Onderwerp voortgang ouderbetrokkenheid

Transcriptie

1 Wethouder van Onderwijs, Jeugdzaken en Sport S. Dekker Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Aan: de Commissie Jeugd en Burgerschap Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BOW/ RIS Doorkiesnummer adres Aantal bijlagen Onderwerp voortgang ouderbetrokkenheid Datum 2 december 2008 Geachte voorzitter, Het versterken van de betrokkenheid tussen ouders en school is één van de doelstellingen van het Haagse onderwijsbeleid en is opgenomen in het lokaal onderwijsplan Haagse Klasse(n) Over de uitwerking van dit thema in een beleidskader is de toenmalige commissie Onderwijs, Sociale Zaken, Cultuur en Integratie (OSCI) in oktober 2005 geïnformeerd. In voornoemd beleidskader is de rol van scholen, hun besturen en de gemeente met betrekking tot ouderbetrokkenheid aangegeven. Scholen en hun besturen zijn verantwoordelijk voor het betrekken van ouders bij de school en het onderwijs aan hun kinderen. Het vraagt echter, vooral van achterstandsscholen, vaak enorme inspanningen om alle ouders daadwerkelijk te bereiken. Dit heeft onder andere te maken met kenmerken van de ouderpopulatie, bijvoorbeeld een gemiddeld laag opleidingsniveau, culturele diversiteit en/of een beperkte beheersing van de Nederlandse taal. Vanwege de ontwikkelingsrisico s die leerlingen op deze scholen lopen, is het extra belangrijk om juist hier sterk op ouderbetrokkenheid in te zetten. Om deze reden heeft het thema ouderbetrokkenheid een specifieke plaats in het lokale onderwijsachterstandenbeleid gekregen. De gemeente wil achterstandsscholen stimuleren en faciliteren om alle ouders, ook de moeilijk bereikbare groep, bij de school en het onderwijs aan de kinderen te betrekken. Met deze brief informeer ik u over de voortgang van het gemeentelijke beleid voor ouderbetrokkenheid. Hieraan voorafgaand vat ik nog kort de uitgangspunten dit beleid samen. Inlichtingen bij Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Telefoon: Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: Internetadres:

2 BOW/ Uitgangspunten van beleid voor ouderbetrokkenheid Ouders en (voor)school hebben beide een verantwoordelijkheid bij het opvoeden en opgroeien van kinderen. De ontwikkelingskansen van kinderen worden vergroot als school en ouders samenwerken en afstemming plegen: de thuiswereld en schoolwereld dienen voor het kind met elkaar verbonden te zijn. Ook kunnen ouders en school elkaar ondersteunen bij het opvoeden thuis, op school en in de buurt. Ik definieer ouderbetrokkenheid als de wederkerige relatie tussen ouders en de (voor)school met betrekking tot individuele kinderen. Niet voor alle Haagse kinderen is deze wederzijdse betrokkenheid tussen ouders en school vanzelfsprekend. Ouders willen het beste voor hun kind, maar sommige ouders weten niet hoe ze hun kind kunnen ondersteunen bij het leren op school of zijn daar (tijdelijk) niet toe in staat. Scholen ondernemen veel initiatieven om ouders te betrekken bij het onderwijs aan hun kinderen, maar niet alle inspanningen leveren het gewenste resultaat op. Zoals ik al eerder aangaf, is het de verantwoordelijkheid van scholen om contacten met ouders te leggen en hen te betrekken bij het onderwijs aan hun kind. In het kader van het onderwijsachterstandenbeleid stimuleert de gemeente dat alle ouders, ook ouders uit moeilijk bereikbare groepen, daadwerkelijk worden betrokken. Om deze doelstelling te bereiken, is voor de volgende aanpak gekozen: 1. Stimuleren dat scholen op basis van heldere beleidskeuzes stevig en blijvend inzetten op ouderbetrokkenheid. 