Gemeente Den Haag. Aan de voorzitter van de commissie Onderwijs, Sociale zaken, Cultuur en Integratie. 2 april Geachte mevrouw Bolle,

Transcriptie

1 Wethouder van Onderwijs, Sociale Zaken, Werkgelegenheid en Integratie RIS115116_05-APR-2004 drs P.M.M. Heijnen Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de commissie Onderwijs, Sociale zaken, Cultuur en Integratie Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BOW/ RIS Doorkiesnummer adres Onderwerp 'Meer Kansen met Ouders' Plan van aanpak versterken ouderbetrokkenheid Aantal bijlagen 1 Datum 2 april 2004 Geachte mevrouw Bolle, Scholen zijn in de regel overtuigd van het belang om ouders te betrekken bij de schoolloopbaan van hun kind en bij allerlei schoolse zaken. Het stimuleren van de ontwikkeling van kinderen kan immers niet zonder de betrokkenheid van hun ouders. Daarnaast dienen leerkrachten enig inzicht te hebben in de culturele achtergronden van kinderen en hun ouders om het gedrag van kinderen en ouders te kunnen begrijpen. Het vergroten van ouderbetrokkenheid is een van de doelstellingen van het lokale onderwijsbeleid, en staat als zodanig opgenomen in het Lokaal Onderwijs Plan Het is de verantwoordelijkheid van de scholen om contacten met de ouders te leggen en hen te betrekken bij het onderwijs van hun kind. In het kader van het lokaal onderwijsachterstandenbeleid ligt er op dit terrein echter ook een rol voor de gemeente. Doelstelling voor de gemeente daarbij is dat -zo mogelijk- alle ouders van achterstandskinderen daadwerkelijk bereikt worden. Hieronder vallen nadrukkelijk ook de ouders uit de moeilijk bereikbare groepen. De rol van de gemeente is stimulerend, faciliterend en regisserend, waar nodig. Visie (Voor)school en ouders hebben beide een verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van het kind. De ontwikkelingskansen van kinderen worden vergroot als school en ouders samenwerken en afstemming plegen: de thuiswereld en de schoolwereld dienen voor het kind met elkaar verbonden te zijn. Vooral voor kinderen in een (dreigende) achterstandssituatie is dit niet altijd vanzelfsprekend. Ik definieer ouderbetrokkenheid als de relatie van ouders met de school met betrekking tot het eigen kind. Inlichtingen bij Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Telefoon: Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: Internetadres:

2 BOW/ Waar staan we nu? Scholen en peuterspeelzalen ondernemen van oudsher veel initiatieven om ouders te betrekken bij het onderwijs aan hun kind. Deze inspanningen leveren echter in onvoldoende mate de gewenste resultaten op. Er worden door scholen en speelzalen activiteiten uitgevoerd gericht op ouders; het succes is wisselend. Sommige scholen en speelzalen steken minder energie in ouders, mogelijk vanwege teleurstellende resultaten. Scholen blijven aangeven behoefte te hebben aan betere ouderactiviteiten. Vanuit de peuterspeelzalen wordt aangegeven dat er vaak communicatieproblemen met ouders zijn; ook in het basisonderwijs speelt dit. Er is in 2003 een handreiking ouderbetrokkenheid ontwikkeld en aan Brede Buurtscholen en Voorscholen aangeboden. Deze handreiking geeft inzicht in het aanbod aan ouderactiviteiten in Den Haag waar (voor-)scholen gebruik van kunnen maken en beschrijft good practices van scholen. De aanpak om ouderbetrokkenheid te versterken door per school een ID er in te zetten als assistent ouderbetrokkenheid kan niet meer worden uitgewerkt in verband met het wegvallen van de IDbanen. Een globaal gemeentelijk beleidskader is geformuleerd, waarbij onderscheid is gemaakt tussen de verschillende soorten ouderactiviteiten. Dit kader is terug te vinden in mijn brief aan de commissie OCS van 29 april 2003 en in de Haagse handreiking ouderbetrokkenheid: Thuis op school van april