Eindverslag project Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk

Transcriptie

1 Eindverslag project Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk ICT & Onderwijscentrum Faculteit der Letteren sept 2004 juli 2005

2 Eindverslag project Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk. Projectcode: ICT Projectleider deel 1: Silvester Draaijer Projectleider deel 2: Y. Spoelder Projectmedewerkers: ICT & Onderwijscentrum: Pieter Groen Bureau Informatisering Faculteit der Letteren: Onno Huber Docenten Faculteit der Letteren: Heidi de Mare (ACW) Ruud Stumpel (NT2) ICT & Onderwijscentrum Faculteit der Letteren Vrije Universiteit Amsterdam, September

3 Inhoudsopgave SAMENVATTING INLEIDING, OPZET, DOELEN EN STRUCTUUR BESCHRIJVING VAN DE UITGEVOERDE ACTIVITEITEN EN RESULTATEN EVALUATIE CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN...9 BIJLAGEN

4 Samenvatting In het project Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk ICT & Onderwijsteams 2004 is getracht tegemoet te komen aan de wens van de faculteit om uit te zoeken op welke wijze er met digitaal bewegend beeld gewerkt kan worden in het letterenonderwijs. Het project bestond uit twee delen. In het eerste deelproject heeft een inventarisatie plaatsgevonden van wensen, mogelijkheden, toepassingen en kosten van het gebruik van digitale video voor het onderwijs in de faculteit. Zie voor meer informatie over de activiteiten het kader van dit deelproject bijlage 1. Onno Huber van de Faculteit der Letteren heeft in het kader van dit project een uitgewerkt voorstel gedaan voor een verwerkingsprocedure voor digitale video. Hierin onderscheidt hij twaalf stappen of deelprocedures, die voor elke video-opname moeten worden uitgevoerd. De Verwerkingsprocedure voor digitale video is te vinden in bijlage 2. In het tweede deelproject stond de didactische inbedding van digitaal bewegend beeld in twee cursussen van de faculteit centraal, namelijk bij de afdeling Nederlands Tweede Taal (NT2) en bij de opleiding Algemene Cultuur Wetenschappen (ACW). Zie voor meer informatie over de activiteiten in het kader van dit deelproject bijlage 3. In de tabel in hoofdstuk 3 van dit verslag is aangegeven of de geoperationaliseerde doelstellingen zijn bereikt, dan wel of de beoogde resultaten zijn behaald en zo ja, in welk document hiervan verslag wordt gedaan. 4

5 1. Inleiding, opzet, doelen en structuur 1.1 Inleiding De faculteit heeft in samenwerking met het ICTO VU in het kader van het project Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk ICT en Onderwijsteams 2004 uitgezocht op welke wijze er met digitaal bewegend beeld gewerkt kan worden in het onderwijs. Hierbij was er specifiek aandacht voor het creëren en gebruiken van streaming video met een relatief lange tijdsduur (zowel video-opnames als documentaires, grotere fragmenten uit speelfilms, etc.). In de aanvraag werd de term streaming video gebezigd, waar eigenlijk digitaal bewegend beeld bedoeld werd. In dit overkoepelende projectverslag worden de termen ook door elkaar gebruikt als synoniem. 1.2 Opzet Het project bestond uit twee delen. In het eerste deelproject heeft een inventarisatie plaatsgevonden van wensen, mogelijkheden, toepassingen en kosten van het gebruik van digitale video voor het onderwijs in de faculteit. In het tweede deelproject stond de didactische inbedding van digitaal bewegend beeld in twee cursussen van de faculteit centraal, namelijk bij de afdeling Nederlands Tweede Taal (NT2) en bij de opleiding Algemene Cultuur Wetenschappen (ACW). 1.3 Doelen Geoperationaliseerde projectdoelen - Inventariseren van de wijze waarop bewegend beeld wordt ingezet buiten de faculteit. - Bepalen van één of meer facultaire standaards voor het creëren en beheren van digitaal bewegend beeld. Op basis daarvan opstellen van richtlijnen en procedures op dit gebied. - Onderzoeken van de rol die het AVC kan of moet spelen bij het integreren van digitaal bewegend beeld in dlo s. - Onderzoeken van de technische mogelijkheden om digitaal bewegend beeld in te voegen in Blackboard. - Inzicht verkrijgen in de onderwijskundige mogelijkheden om digitaal bewegend beeld te gebruiken in dlo s (Blackboard) en in de daarbij behorende digitale didactiek. - Vaststellen van de kosten die het digitaliseren van bewegend beeld en het gebruik daarvan in dlo s met zich meebrengt. Beoogde resultaten - Rapport met aanbevelingen m.b.t. het digitaliseren van bewegend beeld en het creëren van streaming video, aanbevelingen m.b.t. het opnemen van digitaal beeldmateriaal in dlo s en een indicatie van de daarmee gemoeide kosten (zowel personeel als materieel). (Deelproject 1) - Zelfstudiemodule NT2 in Blackboard waarin digitale opnamen van colleges worden gecombineerd met vragen en opdrachten. (Deelproject 2) - Dlo in Blackboard ter ondersteuning van de colleges van de cursus Retorische filmanalyse van de opleiding ACW waarin op didactisch verantwoorde wijze (veel) digitaal bewegend beeld is geïntegreerd. (Deelproject 2) 1.4 Projectstructuur In de projectstructuur komt heel duidelijk de tweedeling van dit project naar voren. Lag in de eerste fase de nadruk op het scheppen van beleidsmakende voorwaarden, in de tweede fase voerde de praktische uitvoer de boventoon. Dit vond onder andere zijn weerslag in het gedeeld leiderschap (zie 1.4.1) en de aparte projectteams die bij de verschillende fasen betrokken waren. Gezien het feit dat in fase 2 gebruik gemaakt zou worden van kennis die in fase 1 is opgedaan, was het van belang dat het kritieke pad goed doorlopen wordt. De 5