2. Inbedden van laagdrempelige vormen van oudereducatie binnen de school. Aan de hand van deze twee beleidslijnen beschrijf ik hieronder de ontwikkelingen in de afgelopen jaren en de huidige stand van zaken. Ad 1. Stimuleren dat scholen op basis van heldere beleidskeuzes stevig en blijvend inzetten op ouderbetrokkenheid Bij het opstellen van Haagse Klasse(n) is geconstateerd dat scholen met wisselend succes allerlei activiteiten uitvoerden om ouderbetrokkenheid binnen hun school te versterken. De activiteiten gebeurden vaak ad hoc, veelal lag hier geen beleid aan ten grondslag. In Haagse Klasse(n) is als streven geformuleerd dat nieuwe initiatieven gebaseerd moeten zijn op heldere beleidskeuzes. Met de uitvoering van dit streven is in het basisonderwijs begonnen via het project Meer Kansen met Ouders. Haagse GOA-basisscholen (scholen met meer dan 30% leerlingen met een leerlinggewicht) kunnen op verzoek aan dit project deelnemen. Meer Kansen met Ouders in het basisonderwijs Om GOA-basisscholen te ondersteunen bij het planmatig werken aan hun ouderbeleid, is in 2004 samen met het Kenniscentrum Jeugd en Opvoeding van De Haagse Hogeschool de methodiek Meer Kansen met Ouders ontwikkeld. Het doel van Meer Kansen met Ouders is het verbeteren en versterken van de samenwerking tussen opvoeden thuis en op school om de ontwikkelingskansen van kinderen te vergroten. De school formuleert hiertoe een helder, schoolspecifiek ouderbeleid, dat verankerd wordt in het schoolbeleid. Elk schooljaar krijgt een nieuwe tranche van ongeveer tien scholen twee jaar lang extra middelen en ondersteuning om intensief en planmatig op het thema ouderbetrokkenheid in te zetten.

3 BOW/ Met deze middelen bekostigt de school een coördinator ouderbetrokkenheid, die voor een aantal dagdelen per week is vrijgesteld om het beleid vorm te geven en te evalueren. De coördinatoren worden daarbij als groep en individueel begeleid door het Kenniscentrum Jeugd en Opvoeding van de Haagse Hogeschool (schooljaar ) en het HCO (vanaf schooljaar ). Binnen de school wordt de coördinator ondersteund door de directie en een schoolinterne werkgroep ouderbetrokkenheid. Om alle teamleden van de school in het proces mee te nemen, zijn er in het eerste jaar van het project drie teamtrainingen in het programma opgenomen. Vanaf het schooljaar zijn elk schooljaar gemiddeld 10 scholen met dit twee jaar durende project gestart. Op dit moment hebben 32 scholen het project afgerond en zijn 19 scholen bezig aan het eerste of tweede jaar van het project. In totaal is dit ongeveer 60% van alle Haagse GOA-scholen. De verwachting is dat in het schooljaar nog een tranche van 10 scholen met Meer Kansen met Ouders van start gaat. Om na afloop van het project de resultaten te borgen, moet de school elk jaar opnieuw inzetten op ouderbetrokkenheid, met speciale aandacht voor nieuwe ouders. De oudercoördinator speelt daarbij een belangrijke rol als waakhond en aanspreekpunt. De gemeente verleent alle scholen die het project hebben afgerond nog een beperkte subsidie om deze coördinator ouderbetrokkenheid in stand te kunnen houden. Ook blijven de coördinatoren ouderbetrokkenheid van de scholen met elkaar in contact doordat twee keer per jaar een netwerkbijeenkomst georganiseerd wordt. In deze netwerkbijeenkomsten wordt nieuwe kennis aangereikt en wisselen de coördinatoren onderling ervaringen uit. De belangrijkste resultaten van het project Meer Kansen met Ouders zijn: Scholen hebben hun ouderpopulatie in kaart gebracht en zijn met ouders in gesprek gegaan over hun wensen en behoeften. Ze hebben verschillen en overeenkomsten tussen (sub)groepen ouders vastgesteld. Daarop is het ouderbeleid afgestemd, zowel in termen van doelstellingen, activiteiten als wijze van communiceren. Schoolteams zijn met elkaar in gesprek gegaan over de gewenste taakverdeling tussen school en thuis en hoe ze elkaar en ouders daarop aanspreken. De houding van teamleden ten opzichte van ouders en ouderbetrokkenheid is over de hele linie in positieve zin veranderd. Sommige teams hebben tijdens of na het project Meer Kansen met Ouders een cursus interculturele communicatie of omgaan met diversiteit gevolgd. Scholen zetten regels en rituelen voor ouderbetrokkenheid en taakverdeling tussen school en thuis structureel op de agenda van ouders: niet alleen via de schoolgids, maar ook via nieuwsbrieven, websites, persoonlijke contacten en huisbezoeken. Scholen geven aan dat het aantal ouders dat met activiteiten bereikt wordt per saldo is toegenomen. De