Scholen en peuterspeelzalen formuleren slechts in beperkte mate beleid ten aanzien van de betrokkenheid van ouders: doelstellingen op het gebied van ouders ontbreken of zijn niet SMART geformuleerd, er is geen inzicht in de omvang van de doelgroep en het werkelijke bereik met de verschillende soorten ouderactiviteiten. In 1997 is in opdracht van de gemeente de oudereducatie door het ROC Mondriaan gestart om moeilijk bereikbare ouders bij de brede buurtschool te betrekken. In 2000 is oudereducatie voor voorschoolouders gestart. Inmiddels zijn 40 groepen actief. De oudereducatie werd betaald uit SIV gelden, voedingsbron oudkomers. Met de overheveling van het integratiebeleid van het ministerie van BZK naar Justitie zijn deze middelen uit SIV gehaald en overgeheveld naar de regeling Inburgering oudkomers 54 gemeenten De eisen voor de inzet van deze middelen zijn zodanig aangescherpt dat oudereducatie hieruit niet betaald kan worden. Voor 2004 zijn incidentele middelen gevonden om oudereducatie te betalen. Voor 2005 moet een andere geldstroom gevonden worden om oudereducatie te financieren. Wat willen we de komende jaren? Om in de komende periode de relatie tussen ouders en school op Voorscholen en overige Brede Buurtscholen te verbeteren stel ik een aanpak voor langs vijf lijnen: 1. Intensieve aanpak van ouderbetrokkenheid op schoolniveau op basis van een probleemanalyse 2. Onderzoek naar de vragen van ouders, met name uit de moeilijk bereikbare groepen 3. Kosten-baten-analyse oudereducatie 4. Training interculturele communicatie voor peuterleidsters 5. Ontwikkelen van een stedelijk beleidskader ouderbetrokkenheid De onderdelen 1 tot en met 4 zullen tevens als input dienen voor het stedelijk beleidskader. Zo zullen de gegevens uit de probleemanalyse op schoolniveau en het onderzoek naar vragen van ouders meegenomen worden bij het formuleren van heldere doelstellingen en monitor gegevens voor het ouderbeleid. Oudereducatie en de training interculturele communicatie moeten gezien worden als instrumenten die ingezet kunnen worden bij het realiseren van het beleid.

3 BOW/ Project Meer Kansen Met Ouders, een intensieve aanpak van ouderbetrokkenheid op een beperkt aantal bredebuurt- en voorscholen Om ouderbetrokkenheid stevig en blijvend neer te zetten in de school dient een planmatige aanpak gehanteerd te worden. Er dient voor gewaakt te worden dat er een projectencaroussel ontstaat. Nieuwe initiatieven op dit gebied dienen gebaseerd te zijn op heldere beleidskeuzes, zowel op het niveau van de gemeente als van de individuele school, en dienen, bij gebleken succes, verankerd te worden in het schoolbeleid. Op verzoek van het veld is gekozen voor een aanpak als bij het onderwijskansenbeleid. Dit houdt in dat gedurende twee jaar voor een beperkt aantal scholen extra middelen beschikbaar gesteld worden om intensief en planmatig op het thema ouders te kunnen inzetten. Wat betreft de extra formatie wordt gedacht aan een inzet van één tot maximaal twee en een halve dag per week, waarbij gedifferentieerd wordt naar schoolgrootte. Na afloop van de betreffende periode dient e.e.a. omgezet te zijn in structureel schoolbeleid. Om te voorkomen dat de opbrengst na deze twee jaar wegzakt, moet een pragmatische inzet gekozen worden die doorgezet kan worden met weinig extra geld en personele inzet. Na het eerste jaar vindt een voortgangsrapportage plaats waarin de aandacht specifiek uitgaat naar daadwerkelijke inzet (registratie) en concrete werkbare opbrengst. Voorgesteld wordt met zes scholen starten. Een jaar later zal een tiental volgscholen starten. Deze volgscholen dienen gebruik te kunnen maken van de ervaringen van de scholen uit de eerste ronde. In overeenstemming met de onderwijskansenaanpak zal een externe procesmanager worden