpretatie van het Unierecht Controle op lidstaten Afdwinging Unirecht = rol nationale rechters Kunnen vragen stellen bij Hof van Justitie = prejudiciële vragen Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 10

11 H6: Structuur van de rechterlijke macht INDELING VAN DE RECHTSCOLLEGES EN HUN BEVOEGDHEDEN Piramide kennen! (in combinatie met onderstaande uitleg) Vredegerecht 1 beroepsmagistraat = vrederechter Burgerlijke en handelsrechtelijke geschillen (met beperkte waarde) + Specifieke geschillen Rechtbank van eerste aanleg 1 of 3 beroepsmagistraten Alle geschillen, niet uitdrukkelijk toegewezen aan andere rechtbank: volheid van bevoegdheid In hoger beroep: burgerlijke geschillen van vredegerecht Verschillende kamers (voor burgerlijke zaken + voor correctionele zaken + jeugdkamers) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 11

12 Rechtbank van koophandel 1 beroepsmagistraat (jurist) + 2 handelaren (rechters in handelszaken) Geschillen tussen kooplieden of handelaars In hoger beroep: handelsgeschillen van vredegerecht Hof van beroep 1 of 3 beroepsmagistraten = raadsheren Alleen zaken in hoger beroep: van de rechtbank van eerste aanleg + van de rechtbank van koophandel Verschillende kamers (voor burgerlijke zaken + voor handelszaken + jeugdzaken + strafzaken) Hof van cassatie 5 beroepsmagistraten = raadsheren Kijkt of de rechter de wet correct heeft toegepast en/of er geen procedurefouten waren Indien niet correct arrest/ vonnis verbreken Teruggestuurd naar andere rechter Niet verplicht uitspraak te volgen (wel wnr de 2 e keer dezelfde fout om dezelfde reden) 3 kamers Kamer voor burgerlijke en handelszaken Kamer voor criminele, correctionele en politiezaken Kamer voor arbeidszaken RECHTBANKEN BUITEN DE RECHTERLIJKE MACHT Raad van State (art. 160 G.W.) Afdeling bestuursrechtspraak: beschermt de burger tegen administratieve willekeur Afdeling wetgeving: adviesorgaan op wetgevend en reglementair gebied Kwaliteit van onze wetgeving bewaken Grondwettelijk hof (vroeger Arbitragehof) (art. 142 G.W.) Controle op de grondwettigheid van wetten en decreten Staat los van wetgevende, uitvoerende, rechterlijke macht Controle over de correcte naleving van regels van de federale Staat, gemeenschappen en Gewesten Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 12

13 H7: Het rechtssubject De natuurlijke persoon Mens van vlees en bloed Elke persoon heeft rechten (subjectieve rechten) Kan bepaalde rechten verliezen door uitspraak Volledig verlies van rechten kan niet! (= burgerlijke dood = afgeschaft) De rechtspersoon Persoon gecreëerd door het recht: rechten en plichten toekennen aan samenwerking, instelling,... Natuurlijke persoon nodig als vertegenwoordiging = orgaan (niet zelf aansprakelijk) Specialiteitsbeginsel Door gekozen rechtsvorm beperkingen aan zijn rechtsbekwaamheid Rechtspersoon natuurlijk persoon Publiekrechtelijke rechtspersoon Overheidsorganen en instellingen (Staat, gewesten,...): bevoegdheid bep door territorium Openbare instellingen: bevoegdheid bep door specifieke functie van algemeen belang Privaatrechtelijke rechtspersoon Vennootschappen + VZW s + stichtingen + beroepsverenigingen H8: Subjectieve rechten Subjectieve rechten = aanspraken/bevoegdheden waardoor persoon op bepaalde manier kan handelen Politieke rechten (burger - overheid) Politieke vrijheden: garanderen vijheidssfeer in democratie (vb. Uitingsvrijheid) Participatierecht: om deel te nemen aan overheidsbeleid (vb. Stemrecht) Sociaal-economische recht: welvaartstaat diensten/financiële tegemoetkomingen (bv. Werklozensteun) Civiele rechten (burger - burgers) Patrimoniële rechten: waardeerbaar in geld Vorderingsrechten + zakelijke rechten Extra-patrimoniële rechten: niet waardeerbaar in geld Persoonlijkheidsrechten + familiale rechten Tov persoon: vorderingsrechten + persoonlijke rechten (vb. Recht op privacy) Tov goed: zakelijke rechten (vb. Eigendomsrecht) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 13

14 Tov geestelijke voortbrengselen (vb. Auteursrecht) H9: Rechtsfeit en rechtshandeling BEGRIP EN ONDERSCHEID Rechtsfeit Feitelijk gegeven (gebeurtenis, situatie of handeling) met rechtsgevolgen (onstaan/wijzigen/verlies van subjectieve rechten) Zonder menselijk handelen (vb. Geboorte) Met menselijk handelen, rechtsgevolgen niet als doel (vb. Man rijd door rood licht) Met menselijk handelen, rechtsgevolgen als doel (vb. Testament maken) = rechtshandeling Rechtshandeling Handeling die bewust gesteld wordt om de verbonden rechtgevolgen te veroorzaken Partijen vs derden DE GELDIGHEIDSVEREISTEN VOOR RECHTSHANDELINGEN (art B.W.) Een geldige wil Vereisten en draagwijdte Wil moet geuit zijn + volwaardig zijn + geuit tot diegene die de rechtsbetrekking betreft Volwaardige wil: degene die zijn wil uit kan de gevolgen van zijn daden inschatten Uiten van een wil door uitdrukkelijke verklaring of handelingen volgen (omstandig stilzwijgen) Wilsgebreken (art e.v. B.W.) Wanneer er een probleem is bij de totstandkoming van de werkelijke wil Dwaling: wil aangetast door een verkeerde voorstelling van zaken Zelfstandigheid (essentieel element) Kenbaarheid: tegenpartij moet essentie kennen Moet verschoonbaar zijn (geen fout maken die een ander zorgvuldig persoon niet zou maken) Alleen bij totstandkoming Alleen nietig als je zonder vergissing contract niet zou gesloten hebben: essentiëel Bedrog: partij via listige kunstgrepen zijn tegenpartij bewust doen dwalen Tegenpartij Kunstgrepen (verzwijgen, saboteren,...) Te kwader trouw Alleen nietig als je zonder bedrog contract niet zou gesloten hebben: doorslaggevend Geweld: fysische of morele dwang tov contractaangaande of naaste verwante Tegenpartij of derde Indruk maken op redelijke mens Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 14

