Projecten Educatieve Middelen Pool Aanvraagformulier ondersteuning Onderwijscentrum VU

Transcriptie

1 Projecten Educatieve Middelen Pool Aanvraagformulier ondersteuning VU Ontwikkeling Digitale Dienstverlening UBVU Auteur: prof.dr. August den Hollander Hoofdconservator Bijz. Collecties UBVU Opdrachtgever: mw.drs. José Frijns Directeur UBVU VU De Boelelaan HV Amsterdam Contactpersonen: Procedure en overige vragen: mevr. C.M.J. Peters (E: T: ) ICT&Onderwijs: dhr. drs. G.J. Los (E: T: ) Digitaal Portfolio: mw. drs J. Poortinga (E: T: ) Kwaliteitszorg: dhr. dr. W. van Os (E: T: ) Onderwijsvisie: dhr. drs. G.J. Los (E: T: )

2 1. Projectbeschrijving 1.1 Samenvatting In toenemende mate vragen studenten en docenten van faculteiten van de VU om digitalisering van de collectie van de universiteitsbibliotheek van de Vrije Universiteit (UB VU) ten behoeve van het onderwijs. Het betreft hier vaak digitaal instructiemateriaal dat dient ter voorbereiding en/of ondersteuning van colleges, werkstukken en scripties of als tentamenonderdeel. Enerzijds gaat het om bronnenmateriaal en literatuur dat thans via E-readers en E-books, bijvoorbeeld in Blackboard, beschikbaar wordt gesteld. Het gaat dan om materiaal dat in toenemende mate in digitale vorm als E-book beschikbaar komt via uitgevers. De UB VU kent grote prioriteit toe aan verwerving van dergelijk materiaal. Anderzijds gaat het om bronnenmateriaal uit de VU-collectie dat (nog) niet in digitale vorm beschikbaar is en dat soms ook niet zal komen. In veel gevallen gaat het daarbij om zeldzaam en/of kostbaar historisch materiaal, dat ondergebracht is bij de afdeling Bijzondere Collecties. De UB VU hecht er grote waarde aan ook dit bijzondere, vaak zelfs unieke, materiaal digitaal ter beschikking te kunnen stellen voor het onderwijs. Om op dit punt een adequate, vraaggestuurde digitale dienstverlening aan faculteiten te kunnen aanbieden, zal de UB VU in samenwerking met Reekx, Adviseurs en dienstverleners in informatievoorziening nieuw digitaliseringsbeleid formuleren. Het hier voorgestelde project beoogt 1) om VU-breed een inventarisatie te maken van de digitale vraag van faculteiten, alsmede 2) het vaststellen van good practices in het zelf digitaliseren van nog niet eerder ontsloten materiaal uit de Bijzondere Collecties aan de hand van twee strategische pilotstudies. De twee pilotstudies zijn afkomstig uit en gericht op de huidige belangrijkste gebruikersgroep: de Faculteit der Letteren (bijlage 1: NSWlandgoedkaarten) en de Faculteit der Godgeleerdheid (bijlage 2: Novum Testamentum, 1550). De UBVU hoopt hierbij te kunnen leren van de ervaring die door het VU in de afgelopen jaren met het implementeren van elektronische leermiddelen zijn opgedaan. 1.2 Doelstellingen Het voorgestelde project beoogt drie dingen: 1) de vraag van faculteiten naar digitale dienstverlening VU-breed door de UBVU te inventariseren en te analyseren. Dit moet leiden tot een advies aan de UBVU inzake de opzet en invulling van de digitale dienstverlening aan faculteiten. De inventarisatie zal middels een vragenlijst tenminste antwoord moeten geven op gebruikerswensen t.a.v.: a) type digitaal product E-book, E-reader, platte scan, film, video, 3D (bijvoorbeeld voor digitalisering kleitabletten) b) gebruiksformaten- TIFF; JPEG; PDF; etc. c) functionaliteit scherm; projectie; gebruik in blackbord; printing-on-demand; zoeken; annotatiemogelijkheid. 2) het uitvoeren en analyseren van twee pilot-projecten uit de huidige gebruikersgroep. Het gaat hierbij om door de UBVU geselecteerde digitaliseringsprojecten die, op verzoek van docenten van twee faculteiten, zullen worden uitgevoerd (zie bijlage I en II). Bij de selectie is gestreefd naar variatie in typen gebruikers en soorten materiaal en een versterking van het onderwijs met de onderwijsvisie van de VU. Op basis van de