ingezet. Het kenniscentrum Jeugd en Opvoeding van de Haagse Hogeschool wil hierin een rol vervullen in de pilotfase. Voor de continuering kan het HCO een goede rol vervullen. Hiervoor kunnen gemeentelijk bekostigde schoolbegeleidingsuren worden ingezet. Samengevat bestaat de meer-kansen-met-ouders -aanpak voor de school uit: intensieve aanpak gedurende beperkte periode (twee jaar) extra middelen gedurende een beperkte periode probleemanalyse planmatige inzet van activiteiten schoolspecifieke oplossingen blijvende neerslag in schoolbeleid ondersteuning door procesmanagement In de pilotfase c.q. het eerste jaar wordt de deelnemende scholen een communicatietraining gericht op het omgaan met diversiteit aangeboden (zie peuterspeelzalen) Stedelijk gezien houdt de meer-kansen-met-ouders -aanpak in: kleinschalig begin op enthousiaste scholen elk jaar haken nieuwe scholen aan scholen leren van elkaar stedelijk aangestuurd procesmanagement evaluaties op school- en op stedelijk niveau Bij de probleemanalyse op schoolniveau denk ik aan het verzamelen en analyseren van de volgende gegevens: wat is de visie van het schoolteam op ouderbetrokkenheid? wie zijn de ouders? (o.a. hoeveel ouders zijn er van de kinderen van de groepen 1 t/m 4; hoeveel van deze ouders behoren tot de doelgroep van de oudereducatie; hebben deze ouders oudere kinderen op school?) wat doet men aan ouderactiviteiten en waarom? welke ouders bereikt men met welke activiteiten? wat doet de school om zicht te krijgen op de vragen van ouders? welke problemen komen leerkrachten tegen als ze ouders willen bereiken? Deze gegevens, verzameld op een aantal scholen, zullen tevens gebruikt worden om het stedelijke beleid duidelijker te formuleren. Ik kies ervoor om vanaf 2005, wanneer de bezuinigingen op GOA door het Rijk worden doorgevoerd, de resterende beperkte GOA-middelen geoormerkt in te zetten voor enkele thema s uit het lokaal onderwijs

4 BOW/ plan. Ouderbetrokkenheid is een van deze thema s. In het schooljaar zullen vooruitlopend hierop geoormerkte middelen voor het project Meer Kansen Met Ouders worden ingezet voor een groep van ongeveer zes scholen. Vervolgens zullen jaarlijks tien nieuwe (voor)scholen kunnen deelnemen. Na vijf jaar zal dan naar verwachting op de helft van de brede buurtscholen door middel van het project het ouderbeleid zijn versterkt. 2. Onderzoek naar de vragen en wensen van moeilijk bereikbare groepen ouders -waaronder allochtone ouders- en hoe deze te bereiken. Stadsenquête 2003 In 2003 zijn in de Stadsenquête Den Haag 2003 in de Doelgroepenmonitor vragen gesteld aan ouders met minimaal één kind in de leeftijd van 4-12 jaar. Dit is gedaan om meer inzicht te krijgen in de wijze waarop ouders bij de school betrokken zijn èn hoe zij dit waarderen. In de vragen is onderscheid gemaakt tussen ouders waarvan een kind een brede buurtschool bezoekt en ouders met kinderen op andere basisscholen. De cijfers hieronder hebben alleen betrekking op brede buurtscholen. Ruim negentig procent van de ouders heeft goed contact met de school en wordt goed geïnformeerd over activiteiten. Negen procent geeft aan zich niet welkom te voelen op de school. Ruim de helft (54%) vindt dat er te weinig activiteiten voor ouders georganiseerd worden. Een kwart van de ouders is van mening dat zij niet nauw betrokken worden bij beslissingen van de school. 