Amsterdam DNA. Een onderzoek naar de publieksbeleving van de tentoonstelling in het Amsterdam Museum. Verantwoording

Transcriptie

1 Amsterdam DNA Een onderzoek naar de publieksbeleving van de tentoonstelling in het Amsterdam Museum Verantwoording Drs. T.J. Maij Studentnummer: Schoolvak: Geschiedenis Profielproduct: Cultuur- en erfgoedstudies Begeleider ILO: Mw. Drs. C.M.G.A. Weststrate Begeleider Amsterdam Museum: mw. A. van de Kieft, educatief beleidsmedewerker 1

2 Aanleiding onderzoek Het Amsterdam Museum (hierna: AM) heeft een tentoonstelling Amsterdam DNA, die als doel heeft de (internationale) toerist kennis te laten maken met (de geschiedenis van) Amsterdam. Dit gebeurt aan de hand van vier kernwaarden (ondernemerschap, creativiteit, burgerschap en vrijdenken). De aanleiding van het profielonderzoek is de behoefte van het AM om de leeropbrengst van de tentoonstelling Amsterdam DNA in kaart te brengen, omdat het er niet zeker van is dat de tentoonstelling voldoende uit de verf komt. Dit heeft het AM onder andere gemerkt aan opmerkingen van bezoekers en door observatie van beveiligers. 1 Daarnaast bleek dat bepaalde interactieve elementen in de tentoonstelling niet of nauwelijks gebruikt werden. De centrale vraag in het onderzoek is wat de leeropbrengsten voor bezoekers van de tentoonstelling zijn en hoe deze geoptimaliseerd kunnen worden. Het product is een eindreportage van de bevindingen van het onderzoek naar de leeropbrengsten van de tentoonstelling Amsterdam DNA met advies en aanbevelingen voor optimalisering van de tentoonstelling op didactisch gebied. Probleemanalyse en onderzoeksaanpak Voor deze opdracht heb naar aanleiding van gesprekken met mijn begeleider in het museum de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: De centrale vraag in dit onderzoek is: Wat zijn de leeropbrengsten voor bezoekers van de tentoonstelling Amsterdam DNA en hoe kunnen die geoptimaliseerd worden? Om deze vraag te beantwoorden, heb ik drie deelvragen geformuleerd: 1. Wat is volgens het AM de gewenste leeropbrengst van de tentoonstelling? 2. Wat is de leeropbrengst van de bezoekers aan de tentoonstelling? 3. Wat kan er op didactisch niveau geoptimaliseerd worden om de leeropbrengsten in overeenstemming te brengen met de door het museum gewenste leeropbrengst? Om te onderzoeken wat de leeropbrengsten zijn en hoe die geoptimaliseerd kunnen worden, zal ik moeten achterhalen welke leeropbrengsten het museum beoogt bij de tentoonstelling (deelvraag 1). Daarna zal ik moeten onderzoeken wat de leeropbrengst van de bezoekers is (deelvraag 2). Op basis van deze gegevens kan ik een advies geven over optimalisering (deelvraag 3). Voor de beantwoording van de vragen heb ik gebruik gemaakt van twee meetinstrumenten (observatie en korte evaluatieve vragenlijst), gesprekken met medewerkers en een bezoek aan het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Daarnaast heb ik diverse theorieën met betrekking tot informeel leren in musea bestudeerd. Het museum past in de tentoonstelling diverse theorieën over informeel leren toe, onder andere door 1 Leden van het voormalig projectteam Amsterdam DNA hebben hiertoe gesprekken gevoerd met medewerkers van de beveiliging. 2