6 vertraging in de eerste fase heeft invloed gehad op de praktische uitvoer van het project in fase 2. In de tweede fase van het project Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk zijn er zowel plenaire bijeenkomsten als individuele contacten geweest tussen ICTO medewerker(s), adviseur ICT&O en docent(en). Daarnaast is er ook per veel contact geweest in de verschillende stadia van het project. Dit project vond plaats in een periode waarin de Faculteit der Letteren serieus werkt aan een verantwoorde integratie van ICT in het onderwijs. Zo vormt de integratie van ICT in de BAcurricula een centraal onderdeel van het facultaire beleidsplan ICT in onderwijs en onderzoek Het gebruik van bewegend beeld maakt deel uit van het onderwijs in diverse facultaire opleidingen. In het kader van deze beide constateringen is het voor de faculteit van belang om beleid te ontwikkelen t.a.v. het gebruik van digitaal bewegend beeldmateriaal. De resultaten van dit project zullen daarvoor de basis vormen. Voor een aantal cursussen (Fictie en film van Engelse Taal en Cultuur en Visuele culuur, Geschiedenis van Woord en Beeld in de film, Theorie van Woord en Beeld in de film, Speelfilmanalyse van ACW) bestaat al concrete belangstelling om gebruik te maken van de in het project opgedane ervaringen. Het belang dat de faculteit hecht aan het faciliteren en stimuleren van het gebruik van digitaal bewegend beeld in het onderwijs blijkt uit het feit dat er een werkgroep Digitale media is ingesteld die zich onder meer bezighoudt met digitaal bewegend beeld. Deze werkgroep is, evenals als de facultaire Stuurgroep Informatisering en Systeembeheer, nauw betrokken bij het project en zal ook zorg dragen voor toepassing en continuering van de projectresultaten. De faculteit beschikt momenteel over een adequate materiële en personele infrastructuur voor de realisering van ICT-plannen. Met eventuele extra materiële en personele kosten die de implementatie van de resulterende plannen van aanpak met zich meebrengen, zal de komende jaren rekening worden gehouden in de jaarlijkse facultaire ICT-begroting Projectleiding Het project had een gedeeld projectleiderschap. In de eerste fase lag de projectleiding bij het ICTO, in de tweede fase bij de faculteit. Dit heeft te maken met het feit dat de beoogd facultaire projectleider in fase 1 niet beschikbaar was. Bovendien was de verwachting dat in die fase de inbreng van het Onderwijscentrum belangrijker zou zijn dan van de faculteit. In fase 2 was het Letteren-projectleiderschap wel gewenst, gezien het grote implementatieonderdeel bij de faculteit in die fase. Het project had een facultaire begeleidingscommissie waaraan de projectleider regelmatig heeft rapporteerd Inbreng van de Faculteit der Letteren Het facultaire Bureau Informatisering (BI) leverde zowel technische expertise op het gebied van digitaal bewegend beeld als onderwijskundige ondersteuning bij de integratie van bewegend beeld in digitale leeromgevingen. Als zodanig hebben de medewerkers van BI actief geparticipeerd in het project. BI zorgde daarnaast ook voor het initiëren en onderhouden van de interne contacten. De docenten van de twee genoemde cursussen (zie 1.2) leverden een inhoudelijke bijdrage aan de ontwikkeling van de betreffende dlo s en namen actief deel aan het uitwerken van de specifieke casussen Inbreng van het Onderwijscentrum VU De gevraagde inbreng van het Onderwijscentrum VU was voornamelijk beleidsvoorbereidend van aard en lag op technisch en onderwijskundig gebied. De volgende concrete taken maakten daar deel van uit: 6

