Leerlijn Professionele Vaardigheden in de Bachelor

Transcriptie

1 Leerlijn Professionele Vaardigheden in de Bachelor Gezondheidswetenschappen - Faculteit der Aard- en levenswetenschappen Projectvoorstel

2 2! Concept 0.6 "# n.v.t. $# 24 maanden!! dr. Willemieke Kroeze (docent; en drs. Franca Leeuwis (bachelor-coördinator GZW; %! &#' " dr. Ingrid Steenhuis (opleidingsdirecteur Bachelor GW; dr. Willemieke Kroeze ( EMP2009ProfVaardigh[6] '! %!!! &#" Willemieke Kroeze Willemieke Kroeze Ingediend bij Onderwijscentrum Willemieke Kroeze Aangepast n.a.v. advies Janke Poortinga Willemieke Kroeze Ingediend bij Onderwijscentrum Willemieke Kroeze Aangepast n.a.v. feedback commissie Willemieke Kroeze Ingediend bij Onderwijscentrum Contactpersonen Onderwijscentrum VU: Procedure en overige vragen: mevr. drs. C.M.J. Peters (E: c.peters@ond.vu.nl T: ). Zij zal doorverwijzen naar de experts die horen bij de verschillende thema s. <De informatie onder 1 t/m 8 dient maximaal drie tot vier A4 te omvatten.>

3 3 1. Samenvatting De opleiding Gezondheidswetenschappen ontwikkelt een leerlijn professionele vaardigheden voor de Bachelor GZW, welke in het studiejaar 2010/2011 regulier zal worden aangeboden. De leerlijn heeft tot doel studenten te ondersteunen in hun persoonlijke ontwikkeling en hen professionele vaardigheden aan te leren (bijvoorbeeld effectief communiceren, samenwerken, vaardigheden op het gebied van management en organisatie) die noodzakelijk zijn om te kunnen functioneren als multidisciplinair professional (onderzoeker, beleidsmedewerker, projectmedewerker etc.) in de beroepspraktijk. Het doel van dit project is tweeledig: - Het in kaart brengen van het onderwijs (huidige aanbod en aanbod in het verleden) op het gebied van professionele vaardigheden binnen de opleiding GZW en de leemtes in dit onderwijs en ervaren succes- en faalfactoren rondom effectiviteit en implementatie. - Het ontwikkelen van de leerlijn Professionele vaardigheden, zowel wat betreft de inhoud als de implementatie (draagvlak onder docenten, ondersteuning voor docenten, draaiboek voor studenten en docenten) 2. Rechtvaardiging van het project Motivatie Binnen de Bachelor Gezondheidswetenschappen bestaan twee leerlijnen die bedoeld zijn om verschillende competenties te ontwikkelen die onderverdeeld kunnen worden in a) onderzoeksvaardigheden en b) academische vaardigheden. Onder onderzoeksvaardigheden, worden die vaardigheden verstaan die specifiek nodig zijn voor het opzetten, uitvoeren en verwerken van zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek. Met academische vaardigheden bedoelen we die vaardigheden die nodig zijn om als academicus te functioneren, we denken hierbij aan vaardigheden op het gebied van bijvoorbeeld literatuur zoeken, het schrijven van (Engelstalige) wetenschappelijke stukken en presenteren. Echter, de visitatiecommissie heeft in 2007 geconstateerd dat de ontwikkeling van professionele vaardigheden (bijvoorbeeld communiceren, samenwerken, vaardigheden op het gebied van management en organisatie) onvoldoende expliciet aanwezig zijn in het curriculum. Professionele vaardigheden zijn van belang voor het functioneren in iedere beroepspraktijk (onderzoek en andere professies), maar kunnen tevens een positieve bijdrage leveren aan het studieproces van de studenten en daardoor mogelijk het studiesucces in de bachelorfase verhogen. Binnen het onderwijs worden werkvormen (groepsopdrachten, stages, feedback geven) toegepast die baat hebben bij het hebben van professionele vaardigheden. Uit ervaringen van docenten en studenten met dit type werkvormen, blijkt dat er nog veel winst te behalen valt bij het aanleren van competenties op dit gebied. Men gaf bijvoorbeeld aan dat er wel vaak samen gewerkt moet worden tijdens de opleiding, maar dat er niet expliciet aangeleerd word hoe dit moet. Bijdragen aan facultair onderwijsbeleid De kadernota 2009 gaat in op de instellingsbrede invoering van de onderwijsvisie van de VU. De onderwijsvisie rust op zes pijlers. Binnen deze pijlers worden zaken als samenwerken, communiceren (pijler 4) en reflecteren (pijler 5) expliciet benoemd. Het ontwikkelen van deze competenties kan door een leerlijn Professionele Vaardigheden ondersteund worden. Aansluiting bij onderwijsprioriteiten Kadernota 2009 Dit project sluit het beste aan bij de onderwijsprioriteit Implementatie onderwijsvisie VU. De VU streeft naar een nauwere verbinding tussen onderwijs en onderzoek en wil een aanpak waarin studenten samen met docenten aan actuele onderzoeksvragen en de ontwikkeling van kennis werken. De focus van deze aanpak ligt op een Community of Learners. Hierbij wordt onder andere aandacht besteed aan werken/leren in teamverband, projectmatig werken en participatie in discussies. Studenten worden op die manier opgeleid als academisch burgers die kritisch kunnen reflecteren. Deze manier van werken vereist (naast inhoudelijke kennis en onderzoeks- en academische vaardigheden) expliciete aandacht voor niet enkel het toepassen, maar juist ook het aanleren en ontwikkelen van algemene professionele vaardigheden in het curriculum. Professionele vaardigheden zijn een tool om