15 Ongeoorloofde druk Alleen nietig als zonder geweld de rechtshandeling er niet zou zijn: doorslaggevend Benadeling: niet altijd (volledige) nietigheid!!! : gekwalificeerde benadeling Ernstige benadeling van een van de partijen Misbruik van concrete omstandigheden Alleen nietig als je zonder benadeling contract niet (zo) zou gesloten hebben (soms slechts gedeeltelijk nietig) Handelingsbekwaamheid (art B.W.) Rechtsbekwaamheid: mogelijkheid om subjectieve rechten te hebben Handelsbekwaamheid: mogelijkheid om die rechten ook daadwerkelijk uit te voeren Handelingsonbekwaam als persoon rechten en plichten niet zelfstandig kan uitoefenen Beperkte handelingsonbekwaamdheid: vereiste van instemming Volledige handelingsonbekwaamheid: vereiste van vertegenwoordiging Het voorwerp (art B.W.) Een rechtshandeling moet een voorwerp hebben om rechtsgeldig te zijn Voorwerp moet bepaaldbaar (kunnen) zijn (bindende derdebeslissing: 3 e bepaalt voorwerp) Voorwerp moet geoorloofd zijn: niet strijdig met openbare orde/ goede zeden Voorwerp moet in de handel zijn Voorwerp moet (kunnen) bestaan (soms toekomstig: appartement op plan) De oorzaak Een rechtshandeling moet een oorzaak (= beweegreden) hebben, kan soms ook voorwerp zijn Oorzaak moet geoorloofd zijn: niet tegenstrijdig met openbare orde/ goede zeden Oorzaak moet bestaan NIETIGHEID VAN RECHTSHANDELINGEN Sanctie bij de totstandkoming Nieitgheid is een sanctie voor een overtreding bij de totstandkoming van een rechtshandeling Door de rechter retroactieve tenietdoening voor verleden + toekomst Restitutieverbintenissen: indien reeds verbintenissen: teruggeven wat reeds werd gepresteerd Absolute en relatieve nietigheid Bevestiging = afstand doen van het recht om de nietigheid te vorderen (bekrachtiging vd handeling) Moet vrij zijn van gebreken + gebrek mag geen invloed meer hebben Moet gebeuren met kennis van zaken De wil om te bevestigen moet vaststaan Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 15

16 Afhankelijk van de aard van de overtreden regel Absolute nietigheid Regel van Openbare Orde overtreden Beschermt iedereen: algemeen belang Alle belanghebbende, ook rechter kunnen zich op nietigheid beroepen Verjaring min 10 jaar GEEN afstand mogelijk GEEN bevestiging mogelijk Relatieve nietigheid Regel van dwingend recht overtreden Beschermt alleen de zwakkere: particulier bellang Enkel de persoon die door de regel wordt beschermd kan nietigheid beroepen Verjaring kort Afstand wordt achteraf wel aanvaard (na contr.sluiting) Uitdrukkelijke of stilzwijgende bevestiging wel mogelijk INDELING VAN DE RECHTSHANDELINGEN Eenzijdige rechtshandeling Slecht wilsuiting van 1 persoon vereist Opzeggen van een overeenkomst, testament opmaken,... Meerzijdige rechtshandeling Wilsuiting van meerdere personen vereist overeenkomst: huurovereenkomst, aannemingsovereenkomst,... H10: Het bewijsrecht Alleen samenvatting kennen => vergelijking bewijs in burgerlijk recht vs bewijs in handelsrecht Zie boek II: hoofdstuk 3 Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 16

17 Boek I Inleiding tot het recht DEEL II. GOEDERENRECHT EN ZEKERHEDEN Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 17

18 Inleiding Vorderingsrechten of peroonlijke rechten (rechten over personen) Iets doen, iets niet doen, iets geven: ivm gedrag Zakelijke rechten (rechten over goederen) Zakelijke hoofdrechten = eigenlijke zakelijke rechten Zelfstandig bestaan Op zelfstandige wijze overdraagbaar Eigendomsrecht, mede-eigendom, vruchtgebruik,... Zakelijke zekerheden = accessoire zakelijke rechten Om de nakoming van een schuld te verzekeren Omvatten bijzondere voorrechten: hypotheek + pand Recht om als eerste uitbetaald te worden Volgrecht Zakelijke rechten: volgrecht Zijn tegenwerpelijk tegen de derde-verkrijger (tegenwerpelijk = kunnen ingeroepen worden) Vorderingsrechten Enkel verplichtingen voor degene die ze is aangegaan Verjaring (art B.W.) Zakelijke rechtsvorderingen verjaren na 30 jaar Persoonlijke vorderingen verjaren na 10 jaar (behalve vordering uit onrechtmatige daad) Verjaren: bepaalde periode om een rechtzaak aan te knopen Numerus clausus Persoonlijke rechten zijn onbeperkt: contractvrijheid Zakelijke rechten: numerus clausus: alleen door de wet erkende zakelijke rechten kunnen zakelijke werking hebben partijen kunnen geen nieuwe zakelijke rechten creëren Recht van voorrang Bij insolvabiliteit krijgen zakelijke rechten voorrang (tssn 2 zakelijke rechten: oudste recht voorrang) Vermogen Juridische algemeenheid: dekt geheel van goederen, rechten en schulden van een persoon Eigenheid: vermogen rechtsperoon afgescheiden van de leden ( rechtspersoonliijkheid) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 18