7 - Aandragen van ideeën en perspectieven op technisch, organisatorisch en onderwijskundig vlak om beleid rondom digitaal bewegend beeld te kunnen formuleren. - Uitwerken van verzamelde gegevens van de faculteit over interesse voor digitaal bewegend beeld - Proberen om een gezamenlijk beleid te laten formuleren door het voorstellen van alternatieven. - Onderwijskundige ondersteuning m.b.t. de integratie van streaming video in (i) een zelfstudieomgeving voor NT2 en (ii) een dlo voor ACW. - Zoveel mogelijk technische ondersteuning m.b.t. het creëren van streaming video en de integratie daarvan in een dlo. - Implementatie van de ontwikkelde ideeën in Blackboard. 2 Beschrijving van de uitgevoerde activiteiten en resultaten In de eerste fase is in nauw overleg met het ICT&O-centrum geïnventariseerd op welke wijze digitaal bewegend beeld al wordt ingezet bij andere faculteiten aan de VU. Tevens is geïnventariseerd wat het AVC momenteel technisch op dit gebied al kan doen en daadwerkelijk doet en in hoeverre het AVC kan / moet worden ingezet voor het digitaliseren van bewegend beeld en het creëren van streaming video, gelet op de manier waarop het materiaal ingezet gaat worden in de faculteit. Daarbij is ook onderzocht wat de voor- en nadelen ervan zijn als dit in de faculteit zelf zou worden gedaan en welke investeringen dat vereist in hard- en software. Vervolgens is voor de diverse facultaire toepassingen van bewegend beeld geïnventariseerd op welke wijze dit in digitale vorm kan worden geïntegreerd in een digitale leeromgeving, met speciale aandacht voor Blackboard. Hierbij is zowel aandacht besteed aan didactische als aan technische aspecten (hoe moet/kan de integratie plaatsvinden). De centrale vraag m.b.t. de didactiek is hoe de leerdoelen het beste kunnen worden bereikt in die gevallen dat er met digitaal bewegend beeld wordt gewerkt. Daarbij is aandacht besteed aan de wijze waarop digitaal bewegend beeld kan worden ingezet in het onderwijs en de spelregels die daarbij moeten gelden. Tenslotte is vastgesteld welke kosten het digitaliseren van bewegend beeld en het gebruik daarvan van in dlo s met zich mee zou kunnen brengen. De resultaten van dit project zijn opgetekend in het projectverslag Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk deel 1 1. Om zoveel mogelijk aansluiting te vinden bij universitaire en landelijke ontwikkelingen op het gebied van digitale video is tijdens dit project serieus gekeken naar de mogelijkheden die de Surfnet Videoportal (SVP) zou kunnen bieden. Deze portal werd niet bruikbaar geacht voor de facultaire situatie: - er deden zich bij de tests veel technische problemen voor, zo was het niet mogelijk om videobestanden vanaf het facultaire netwerk spelend te krijgen, - voor het afspelen van een groot aantal fragmenten is de speciale (niet standaard) Kasenna Broadband player vereist, - SVP is enkel van toepassing op slechts enkele van de twaalf stappen uit de gehele verwerkingsprocedure digitale video. Er zouden dus, afgezien van het gebruik van de faciliteiten van de SVP, toch voorzieningen getroffen moeten worden voor de overige stappen van de verwerkingsprocedure digitale video, - de faculteit kan weinig controle kan uitoefenen over bijvoorbeeld de performance van de portal en de formaten waarin gedistribueerd en met welke players afgespeeld kan worden. 1 Zie bijlage 1. 7