3 gebruikmaking van hedendaagse middelen. Voor de theorie verwijs ik naar het theoretisch kader en de literatuurlijst. De theorieën zijn gaandeweg het onderzoek op de achtergrond geraakt, aangezien de meeste aanbevelingen voort bleken te komen uit het praktische gedeelte van het onderzoek (empirie). In de aanbevelingen kom ik terug op de literatuur. Instrumenten Ik heb in dit onderzoek gekozen voor twee onderzoeksinstrumenten, te weten het observatieformulier en een (korte) evaluatieve vragenlijst. Door de combinatie van kwantitatieve gegevens (observatie) en kwalitatieve gegevens (evaluatieve vragenlijst) meen ik voor het onderzoek relevante gegevens te hebben verzameld. Observatie Ik heb voor het observatie-instrument gekozen, omdat het al in gebruik was bij het AM en het museum graag wilde dat ik deze observaties mee zou nemen in het onderzoek. In totaal zijn 35 bezoekers geobserveerd, waarvan ik er 5 uitgevoerd heb. De bezoekers zijn random gekozen. De observatieformulieren bestonden uit twee delen. Het eerste deel van de observatie bestaat uit de 26 activiteiten die in de tentoonstelling aanwezig zijn. De observant kruist over de bezoeker bij elke activiteit een van de volgende opties aan: ja; nee, er staat al iemand; nee, niet geïnteresseerd; ja, kijkt met iemand mee. In het tweede gedeelte van het observatieformulier gaven observanten in woorden weer wat hen opviel bij de observatie. Bij de analyse van de observaties heb ik, naast een totaaloverzicht, de activiteiten in categorieën ingedeeld (films, interactieve touchscreens ( dna-analyseschermen ), geluidsfragmenten en overige interactieve elementen), om helder te krijgen op welke punten de tentoonstelling eventueel geoptimaliseerd kan worden. Binnen deze categorieën heb ik de afzonderlijke elementen ook in de statistieken weergegeven, zodat bijvoorbeeld binnen de categorie films duidelijk is geworden welke film het meest bekeken wordt, welke het minst etc. Ook het commentaar van de observanten heb ik in de rapportage verwerkt. Evaluatieve vragenlijst Ik heb voor de evaluatieve vragenlijst gekozen, omdat ik te weten wilde komen wat de bezoekerservaring over de tentoonstelling is. Door de gestandaardiseerde vragen kon ik in korte tijd redelijk veel bezoekers om feedback vragen, die goed te vergelijken is. Ik heb de vragenlijst aan het eind van de tentoonstelling door 20 bezoekers laten invullen. Deze bezoekers zijn random gekozen. De vragenlijst bevatte 10 stellingen met een vierpuntschaal. Ik heb voor de vierpuntschaal gekozen, omdat bezoekers dan gedwongen worden om een keuze te maken. Je voorkomt ermee dat mensen veilig in het midden gaan zitten (zoals bijvoorbeeld bij een vijfpuntschaal). Daarnaast bevatte de vragenlijst vier learnerreportachtige vragen, waarbij bezoekers een zin af moesten maken, en ruimte voor overige opmerkingen. Bij het maken van de stellingen heb ik gebruik gemaakt van de geformuleerde leeropbrengsten van deelvraag 1 en heb ik verschillende kenmerkende elementen uit de tentoonstelling verwerkt (QR-code, touchscreens, films, 3

