Samenhang door intervisie

Transcriptie

1 Samenhang door intervisie A.W. Musschenga, P.J.Reinders, M.F.Willemsen Faculteit der Wijsbegeerte 1 juni 2007 Onderwijscentrum VU De Boelelaan HV Amsterdam Contactpersonen: Procedure en overige vragen: mevr. C.M.J. Peters (E: c.peters@ond.vu.nl T: ) ICT&Onderwijs: dhr. drs. G.J. Los (E: g.los@ond.vu.nl T: ) Digitaal Portfolio: mw. drs J. Poortinga (E: j.poortinga@ond.vu.nl T: ) Kwaliteitszorg: dhr. dr. W. van Os (E: w.vanos@ond.vu.nl T: ) Onderwijsvisie: dhr. drs. G.J. Los (E: g.los@ond.vu.nl T: )

2 1. Projectbeschrijving 1.1 Samenvatting Een korte samenvatting van de hoofdkenmerken van het project, de doelen en de beoogde resultaten en welk probleem er opgelost moet worden Tussen november 2006 en april 2007 is aan de Faculteit der Wijsbegeerte de Commissie Evaluatie Bachelor-Master aan het werk geweest om het gehele bama-curriculum te evalueren en om op basis van de bevindingen eventueel tot voorstellen ter herziening van het curriculum te komen. Bij de evaluatie van de programma s is ook het Onderwijscentrum in de persoon van drs Arthur van Oeveren betrokken geweest. De commissie heeft op 7 mei 2007 haar definitieverapport uitgebracht (Een bachelor met een body, een master met een gezicht zie Bijlage). Het rapport, dat door het faculteitsbestuur op donderdag 31 mei 2007 tot kaderstuk van beleid is gemaakt, maakt duidelijk dat het curriculum op een aantal punten ingrijpend gewijzigd moet worden. De herzieningen die het eerste jaar van de bacheloropleiding betreffen worden per september 2007 ingevoerd. De overige herzieningen zullen per worden geïntroduceerd. Op een van de punten waar de commissie om actie vraagt, willen we gebruik maken van de expertise van het Onderwijscentrum, en wel op het punt van de samenhang in het eerste jaarsonderwijs. We willen die samenhang verbeteren. Daartoe willen we 1) de docenten beter laten samenwerken, en wel door middel van een intervisie in ) meer werk maken van onderwijsvormen, met name (maar niet uitsluitend) onder gebruikmaking van de vaardighedenmodules die het curriculum al heeft. Toelichting: In het eerste, inleidende jaar van de bachelor is er te weinig aansluiting tussen de diverse modules. Er is in het verleden wel geprobeerd daar iets aan te doen, maar de klus bleek te lastig en vergde te veel tijd. Nu het curriculum herzien gaat worden is het van groot belang dat het eerste jaar extra aandacht krijgt en dat er aan de samenhang gewerkt gaat worden; zo kan het curriculum vanuit het eerste jaar overtuigend worden opgebouwd. De commissie Evaluatie Bachelor-Master stelt in haar rapport voor (p. 17) om een samenhangend plan voor het onderwijs in het eerste jaar te ontwikkelen. De onderhavige aanvraag is een aanzet tot een dergelijk plan. Al met al: - probleem dat om een oplossing vraagt: gebrek aan samenhang in het eerste jaar - doel / resultaten: aanbrengen van samenhang - hoofdkenmerken: intervisie en op elkaar afgestemde onderwijsvormen als traject naar meer samenhang 1.2 Doelstellingen Hier wordt aangegeven welk facultair belang gediend wordt met de projectresultaten en hoe dit past binnen de facultaire onderwijsvisie op de langere termijn of binnen de onderwijsvisie van de VU. Samenhang aanbrengen in het eerste jaar, en daarmee een impuls geven aan het gehele onderwijscurriculum spoort met de visie van de faculteit: in de afgelopen jaren is hard gewerkt aan interne kwaliteitszorg, met name door Eveline Kok die van 1 september 2004 tot 1 september 2006 vanuit het onderwijscentrum bij de faculteit gedetacheerd was (voor 0,4 fte). Op basis van haar eindrapport wordt nu een draaiboek kwaliteitszorg gemaakt. En in het