3 ervaringen van de pilot-projecten het formuleren van good practices en het geven van aanbevelingen ten aanzien van het digitaliseringsbeleid. 3) Op basis van de ervaringen van 1) en 2) het geven van aanbevelingen inzake de digitale dienstverlening van de UB VU. 1.3 Afbakening Het voorgestelde project beoogt niet: 1) technische infrastructuur voor digitaliseringsactiviteiten vast te stellen; 2) organisatorische processen binnen de UBVU rondom digitaliseren te analyseren. 1.4 Resultaten Aan het eind van het project: 1. een VU-brede inventarisatie en beschrijving van de digitaliseringsbehoefte onder stafleden; 2. zijn 2 pilotprojecten met Bijzondere Collecties uitgevoerd en geëvalueerd; 3. is een seminar over digitale collecties/ict en onderwijs gehouden; 4. zijn op basis van de ervaringen van 1., 2. en 3. aanbevelingen opgesteld voor de UBVU over hoe deze digitale dienstverlening zou moeten ingericht en geïmplementeerd. 1.5 Commitment Het onderdeel van de VU-brede inventarisatie zal verlopen via en met ondersteuning van de facultaire bibliotheekcommissies (FBC's) van de VU, waarin per vakgebied vertegenwoordigers van faculteiten en VU-bibliotheek zitting hebben. Voor de twee geselecteerde pilotprojecten in de aanvraag, die door stafleden zelf bij de UBVU zijn aangevraagd, is het facultaire commitment door de besturen van de betrokken faculteiten nadrukkelijk uitgesproken (bijlage III en IV). Andere bestaande aanvragen uit faculteiten kunnen wellicht in een vervolgproject worden opgenomen. De verwachting is dat van deze twee pilotprojecten een wervende werking binnen faculteiten zal uitgaan. Binnen de UBVU is het project een logische vervolgstap op het informatiserings- en digitaliseringsplan dat binnen de UBVU in de eerste helft van 2007 wordt geformuleerd. Het draagvlak binnen de UBVU is bovendien gegarandeerd door de inbreng van de verschillende expertises binnen de UBVU (hoofdconservator; Dienst IT; Afd. Digitale Diensten; Informatiespecialisten). Door digitalisering van bronnen, maar tevens door het realiseren van andere, meer digitaal geörienteerde instructielokalen, probeert de UBVU de randvoorwaarden zo goed mogelijk te ontwikkelen om een dienstverlening aan te bieden die aansluit bij de onderwijsvisie van de VU (samen onderzoekend leren van docent en studenten). Daarbij zullen ook de ervaringen die bestaan ten aanzien van het gebruik van E-readers en E-books in het project worden ingebracht. De aanbevelingen van het project zullen worden verwerkt in de digitale dienstverlening van de UBVU. De concrete pilot-projecten zullen in het kader van dit project in 2008 in het onderwijs worden gerealiseerd. 1.6 Onderwijskundig kader Het project sluit aan bij het onderwijsconcept van de UBVU. Over vijf jaar is de Bibliotheek van de Vrije Universiteit (UBVU) gehuisvest in een nieuw Onderwijsgebouw. De UBVU zal dan niet meer een traditionele bibliotheek zijn waarin