19 % van de ouders van brede buurtscholen vindt dat de school weinig inzet vraagt van de ouders, bij de overige scholen is dit 9%. Allochtone ouders en lager opgeleide ouders wonen minder vaak een ouderbijeenkomst bij en zijn minder vaak actief op school als vrijwilliger of hulpouder. Adviesvraag SAM Het college heeft de SAM gevraagd advies uit te brengen op het thema ouderbetrokkenheid als onderdeel van het werkplan 2004 van de SAM. In overleg is de adviesaanvraag als volgt verwoord: Wat verwachten ouders (intermediaire instellingen/belangenorganisaties) van scholen op het terrein van betrokkenheid van ouders en het actief meedoen aan activiteiten die de leerprestaties van hun kinderen en hun sociale ontwikkeling stimuleren? A. Wat zijn volgens de ouders (intermediaire instellingen/belangenorganisaties) drempels die hen beletten om actief betrokken te zijn bij de school? Dit betreft zowel drempels die ouders zelf opwerpen als drempels die door scholen opgeworpen worden. Het gaat dan om aspecten als cultuur, taal, gedrag, maar ook om praktische zaken rond aanbod, tijdstip, organisatie. Kortom: een brede blik. B. Welke wensen/behoeften/verwachtingen leven bij ouders t.o.v. de school? Dit ook in brede zin. De SAM zal in het tweede kwartaal van 2004 een advies uitbrengen. Project ouderpanels Bij de bespreking van de begroting 2001 is door de raadsleden Vlug en Chandoe een motie ingediend om de ouderparticipatie te bevorderen en te bevorderen dat scholen zelf consumentenonderzoek verrichten naar wat ouders van de school verwachten. Het college heeft de motie aanvaard en met het HCO het project ouderpanels ontwikkeld. Dit project is uitgevoerd in de schooljaren en op 4 basisscholen: De Driesprong, Dr. M.M. den Hertog, Heilig Hart en P. Oosterlee. Een ouderpanel is geformuleerd als een open gesprek tussen ouders onderling en de school over het reilen en zeilen op school. Het is een laagdrempelige manier om de dialoog met alle ouders aan te gaan. Enkele keren per jaar nodigt de school een groep ouders uit voor een bijeenkomst waarop ouders vragen kunnen stellen en hun mening kwijt kunnen over het schoolbeleid. Deze gesprekken zijn voor de school niet vrijblijvend bedoeld, maar leiden onder meer tot een beter contact tussen ouders en leerkrachten, het ontwikkelen van ouderactiviteiten en het formuleren van een ouderbeleid. Naar aanleiding van dit project heeft het HCO het opzetten van ouderpanels in zijn vaste aanbod opgenomen en wordt ook het overige aanbod voor ouderbetrokkenheid uitgebreid. De evaluatie van de ouderpanels treft u als bijlage aan. 3. Kosten-baten analyse van de oudereducatie

5 BOW/ Door het wegvallen van de rijksfinanciering staat de oudereducatie onder druk. Er dienen andere geldstromen gevonden te worden om de oudereducatie te bekostigen.hiervoor is het noodzakelijke een scherp inzicht te hebben in de kosten en opbrengsten van de oudereducatie. Om deze reden heb ik besloten een kosten-baten-analyse te laten uitvoeren door een extern bureau. De keuze hiervoor is gevallen op Sardes. Sardes zal hiervoor de volgende vijf onderzoeksvragen beantwoorden. 1. Hoe is het cursusaanbod samengesteld, hoe zijn de doelstellingen verwerkt in de cursus? 2. Wat is het bereik van oudereducatie: hoeveel ouders nemen deel aan de cursussen; hoe verloopt de deelname (verblijfsduur, aanwezigheid, uitstroomniveau?) 3. Welke resultaten levert oudereducatie op voor (a) ouderbetrokkenheid en (b) verwerving Nederlandse taal? 4. Wat zijn de kosten van de oudereducatie? 5. Heeft de combinatie van doelstellingen ( nl. primair ouderbetrokkenheid en secundair verwerving Nederlandse taal) een meerwaarde ten opzichte van een enkelvoudige doelstelling en zo ja, wat is deze meerwaarde? Het onderzoek zal in de maanden maart en april 2004 plaatsvinden. Mondriaan zal de kwantitatieve gegevens t.a.v. het onderzoek aanleveren. Sardes zal zowel een documentanalyse en literatuuronderzoek doen, alsook interviews houden met docenten van ROC Mondriaan, met directies van zes brede buurtscholen en drie groepsgesprekken met deelnemers oudereducatie. Op basis van de rapportage van Sardes zal een beleidsadvies opgesteld worden over de wijze van voortzetting van