3 verlengde van haar werk is de commissie die nu met een plan voor herziening van het curriculum is gekomen aan het werk gegaan. De voorstellen van de commissie zijn goeddeels te zien als een uitvloeisel van de aandacht die de afgelopen jaren aan de kwaliteitszorg is gegeven en zijn in overeenstemming met het beleidsplan van de faculteit (De vleugels van de Griffioen ) waarin wordt aangegeven dat gestreefd wordt naar activerend, interactief en reflectief onderwijs. Met name aan de activerende component willen we via het EMP-project extra aandacht besteden, door ons te concentreren op diverse onderwijsvormen, met name de vormen die al gebruikt worden in de diverse vaardighedenmodules. In de Onderwijsvisie van de VU, een document dat de commissie Evaluatie Bachelor-Master in haar werk heeft meegenomen, wordt vooral gewezen op het belang van onderzoekend leren. Onze faculteit ziet dit belang in. De grote vraag is natuurlijk hoe een onderzoekende houding aangeleerd kan worden. In elk geval zijn geschikte (en gevarieerde) onderwijsvormen een belangrijk hulpmiddel. De docent zal, bij het inzetten van die vormen, zelf model moeten staan voor die onderzoekende houding. Het is daarom wenselijk om docenten met elkaar in contact te brengen opdat ze van elkaar kunnen leren die houding nader te ontwikkelen (een soort community of teachers). 1.3 Afbakening Afbakening waar het project zich op richt en waar het zich nadrukkelijk niet op richt (bijvoorbeeld dat het gaat om het selecteren van geschikte tools en niet om het ontwikkelen van nieuwe applicaties) De ondersteuning van het onderwijscentrum wordt vooral gezocht in: a) Opzetten van een intensieve intervisie tussen docenten die betrokken zijn bij het onderwijs in het eerste jaar. Toelichting: Alle docenten die onderwijs verzorgen in het eerste jaar zullen meedoen aan de intervisie. Dat betekent dat alle 12 docenten (van assistent in opleiding tot en met hoogleraar) die in dat jaar werkzaam zijn in de intervisie zullen worden betrokken. We stellen ons voor dat de docenten: 1) bij elkaar colleges volgen 2) de gevolgde colleges evalueren met name lettend op de onderwijsvormen en onderwijstechnieken (Hoe geeft deze docent hoorcollege? Welke interactieve momenten zijn er? Hoe is de feed-back op referaten? Hoe wordt inbreng van studenten geactiveerd?) 3) elkaars studiehandleidingen becommentariëren 4) elkaars tentamenopgaven becommentariëren 5) (vanuit 1 t/4) zicht krijgen op het eerste jaar als geheel, inzicht krijgen in wat te verbeteren is. Hoe is het totaalbeeld? Is er voldoende variatie in onderwijsvormen? Worden er voldoende dwarsverbanden aangebracht tussen de modules? b) Meehelpen bij de integratie van de vaardigheden die de vier modules van het vaardighedenonderwijs 1) argumentatie; 2) wetenschappelijk schrijven 3) analyse, evaluatie, recensie; 4) socratische gespreksmethode de studenten beogen bij te brengen, in het inhoudelijke filofische onderwijs 1 Toelichting: De faculteit der wijsbegeerte heeft de afgelopen jaren extra werk gemaakt van het vaardighedenonderwijs. Het curriculum zal ook in de toekomst 4 vaardighedenmodules herbergen. De technieken die in die modules worden aangeleerd willen we inzetten in het 1 Opgemerkt zij hier dat dit maar één kant van de integratie is: via dit EMP-project willen we methodes uit de vaardigheden inzetten in het inhoudelijk filosofische onderwijs. Tegelijkertijd (maar niet via dit project) willen we sterker profiteren van de inhoudelijk filosofische modules in het vaardighedenonderwijs.