19 H11: Indeling van de goederen Onroerende goederen (art. 517 e.v. B.W.) Onroerend uit hun aard = fysiek criterium: verplaatsbaarheid Door incorporatie: mee verbonden en niet te scheiden zonder breekwerk/ beschadiging Onroerend door bestemming = economisch criterium: geheel meer waarde dan som Goed behoort bij onroerend goed (uit aard): ten dienste gesteld door eigenaar Onroerend door het voorwerp waarop ze betrekking hebben Onroerende zakelijke rechten (vb erfpacht, hypotheek) Onroerende persoonlijke rechten Normaal altijd roerend: 1 uitzondering: overdracht van een onroerend zakelijk recht Onroerende rechtsvordering (vb eis tot erkenning van een erfdienstbaarheid) Roerende goederen Onroerend uit hun aard = fysiek criterium: verplaatsbaarheid Roerend door wetsbepaling (vb aandelen in vennootschappen) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 19

20 H12: Zakelijke rechten EIGENDOMSRECHT Eigendomsrecht (art. 544 B.W.) Het recht om over een zaak te beschikken Heeft betrekking op een eigen goed (andere zakelijke rechten op andermans goed) Niet absoluut beperkingen Bevoegdheden eigenaar Gebruik: mag materiële of rechtshandelingen stellen die het kapitaal van het goed niet aantasten verhuren, uitlenen,... Genot: mag de opbrengsten van de zaak innen huuropbrengst, oogst,... Beschikking: materiële handeling dat waarde aantast + rechtshandeling waarmee zakelijke rechten worden toegstaan ten voordele van een derd verkopen, schenken, vernietigen,... Beperkingen Rechtsmisbruik kan tot aansprakelijkheid leiden schadeverdoeding (art B.W.) Recht uitoefenen met bedoeling de andere te schaden # opties om recht uit te oefenen: optie kiezen met grootste nadeel voor de andere Recht uitoefenen op een onredelijke manier: redelijk persoon zou dit niet doen vb lichtbord uithangen / afbraak eisen voor 2 cm /... Burenhinder Door het handelen ( fout!) schade berokkenen aan andere eigenaar Evenwichtleer: niet vereist dat eigenaar die bovenmatige last veroorzaakt een fout maakt! Rekening houden met: plaats + tijd + intensiteit + eerstingebruikneming zwembad: water oppompen: ander huis zakt Publiekrechtelijke beperking Beperkingen opgelegd door de overheid Onteigening Beperkingen uit stedenbouwkundige reglementering Beperkingen uit milieuzorg Erfdienstbaarheden van openbaar nut Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 20

21 Eigendomsverwerving Afgeleide eigendomsverwerving: overdracht van eigenaar naar andere eigenaar Door rechtshandeling (overeenkomst) of overheidsingrijpen (onteigening) Oorspronkelijke vormen van eigendomsverwerving Toe-eigening Van goederen die geen eigenaar hebben, kan je gewoon eigenaar worden (vb. zeeschelpen) Verloren en achtergelaten voorwerpen Verloren Gevonden op privé-eigendom: wordt eigenaar als men het niet komt ophalen Gevonden op ander eigendom: afgeven aan gemeentebestuur (na 6m van gemeente) Achtergelaten Bewaarnemer moet aangetekende brief naar eigenaar sturen niet opgehaald binnen 1j (6m motorvoert.) verkoop (opbrengst voor schuldvorderingen, saldo gestort aan eigenaar) Natrekking (art. 547 e.v. B.W.) Eigenaar van de zaak wordt ook eigenaar van de voortbrengingen + wat er als bijzaak mee wordt verenigd Bezit en verkrijgende verjaring Bezit eigendom! Bezitter heeft de feitelijke heerschappij over een goed en gedraagt zich alsof hij een zakelijk recht heeft op dit goed. Feitelijke macht + intentie. vb. Papa koopt pc voor mij: papa eigenaar, ik bezitter intentioneel element (art B.W.) Bezit detentie! Detentor heeft de zaak onder zich voor rekening vd eigenaar (vb huren) vb. Ninke heeft Mac gekocht en ik mag hem lenen: Ninke eigenaar, ik houder(detentor) Bezit te goeder trouw: bezitter weet niet dat hij het goed kreeg van een niet-eigenaar vb. Ik verkoop Mac door aan Paulien. Zij weet niet dat hij eigenlijk van Ninke is Bezit te kwader trouw: bezitter weet wel dat hij het goed kreeg van een niet-eigenaar vb. Ik verkoop Mac door aan Paulien. Zij weet dat hij eigenlijk van Ninke is Te goeder trouw wordt vermoed, te kwader trouw moet je bewijzen (art B.W.) Deugdelijk bezit: voortdurend, vreedzaam, openbaar, ondubbelzinnig (art B.W.) Gebrekkig bezit: 1 voorwaarde niet voldaan: kan niet leiden tot eigendom! Verkrijgende verjaring: na lange tijd eigenaar worden (art B.W.) Voor onroerende goederen (art B.W.) Te kwader trouw: 30 jaar Te goeder trouw: 10(hetzelfde rechtsgebied als eigenaar)/20 jaar Voor roerende goederen (art B.W.) 30 jaar Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 21

22 Mede-eigendom Onmiddelijk eigenaar:(lichamelijke goederen + deugdelijk bezit + te goeder trouw) Onvrijwillig bezitsverlies: revindicatierecht gedurende 3 jaar Verjaring op grond van detentie of ondeugdelijk bezit is uitgesloten!!! Het opsplitsen van het eigendomsrecht tussen meerdere personen aandelen Vrijwillig = gedwongen (vb samen een huis aankopen) (art B.W.) Toevallige omstandigheden (vb overlijden) (art B.W.) Aard van goederen (vb gemene muur) (art. 653 e.v. B.W.) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 22