4 rode wand, museumobjecten). Dit zijn middelen die het AM inzet om informeel leren te bevorderen. Daarnaast heb ik stellingen gemaakt over wat de bezoeker zelf geleerd denkt te hebben, en of ze de tentoonstelling zouden aanbevelen aan anderen (waardering). Ook is gevraagd of de bezoekers door de tentoonstelling geprikkeld waren om meer over Amsterdam te willen weten. Ook dit past bij informeel leren. Bij de vier learner-report vragen moesten de bezoekers een zin afmaken, over wat ze geleerd hadden, wat ze het meest interessant hadden gevonden en of ze nog suggesties hadden. Deze vragen zijn niet door iedereen beantwoord, of zeer summier. De uitvoering van het onderzoek Het vraagstelling viel uiteen in de beantwoording van drie deelvragen. Deelvraag 1 Voor de beantwoording van de eerste deelvraag heb ik een gesprek gevoerd met medewerkers van de afdeling educatie en conservatie. Deze medewerkers waren nauw betrokken bij de ontwikkeling van de tentoonstelling, en weten daarom veel van de inhoudelijke kant van de tentoonstelling. Naar aanleiding van het gesprek zijn zes beoogde leeropbrengsten/educatieve doelstellingen voor de tentoonstelling geformuleerd. 1) De bezoeker heeft globaal kennis gemaakt met de geschiedenis van Amsterdam 2) Door de zeven thematische 3-D films hebben bezoekers meer interesse in de museale kernobjecten; 3) De bezoeker wordt geprikkeld om meer over Amsterdam te willen weten; 4) De bezoeker heeft aan de hand van de dna-analyse schermen een uiteindelijke keus kunnen maken uit een van de vier kernwaarden van Amsterdam; 5) De bezoeker kent aan het eind van de tentoonstelling de kernwaarden van Amsterdam; 6) De bezoeker heeft een aantal vaardigheden opgedaan, zoals het gebruik van de QR-code. Hierbij moet in het oog gehouden worden dat het gaat om een informele leeromgeving, waarbij de middelen moeten prikkelen tot leren. Deelvraag 2 Voor de beantwoording van de tweede deelvraag heb ik twee meetinstrumenten gebruikt (observatie en evaluatieve vragenlijst, zie hierboven). De gegevens uit de 35 observatieformulieren heb ik verwerkt in statistieken, om te achterhalen waar de aandacht van de bezoeker naar uit gaat en waar niet. Ook het commentaar van de observanten heb ik in de reportage verwerkt. Voor de vragenlijst heb ik gemiddelden berekend van de verschillende stellingen van de vierpuntschaal. Daarnaast heb ik de antwoorden op de learner-reportachtige vragen geclusterd en in de rapportage verwerkt. Middels gesprekken met het museum bleek echter dat er nog een extra vraag gesteld moest worden (over de kernwaarden van Amsterdam). Deze vraag heb ik naderhand nog aan 20 bezoekers gesteld. 4

5 Uit het publieksonderzoek kwam een aantal zaken naar voren. Positief was onder andere dat bezoekers aangaven dat ze veel hadden geleerd, en dat er veel interesse in de films, museumobjecten en de rode wand was. De duur van het bezoek (gem. 45 mn) was ook wat het museum voor ogen had. Punten voor optimalisering waren er ook. Zo bleek onder andere dat veel bezoekers problemen hadden met het gebruik van de QR-code, waarmee een aantal activiteiten in de tentoonstellingen geactiveerd moeten worden. Ook vonden bezoekers de touchscreens onduidelijk en er was weinig interesse voor. Op sommige plekken was de doorstroom slecht en de kernwaarden van Amsterdam bleven niet hangen bij de bezoeker. Voor meer informatie verwijs ik naar het product. Deelvraag 3 Voor de derde deelvraag heb ik de bevindingen van de eerste deelvraag (gewenste leeropbrengsten/ educatieve doelstellingen) vergeleken met die van de tweede deelvraag (de observatie en de bezoekerservaring). Vervolgens heb ik op basis daarvan advies met concrete aanbevelingen gedaan voor optimalisering van de tentoonstelling. Kort samengevat is optimalisering gewenst op de volgende punten: - Gebruik van de QR-code; - De scanners van de QR-code; - De touchscreens (dna-analyse schermen in de tentoonstellingen), zowel inhoudelijk als materieel; - Doorstroom; - Onderzoek naar mogelijkheden voor een discussieplatform; - De kernwaarden van Amsterdam door optimalisering van de dna-analyseschermen. Bij de aanbevelingen heb ik verwezen naar de relevante literatuur (leerstijlen Kolb, Falk, Black, Simon, Ebbens, uit het theoretisch kader) Voor de uitgebreide versie met concreet advies verwijs ik naar het product. Discussie Waarde onderzoek In 2013 wil het museum de tentoonstelling gaan herzien. Het AM heeft veel interesse in de bevindingen van het profielonderzoek. Inmiddels heeft het museum ook aangegeven dat het onderzoek in hoge mate heeft bijgedragen aan de oplossing van het probleem. Plussen en minnen onderzoek Een persoonlijk pluspunt van het onderzoek was dat ik een kijkje kreeg in de keuken van een museum, hoe informal learning in musea vorm krijgt. Hoewel dit onderzoek zich vooral heeft gericht op de praktijk, was het voor mij leerzaam en interessant om te zien hoe een museum een tentoonstelling vormgeeft en omgaat met informeel leren. Een ander pluspunt in het onderzoek was het contact met het museum. Dit was goed en constructief. Een minpunt van het onderzoek vond ik dat er relatief weinig tijd was voor het daadwerkelijke 5