4 verdere curriculum: debattechnieken (o.a. middeleeuws dispuut) uit de argumentatiemodule, schrijfwenken uit de schrijfmodule, leestechnieken uit de analysemodule en elementen uit de socratische gespreksmethode (zoals: altijd aansluiten bij wat de vorige spreker heeft gezegd, kunnen parafraseren wat de vorige spreker heeft gezegd). De vier docenten die verantwoordelijk zijn voor het vaardighedenonderwijs hebben bij het implementeren van de diverse technieken een belangrijke rol. Opgemerkt zij dat deze vier vaardigheidsdocenten allen behoren tot de intervisiedocenten: twee van hen omdat hun vaardigheidsmodule sowieso in het eerste jaar valt, de derde omdat zij de inleiding antiek en patristische filosofie geeft, de vierde omdat zij projectleider is. c) suggesties doen voor onderwijsvormen die een onderzoekende houding bij de student kunnen stimuleren Toelichting: voor een deel zullen dergelijke suggesties naar voren kunnen komen bij a) (met name sub 2) en bij b). Maar het is van belang dit punt ook nog apart te vermelden juist omdat we het streven naar een onderzoekende houding (bij uitstek een kwaliteit die filosofen behoren te hebben) hoog in het vaandel hebben. d) formuleren van een duidelijke leerlijn voor het eerste jaar een opbouw naar een eerste zicht op het gehele vakgebied als werkbaar uitgangspunt voor de verdiepende volgende jaren; e) samenstellen van een (eenheidgevende) tekstbundel als handleiding voor het eerste jaar. Toelichting: In het verleden hebben we een paar keer geprobeerd om een bundel te maken van teksten waarvan van de docenten van de eerstejaarsmodules vinden dat ze fundamenteel zijn voor een goed begrip van hun vak.. We willen, in het kader van en door middel van de intervisie nog eens zo n poging wagen. De bundel moet studenten een goed zicht moeten geven op wat er in het eerste inleidende jaar van onze studie wijsbegeerte aan de orde komt. Tegelijkertijd moet de bundel ook eern rol vervullen voor de docenten: allereerst voor de eerstejaarsdocenten die zo beter zich krijgen op wat andere docenten in hun onderwijs belangrijk vinden en behandelen; daarnaast ook voor de overige docenten die zo beter kunnen vaststellen wat zij als voorkennis mogen veronderstellen bij studenten die het eerste jaar gevolgd hebben. 1.4 Resultaten Zie criteria: voldoende geoperationaliseerd, realistisch en haalbaar. (SMART). Wat zijn de regels/afspraken over de projectresultaten, wie is eigenaar. Indien van toepassing: Denk om afspraken (tussen faculteit en Onderwijscentrum) over het (her)gebruik van de ontwikkelde materialen. Bij elk van de onder 1.3 genoemde punten is een resultaat te formuleren (stuk voor stuk toewerkend naar de beoogde samenhang in het eerste jaar): a) Functionerende Intervisie groepjes van docenten van het eerste jaar b) Integratie van onderwijsvormen uit het vaardighedenonderwijs in de inhoudelijk filosofisch modules (zichtbaar gemaakt in opdrachtomschrijvingen bij de betreffende modules) c) (Voorstellen voor) nieuwe onderwijsvormen d) Een duidelijk uitgeschreven leerlijn e) Een (eenheidgevende) tekstbundel als handleiding voor het eerste jaar