8 Omdat deel 1 van het project (nog) geen bruikbare richtlijnen en procedures had opgeleverd heeft heeft Onno Huber van de Faculteit der Letteren tijdens deel 2 een voorstel gedaan voor een verwerkingsprocedure voor digitale video. Hierin onderscheidt hij twaalf stappen of deelprocedures, die voor elke video-opname moeten worden uitgevoerd. In de Verwerkingsprocedure voor digitale video worden deze twaalf stappen beschreven en wordt aangegeven wie er betrokken zijn bij de uitvoering ervan, wie het beheer heeft over het materiaal tijdens de uitvoering van de deelprocedure en wie het beheer heeft over het resultaat. Daarnaast wordt een voorstellen gedaan welke (meta)gegevens opgeslagen moeten worden, in welk formaat en op wat voor medium, welke apparatuur en programmatuur moeten worden gebruikt en of de procedure in huis moet worden uitgevoerd, of beter kan worden uitbesteed 2. De verwerkingsprocedure is nog niet geheel uitgewerkt. Op basis van de gegevens uit deelproject 1 en de Verwerkingsprocedure digitale video zijn in de tweede fase twee concrete dlo s ontwikkeld waarin digitaal bewegend beeld op didactische verantwoorde wijze en met een onderwijskundige meerwaarde is geïntegreerd. Het gaat daarbij om twee toepassingen waarbij in het verleden verschillende typen bewegend beeld werden ingezet: analoge video en dvd s. Een volledige omschrijving van dit tweede deelproject is te vinden in het projectverslag Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk Deel 2: De praktijk Evaluatie In het onderstaande overzicht is weergegeven of de doelstelling bereikt is dan wel of het resultaat is behaald en zo ja, in welk document er verslag van wordt gedaan. Geoperationaliseerde projectdoelen Gerealiseerd: Gepubliceerd: Inventariseren van de wijze waarop bewegend Deels Bijlage 1 4 beeld wordt ingezet buiten de faculteit. Bepalen van één of meer facultaire standaards Ja Bijlage 2 voor het creëren en beheren van digitaal bewegend beeld. Op basis daarvan opstellen van richtlijnen en procedures op dit gebied. Onderzoeken van de rol die het AVC kan of moet Deels Bijlage 1 spelen bij het integreren van digitaal bewegend beeld in dlo s. Onderzoeken van de technische mogelijkheden Ja Bijlage 3 om digitaal bewegend beeld in te voegen in Blackboard. Inzicht verkrijgen in de onderwijskundige Ja Bijlage 3 mogelijkheden om digitaal bewegend beeld te gebruiken in dlo s (Blackboard) en in de daarbij behorende digitale didactiek. Vaststellen van de kosten die het digitaliseren van bewegend beeld en het gebruik daarvan in dlo s Deels Bijlage 1 2 Zie bijlage 2. 3 Zie bijlage 3. 4 Overzicht van de bijlagen: Bijlage 1) Eindrapportage Digitaal Bewegend Beeld deel 1. Bijlage 2) Verwerkingsprocedure digitale video. Bijlage 3) Eindverslag project Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk Deel 2: De Praktijk 8

9 met zich meebrengt. Beoogde resultaten Gerealiseerd: Gepubliceerd: Rapport met aanbevelingen m.b.t. het digitaliseren van bewegend beeld en het creëren van streaming Deels Bijlage 2 en Bijlage 1 video, aanbevelingen m.b.t. het opnemen van digitaal beeldmateriaal in dlo s en een indicatie van de daarmee gemoeide kosten (zowel personeel als materieel). (Deelproject 1) Zelfstudiemodule NT2 in Blackboard waarin Ja Bijlage 3 digitale opnamen van colleges worden gecombineerd met vragen en opdrachten. (Deelproject 2) Dlo in Blackboard ter ondersteuning van de colleges van de cursus Retorische filmanalyse van de opleiding ACW waarin op didactisch verantwoorde wijze (veel) digitaal bewegend beeld is geïntegreerd. (Deelproject 2) Ja Bijlage 3 Voor een gedetailleerde evaluatie met betrekking tot de twee deelprojecten wordt verwezen naar de betreffende eindverslagen (zie bijlagen 1 en 3). 4. Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies en aanbevelingen deelproject 1 In deel 1 is een enquête onder docenten van de faculteit uitgevoerd. Uit deze enquete bleek dat een kleine groep docenten gebruik maken van video in het onderwijs. Een beperkt aantal daarvan heeft wensen om de fragmenten digitaal te verspreiden onder de studenten. Het is moeilijk gebleken om aan te geven waar de faculteit nu het beste in kan investeren. Op basis van onderwijsvormen bleek geen duidelijke richtlijnen te kunnen worden geformuleerd voor de opzet van een technische of beheerorganisatie. Deze zal in de praktijk moeten gaan groeien en er zijn ook medewerkers op de faculteit aanwezig die dit vorm zouden kunnen geven. Daarnaast was het moeilijk om een duidelijk financieel kader te ontwikkelen. Afhankelijk van het perspectief zullen allerlei verschillende modellen ontwikkeld kunnen worden. Ook de financiële kaders zullen in de praktijk nader vorm moeten krijgen. Over het algemeen is het al goed mogelijk om streaming video in het onderwijs toe te passen. Er zijn een echter een paar concrete situaties te noemen die op dit moment nog niet eenvoudig ondersteund kunnen worden met streaming technologie. Expliciet kunnen we noemen: Beperkingen met betrekking tot copyright bij het tonen van complete speelfilms; Betrouwbaarheidsgaranties tijdens tentamens; Optimale beeldkwaliteit, bandbreedte beperkingen bij thuisgebruikers en expliciet scrollen. Voor deze toepassingen zullen oplossingen moeten worden gekozen die passen bij een dergelijke situatie. 9