4 informatie passief wordt aangeboden, maar zal, veel sterker dan nu het geval is, gebruik maken van een veelheid aan media om studenten en andere klanten actief in contact te brengen met de informatie die zij kan bieden. Om hieraan uitvoering te geven wil de bibliotheek ondermeer een structurele mogelijkheid gaan bieden om een diversiteit aan materialen te digitaliseren, teneinde deze bijvoorbeeld in een facultaire elektronische leeromgeving te kunnen gebruiken. Door toevoeging van extra functionaliteit (doorzoekbaar maken van tekst, aanvullende informatie) kan bovendien aan het materiaal een meerwaarde voor specifieke onderwijsdoelen worden gegeven. Studenten kunnen nu voor het eerst eenvoudig samen met de docent werken met (kostbaar en uniek) bronmateriaal, dat anders alleen op individuele basis beschikbaar is (versterking van de gedachte van de community of learners ). Studenten kunnen samen met een docent originele brieven of archiefstukken becommentariëren en annoteren, De ervaring bij de UBVU op het gebied van digitalisering ten behoeve van onderwijs is zeer beperkt. Een aantal jaren geleden is op verzoek van enkele docenten van de Faculteit der Letteren een getijdenboek gedigitaliseerd en via internet toegankelijk gemaakt ( ), maar dit was een éénmalige exercitie. Nu de Bibliotheek van plan is om digitalisering en digitale presentatie op een meer structurele basis als dienstverlening aan de faculteiten aan te bieden, is een inventarisatie en analyse van de vraag van en het aanbod aan faculteiten noodzakelijk. Daarbij kan de UBVU niet alleen maar dienstverlenend zijn, maar moet zij ook initiërend zijn en aansluiten bij ontwikkelingen in onderwijs en onderzoek aan de VU. 1.7 Kwaliteit Een evaluatie, via de betrokken docenten en studenten, maakt onderdeel uit van het project. Daarbij zal niet alleen de digitale dienstverlening zelf bekeken worden, maar ook zal gekeken worden naar de toegevoegde waarde van de digitale dienstverlening aan het onderwijs. De resultaten hiervan worden teruggekoppeld naar de projectdoelstellingen, en maken deel uit van de eindrapportage. 1.8 Disseminatie De resultaten van het project zullen binnen de UBVU worden bekend gemaakt via intranet en de reguliere overlegstructuren. Binnen de hele VU zullen de resultaten bekend worden gemaakt via een in mei 2008 te houden seminar. Als de pilots zullen leiden tot good practices, dan kan het project worden uitgebreid naar meer pilots, die ook op andere faculteiten binnen de VU kunnen worden uitgevoerd. De kennis die in het project wordt opgedaan, wordt beschikbaar gesteld aan anderen, in eerste instantie binnen de VU, later eventueel ook daarbuiten. Het VU houdt de projectvoortgang bij die via een website te raadplegen is. Verder zorgt het voor een gedegen documentatie van de ontwikkelde toepassingen en werkwijzen en onderwijsvormen. 2. Gewenste ondersteuning VU 1. begeleiden inventarisatie digitale vraag 2. begeleiden pilots, adviseren over inpassing binnen onderwijs 3. opzetten evaluatiemodel en begeleiden van evaluatie

5 4. begeleiden implementatie digitale dienstverlening binnen faculteiten 3. Projectstructuur (zie criteria projectstructuur) Officiële opdrachtgever is José Frijns, directeur van de Universiteitsbibliotheek van de VU. Projectgroep UBVU algemeen: 1. August den Hollander, hoofdconservator, Afdeling Bijzondere Collecties, projectleider technisch: 2. Rob Feenstra, ICT 3. Dirk van Vuure, IT inhoudelijk: 4. Lida Ruitinga, vakreferent Kaartenverzameling 5. Sandra van Daalen, assistent-conservator Handschriften en Oude Drukken 6. Medewerker digitalisering (wordt thans via advertentie geworven, zal voor 1/8/2007 worden aangesteld). Ook vervanging bij afwezigheid is binnen de afdeling Bijzondere Collecties geregeld. Projectgroep Faculteiten 1. J. Krans, UD, Faculteit der Godgeleerdheid, Nieuwe Testament 2. I. van Hellemondt, Faculteit der Letteren, Architectuurgeschiedenis 3. W. Verstegen, Faculteit der Letteren, Milieugeschiedenis/Global History