23 H13: Zekerheden SE krijgt bij schuldvordering Zakelijk recht (zakelijke zekerheden) Bijkomende SA staat in voor de schuld (persoonlijke zekerheden) PERSOONLIJKE ZEKERHEDEN Persoonlijke zekerheid Aan SE een bijkomende SA bezorgen op wiens vermogen hij zijn schuldvordering kan verhalen Borgtoc ht (art B.W.) SA SA borg SE Contract is altijd bijkomstig bij een hoofdcontract (vb lening) en is kosteloos Borg is afhankelijk van dat hoofcontract (art B.W.) Borg is subsidiair: kan eisen dat de SE eerst naar de hoofdsa gaat en dan pas naar borg (art B.W.) Vorrecht van uitwinning Niet uitoefenen van voorrecht hoofdelijkheid Nadat borg betaald heeft wordt hij SE tegenover SA (art B.W.) Borg kan alle excepties inroepen zoals hoofdsa, buiten de persoonlijke (art B.W.) ZAKELIJKE ZEKERHEDEN Begrip Schuldeiser krijgt voorrang op andere SE s door betaling via de opbrengst van de verkoop van de goederen Inpandgeving (art B.W.) Op roerende goederen: zaak als zekerheid voor de betaling Schuldvordering > 375: akte en registratie nodig (vermelding som + in pand) (art B.W.) Buitenbezitstelling: eigendom van SE (bescherming SE + publiciteitsmaatregel) Pandhouder (SE) moet zaak in stand houden (hij mag ze niet gebruiken!!!) Voor toe-eigening of beschikking: toestemming rechter Bijzondere pandovereenkomsten Handelspand: voor schulden vanuit daden van koophandel Inpandgeving van de handelszaak: bezitloos pand (wet 25 okt. 1919) Inpandgeving van schuldvorderingen: buitenbezitstelling vereist (art B.W.) Inpandgeving van financiële instrumenten en contanten (wet 15 dec. 2004) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 23

24 Hypotheek (art Hyp. W.) Op onroerende goederen: hypotheek als zekerheid voor de betaling SE recht om het onroerende goed waarop de hypotheek werd gevestigd te laten verkopen Hypotheek = accessoir recht = recht is bijkomstig aan de verzekerde schuldvordering Wettelijke hypotheken: Gevestigd bij wet Testamentaire hypotheken: Gevestigd bij testament Conventionele hypotheek = bedongen hypotheek Gevestigd bij contract: plechtig contract: akte + welke goederen + bedrag (art Hyp. W.) Hypotheken allemaal worden ingeschreven: publiciteitslaatregel (art. 82 Hyp. W.) Krijgen dan rang + tegenwerpelijkheid aan derden Rang (als verschillende hypotheken op onroerend goed):eerst ingeschreven heeft voorrang Voorrechten (art. 12 Hyp. W.) Omwille van de aard van de schuld Rang Bijzondere voorrechten hebben voorrang op algemene voorrechten Tussen voorrechten op onroerende goederen en hypotheken: datum van inschrijving Algemene voorrechten Betrekking op hele vermogen (of abstact deel) van de SA (vb. Begrafeniskosten) Bijzondere voorrechten Betrekking op bepaalde goederen uit het vermogen van de SA Op onr goederen: moeten ingeschreven zijn voor tegenwerpelijkheid! (art. 29 Hyp. W.) Op roerende goederen: geen publiciteit nodig, maar ook geen volgrecht Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 24

25 Boek I Inleiding tot het recht DEEL III. VERBINTENISSENRECHT Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 25

26 H14: Begrip, bronnen, soorten en modaliteiten Verbintenis Een op het objectief gesteunde rechtsband tussen 2 of meer personen die aanspraak/ vorderingsrecht verleent aan 1 of meerdere personen op een prestatie van 1 of meerdere personen Schuldeiser: aan wie de aanspraak toekomt tov Schuldenaar: wie moet presteren Geven, doen of niet doen Bronnen Rechtshandelingen Publiekrechtelijke: kunnen ook privaatrechtelijke verbintenissen creëren Privaatrechtelijke (vb overeenkomst, eenzijdige wilsuiting) rechtsfeiten (in enge zin) (vb onverschuldigde betaling, onrechtmatige daad,...) MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN EN SOORTEN VERBINTENISSEN Voorwaardelijke verbintenissen Voorwaarde = toekomstige en onzekere gebeurtenis waarvan uitwerking/tenietgaan van de verbintenis afhangt (art B.W.) Opschortend: krijgt pas uitwerking als aan voorwaarde gerealiseerd (art B.W.) Ontbindend: verbintenis gaat teniet bij realistaie van de voorwaarde (art B.W.) Vb.sponsoringovereenkomst ontbinden bij doping gebruik (dopinggebruik = ontbindende voorwaarde) Potestatief: realisatie hangt af van de wil van 1 der partijen Zuiver: alleen van de wil van de SE (art B.W.) Gemengd: ook van de wil van een derde (art B.W.) Toevallig: realisatie kan niet beïnvloed worden door partijen (art B.W.) Onmogelijk: niet-realiseerbaar Ongeoorloofd: alleen realisatie bij inbreuk op wetten van openbare orde/ goede zeden Zuiver potestatieve opschortende voorwaarde nietig (art B.W.) => Beloven verbintenis aan te gaan, op voorwaarde dat hij dit wil... niet bindend... Onmogelijke/ ongeoorloofde voorwaarde nietig (art B.W.) Potestatieve ontbindende voorwaarde geldig! Verbintenissen op termijn (art B.W.) Verbintenissen met tijdsbepaling: termijn = toekomstige en zekere gebeurtenis Opschortend of ontbindend Vaste datum of onvaste datum (gebeurtenis zal wel zeker voorvallen!) Rechter kan uitstel van betaling of gespreide betaling toestaan (SA ongelukkig en te goeder trouw) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 26