4 4 als community te kunnen functioneren. 3. Projectdefinitie Projectdoelstellingen Na afloop van het project is de opleiding Gezondheidswetenschappen in staat om: 1. Een systematisch overzicht te geven van het huidige aanbod en de behoeften aan academische en professionele vaardigheden binnen het curriculum 2. Een systematisch overzicht te geven van (potentiële) succes- en faalfactoren van de implementatie van leerlijnen op het gebied van academische en professionele vaardigheden 3. Op basis van de systematische inventarisatie leerdoelen en criteria op het gebied van professionele vaardigheden te formuleren voor de Bachelor Gezondheidswetenschappen 4. Op basis van de systematische inventarisatie de belangrijkste thema s (bijvoorbeeld samenwerken) nader te bepalen en de leerlijn Professionele Vaardigheden inhoudelijk vorm te geven (studiehandleiding/draaiboek voor studenten én docenten) 5. Draagvlak te creëren onder docenten voor de leerlijn Professionele Vaardigheden (o.a. door tijdig informeren en gelegenheid tot feedback geven op plannen) 6. Docenten trainen voor het doceren/integreren van Professionele Vaardigheden in hun vak 7. De leerlijn Professionele Vaardigheden vanaf het studiejaar 2010/2011 op uniforme wijze structureel aan te bieden aan 1 e jaars bachelor studenten GW 8. De leerlijn Professionele Vaardigheden te evalueren en verder te ontwikkelen Projectbereik Dit project richt zich op het ontwikkelen, implementeren en evalueren van een leerlijn Professionele Vaardigheden, hierbij wordt gedacht aan competenties op het gebied van communiceren, samenwerken, management en organisatie. Het project richt zich niet op vaardigheden zoals presenteren, schrijven of literatuur zoeken. Echter, bij de uitvoer van het project zal wel aansluiting gezocht worden bij leerlijnen op het gebied van onderzoeks- en academische vaardigheden om ervaringen uit te wisselen en integratie in het onderwijs te bevorderen. Een groot aantal vakken binnen de Bachelor Gezondheidswetenschappen gebruikt als een van de werkvormen groepsopdrachten, hierbij is beheersing van professionele vaardigheden zoals bijvoorbeeld vergaderen of samenwerken noodzakelijk om de meerwaarde van groepsopdrachten en de kwaliteit van het eindproduct te bevorderen. Verder zijn er door het basisprogramma heen vakken die specifiek aandacht besteden aan brede academische vorming, zoals bijvoorbeeld het project Medicijngebruik en de Bachelorstage. Ook hier kan aandacht voor professionele vaardigheden aan de orde komen. Projectresultaten - Een rapport Systematische inventarisatie van aanbod, behoeften en succes- en faalfactoren van professionele vaardigheden binnen de Bachelor GZW - Een leerlijn Professionele Vaardigheden (inclusief studiehandleiding en draaiboek voor docenten) - Een implementatie- en ondersteuningsstructuur voor het inzetten van de leerlijn - Docententraining Professionele Vaardigheden - De implementatie en evaluatie van de leerlijn Professionele + verslaglegging daarvan - De resultaten van het project zullen zowel schriftelijk als digitaal beschikbaar komen. Projectevaluatie De evaluatie van het vaardigheidsonderwijs zal uitgevoerd worden bij studenten, docenten en bij het werkveld waar de studenten na hun studie uiteindelijk terecht kunnen komen. Als representanten van het werkveld, zullen de stageverlenende instellingen bevraagd worden. Het project begint met een inventarisatie van de stand van zaken rondom het vaardigheidsonderwijs en ervaringen die studenten en docenten hebben. Tevens zal een inventarisatie plaats vinden onder de stageverlenende instellingen van GZW, met de vraag welke (professionele) vaardigheden de studenten van GZW goed of in mindere mate beheersen. Na implementatie van de leerlijn in het onderwijs, zullen de stageverlenende instellingen opnieuw bevraagd worden naar hun ervaringen met de vaardigheden van de studenten die bij hun een stage verrichten. Tijdens de ontwikkeling van de leerlijn zullen studenten en docenten regelmatig gelegenheid krijgen