6 3.1 Projectleider en medewerkers Naam Functie Afdeling 1. A. den Hollander, Hoofdconservator, UBVU 2. R. Feenstra, Hoofd digitale diensten 3. D. van Vuure, Hoofd IT Projectrol Uren p/w Telefoon Projectleider a.a.den.hollander@ubvu.vu.nl adviseur 0, r.feenstra@ubvu.vu.nl adviseur 0, D.v.Vuure@ubvu.vu.nl 4. L. Ruitinga, conservator kaartenverzameling begeleider pilot a.h.ruitinga@ubvu.vu.nl 5. S. van Daalen, ass.-conservator Oude Drukken begeleider pilot s.v.daalen@ubvu.vu.nl 6. Medewerker digitalisering (wordt thans aangetrokken) uitvoerder digitalisering 6?? 7. J. Krans, docent Faculteit der Godgeleerdheid docent pilot j.l.h.krans@th.vu.nl 8. I. van Hellemondt, docent Faculteit der Letteren 9. W. Verstegen, docent Faculteit der Letteren docent pilot em.van.hellemondt@let.vu.nl docent pilot sw.verstegen@let.vu.nl

7 3. 2 Begeleidingscommissie De scommissie zal drie keer vergaderen: 1. ter bespreking van het plan van aanpak; 2. voor een tussentijdse evaluatie halverwege; 3. ter bespreking van de eindrapportage. 1. José Frijns, directeur UBVU 2. Jelly Reinders, Hoofd Onderwijsbureau Faculteit der Godgeleerdheid 3. Theo Bögels, Portefeuille Onderwijs en ICT, Onderwijs Faculteit der Letteren 4. Sylvia Moes, Hoofd Mediatheek AVC 5. George Harinck, Directeur Historisch documentatiecentrum 6. Anna Dablacova, Studentlid 4. Planning 4.1 Projectplanning Beoogde startdatum project: 1 september 2007 Beoogde einddatum project: 31 augustus Activiteitenplanning Maand Hoofdactiviteit Omschrijving Medewerker(s) Rol medewerk er(s) Voor September? September Oktober November selectie onderwijs materiaal plan van aanpak; start digitalisering inventarisatie; digitalisering inventarisatie; digitalisering voorbereiden van het te digitaliseren materiaal maken, toetsen en begeleiden van plan van aanpak en bespreken met scom missie; start digitaliseren, bewaren en ontsluiten materiaal inventarisatie digitale vraag ontwikkelen; verder digitaliseren inventarisatie digitale vraag uitvoeren; # FTE s 1,4,5,7,8,9 23 uur totaal 1,2,3,4,5,6 + 4 uur per week 1,2,3,4,5,6 + 8 uur per week 1,2,3,4,5,6 + 0, ,1 = 0,475 0, ,2 = 0,575 0, ,2 =

8 verder digitaliseren December 1 e pilot uitvoeren 1 e pilot en ontwikkelen evaluatie; verder digitaliseren Januari 1 e pilot uitvoeren 1 e pilot en uitvoeren evaluatie; verder digitaliseren Februari 2 e pilot uitvoeren 2 e pilot en ontwikkelen evaluatie; verder digitaliseren Maart 2 e pilot uitvoeren 2 e pilot en uitvoeren evaluatie; tussentijdse bespreking met sgroe p; verder digitaliseren April voorbereiden presentaties afstemmen inhoud presentaties en verwerken resultaten evaluatie; werven seminar Mei seminar presenteren resultaten Juni inventarisatie resultaten analyse inventarisatie digitale vraag en pilots Juli evaluatie voorbereiding bespreking resultaten; formuleren good practices Augustus bespreking eindrapportag e bespreking eindrapportage met begel.groep 8 uur per week 0,575 1,4,5,6,7 + 4 uur per week 1,4,5,6,7 + 4 uur per week 1,4,5,6,8,9 + 4 uur per week 1,2,3,4,5,6,8,9 + 4 uur per week 1,4,5,6,7,8,9 + 8 uur per week 1,4,5,6,7,8,9 + 8 uur per week 1,2,3,4,5,7,8,9 + 8 uur per week 1,2,3,4,5,7,8,9 + 8 uur per week 1,2,3,4,5,6,7,8,9 + 4 uur per week 0,35 + 0,1 = 0,45 0,5 + 0,1 = 0,6 0,6 + 0,1 = 0,7 0,65 + 0,1 = 0,75 0,7 + 0,2 = 0,9 0,7 + 0,2 = 0,9 0, ,2 = 0,775 0, ,2 = 0,775 0, ,1 = 0,825