aantallen, maar ook de tevredenheid daarover (hoe verhoudt het bereikte aantal zich tot het vooraf verwachte aantal) verschilt wel per activiteit, per keer en per school. De meeste scholen lukt het ook om voorheen moeilijk bereikbare ouders meer te betrekken. Dit vergt echter veel inzet (individuele benadering) en een lange adem (herhaling van het vragen van ouderbetrokkenheid is belangrijk). De functie van oudercoördinator is hierbij cruciaal. Scholen evalueren de activiteiten die zij voor ouders organiseren en stellen zo nodig elementen bij. Zo wordt voorkomen dat bij een teleurstellend resultaat meteen de hele activiteit afgeblazen wordt en dat door de teleurstelling ouderbetrokkenheid onder aan de agenda belandt. Scholen zetten in op het zichtbaar belonen van betrokken ouders.

4 BOW/ Scholen zetten ouders in om andere ouders te bereiken met activiteiten. Dat gebeurt onder andere via de ouderraad of via klassenouders. Op elke school heeft het project daarnaast specifieke opbrengsten gehad. Enkele van deze schoolspecifieke opbrengsten zijn: Invoering van een school-ouder-contract, waarin ouders en school verwachtingen en afspraken over en weer expliciet maken en vastleggen. Een uniforme leidraad voor rapportbesprekingen, die door alle leerkrachten gebruikt wordt, zodat ouders zich beter op het gesprek kunnen voorbereiden en weten wat er van hen verwacht wordt. Verlenging van de traditionele 10 minutengesprekken naar 20 minuten, waardoor er een intensiever contact mogelijk is. Draaien van een film op een smart-board in de gang om ouders te laten zien hoe het er in de klas aan toe gaat. De kanttekening moet worden gemaakt dat ouderbetrokkenheid in de praktijk vooral moederbetrokkenheid betekent. Dit geldt in ieder geval voor de betrokkenheid en participatie van ouders op school. Sommige scholen proberen vaders meer te betrekken door meer op deze doelgroep gerichte activiteiten aan te bieden. Betrokkenheid van vaders vraagt de komende tijd meer beleidsmatige aandacht, evenals de wijze waarop scholen ouderbetrokkenheid thuis kunnen vergroten. Samen met het HCO en het Kenniscentrum Jeugd en Opvoeding wordt bekeken of hier methodieken voor zijn of kunnen worden ontwikkeld. Ouderbetrokkenheid binnen de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) Een ander punt dat de komende tijd aandacht vraagt is ouderbetrokkenheid binnen de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). In 2007 heeft de Onderwijsinspectie als pilot de kwaliteit van de VVE in de vier grote steden onderzocht. Over ouderbetrokkenheid merkten zij in Den Haag in positieve zin op dat zowel peuterspeelzalen als basisscholen er doorgaans goed in slagen ouders te betrekken bij activiteiten in de voorschool. Ook geven veel voorscholen ouders informatie over de ontwikkeling van hun kinderen en doen ze suggesties voor activiteiten die ze met de kinderen thuis kunnen doen. Er zijn echter ook enkele verbeterpunten. De Onderwijsinspectie is van mening dat de ouderbetrokkenheid kan worden bevorderd door ouders meer partner te maken bij het realiseren van de ambities van de voorschool. Het gebeurt te weinig dat ouders verteld wordt wat het doel is van de voorschool en wat de kinderen daar leren. Ook worden ouders vaak niet goed bevraagd over de kenmerken van de kinderen, de gezinssituatie en hun manier van opvoeden, om daar binnen de voorschool op aan te kunnen sluiten. Dit zijn bij uitstek onderwerpen die binnen het project Meer Kansen met Ouders aan bod komen. Ik wil daarom peuterspeelzalen en scholen meer stimuleren om binnen Meer Kansen met Ouders samen op te trekken. Dit betekent dat de voorschoolcoördinator meedenkt bij het ontwikkelen van het schoolspecifieke ouderbeleid en dat de peuterspeelzaalleidsters deelnemen aan de drie teamtrainingen. Voor de 10 scholen die in het schooljaar met Meer Kansen met Ouders zijn gestart, geldt dat alle bijbehorende voorschoolpeuterspeelzalen deelnemen aan het traject. Vanzelfsprekend is dit ook voor een nieuw te starten tranche Meer Kansen met Ouders het streven.