5 5 om feedback te leveren op het plan voor de leerlijn en op de studiehandleiding en het draaiboek voor docenten. Bij implementatie van de leerlijn, zal wederom geëvalueerd worden onder studenten en docenten. Uiteindelijk kan ook de volgende visitatie van de opleiding Gezondheidswetenschappen als toetsing dienen of het onderwijs op het gebied van professionele vaardigheden goed is ingebed in de opleiding. Relaties met andere projecten - Dit project sluit nauw aan bij het project Onderzoeksstage BSc. gezondheidswetenschappen dat is voortgekomen uit de EMP-ronde van 2007/2008 en inmiddels is geïntroduceerd in het curriculum. Er zal aansluiting worden gezocht bij dit project om behoeften en ervaringen uit te wisselen en om de ontwikkeling en uitvoer van beide projecten te verbeteren. - Dit project zal tevens gebruik maken van ervaringen binnen de faculteit op het gebied van vaardigheidsonderwijs (o.a. de nota Overzicht academische vaardigheden bij de opleidingen van de School of Life Sciences 2006) maar ook expertise en ervaringen benutten van andere faculteiten (bijvoorbeeld ervaringen van eerdere EMP-projecten op het gebied van professionele vaardigheden) en universiteiten. 4. Kwaliteit en disseminatie Kwaliteitseisen - Een duidelijke studiehandleiding conform de gewenste didactische leerprincipes (o.a. plaatsing in curriculum, concrete leerdoelen en beoordelingscriteria) - De haalbaarheid en inhoud van de leerlijn moet door de docenten als voldoende worden beoordeeld - De training voor docenten moet door de docenten met een voldoende worden beoordeeld - De opleidingscommissie Gezondheidswetenschappen dient een positief advies uit te brengen over de leerlijn Professionele Vaardigheden - De leerlijn Professionele Vaardigheden dient bij onderwijsevaluaties door de studenten met een voldoende te worden beoordeeld Borging van kwaliteit van de resultaten - Tijdens de ontwikkeling van de leerlijn zullen docenten betrokken worden voor hulp en advies, tevens krijgen zij regelmatig gelegenheid om feedback te leveren op het plan voor de leerlijn - Het plan voor de leerlijn zal voor een formatieve evaluatie vooraf voorgelegd worden aan een pilotgroep, bestaande uit studenten en docenten, en op basis hiervan zo nodig worden bijgesteld - De training voor docenten zal worden geëvalueerd en op basis hiervan zo nodig worden bijgesteld - De implementatie van de leerlijn, zal vergezeld gaan van een evaluatie bij studenten en docenten en op basis hiervan zo nodig worden bijgesteld Bruikbaarheid van de resultaten - De resultaten van het project zullen schriftelijk en digitaal (o.a. vernieuwde black board site voor docenten) beschikbaar komen en via reguliere overleggen van o.a. bachelor-coördinatoren besproken worden. Tevens zal het project worden gepresenteerd tijdens de universitaire EMPmiddag - De ervaringen die binnen dit project zullen worden opgedaan bij het instituut voor GW, zijn ook bruikbaar voor andere bacheloropleidingen die meer aandacht willen gaan besteden aan vaardigheidsonderwijs binnen het curriculum. Contacten van de bachelors Gezondheid & Leven en Aarde & Economie hebben reeds hun interesse getoond, maar ook Biomedische wetenschappen zou de resultaten van het project kunnen gebruiken. Gezien de VU-brede onderwijsvisie, kunnen de kennis en ervaring van dit project ook tot nut zijn voor andere faculteiten. - Het project zal leiden tot meer inzicht in behoeften en succes- en faalfactoren rondom professionele vaardigheden, maar ook in de implementatie van een leerlijn Professionele Vaardigheden in het studiejaar 2010/2011 met een bijbehorende studiehandleiding en draaiboek voor docenten