10 a. Dit deel van het project heeft een stroomschema opgeleverd om te bepalen op welke wijze digitaal bewegend beeld bij een specifieke onderwijstoepassing zal worden ingezet. 4.1 Conclusies en aanbevelingen deelproject 1 Deelproject 2 heeft twee concrete producten opgeleverd. Een zelfstudieomgeving voor NT2 en een Blackboardomgeving voor ACW. De betrokken projectmedewerkers zijn tevreden over het resultaat. Er valt nog niets te zeggen over de effecten van het gebruik van deze twee producten, aangezien er bij de afsluiting van dit project nog geen studenten mee hebben gewerkt. Naast deze twee producten waren er in deelproject 2 ook overkoepelende doelen te realiseren. De faculteit heeft een eerste ervaring opgedaan met het bewerken, converteren, distribueren en embedden in een onderwijsomgeving van digitaal beeldmateriaal. Uit deze ervaringen vloeide een eerste aanzet tot een standaard procedure voort. Belangrijke lessen die tijdens het uitvoeren van deelproject 2 naar voren kwamen, waren onder andere het belang van standaardisatie, de complexiteit van de techniek, het belang van een facultaire procedure waarin vermeld is welke faciliteiten wel en welke niet geboden worden en het belang van gecommitteerde docenten. Helaas kon in deelproject 2 niet direct worden voortgebouwd op deelproject 1, omdat procedures die bij het integreren van digitaal bewegend beeld in een onderwijssetting (nog) niet waren uitgekristalliseerd. Om deze reden moest binnen de faculteit der Letteren veel tijd worden besteed aan de techniek en aan het ontwikkelen van procedures om de plannen te realiseren en aandacht waardoor de didactische inbedding van de digitale videofragmenten te weinig aandacht heeft gekregen. Omdat de richtlijnen en procedures, die fase 1 (volgens planning) zou opleveren, ontbraken, zijn de activiteiten minder gestructureerd verlopen dan gepland. Dit project leverde nog geen kant en klare procedure op voor de verwerking van digitaal beeldmateriaal in de faculteit. De facultaire Werkgroep multimedia zal zich zeer binnenkort buigen over de praktische aspecten van digitale video in het onderwijs aan de hand van het stuk van O. Huber en de procedure uitwerken zodat deze in de faculteit gebruikt kan gaan worden. De procedure zal besproken worden in de facultaire Stuurgroep Informatisering en Systeembeheer en vervolgens worden voorgelegd aan het Faculteitsbestuur en na goedkeuring worden gecommuniceerd naar de docenten. Inmiddels blijft in de faculteit het aantal docenten dat digitale video in wil zetten in het onderwijs groeien. In de nabije toekomst kunnen deze docenten dus volgens facultaire richtlijnen structureel worden ondersteund. Voor de gedetailleerde conclusies en aanbevelingen met betrekking tot de twee deelprojecten wordt verwezen naar de betreffende eindverslagen (zie bijlagen 1 en 3). 10

11 Bijlagen Bijlage 1) Eindverslag Digitaal Bewegend Beeld. Deel 1: Beleidsformulering Bijlage 2) Verwerkingsprocedure digitale video. Bijlage 3) Eindverslag project Digitaal bewegend beeld: van beleid tot praktijk Deel 2: De Praktijk Bijlage 4) Aanvraagformulier ondersteuning Onderwijscentrum VU