27 Meedere schuldenaars/ schuldeisers Verdeling van de prestatie = algemene regel Hoofdelijkheid: 1 betaling is geldig als som van alle betalingen (onderling verder verdelen) Actieve hoofdelijkheid: meerdere SE s / 1 SA: betalen aan 1 van de SE s en ok Passieve hoofdelijkheid: meerdere SA s / 1 SE: geld vragen aan 1 SA en ok Hoofdelijkheid gaat niet over op de erfgenamen (slecht voor hun gedeelte aansprakelijk) Ondeelbaarheid: uit de aard van de prestatie of vanuit een contractueel beding Van nature ondeelbaar (vb. Melkkoe) Wel deelbaar, maar onpraktisch (vb. Gespreide elementen van een handelszaak) Ook actief en passief Ondeelbaarheid gaat wel over op erfgenamen Resultaats- en inspanningsverbintenissen Resultaatverbintenis SA moet een bepaald resultaat halen SA aansprakelijk indien resultaat niet gehaald SA tegendeel bewijzen! Inspanningsverbintenis SA moet voldoende inspanning leveren voor resultaat te behalen SA aansprakelijk indien onvoldoende inspanning SE bewijzen! Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 27

28 H15: Uitdoven van verbintenissen BETALING Betaling/ nakoming is de normale manier van uitdoving SA doet dit niet SE stelt SA in gebreke: afdwingen van betaling/ nakoming SE een vonnis = uitvoerbare titel (vb authentieke akte): SA wordt veroordeeld tot uitvoeren SE dwanguitvoering vd uitvoerbare titel (dwangmiddelen die overheid ter beschikking stelt) In natura: som => beslag op goederen / goed => afgifte zaak / prestatie => prestatie op kosten SA (art B.W.) SCHULDVERGELIJKING Schuldvergelijking = compensatie (art B.W.) Wettelijke schuldvergelijking (art B.W.) Wederzijdse schuldvordering Tussen dezelfde personen (vb persoon-vennoot + vennootsch-persoon: geen SVGL tussen persoon-vennootsch) Vastaande S + opeisbare S(nt onder termijn/vwe) + geldsom of zaken van dezelfde soort (art B.W.) Gerechtelijke schuldvergelijking Rechter laat compensatie toe en stelt de schulden vast Dezelfde voorwaarden buiten effen = vaststaande vorderingen rechter beslist dit Conventionele schuldvergelijking Partijen bepalen zelf onder welke voorwaarden de schuldvordering (geheel/gedeeltelijk) gecompenseerd wordt VERJARING Algemene termijnen (art bis B.W.) Zakelijke rechtsvorderingen: 30 jaar Persoonlijke rechtsvorderingen: 10 jaar Uitzondering: 5 jaar vanaf kennis schade => max 20 jaar na schadeverwekkend feit Bijzondere (korte) termijnen Zie codex (verjaringen) voor voorbeelden Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 28

29 H16: Overeenkomsten Overeenkomsten Meerzijdige rechtshandeling die op een wilsovereenstemming berust en waarbij 1 of meerdere partijen tegenover 1 of meerdere andere partijen (of wederzijds) verbintenissen aangaan. TOTSTANDKOMING Algemeen Alleen wilsovereenstemming nodig voor contract Mondeling volstaat (geen bewijs!): schriftelijke vastlegging niet nodig (geeft wel bewijs!) Aanbod en aanvaarding Toetredingscontracten: geen onderhandelingen: te nemen of te laten Aanbod Eenzijdige wilsuiting (rechtshandeling) Vast voorstel: aanbieder moet wil om gebonden te zijn hebben Voldoende precies: alle essentiële en substantiële(nog onderhandelbaar) elementen aanwezig wil om gebonden te zijn niet aanwezig of ontbreking element voorstel ( aanbod!) Aanvaarding Eenzijdige wilsuiting (rechtshandeling) Tegenaanbod: indien bijkomende voorstellen van deze tegenpartij Aanvaarding: duidelijke instemming met het aanbod (tijdig + volledig) Vaak met een handtekening op akte Kan ook door stilzwijgend in te stemmen (vb overeenkomst uitvoeren) Overeenkomst ontstaat op de plaats en op ogenblik waar(op) de aanbieder van de aanvaarding kennis neemt. SOORTEN examen!!! Consensuele, plechtige en zakelijke contracten Consensuele contracten: alleen toestemming nodig (vaste regel) Plechtige (= formele) contracten: naleven van vormvereisten, formaliteiten (vb hypotheek) Zakelijke contracten = reële contracten: bij afgifte van de zaak, het voorwerp (vb pand) Eenzijdige en wederkerige overeenkomsten Eenzijdige overeenkomst: slechts verbintenissen voor 1 partij (vb. Balpen uitlenen) Wederkerige overeenkomst: partijen zijn SE én SA van elkaar (vb. Huurcontract)!!!elke overeenkomst (ook eenzijdige) is een meerzijdige rechtshandeling!!! 2 wilsuitingen nodig Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 29

