Gemeente Den Haag. Aan de voorzitter van de Commissie Jeugd en Burgerschap. Geachte voorzitter,

Transcriptie

1 Wethouder van Onderwijs, Jeugdzaken en Sport S. Dekker Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de Commissie Jeugd en Burgerschap Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BOW/ Doorkiesnummer adres Aantal bijlagen Onderwerp Voortgang en resultaten schakelklassen Datum 17 november 2009 Geachte voorzitter, Binnen het Haagse onderwijsbeleid besteden we veel aandacht aan het voorkomen en aanpakken van taalachterstand bij kinderen. Dit gebeurt al op jonge leeftijd (vanaf 2,5 jaar) via de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). In het basisonderwijs richten we daartoe op grote schaal schakelklassen in. Schakelklassen zijn speciale klassen voor leerlingen met een grote achterstand in de Nederlandse taal. In een schakelklas krijgen deze leerlingen, in een kleine groep, een jaar lang intensief taalonderwijs tijdens de reguliere schooltijden (voltijd of deeltijd) of tijdens extra lesuren (verlengde schooldag). Het is de bedoeling dat leerlingen na een jaar in een schakelklas hun taalachterstand hebben verminderd en het onderwijs in de reguliere groep kunnen vervolgen. De school kan kiezen voor een schakelklas als extra jaar (kinderen doen dan een jaar langer over de basisschool) of als parallelgroep. In de praktijk zien we dat bijna alle scholen kiezen voor de schakelklas als parallelgroep. In het kader van het Grotestedenbeleid hebben het Rijk en de gemeente Den Haag afgesproken dat in de periode augustus 2006 tot en met december 2009 in totaal 1800 leerlingen deelnemen aan een schakelklas. Lokaal is in overleg met de schoolbesturen het beleidskader De Haagse Schakelklas opgesteld. Hierin staan onder andere de verschillende vormen schakelklassen en de criteria voor deelname beschreven. Met deze brief wil ik u informeren over de realisatie van schakelklassen in Den Haag, welke ervaringen scholen ermee opdoen en welke resultaten worden geboekt. Ik licht één speciale schakelklas er uit, namelijk de kopklas. In de kopklas krijgen leerlingen na groep 8 een extra jaar intensief taalonderwijs, met als doel door te stromen naar havo of vwo. Tenslotte geef ik kort aan wat de huidige ontwikkelingen en toekomstige ambities met betrekking tot schakelklassen zijn. Inlichtingen bij S. ten Hag Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Telefoon: Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: Internetadres:

2 BOW/ Aantal gerealiseerde schakelklassen en deelnemende leerlingen Sinds de start van schakelklassen in neemt het aantal schakelklassen in Den Haag nog elk jaar toe. In zijn, inclusief de kopklas, 66 schakelklassen gerealiseerd op 46 verschillende scholen. Dit schooljaar zijn het er nog iets meer, namelijk in totaal 70 op 49 verschillende scholen. Den Haag realiseert landelijk gezien veel schakelklassen. In was het aantal in Den Haag het hoogst, nu heeft alleen Amsterdam iets meer schakelklassen. In Nederland waren er in in totaal 430 schakelklassen in 68 gemeenten, waaraan leerlingen deelnamen. In Den Haag hebben er tot en met het schooljaar in totaal leerlingen aan een schakelklas deelgenomen. Dat betekent dat de prestatie-afspraak met het Rijk (1.800 leerlingen) al is gerealiseerd, terwijl dit schooljaar ( ) nog mag worden meegeteld. Dit schooljaar nemen nog eens zo n 900 leerlingen deel aan een schakelklas * Reguliere schakelklassen Opvanggroepen voor neveninstromers Kopklas *: vanaf vallen in Den Haag schakelklassen voor neveninstromers niet meer onder het beleidskader schakelklassen. Hiervoor is gekozen omdat de regels voor schakelklassen (uit wettelijk kader) knellend zijn voor de opvanggroepen neveninstromers. Daarom tellen de schakelklassen voor neveninstromers vanaf niet meer mee voor het behalen van de prestatie-afspraken GSB. In alle gemeenten worden bijna alle schakelklassen gerealiseerd als paralleljaar en niet als extra jaar. De G4 kiest het meest voor de voltijdvariant, daarbuiten is de deeltijdvariant favoriet. Schakelklassen worden voor alle leerjaren gerealiseerd, maar landelijk ligt het accent op de kleuter- en onderbouw. Den Haag (en ook de rest van de G4) kiest er voor om geen schakelklassen in groep 1 en 2 te realiseren, omdat daar het VVEbeleid al wordt ingezet. Wel worden in Den Haag veel schakelklassen in de onderbouw (groep 3 en groep 4) gerealiseerd. In betrof het 35 van de 66 klassen (53%). Ervaringen van scholen met schakelklassen Elk jaar voeren we een evaluatie uit onder de deelnemende scholen. Uit de evaluatie van het schooljaar blijkt wederom dat scholen blij zijn met de mogelijkheid om schakelklassen in te richten. De meerderheid is positief over de effecten die schakelklassen hebben voor de leerlingen. Er kan veel meer (individuele) aandacht aan de kinderen worden gegeven, omdat de groepen kleiner zijn. De leerlingen boeken meer vorderingen dan in de reguliere groep, niet alleen op taal, maar veel scholen noemen ook een toenemend zelfvertrouwen en/of een betere leerhouding. Verder noemt men het voordeel van een gericht programma en de mogelijkheden voor een ander, ruimer en/of gevarieerder taalaanbod in de klas. Sommige scholen geven aan dat leerlingen in de schakelklas zo n grote taalachterstand hebben dat die in één jaar niet volledig is weg te werken. Helemaal niet wanneer de schakelklas een paralleljaar is, en dus ook het normale programma doorlopen moet worden. Een extra jaar voor de leerling zou volgens scholen soms beter zijn, maar dat stuit op weerstand bij ouders. Schakelklassen en ouderbetrokkenheid Een typisch Haags accent binnen het lokale schakelklasbeleid is de mogelijkheid die scholen wordt geboden om met een beperkte extra subsidie extra in te zetten op ouderbetrokkenheid bij de schakelklas. Van alle scholen met een schakelklas heeft 57% deze subsidie aangevraagd. Daarmee zijn veel verschillende activiteiten georganiseerd, zoals inloopochtenden, thema-bijeenkomsten, extra voortgangs- of rapportbesprekingen, huiswerkbegeleiding, voorlichting over voorlezen, uitstapjes voor leerlingen en ouders, bibliotheekbezoek, Verteltassen maken, huisbezoeken, voorschoolse remedial teaching (RT), etc. De meeste scholen vinden dit een goede aanvulling op de schakelklas.