6 onderzoek (na goedkeuring van het plan van aanpak). Daarnaast was het jammer dat het gezien tijd en omvang van het onderzoek niet haalbaar was om ook nog een interview met een bezoekerspanel te doen. Dit had wellicht nog meer aanbevelingen voor optimalisering kunnen opleveren. Een ander minpunt was dat de opdracht niet sterk educatief van karakter. Desalniettemin heb ik het leuk gevonden om de opdracht te doen. De centrale vraag Wat zijn de leeropbrengsten voor bezoekers van de tentoonstelling Amsterdam DNA en hoe kunnen die geoptimaliseerd worden?, is beantwoord met concrete aanbevelingen voor optimalisering van de middelen om de leeropbrengsten te verhogen. Dit kwam voort uit de aard van het empirisch onderzoek. Zo was het observatieformulier gericht op de mate van interesse in verschillende tentoonstellingsactiviteiten en het gebruik van middelen als de QR-code. Daarnaast was de vragenlijst deels gericht op elementen uit de tentoonstelling, die als middelen waren ingezet om de leeropbrengsten te bereiken (n.a.v. deelvraag 1). Door de meetinstrumenten kwam de nadruk in het onderzoek te liggen op de middelen om tot de leeropbrengsten te komen, niet de leeropbrengst zelf. In de vragenlijst zijn wel enkele vragen opgenomen met betrekking tot leeropbrengsten, maar de feedback van de bezoekers hierop was gering. Overigens spelen de middelen een belangrijke rol bij informal learning, omdat deze een tentoonstelling interessant/prikkelend kunnen maken. Daarom was het onderzoek relevant voor het museum en draagt het resultaat bij tot verbetering van de leeropbrengsten. In een volgend onderzoek naar leeropbrengsten zou meer aandacht moeten zijn voor de leerdoelen. Een groepsinterview of bezoekerspanel zou hiervoor een zeer geschikt instrument zijn. Literatuurlijst - Amsterdam Museum (2009), Projectplan Shorttour. Amsterdam: Amsterdam Museum. - Bell J. (2005). Doing your research project. Fourth edition. London: Open University Press. - Black, G. (2005). The engaging Museum. Developing museums for visitor involvement. London: Taylor & Francis Ltd. - Black, G. (2011). Transforming Museums in the Twenty-First Century. London/New York: Routledge. - Ebbens, S., Ettekoven, S., (2009), Effectief Leren. Groningen: Noordhoff Uitgevers. - Falk, John H. (2009). Identity and the museum visitor experience. Walnut Creek: Left Coast Press. - Kolb, A. (2005). Leerstijlen van Kolb toepassen in musea. b.pdf (Geraadpleegd ) - Nederlandse Museumvereniging Amsterdam (2011). Meer dan waard: de maatschappelijke betekenis van musea. Nederlandse Museumvereniging Amsterdam. (Laatst geraadpleegd: ). - Simon, N. (2010). The Participatory Museum. Online te lezen via: (Geraadpleegd: ). 6

7 Overig: - Engelse website over het nut van de informele leeromgeving in musea, bibliotheken en archieven voor het publiek. Speciaal: Generic learning outcomes. (Geraadpleegd: ) 7