oudereducatie. Begin mei zal het eindrapport van Sardes opgeleverd worden zodat dit tijdig voor de begrotingsvoorbereiding 2005 beschikbaar is. 4. Training interculturele communicatie voor peuterleidsters (in kader van de voorschool) Bij peuterspeelzalen is er relatief veel contact met ouders. Zo worden bij de peuterspeelzalen van DWO Escamp ouders bij voorbeeld twee of drie keer per jaar uitgenodigd om een ochtendje mee te spelen. Daarnaast voeren leidsters gesprekken met ouders naar aanleiding van observaties. De communicatie tussen leidsters en ouders verloopt echter vaak moeizaam omdat: het communiceren met volwassenen moeilijk is voor leidsters die opgeleid zijn om met kinderen om te gaan het communiceren met andere culturen lastig is (geen enkele cultuur communiceert zo direct als de Nederlandse) het communiceren met ouders die de taal niet spreken lastig is; soms ontstaan er conflicten met ouders door taalproblemen ouders onzeker zijn het voorleidsters moeilijk is als kinderen de hele dag in een taal praten die de leidsters niet verstaan, misverstanden zijn snel geboren (Bron: discussie kwaliteitscirkel Haagse Voorschool) Er is behoefte aan een communicatietraining die gericht is op het cultuuraspect. Aan een aantal voorschoolpeuterspeelzalen in Escamp zal in het voorjaar 2004 een training interculturele communicatie gegeven worden door het MCI. Bij gebleken geschiktheid zal deze training na de zomer breder ingezet worden.

6 BOW/ Stedelijk beleidskader ouderbetrokkenheid Het gemeentelijke beleid ten aanzien van de rol van ouderbetrokkenheid in het lokale onderwijsachterstandenbeleid zal uitgewerkt worden in een stedelijk beleidskader waarin doelstellingen en streefcijfers geformuleerd worden. De opbrengsten van bovenstaande vier onderzoeken en projecten zullen in het stedelijk beleidskader een plek vinden. Naar verwachting zal in het beleidskader dan ook beschreven worden: de situatie t.a.v. ouderbetrokkenheid op een aantal brede buurtscholen die maatgevend is voor de Haagse situatie een beeld t.a.v. de mogelijkheden en onmogelijkheden van scholen m.b.t. dit thema de blinde vlekken en tekortkomingen in het aanbod van instellingen ten behoeve van scholen methodiek voor het ontwikkelen van schoolbeleid t.a.v. ouderbetrokkenheid Vervolgens zullen doelstellingen en streefcijfers geformuleerd worden ten aanzien van ouderbetrokkenheid evenals de wijze waarop de monitoring plaats zal vinden. Financiën De kosten voor de kosten-baten-analyse oudereducatie en de trainingen interculturele communicatie kunnen voor het schooljaar gedekt worden uit de budgetten van de voorschool en de brede buurtschool. In de LOP-begroting is een bedrag van opgenomen voor ouderbetrokkenheid. Hiermee kan de start van het project Meer Kansen met Ouders op een zestal scholen betaald worden. De kosten voor de jaren daarna worden geraamd op per jaar. Uitgaande van een uitzetting van het project gedurende vijf jaar zal ook in een nieuwe planperiode lokaal onderwijsbeleid het project Meer Kansen met Ouders prioriteit hebben. Financiering kan gevonden worden in de structurele gemeentelijke brede buurtschoolmiddelen, GSB-middelen dan wel GOA-rijksmiddelen. Tijdpad De planning van de uitvoering is als volgt: Onderdeel Project Meer Kansen Met Ouders Vragen en wensen van ouders Stadsenquête 2003 Evaluatie ouderpanels Adviesaanvraag SAM Kosten-baten-analyse oudereducatie Planning Start schooljaar , looptijd 5 jaar Reeds beschikbaar, eventueel herhalen voorjaar 2005 Reeds beschikbaar Mei 2004 Maart/april, rapportage en beleidsadvies mei 2004 Training interculturele communicatie Eerste groep voorjaar 2004 Overige groepen schooljaar Stedelijk beleidskader Mei 2005 De wethouder van Onderwijs, Sociale Zaken, Werkgelegenheid en Integratie, Pierre Heijnen