30 Overeenkomsten om niet en ten bezwarende titel Om niet = kosteloos: geen tegenprestatie nodig: slechts 1 partij voordeel (vb bewaargeving, lastgeving) Ten bezwarende titel: beide partijen voordeel (vb huur, koop) Overeenkomsten verbonden aan de persoon De kwaliteiten of persoonlijke eigenschappen zijn bepalend voor toestemming (vb aanneming werk) Contract onder aanzien van de persoon moet uitgevoerd worden door de schuldenaar in hoofde Nietig door overlijden, faillissement of onbekwaamheid of dwaling Verschil met andere overeenkomsten Verbintenis gaat niet over op erfgenamen Nietig bij dwaling (want intuïtu personae!) Benoemde en onbenoemde overeenkomsten Benoemd: geregeld in B.W. of andere wetgeving Onbenoemd: geregeld door gemeen contractenrecht (= verbintenissenrecht) + bijzondere wettelijke regels voor benoemde contracten (niet wettelijk geregeld) GEVOLGEN examen!!! De bindende kracht van de overeenkomst Overeenkomst binden partijen even sterk als aan de wet (art B.W.) Afdwingbaar karakter Ook bindend tov alle gevolgen (art B.W.) Contract staat los van de omstandigheden waarin het tot stand kwam (niet zomaar aanpasbaar) De relativiteit van overeenkomsten Basisprincipe: geen nadeel aan derden (art B.W.) Partijen en derden Partijen: aanwezig bij het sluiten van het contract (in eigen naam + voor eigen rekening toegestemd) Contracterende partijen = algemene rechtverkrijgenden (erfgenamen,...) Derden: andere rechtverkrijgenden (vb koper) Interne en externe gevolgen Interne gevolgen = obligatoire gevolgen: rechten/ plichten ontstaan door de overeenkomst alleen voor de partijen, niet voor derden Externe gevolgen: derden moeten het bestaan van het contract als feit erkennen kan contract inroepen in zijn voordeel: tegenstelbaar als Geldig contract Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 30

31 Bestaan kunnen bewijzen Bijkomend wettelijke formaliteiten Bestaan van contract en gevolgen voor partijen kan ook een invloed hebben op het vermogen en het gedrag van derden. Vb. SA sluit contracten SE zijn onderpand vermindert Derde is niet altijd verplicht de externe gevolgen te ondergaan Actio pauliana (art B.W.) => SE komt op tegen bedrieglijke benadeling van rechten => vordering instellen tegen de persoon die heeft deelgenomen aan de bedrieglijke handeling => vragen (aan rechter) dat de rechtshandeling hem niet tegenstelbaar wordt verklaard => SE moet dan geen rekening houden met bedrieglijke handeling => rechtshandeling wel nog geldig tussen partijen + tegenst. Tav van andere 3 e Anterioriteit: SE heeft vordering voor bedrieglijke rechtshandeling Verarming: SE moet benadeeld zijn, verarming van de SA Bedrog: SA heeft bedrieglijk gehandeld Persoon waarmee SA contracteerde was ter kwader trouw (nt bij RH om niet!!) Veinzing: schijnbare RH, in tegenbrief andere overeenkomsten Tegenbrieven niet tegenwerpelijk aan derden (art B.W.) Derde mag kiezen: beroepen op werkelijke of schijnbare overeenkomst kiest werkelijke: vordering tot geveinsdverklaring instelling Fictieve RH: alles blijft zoals voordien (vb veinzen van een verkoop) Vermomde RH: aard RH of voorwaarden wijzigen (vb schenking ipv lening) NAKOMING VAN OVEREENKOMSTEN TUSSEN PARTIJEN Overeenkomsten zijn afdwingbaar verbintenissen niet nakomen = contractbreuk Bij inspanningsverbintenissen moeilijk te beslissen: Standaard: vgl en met wat een normaal vooruitziend en zorgvuldig persoon zou gedaan hebben Wanprestatie niet door vreemde oorzaak (art B.W.) SA contractueel aansprakelijk In gebreke stellen => (kosten) uitvoering in natura + eventuele bijkomende schadevergoeding Uitvoering in natura onmogelijk: vervangende schadevergoeding Bij wederkerige overeenkomsten: ontbinding (+ ev bijkomende SV) mogelijk (art B.W.) BEËINDIGING VAN OVEREENKOMSTEN Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 31

32 Inleiding Bij beëindiging verdwijnt de overeenkomst als bron van verbintenissen Ex nunc: behoud van de reeds ingetreden gevolgen Ex tunc: tenietdoen van de reeds ingetreden gevolgen = met terugwerkende kracht Opzegging (ex nunc) Wederzijdse opzegging = mutuus dissensus: op elk ogenblik mogelijk Eenzijdige opzegging (uizondering op principe dat overeenkomst partijen strekt tot wet) In principe niet mogelijk => uitzonderingen Overeenkomsten met in de tijd gespreide prestaties voor onbepaalde tijd Lastgeving (LG!) (art B.W.)en aannemingsovereenkomst (opdrachtgever!) (art B.W.) Conventionele afwijkingen: opzegmogelijkheid in contract (kan zonder motivatie (ad nutum) of om contractuele reden) Nietigheid (ex tunc) Bij overtreding van rechtsregels bij totstandkoming Zowel overeenkomst als gevolgen worden uitgewist (nietig verklaard) Ontbinding: geldige overeenkomst heeft bestaan, bij nietigheid niet (uitgewist!!) Ontbinding (ex tunc) Bij wederkerige overeenkomsten mag SE ontbinding vragen van overeenkomst (+ ev schadevergoeding) Bij gebrekkige nakoming van een overeenkomst Gerechtelijke ontbinding: rechter spreekt ontbinding uit Buitengerechtelijke ontbinding: eenzijdige verklaring van een partij (controle rechter mogelijk) Voldoende ernstige contractuele wanprestatie Rechterlijke machtiging is zinloos SE stelt SA in gebreke SE laat aan SA duidelijk merken dat hij ontbinding wenst + geeft de wanprestatie aan Uitdrukkelijk ontbindend beding: ontbindingsmacht bij bepaalde, contractueel omschreven, wanprestaties (controle rechter mogelijk) SE weer ontbindingsbeslissing + kennisgeving => beding inroepen! Verval (ex nunc)? Bij rechtshandelingen om niet Beëindigen wanneer het voorwerp of oorzaak verdwijnt Als grondbeginsel Kan niet langer in natura uitgevoerd worden Onmogelijk van verdere uitvoering van de overeenkomst Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 32