5 Het streven is om a, b, c, en d vorm te geven in een apart document (te schrijven door de projectleider) dat onderdeel gaat uitmaken van het handboek kwaliteitszorg van de faculteit. 1.5 Facultair commitment Betrokkenheid van facultaire medewerkers en van de leiding van een faculteit is een cruciale succesfactor voor het welslagen van een project. Hier wordt aangegeven hoe het draagvlak is voor het project (De urgentie van het project, de vrijgemaakte uren van projectleider en andere projectmedewerkers en de communicatie naar andere betrokken facultaire medewerkers; inschatting van de implementatie-activiteiten van de projectresultaten, met bijzondere aandacht voor de nog te realiseren infrastructuur en scholing). De faculteit is verantwoordelijk voor de vakinhoudelijke inbreng in project In dit deel wordt vermeld welke afspraken er zijn gemaakt met betrokken docenten en/of andere facultaire medewerkers en of de medewerkers hiervan al op de hoogte zijn gesteld. Tevens wordt hier beschreven hoe de faculteit de projectresultaten denkt te gaan implementeren in het onderwijs en hoe een adequate infrastructuur wordt gerealiseerd voor het gebruik van het projectresultaat. Betrokkenheid: het project is besproken in de opleidingscommissie bachelor Wijsbegeerte die bestaat uit twee studenten en drie studenten. Draagvlak voor het project is groot, ook al omdat het gesteund wordt door de genoemde Evaluatiecommissie die bestond uit leden van de Opleidingscommissie, een student en een extra staflid. Bovendien zijn er eerdere aanzetten geweest vanuit een kleine groep docenten (onder leiding van Eveline Kok) en is in diverse verbanden gesproken over de wenselijkheid van een intervisie. Alle docenten van het eerste jaar zullen bij het project betrokken zijn. In een stafoverleg is gemeld dat dit EMP-plan wordt ingediend in die zin zijn alle betrokkenen op de hoogte. Implementatie: de onder 1.4 genoemde resultaten zullen vanaf 2008 na evaluatie door de begeleidingscommisie en in samenspraak met het onderwijscentrum en de opleidingscommissie bachelor wijsbegeerte - in het onderwijs worden geïmplementeerd. Bovendien is het het streven om ontwikkeling en invoering gelijk op te laten lopen en om al in ons voordeel te doen met de bevindingen die lopende het EMP-jaar worden opgedaan. Met een dergelijke werkwijze hebben we bij de ontwikkeling van ons plan van Integrale Kwaliteitszorg o.l.v. Eveline Kok als goede ervaringen opgedaan. Infrastructuur: intervisie wordt in het projectjaar als vast onderdeel ingebouwd in het eerste jaar; intervisiestructuur wordt meegenomen naar de vervolgjaren. 1.6 Onderwijskundig kader Hier wordt beschreven hoe het project aansluit bij het onderwijsconcept van faculteit en universiteit (Onderwijsvisie VU) of hoe het project bijdraagt aan een betere kwaliteit van het onderwijs of de begeleiding van studenten. Zoals in 1.2 aangegeven sluit het project aan bij het beleidsplan van de faculteit en bij de onderwijsvisie van de VU. Hier zij nog eens benadrukt dat het plan een uitvloeisel is van een langjarige zorg om de kwaliteit van ons onderwijs (zie 1.2).

6 1.7 Kwaliteit Beschrijving t.a.v.: Een gebruikersevaluatie maakt onderdeel uit van het project. De resultaten hiervan worden teruggekoppeld naar de projectdoelstellingen, en maken deel uit van de eindrapportage. Er zal een gebruikersevaluatie gehouden worden na de invoering van de beoogde veranderingen. Deze evaluatie zal plaatsvinden na het eerste semester van studiejaar en aan het eind van ditzelfde studiejaar. Hierbij zullen zowel studenten als docenten betrokken worden. 1.8 Disseminatie Geef aan hoe de resultaten van het project binnen de eigen faculteit bekend worden gemaakt en daarbuiten. De kennis die in het project wordt opgedaan, wordt beschikbaar gesteld aan anderen binnen de VU. Het Onderwijscentrum VU houdt de projectvoortgang bij die via een website te raadplegen is. Verder zorgt het Onderwijscentrum voor een gedegen documentatie van de ontwikkelde toepassingen en werkwijzen en onderwijsvormen. Omdat bij dit project vrijwel alle docenten van de faculteit betrokken zullen worden, zal de terugkoppeling van de resultaten plaatsvinden in het werkoverleg van de faculteit. Over de ervaringen m.b.t. de intervisie zal een onderwijsmiddag georganiseerd worden. De intervisiestructuur en het traject van invoering zal door het vakoverstijgende karakter bruikbaar zijn binnen andere faculteiten. 2. Gewenste ondersteuning Onderwijscentrum VU Bij alle EMP-projecten gaat het om een samenwerkingsproject tussen medewerkers van een faculteit en van het onderwijscentrum. Tijdens het project vervult ieder een rol om tot het gezamenlijke eindproduct te komen. M.a.w. het Onderwijscentrum voert het project niet uit in opdracht van een faculteit. Het gaat om een gezamenlijke inspanning, waarbij ieder de eigen expertise inbrengt. In dit deel wordt beschreven welke ondersteuning van het Onderwijscentrum wordt verwacht: bijvoorbeeld bij voorlichting over portfolio s, inhoudelijke en technische voorbereiding implementatie portfolio s, trainingen en workshops voor docenten en/of studenten m.b.t. begeleiden en beoordelen van portfolio(opdrachten), evaluatie). De gevraagde ondersteuning betreft aanvullende expertise bij het ontwikkelen van curricula of leerlijnen, didactische expertise zoals bijvoorbeeld bij het gebruik van streaming-video of bij academische vorming, technische expertise m.b.t ICT&O tools. Als richtlijn voor de hoeveelheid ondersteuning vanuit het onderwijscentrum kunt u aanhouden: tussen de 0,1 fte en de 0,3 fte per project. Aanvraag: 0,2 fte.