9 5. Begroting Geef in een tabel volgens onderstaand schema aan welk deel van de kosten ten laste komt van de betrokken bibliotheek, de faculteit(en), voor welk deel een beroep wordt gedaan op personele ondersteuning door het VU en wat de totale kosten zijn. PERSONEEL Bibl./Fac. in fte # mnd Bibl./Fac. in K OND in fte projectleiding (Bibl.) 1 0, , onderwijskundige expertise (Fac.) 7,8,9 technische expertise (Bibl.) 2,3,6 vakinhoudelijke expertise (Bibl.) 0, ,1 12 0, ,6 0,05 12 # mnd 0, ,0 n.v.t. n.v.t. secretariële ondersteuning n.v.t. n.v.t. MATERIEEL hardware/ infrastructuur p.m. p.m. p.m. n.v.t. n.v.t. software p.m. p.m. p.m. n.v.t. n.v.t. TOTAAL Bibl. 0,275 Fac. 0, ,4 k 0, Ondertekening en datum J. Frijns voor accoord Universiteitsbibliotheek VU

10 Bijlage I Pilot 1: Dr. Jan Krans, UD Nieuwe Testament, Faculteit der Godgeleerdheid Onderwijskader: Digitaliseren editie Nieuwe Testament, Parijs 1550 (Oude Drukken XC ) ten behoeve van het college Tekstkritiek. Dit project sluit goed aan bij de VU-onderwijsvisie: studenten hebben nu de beschikking over materiaal dat eerder niet voor hen zodanig beschikbaar was. De editie is de eerste en zeer belangrijke uitgave van de zogenaamde textus receptus van het Nieuwe Testament en als zodanig een belangrijk instrument voor studenten tekstkritiek van het Nieuwe Testament. Van deze editie is geen moderne uitgave of facsimile bekend. Van de editie zijn alleen zeer slecht leesbare PDFbestanden beschikbaar die niet bruikbaar zijn voor bestudering met studenten. Object: Standaardtitel Titel Bijbel 62 ; N.T. (grk) T es Kain es Diath ek es hapanta : Euaggelion kata Matthaion, kata Markon, kata Loukan, kata Ioann en. Praxeis ton apostolon = Novum Jesu Christi D.N. Testamentum, ex Bibliotheca Regia Uitgave Lutetiae : ex off. Roberti Stephani typogr. regii, regiis typis, 1550 Omvang/vorm Annotatie [XXXII], 272; 203 p. : ill. ;.. cm Dr.merk op de titel en a.h. eind Colofon: excudebat Robertus Stephanus typographus regius Lutetiae Parisiorum,... MDL, XVII cal. Jul 4201 Met eigen titelbl. en pag.: Paulou tou apostolou epistolai... Hai katholikai epistolai... Apokalupsis Ioannou tou theologou Uitgave verzorgd door Robert Estienne Referentie Darlow-Moule 4622 Renouard, Estienne Medewerkers Estienne, Robert ( ) CVP-code S06 Collectienaam/Acq.nr. 8C139 PPN Doel: 1) Inzetten digitale versie als illustratie van de geschiedenis van de tekstkritiek 2) Tijdens college lezen van het minuskelschrift in het notenapparaat van verschillende onderdelen van de editie 3) Bestuderen van onderdelen van de editie (o.a. titel, proloog, etc) 4) Beschikbaar stellen van een werkexemplaar van de editie voor studenten, waarin aantekeningen kunnen gemaakt. Aan de studenten zullen tevens opdrachten worden gegeven met gebruikmaking van de persoonlijke digitale versie.