5 BOW/ Voor de 41 scholen die het project al hebben afgerond of bezig zijn met het tweede jaar wordt bekeken hoe - indien nodig - een inhaalslag gemaakt kan worden om samen met de voorschoolpeuterspeelzaal de doorgaande lijn wat betreft ouderbeleid beter vorm te geven. Schoolspecifiek beleid voor ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Om ouderbetrokkenheid in het voorgezet onderwijs te versterken is voor een andere aanpak gekozen. Vijf VMBO-scholen hebben in 2006 laten weten dat zij meer aandacht aan dit onderwerp zouden willen besteden. Op verzoek van de gemeente heeft het Kenniscentrum Jeugd en Opvoeding van De Haagse Hogeschool daar interviews afgenomen om de stand van zaken en de ideeën die er leven in kaart te brengen. Op basis van deze ideeën en de beleidsuitgangspunten van de gemeente is een subsidiekader voor ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs opgesteld. In het schooljaar zijn vier VMBO-scholen gestart met een tweejarig traject waarin zij schoolspecifiek ouderbeleid ontwikkelen. Zij besteden daarbij aandacht aan in ieder geval twee van de drie vooraf onderscheiden niveaus waarop activiteiten voor ouders georganiseerd kunnen worden: 1. Basiscontacten: o.a. informatie over de structuur en cultuur van de school en de basale verwachtingen die ouders van de school mogen hebben en die school heeft van de ouders, eventueel vastgelegd in school-ouder-contracten. 2. Contacten met ouders van zorgleerlingen, gericht op het betrekken van ouders bij de specifieke zorg voor hun kind. 3. Contacten gericht op (specifieke) groepen ouders, zoals bij voorbeeld voorlichtingsbijeenkomsten of cursussen voor ouders. Na het eerste jaar heeft een tussenevaluatie plaatsgevonden. Het blijkt dat alle scholen, afhankelijk van de school en de ouderpopulatie, andere accenten leggen wat betreft beleid en activiteiten om ouders meer te betrekken. De ene school stelt bijvoorbeeld huisbezoeken centraal, een andere school organiseert de ouderbetrokkenheid rondom de loopbaanoriëntatie van de leerlingen. Andere speerpunten die scholen kiezen zijn onder andere: het werven voor en professionaliseren van de ouderraad, docenten trainen in communicatie met ouders, ouders inzetten als gastdocent, oudercontactpersonen per klas inzetten als intermediair en het opzetten van een oudercursus. Net als in het basisonderwijs moet het streven zijn dat na een tijdelijke impuls, het ouderbeleid structureel onderdeel uitmaakt van het schoolbeleid. Aandacht voor ouderbetrokkenheid binnen het MBO Ook ROC Mondriaan onderkent het belang van ouderbetrokkenheid, maar de beleidsontwikkeling op dit terrein staat naar eigen zeggen nog in de kinderschoenen. ROC Mondriaan krijgt de komende drie jaar gemeentelijke steun om beleid voor ouderbetrokkenheid stevig binnen de school neer te zetten. Zij werken daarin nauw met het VMBO samen binnen het samenwerkingsverband Spirit4You. ROC Mondriaan wil het contact met ouders verstevigen, met als doel dat ouders meer betrokken raken bij de schoolloopbaan en prestaties van hun kind(eren). Ze verwachten daarmee onder andere een betere beroepskeuze te bevorderen en schooluitval te verminderen. Ook streven ze ernaar dat ouders meer bij het ROC betrokken raken en bijvoorbeeld zitting willen nemen in een ouderpanel of ouderraad of gaan deelnemen aan een thema-avond, onderwijscafé of een andere activiteit.