3 BOW/ Ze geven aan dat er meer en intensiever contact met ouders kan worden onderhouden en dat de betrokkenheid toeneemt. Enkele scholen geven aan dat ondanks alle extra inspanningen de betrokkenheid laag bleef. Resultaten schakelklassen Uit landelijke onderzoeken van het SCO-Kohnstamm instituut en ITS (schooljaar en ) blijkt dat schakelklassen een effectief instrument zijn binnen het onderwijsachterstandenbeleid. De algemene conclusie is dat schakelklasleerlingen gemiddeld genomen wat taal betreft méér leerwinst boeken dan vergelijkbare leerlingen in de controlegroep. De taalprestaties van schakelklasleerlingen gaan omhoog en kopklassers gaan naar hogere schooltypes in het voortgezet onderwijs. Eveneens blijkt dat de extra aandacht voor taal niet ten koste gaat van de rekenprestaties. Verder zijn schakelklasleerlingen over het algemeen met veel plezier naar school gegaan en ervaren zij de schakelklas zeker niet als negatief. Ook de ouders zijn tevreden met de deelname van hun kind aan de schakelklas en met de vorderingen die in het schakeljaar zijn gemaakt. Lokaal monitoren we ook de resultaten van de schakelklassen. Dit doen we aan de hand van toetsen die aan het begin en het einde van het schakelklasjaar bij de leerlingen worden afgenomen. Eén van de toetsen die wordt afgenomen is de Peabodytoets, die de passieve woordenschat meet. Leerlingen in de schakelklas laten aan het einde van de schakelklas gemiddeld een hogere score zien dan aan het begin, wat een meer dan gemiddelde groei aangeeft. Verder hebben we ook naar de vorderingen op de Cito-LVS toetsen gekeken. Omdat schakelklassen in veel verschillende leerjaren worden gerealiseerd, er soms combinatiegroepen worden gemaakt en daardoor veel verschillende toetsen en toetsversies worden gebruikt, is exacte terugkoppeling van de toetsversie en de datum van afname noodzakelijk voor een goede stedelijke monitoring. Dit is ook het afgelopen schooljaar weer een knelpunt gebleken. Wel is een indicatie van de groei te geven, door te kijken hoeveel leerlingen een niveau zijn gestegen. Het percentage E-scores (de laagste 10% van de scores, landelijk gezien) neemt af en het percentage C-scores neemt toe op de toetsen voor begrijpend lezen, woordenschat en zinsbegrip. De kopklas Een speciale vorm van een schakelklas is de kopklas. De kopklas is een extra jaar basisonderwijs, bedoeld voor kinderen die voldoende capaciteit, motivatie en inzet hebben om havo of vwo te halen, maar die vanwege een achterstand in de Nederlandse taal een lager voortgezet onderwijs advies hebben gekregen. De kopklas in Den Haag is een stedelijke voorziening, die administratief is verbonden aan basisschool de Voorsprong en is gehuisvest in het Internationaal College Edith Stein. De Haagse kopklas bestaat nu vijf schooljaren. Uit monitorgegevens blijkt dat de leerlingen in het jaar kopklas een grote vooruitgang boeken. Het schooladvies komt na dit jaar meestal op het gewenste hogere niveau uit. Daarmee voldoet de kopklas in hoge mate aan de doelstelling. Het merendeel van de leerlingen stroomt na het kopklasjaar door naar een brugklas voor havo/vwo. In gold dit voor 9 van de 13 leerlingen, in was dit bij 8 van de 10 leerlingen het geval. De andere leerlingen stromen door naar een brugklas voor vmbo-t/havo. Naast de feitelijke loopbaangegevens signaleren de leerkrachten dat de kopklaskinderen door het werken in een kleine groep, de individuele aandacht en de projectmatige aanpak sterk groeien in zelfvertrouwen, in sociaal en psychologisch opzicht. Uit de monitor blijkt wel dat sommige kopklasleerlingen later in hun schoolcarrière terugvallen naar een lager schooltype. Voor de kopklassen uit , en blijkt dat er 6 leerlingen in op een lager schoolniveau zitten dan waar ze na het kopklasjaar naar zijn uitgestroomd (zogenaamde afstroom). Dit niveau is in de meeste gevallen wel hoger dan het schooladvies dat ze na groep 8 van de basisschool kregen.