6 6 5. Projectstructuur Projectgroep Naam Functie Afdeling Dr. Willemieke Kroeze Docent afd. GZW Drs. Franca Leeuwis Bachelorcoördinator afd. GZW Dr. Marjan Westerman Docent/coörd. B.Sc stage afd. GZW Dr. Marianne Donker Docent/coörd. M.Sc stage afd. GZW Projectrol Uren p/w Telefoon Projectleider & ontwikkelaar ontwikkelaar Adviseur/ontwikkelaar Adviseur/ontwikkelaar Ondersteuner Onderwijscentrum VU Zie onderst. punt 10 Willemieke.kroeze@falw.vu.nl Franca.leeuwis@falw.vu.nl Marjan.westerman@falw.vu.nl Marianne.donker@falw.vu.nl Ondersteuning vanuit Onderwijscentrum VU Naar verwachting is er gemiddeld 0,25 fte aan ondersteuning nodig gedurende de periode van het project. Gedurende de looptijd zal er wel sprake zijn van piekbelasting (voorjaar 2010), in het bijzonder rondom de training voor docenten en de implementatie en evaluatie van de leerlijn. Graag willen we de kennis en expertise van het Onderwijscentrum inzetten bij: - De inventarisatie van kennis, ervaringen, succes- en faalfactoren rondom inhoud, organisatie en implementatie van leerlijnen zowel binnen als buiten de VU en de verslaglegging daarvan. - Het ontwikkelen van de leerlijn - Het trainen van docenten - De implementatie en evaluatie van het project - Het aanleveren van evaluatie-instrumenten voor pilot en rondom implementatie - Het voeren van redactie over het evaluatierapport van het project Stuurgroep (voorheen begeleidingscommissie) - Dr. Nellie Harms, onderwijsdirecteur FALW - Dr. Ingrid Steenhuis, opleidingsdirecteur Bachelor Gezondheidswetenschappen (opdrachtgever) - Studenten uit de opleidingscommissie Gezondheidswetenschappen Facultair commitment - Het project sluit aan bij aanbevelingen van de visitatiecommissie om de opleiding Gezondheidswetenschappen verder te verbeteren. - Het project wordt ondersteund door de opleidingsdirecteur van de Bachelor GW en de onderwijsdirecteur van FALW - Het managementteam van het instituut Gezondheidswetenschappen faciliteert en verplicht de docenten uit de bachelor tot het volgen van een training m.b.t. het geven van professionele vaardigheden 6. Projectaanpak Activiteiten Hoofdactiviteit Omschrijving Relatie met resultaten 1 Opstellen van projectplan Opstellen van projectplan 3.1 t/m Samenstellen stuurgroep en projectgroep Samenstellen stuurgroep en projectgroep 3.1 t/m Systematisch inventariseren van succes- en faalfactoren Systematisch inventariseren van succes- en faalfactoren van vaardigheidsleerlijnen 3.1 t/m 3.5

7 7 van vaardigheidsleerlijnen 4 Ontwikkelen inhoud leerlijn Thema s, planning, plaats in curriculum bep. 3.3 t/m formatieve evaluatie 5 Ontwikkelen draagvlak Docenten consulteren, motiveren en trainen 3.5 t/m 3.8 leerlijn onder docenten 6 Ontwikkelen draaiboek voor Instructie voor studenten en docenten ontw t/m 3.8 implementatie leerlijn formatieve evaluatie 7 Pilot Implementatie leerlijn Studiematerialen maken, inroosteren, 3.7 t/m 3.8 implementeren 8 Evaluatie & Bijstelling Evalueren en bijstellen Opstellen eindrapport Rapportage van bevindingen 3.1 t/m Presentatie van projectresultaten tijdens de universitaire EMP-middag Presentatie op de universitaire EMP-middag 3.1 t/m 3.8 Planning 2009 sept. okt. nov. dec jan. febr. mrt. april mei juni juli aug. 1 X X 2 X 3 X X X X 4 X X X X 5 X X X X X X X X X X X X 6 X X X 7 X X X X 8 X X X X X X sept. okt. nov. dec jan. febr. mrt. april mei juni juli aug X X X X X X X X X X X X 6 7 X X X X 8 X X X X X X X X X X 9 X X X X 7. Materiële kosten - Aan de training voor docenten zijn kosten verbonden, welke gedragen zullen worden door de afdeling Gezondheidswetenschappen. 8. Ondertekening en datum Datum: Datum: Dr. Nellie Harms (onderwijsdirecteur FALW) Namens Onderwijscentrum VU