6 BOW/ Ad 2. Inbedden van laagdrempelige vormen van oudereducatie binnen de school Al vanaf 1997 wordt op Haagse GOA-scholen oudereducatie aangeboden. Deze was in eerste instantie gericht op anderstalige ouders, die in het herkomstland maximaal 8 jaar naar school zijn geweest (analfabeten en zeer laagopgeleiden). De doelstelling was tweeledig: het leren van de Nederlandse taal en het vergroten van ouderbetrokkenheid. In 2004 heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de inrichting en financiering van de oudereducatie. Besloten is dat de uitvoering van oudereducatie effectiever en efficiënter moest verlopen en dat deze moest aansluiten bij de eisen van de Wet Inburgering in Nederland. In 2005 werd de toen bestaande oudereducatie gestopt en vervangen door Taal en School. Taal en School moest de cursist opleiden tot het inburgeringsexamen en bestond uit 2 dagdelen per week gericht op taal (gegeven door Mondriaan) en 1 dagdeel OGO (opvoeding, gezondheid en onderwijs), wanneer mogelijk gegeven op de school van de kinderen. Veel scholen waren niet blij met deze wijziging. Hun belangrijkste bezwaar was dat zij zich in een rol gedwongen voelden rond de inburgeringsverplichting (waarbij sprake kan zijn van sancties) die zij niet wilden. Ook verwachtten ze op deze manier een belangrijke opbrengst van oudereducatie oude stijl kwijt te raken, namelijk de betrokkenheid bij de school. Project Ouder en School Vanwege het belang van oudereducatie voor de ouderbetrokkenheid op school, is besloten om in het schooljaar , naast Taal en School, een experiment Ouder en School te starten. Hierbij kunnen GOA-scholen één dagdeel per week op school oudereducatie, gericht op ouderbetrokkenheid, verzorgen. De doelgroep van Ouder en School zijn ouders die (nog) weinig betrokken zijn bij de (voor)school. Vaak zijn dit laagopgeleide ouders van niet-nederlandse afkomst, die zelf weinig of geen (of negatieve) schoolervaring hebben opgedaan en die opkijken tegen de school en de leerkrachten. Het doel is om ouders te informeren over en te betrekken bij de gang van zaken op de (voor)school en het schoolondersteunende gedrag van ouders te versterken. Een nevendoelstelling is om ouders te activeren en zo nodig te motiveren voor het volgen van NT2- lessen. Het programma van Ouder en School ligt niet vast, maar moet wel gericht zijn op het versterken van de betrokkenheid van ouders bij de (voor)school en bij het leren van hun kind(eren). De Wet Inburgering die per 1 januari 2007 in werking is getreden, had tot consequentie dat Taal en School medio 2007 is gestopt. Wel konden scholen het ene dagdeel ouderbetrokkenheid voortzetten onder de paraplu van Ouder en School. Dit hebben veel scholen gedaan. In het schooljaar verzorgden 17 scholen Ouder en School, dit schooljaar zijn dit 25 scholen. Juist voor de groep moeilijk bereikbare ouders heeft dit project grote opbrengsten. Ouders (moeders) komen vaker op school, ze praten meer en stellen meer vragen, ze worden zelfstandiger. Sommige vrouwen worden actief binnen de school, bijvoorbeeld in de ouderraad. Ze bezoeken vaker georganiseerde activiteiten op school en weten over het algemeen beter waar hun kinderen mee bezig zijn. Verder nemen de vrouwen de docent vaak in vertrouwen. Deze heeft zo een belangrijke doorverwijsfunctie, naar bijvoorbeeld de intern begeleider op school, maatschappelijk werk, hobbyclub, instanties en cursussen (bijvoorbeeld Opvoeden Zo).