7 3. Projectstructuur (zie criteria projectstructuur) Wie is de officiële opdrachtgever van het project? (Naam en functie van de verantwoordelijke persoon binnen de faculteit). Namens het faculteitsbestuur Wijsbegeerte: Dr. M.F. Willemsen portefeuillehouder onderwijs 3.1 Projectleider en medewerkers Naam Functie Afdeling Dr. Mariette Willemsen Projectrol Uren p/w Telefoon Projectleider Mevr. S. Vollaard Administratieve ondersteuning S.Vollaard@p h.vu.nl Docenten eerste jaar* Vakinhoudelijke dekundigen Iedere docent 40 uur op jaarbasis Zie lijst *Zie lijst bijlage 3. 2 Begeleidingscommissie Namen, rol/verantwoordelijkheden/taken, titel, functie, afdeling Onderwijscoördinator (drs. Jelly Reinders) Opleidingscommissielid (prof. dr. Bert Musschenga) Portefeuillehouder onderwijs (dr. Mariëtte Willemsen) Student bacheloropleiding (Voordracht via de facultaire studentenraad) Jaardocent eerste jaar (wordt in juni 2007 vastgesteld) 4. Planning 4.1 Projectplanning Beoogde startdatum project is 1 september 2007 Beoogde einddatum project is 1 september Activiteitenplanning

8 Onderstaande maandplanning biedt een mogelijkheid meer inzicht te geven in het projectverloop. Indien van toepassing: Ook is hier ruimte voor projecten waarin grote piekbelastingen van projectleden in bepaalde perioden al te voorspellen is. N.B. Plan in ieder geval een werkplan / Plan van aanpak in het begin van het project. Vaak zijn aspecten dan al erg anders dan in de aanvraag. In plaats van een risicoanalyse vooraf vragen we een zogenaamd go/no go moment na het plan van aanpak. (De begeleidingscommissie heeft daarbij een belangrijke rol (ZIE BIJLAGE 2).) Ons voorstel is om een jaarschema in te vullen in samenspraak met het Onderwijscentrum, waar alle onder 1.3 genoemde activiteiten een plaats in krijgen. Bij de precieze invulling van dit jaarschema vragen we ondersteuning van het onderwijscentrum. Maar voor nu - in elk geval moet het volgende gebeuren: 1) Voor september: voorbereiden intervisie: onderwijscentrum + projectleider 2) In alle zes onderwijsperiodes intervisie-activiteiten (door alle eerstejaarsdocenten) 3) Na elke onderwijsperiode dient een verslag geschreven te worden (projectleider + onderwijscentrum 4) Zomer 2008: eindverslag, rapport, document t.b.v. handboek kwaliteitszorg 5. Begroting Geef in een tabel volgens onderstaand schema aan welk deel van de kosten ten laste komt van de betrokken faculteit(en), voor welk deel een beroep wordt gedaan op personele ondersteuning door het Onderwijscentrum VU en wat de totale kosten zijn. PERSONEEL Fac. in fte # mnd Fac. in K projectleiding 0,05 12 Schaal11 onderwijskundige expertise technische expertise - vakinhoudelijke expertise secretariële ondersteuning MATERIEEL hardware/ infrastructuur 0,2 10 Gem schaal 13 OND in fte 0,2 12 n.v.t. # mnd n.v.t. 0,05 12 Schaal 7 n.v.t. n.v.t. - n.v.t. n.v.t.

9 software - n.v.t. n.v.t. TOTAAL 0,3 34 0,2 6. Ondertekening en datum 1 juni 2007 Prof. Dr. H.Radder (prodecaan) Mevr. M.G.H.M. Dijcker (directeur bedrijfsvoering)