8 8 Bijlage 1 Het motiveren en trainen van docenten Bewustwording De opleiding Gezondheidswetenschappen is een jonge opleiding, die continue bezig is zichzelf te verbeteren. Op basis van feedback en studentenevaluaties wordt het onderwijs regelmatig herzien en de medewerkers van de opleiding zijn gedreven om een goede opleiding neer te zetten. Het feit dat de visitatie-commissie heeft aangegeven dat het onderwijs op het gebied van professionele vaardigheden verbeterd dient te worden, heeft bij de medewerkers tot bewustwording geleid dat het onderwijs op dit gebied nu nog niet voldoende is en derhalve beter kan en moet. Deze bewustwording heeft ook bij de onderwijsdirecteur van FALW en de opleidingsdirecteur van Gezondheidswetenschappen tot het inzicht en de motivatie geleidt dat dit onderwijs verbeterd moet worden. Verbeteren van Attitude en Motivatie Het door ons voorgestelde project Leerlijn Professionele Vaardigheden is een planmatig project, dat vanaf de inventarisatie van het huidige aanbod van dit onderwijs en de bevorderende en belemmerende factoren tot aan de ontwikkeling van onderwijsmateriaal en evaluatie, de doelgroep (studenten en docenten) zal betrekken. Door goed naar de doelgroep te luisteren in alle fasen van het project, denken wij de motivatie om hier aan bij te dragen te bevorderen. Het project wil zo goed mogelijk aansluiten bij de wensen, ervaringen en behoeften van de doelgroep. Dit zal de motivatie van de docenten om het vaardigheidsonderwijs te geven en hiervoor zelf bijgeschoold te worden zeker bevorderen. Het doel van dit project is planmatig ontwikkeld vaardigheidsonderwijs, met uniforme richtlijnen en onderwijsmethoden die eenvoudig geïntegreerd kunnen worden in het bestaande onderwijs. Dit kan bijdragen aan zowel de kwaliteit van het vaardigheidsonderwijs als de efficiëntie waarmee de docent dit aan kan pakken. Deze materialen, zullen de attitude en motivatie ten aanzien van het vaardigheidsonderwijs en eventuele bijscholing positief beïnvloeden. Verder willen wij de succesverhalen van gemotiveerde collega s die bepaalde trainingen hebben gevolgd of bepaald onderwijs hebben toegepast, doorgeven aan de andere collega s, om het enthousiasme verder te verspreiden. Bij het aanbieden van trainingen, streven wij er bovendien naar om trainers in te zetten die expert zijn op het betreffende onderwerp en goede referenties van eerdere cursisten hebben gekregen. Het faciliteren van bijscholing We zijn ons als projectgroep bewust dat motivatie niet automatisch zal leiden tot gedragsverandering van de docenten. Zij moeten ook de mogelijkheid krijgen om zichzelf bij te scholen. De drukke agenda s van medewerkers, kunnen belemmerend zijn. Vooralsnog, denk wij dit op de volgende manieren te kunnen ondervangen: Het lijkt ons in ieder geval goed om een goed handboek te ontwikkelen over hoe het betreffende onderwijs gegeven moet worden met een ondersteunende website. Docenten kunnen zich op die manier in hun eigen tijd bijscholen. Het ontwikkelen van vaardigheden vereist uiteraard ook oefening. Docenten kunnen dit in hun eigen praktijk doen en zich bijvoorbeeld laten observeren door een collega. Ook zouden zij een en ander kunnen nabespreken met studenten of ervaringen achteraf kunnen delen met collega s om feedback te krijgen. De mogelijke trainingen die georganiseerd zullen worden, zullen zeer tijdig worden aangekondigd aan de afdeling, zodat deze tijd gereserveerd kan worden in ieders agenda.