7 BOW/ Een aandachtspunt blijft de doorstroming van laagdrempelige oudereducatieprojecten op school naar formele inburgering. Voor veel ouders (moeders) blijkt dit een te grote stap. Het inburgeringsaanbod sluit vaak niet aan bij de behoefte en het niveau van deze doelgroep. Op dit moment onderzoeken de diensten Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten en Onderwijs, Cultuur en Welzijn hoe, bijvoorbeeld met behulp van het toekomstige participatiebudget, het aanbod meer op de vraag toegesneden kan worden en hoe drempels voor doorstroming kunnen worden verkleind. Verder is door de gemeenteraad op 30 oktober 2008 een amendement aangenomen dat beoogt dat de voorschool wordt gecombineerd met opvoedingscursussen en taalcursussen voor ouders die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen. Op dit moment wordt onderzocht welke hiaten er nog zijn binnen het bestaande aanbod en welke verbeteringen we hier nog in aan kunnen brengen. Hierover wordt u in maart 2009 via de voortgangsrapportage over de voorschool geïnformeerd. Ouderbetrokkenheid in de schakelklas Ook op andere manieren worden GOA-scholen gestimuleerd om ouders intensief te betrekken bij het leren van de kinderen op school. Een voorbeeld hiervan is ouderbetrokkenheid in de schakelklas. In de schakelklas krijgen basisschoolleerlingen in een kleine groep een jaar lang intensief taalonderwijs om hun achterstand in de Nederlandse taal in te lopen. De school doet in de schakelklas iets extra s voor het kind en mag dit ook van de ouders verwachten. De school kan ouders motiveren en helpen hun ondersteunende rol thuis goed in te vullen. De gemeente faciliteert scholen om een substantieel programma te verzorgen voor ouders van hun schakelklasleerlingen. Vorig schooljaar maakten 19 GOA-scholen van deze mogelijkheid gebruik, dit schooljaar zijn dit 26 GOA-scholen. Het aanbod dat scholen verzorgen bestaat bijvoorbeeld uit huisbezoek, bibliotheekbezoek, verteltassen maken, huiswerkbegeleiding waar ouders bij worden betrokken en excursies onder begeleiding van ouders. Samenvattend Hoewel het versterken van ouderbetrokkenheid een weerbarstig thema is en blijft, worden met de gekozen gemeentelijke aanpak duidelijk resultaten geboekt. Een groot deel van de achterstandsscholen heeft schoolspecifiek ouderbeleid ontwikkeld. Zij stemmen hun activiteiten voor en communicatie met ouders meer af op de ouderpopulatie van de school. De meeste scholen die beleidsmatig intensief op dit onderwerp hebben ingezet, lukt het ook om voorheen moeilijk bereikbare ouders meer te betrekken. Dit vergt echter veel inzet (individuele benadering) en een lange adem (herhaling van het vragen van ouderbetrokkenheid is belangrijk). De functie van oudercoördinator is hierbij cruciaal. In het betrekken van de moeilijk bereikbare groep ouders spelen laagdrempelige activiteiten op school een belangrijke rol. De gemeente stimuleert en faciliteert basisscholen om laagdrempelige vormen van oudereducatie op school aan te bieden. Het resultaat is dat ouders (vaak moeders) meer op school komen, meer vragen stellen en meer kennis krijgen over wat hun kinderen op school leren.

8 BOW/ In sommige gevallen leidt dit ook tot meer participatie op school, bijvoorbeeld dat ouders helpen bij activiteiten, fungeren als klassenouder of deelnemen aan de ouderraad. Ik vertrouw erop u met deze brief voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, de wethouder van Onderwijs, Jeugdzaken en Sport, Sander Dekker