33 H17: Onrechtmatige daad examen!!! Verbintenissen Rechtshandeling: overeenkomst Rechtsfeit: onrechtmatige daad SITUERING EN EVOLUTIES IN HET AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT Aansprakelijkheid Gebaseerd op schuld => toerekenbaar aan dader => schadevergoeding Schuld moet bewezen worden door slachtoffer! Niet altijd even gemakkelijk => objectieve aansprakelijkheid / risicoaansprakelijkheid Vb. Kerncentrales aansprakelijk voor schade (geen fout want uitzonderlijke natuurramp) SAMENLOOP VAN CONTRACTUELE EN BUITENCONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID Contractuele aansprakelijkheid: bij niet-nakomen van contractuele verbintenis Contractpartijen kunnen alleen beroep doen op buitencontractuele aansprakelijkheid als Schade niet als contractuele wanprestatie Inbreuk op algemene zorgvuldigheidsplicht Uizondering! Wanneer de contractuele wanprestatie een misdrijf uitmaakt (vb slagen en verwondingen) wel mogelijkheid om beroep te doen op buitencontractuele aanspr AANSPRAKELIJKHEID VOOR EIGEN FOUTIEVE DAAD (art B.W.) Wat allemaal bewezen moet worden (door het slachtoffer): Fout Onrechtmatig handelen Schending van de specifieke regel: regel overtreden => fout (tenzij bij overmacht) Vb. Op de autosnelweg 140 km/u rijden Schending van de zorgvuldigheidsnorm: geen regel overtreden => toch fout Vb. Op de autosnelweg 110 km/u rijden, veel regen en botsing Schuldbekwaamheid en toerekenbaarheid Niet schuldbekwaam: voor 7 jaar, geestesziekte,... Niet toerekenbaar: overmacht, verschoning, rechtvaardiging,... Schade: Geleden (vaste!) schade + toekomstige schade (ook verlies van een kans) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 33

34 Oorzakelijk verband Tussen fout en schade: indien de fout de oorzaak is van de schade equivalentieleer Zonder de fout zou de schade zich niet (in die mate) voordoen Schadevergoeding Indien fout + schade + oorzakelijk verband zijn aangetoond In natura of in geld AANSPRAKELIJKHEID VOOR DE DAAD VAN PERSONEN, ZAKEN EN DIEREN WAARVOOR MEN INSTAAT Kwalitatieve aansprakelijkheid (art e.v. B.W.) Als je aanprakelijk bent voor andere mensen, zaken of dieren Kans groter dat deze instaat zijn schadevergoeding te betalen Bestaat naast aansprakelijkheid van de dader Aansprakelijkheid van de ouders Gezamelijk of afzonderlijk aansprakelijk Alleen voor minderjarige kinderen (ook voor onschuldbekwame jongeren!) Weerlegbaar vermoeden: voldoende toezicht + goede opvieding Aansprakelijkheid leraars Ook voor meerderjarigen Alleen als ze onder toezicht staan Weerlegbaar vermoeden: voldoende toezicht Aansprakelijkheid werkgevers Bij uitoefening van hun functie Band van ondergeschiktheid Fout van de aangestelde Bij uitoefening/ in verband met functie Absoluut/ onweerlegbaar vermoeden (alleen weerlegbaar als aan 1vd 3 voorwaarden niet voldaan!!!) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 34

35 Boek I Inleiding tot het recht DEEL IV. BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 35

36 H18: Koop BEGRIP Koop Overeenkomst waarbij verkoper eigendom van een zaak overdraagt tegen een prijs (art B.W.) Dezelfde geldigheidsvereisten als voor andere RH Geldige wilsovereenstemming, bekwaamheid, voorwerp, oorzaak Totstandkoming: door wilsovereenstemming: consensus Bewijs: gemeenrechtelijke bewijsregels Tegenwerpelijkheid aan derden Onroerende goederen: inschrijven in registers hypotheekbewaarder (art. 1 Hyp.W.) Roerende goederen: bezit geldt als (eigendoms)titel (art B.W.) OVERDRACHT VAN EIGENDOM EN RISICO Eigendom gaat over bij sluiten overeenkomst => 2 uitzonderingen Soortgoederen (stookolie, graan,..) pas bij individualisering (geteld, gewogen, gemeten) Toekomstige zaken pas bij het ontstaan Eigendom en risico gaan samen over Risico rust op degene die eigenaar is Vanaf overeenkomst draagt koper dus het risico (art B.W.) Partijen kunnen contractueel afwijken: clausule van eigendomsvoorbehoud Kunnen afspreken dat eigendom en/of risico op ander moment pas overgaan VERBINTENISSEN VAN DE VERKOPER Levering (art B.W.) Goed in bezit en macht van de koper (vb gewoon door afgifte, door afgifte sleutels,...) Partijen kunnen hier contractueel van afwijken Vrijwaring voor uitwinning (art B.W.) Uitwinning = dat de koper gestoord wordt in het rustige genieten van zijn eigendom Vrijwaring voor eigen daad: Verkoper mag voor en na verkoop de koper noch feitelijk, noch juridisch storen Vrijwaring voor daden van derden Verkoper moet koper helpen vermijden dat zijn bezit wordt gestoord door derden Alleen voor rechtsstoornissen (vb derde beweert eigenaar te zijn, niet voor nachtlawaai) Vrijwaring voor verborgen gebreken (art B.W.) Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 36