4 BOW/ Afstroom is niet een specifiek probleem van de kopklas, dit gebeurt vaker in het voortgezet onderwijs. Wel willen we wanneer de leerlinggegevens voor bekend zijn specifiek voor deze kopklasleerlingen nagaan wat de reden voor de afstroom was. In de begeleidingscommissie zal worden bekeken of er maatregelen genomen kunnen worden om deze afstroom te beperken. Ontwikkelingen en toekomst Gezien het succes van de schakelklassen stel ik in de nieuwe Haagse Educatieve Agenda ( ) voor dit beleid de komende jaren te continueren. Vanuit het Rijk worden de wettelijke kaders voor schakelklassen gewijzigd. Schakelklassen blijven wel deel uit maken van het onderwijsachterstandenbeleid, maar de definitie van de schakelklas verdwijnt uit de Wet op het Primair Onderwijs. Er is voor gekozen om de nadere voorwaarden voor schakelklassen vast te leggen in de wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (wet OKE), die op 1 augustus 2010 in werking treedt. Deze wet wordt naar verwachting in december 2009 in de Tweede Kamer behandeld. Voor gemeenten komt er dan meer vrijheid bij het realiseren van schakelklassen. Met de schoolbesturen zal ik in overleg treden of er aanleiding is om de lokale kaders voor schakelklassen de komende jaren aan te passen. Landelijk onderzoeken het SCO-Kohnstamm Instituut en ITS momenteel of de positieve effecten van de schakelklassen blijvend zijn. Met andere woorden, lukt het de schakelklasleerlingen de winst die ze in de schakelklas hebben geboekt vast te houden? In dit onderzoek zullen de schoolloopbanen en schoolprestaties van de voormalige schakelklaskinderen verder worden gevolgd. De resultaten van dit onderzoek komen in 2010 beschikbaar. De kopklas blijkt een succesvolle voorziening te zijn. Gemeente en schoolbesturen zijn ervan overtuigd dat er in Den Haag meer leerlingen zijn die van deze voorziening kunnen profiteren. Dit baseren we op het totale aantal Haagse leerlingen, hun cito-scores op taal en rekenen en het grote aantal schakelklassen in Den Haag. Met schoolbesturen is afgesproken om alles in het werk te stellen om per een tweede kopklas te starten. Eén van de activiteiten die hieraan moet bijdragen is een intensieve wervingsmethode. Scholen die nog nooit een leerling voor de kopklas hebben aangemeld worden actief benaderd en worden geadviseerd bij de signalering en selectie van potentiële kopklasleerlingen. Daarnaast hebben we besloten om ook een kopklas te starten voor leerlingen met vmbo-t potentie, maar met een lager advies. We verwachten dat ook deze leerlingen met een extra jaar taalonderwijs in de kopklas hun talenten in het vervolg van hun (school)loopbaan beter kunnen ontplooien. Met vriendelijke groet, de wethouder van Onderwijs, Jeugdzaken en Sport, Sander Dekker

5 BOW/ Afdruk aan: -1x OCW, OWB, S. ten Hag