11 Bijlage II Pilot 2: Digitalisering NSW-landgoedkaarten ten behoeve van onderwijs (en onderzoek) Onderwijskader: Deze pilot onderzoekt de mogelijkheden van toepassing van digitale kaarten in onderwijs aan faculteiten. In deze pilot zal tevens gekeken worden naar een mogelijke kaartviewer die digitale kaartprojectie mogelijk maakt. Hierdoor kunnen historische kaarten geprojecteerd worden bijv. in combinatie met Google earth, waardoor geografische, archeologische en andere veranderingen in het landschap zichtbaar gemaakt kunnen worden. Projectie op een intelligent whiteboard zal worden uitgetest, waardoor docent en studenten in de projectie kunnen tekenen om daarmee de kaart te annoteren. De aanvraag behelst het digitaliseren van een kleine samenhangende kaartencollectie, met bijbehorende motivatie van twee docenten uit verschillende disciplines, Fac. der Letteren, afd Kunst en Cultuur en Milieugeschiedenis. Toelichting docenten:

12

13 Bijlage III commitment Faculteit der Letteren Beste August, Het bestuur van de Letterenfaculteit heeft gisteren in zijn vergadering gesproken over de aanvraag van het EMP-project 'Ontwikkeling digitale dienstverlening UBVU i.s.m. Faculteit der Letteren, Godgeleerdheid en Wijsbegeerte'. Het bestuur acht het een nuttig project en spreekt bij deze zijn commitment uit. In het bijzonder wenst het bestuur het belang van digitalisering van historisch bezit voor onderwijs en onderzoek voor onze faculteit te beklemtonen. De faculteit is bereid actief mee te werken aan de inventarisatie van de vraag naar en het gebruik van dit type digitale onderwijsleermiddelen. Overigens zou een dergelijk EMP-project voortbouwen op reeds bestaande samenwerking (denk aan de digitalisering van een middeleeuws getijdenboek uit de VU-collectie t.b.v. het onderwijs in de middeleeuwse geschiedenis, of aan het gebruik van digitale portretten in het onderwijs kerkgeschiedenis). Uit het voortgaande vloeit voort dat de faculteit bereid is mee te werken aan het geplande seminar. Het bestuur hoopt van harte dat het project zal worden goed gekeurd. met vriendelijke groet, namens het Faculteitsbestuur, Gerard Nijsten Dr. G.J.M. (Gerard) Nijsten Directeur Bedrijfsvoering Faculteit der Letteren, VU +31 (0) / (0) Vrije Universiteit amsterdam

14 Bijlage IV Commitment Faculteit der Godgeleerdheid Prof. Dr. A. van de beek Decaan faculteit Godgeleerdheid Vrije Universiteit Aan Prof. Dr. A.A. den Hollander Directeur bijzondere collecties Amsterdam, 29 mei 2007 Geachte Collega Den Hollander, Wij juichen het initiatief voor een onderzoek naar digitale ontsluiting van de bijzondere collecties van harte toe. Studenten zijn steeds meer geneigd om via digitale middelen hun kennis te verwerven en bij het onderzoek en de opleiding tot onderzoeker is digitalisering inmiddels zo vanzelfsprekend geworden dat bronnen zonder digitalisering nauwelijks meer ontsloten kunnen worden geacht. Graag zullen wij onze medewerking aan het project geven. Daarbij kunnen we wijzen op de uitstekende reeds bestaande samenwerking tussen met name de sectie Kerkgeschiedenis en de afdeling Bijzondere Collecties. Participatie in het door u te organiseren seminar is een van de manieren om deze verder uit te bouwen. Wij wensen u veel succes in het voortzetten van dit traject en willen dit graag ondersteunen vanwege het bovengenoemde belang voor onze faculteit. Met vriendelijke groet, A. van de Beek