37 Onmiddelijk zichtbaar => protesteren bij levering: niet protesteren = aanvaarden Pas later zichtbaar => verborgen gebreken: verkoper moet instaan als Gebrek is Voldoende ernstig In de kiem aanwezig bij overdracht van risico: anterioriteit Niet bekend aan koper Koper roept in binnen kore termijn (ong binnen 1jaar) Actiemogelijkheden koper (art B.W.) Teruggeven (volledige prijs terug) of bijhouden (gedeelte prijs terug) Verkoper te kwader trouw (kende gebrek) => SV => beroepsverkoper weerlegbaar vermoeden TKT VERBINTENISSEN VAN DE KOPER Moet de zaak aanvaarden als: conform (zoals afgesproken) + zonder (zichtbare) gebreken Prijs betalen (op plaats en tijdstip van levering tenzij anders afgesproken) (art B.W.) Kosten gepaard met de koop betalen (art B.W.) BIJZONDERE VERKOOPOVEREENKOMSTEN Consumentenkoop (waarborg van 2 jaar) (art e.v. B.W.) Alleen voor cosumptiegoederen tussen verkoper en consument binnen de 2 jaar!! Anders vorige regeling (vb particulieren of professionelen onderling, verkoper-consument > 2jaar) Verkoper aansprakelijk voor elk gebrek binnen de 2jaar (vanaf levering) C moet rechtsvordering inroepen binnen het jaar waarop hij gebrek heeft gemerkt (+rest van de 2 jaar) Gebrek gemerkt na een maand: 1 jaar+ rest = 23 maand Gebrek gemerkt na 23 maand: 12 maand Fout binnen 6maand: verkoper bewijzen / fout na 6maand: C bewijzen Hier dus geen onderscheid zichtbare/ verborgen gebreken! Verkoper moet altijd instaan! C kan herstelling, vervanging, prijsvermindering, ontbinding + altijd SV vragen! Verkoop op afstand (Wet van 14 juli 1991 W.H.P.C.) (art W.H.P.C.) WHPC = handelpraktijkwet Informatieverplichtingen + bedenktijd (7 dagen) Alleen voor producten of diensten tussen verkoper en consument (vb. Postorderverkoop, internetak,...) Verkoop buiten de onderneming (art. 86 e.v. W.H.P.C.) Hier zie je het wel op voorhand Informatieverplichting + bedenktijd + nieitgheid (indien niet nageleefd) H19: Huur Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 37

38 Huur van goederen Contract waarbij de verhuurder de huurder het genot van een zaak te doen hebben geeft aan een bepaalde prijs (art B.W.) Huurder heeft schuldvordering Schuldvordering = persoonlijke vordering tov verhuurder (geen zakelijk recht) Algemene regels voor huur van goederen (art bis B.W.) Specifieke regels voor woninghuur en handelshuur (na art. 1762bis B.W.) Huurovereenkomst < 9j: daad van beheer, niet van beschikking H20: Aanneming Aanneming (art e.v. B.W.) Overeenkomst waarbij aannemer materiële (vb bouwwerken) of immateriële (vb advies dokter) prestaties levert, voor een opdrachtgever die hem daarvoor betaalt Aannemer vertegenwoordigt opdrachtgever NIET! Arbeidsovereenkomst: indien de aannemer arbeid verricht onder het gezag, leiding, toezicht OG Algemene regels voor aanneming (art e.v. B.W.) Specifieke regels voor reiscontracten + aanneming van te bouwen woningen VERPLICHTINGEN OPDRACHTGEVER EN AANNEMER Verplichtingen aannemer: werk goed + tijdig uitvoeren + opleveren Oplevering: opdrachtgever keurt de werken goed Verplichtingen opdrachtgever: werk mogelijk maken + prijs betalen + werk ontvangen-aanvaarden Aansprakelijkheid van aannemer eindigt bij de aanvaarding Uitzondering bij bouwwerken: Bij grove gebreken: architect + aannemer 10 jaar aansprakelijk (art B.W.) ONDERSCHEID MET LASTGEVING Aanneming Aannemer (im)materiële prestaties Opdrachtgever niet gebonden tov derden Opdrachtgever staat niet in voor schade aannemer Rechter kan loon aannemer niet wijzigen lastgeving lasthebber rechtshandelingen lastgever wel gebonden tov derden lastgever staat wel in voor schade lasthebber rechter kan loon lasthebber wijzigen Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 38

39 H21: Lastgeving Lastgeving (art e.v. B.W.) Overeenkomst waarbij de lastgever de lasthebber de macht geeft om in zijn naam en voor zijn rekening rechtshandelingen te stellen Lasthebber vertegenwoordigt opdrachtgever Rechten/plichten voor lastgever LG neemt vbt ten opzichte van 3 e op zich Lastgeving volmacht Verplichtingen lastgever (art B.W.) Lastgeving wordt vermoed kosteloos/om niet te zijn (art B.W.) Loon indien bedongen rechter heeft matigingsbevoegdheid (als hij loon te hoog vindt) Verplichtingen lasthebber (art B.W.) Mandaat = lastgeving = de rechtshandeling die LH moet uitvoeren Aansprakelijk tov LG als hij mandaat niet of slecht uitvoert: voor opzet + schuld Inspanningsverbintenis: LH alle nodige en redelijke inspanningen doen voor mandaat Werking mandaat tov derden LH handelt in eigen naam LH persoonlijk hebonden Draagt resultaat over naar LG Geen rechtstreekst contact LH derde LH handelt in naam van LG Binnen zijn mandaat (LH doet exact wat LG wil) LG gebonden Buiten zijn mandaat (LH doet iets anders dan wat LG wil) LG niet gebonden, tenzij Bekrachtiging van LG (gaat akkoord) Schijnvertegenwoordiging (lijkt werkelijk + 3 e schijn vertrouwd/tgt + LG medeplichtig + belang 3 e door te gaan) Zaakwaarneming/ verrijking zonder oorzaak (voordeel LG) Contractuele fouten en delicten van LH Contractuele fouten: LG gebonden Delicten: onrechtmatige daad: LG niet gebonden (tenzij onlosmakelijk verbonden) Einde van het mandaat Dood/ onbekwaamheid/ faillissement/ onvermogen + LH en LG kunnen altijd ad nutum opzeggen Recht - Handelsingenieur - 1e Bachelor 39