De invulling van het mentoruur in 3VWO op de International School Hilversum

Transcriptie

1 PROFIELPRODUCT VERANTWOORDING VAN HET ONDERZOEKSPROCES De invulling van het mentoruur in 3VWO op de International School Hilversum Naam auteur: H.T.A. Otjes Student nummer: Vakgebied: Aardrijkskunde Onderwerp: De invulling van het mentoruur in het derde leerjaar van het voortgezet (internationaal) onderwijs op de International School Hilversum Profiel: Begeleider Opleiding: Interfacultaire Lerarenopleiding, Universiteit van Amsterdam Begeleider ILO: Drs. Natasja Maas Doelgroep: Mentoren, leerlingen en docenten in het derde jaar van het voortgezet (Internationaal) onderwijs op de I.S. Hilversum Sleuteltermen: Mentoraat, mentoruur, leerlingbegeleiding Opdrachtgever: International School Hilversum; Jetty van Driel Begeleider op school: Simon John Datum:

2 De doelstelling en de opbrengst Op basis van een verkennend onderzoek wil ik een beeld krijgen van de doelen en de wensen die de onderzoeksgroepen (schoolleiding, mentoren (van de klassen in het derde leerjaar), de derdejaars leerlingen en docenten(lesgevend in het derde leerjaar)) hebben met betrekking tot de invulling van het mentoruur in het derde leerjaar op de International School Hilversum. Mijn opdrachtgever heeft toestemming gegeven voor het uitvoeren van dit verkennende onderzoek omdat zowel mentoren als leerlingen op dit moment niet tevreden zijn over de huidige invulling van het mentoruur. Mentoren weten niet goed hoe invulling te geven aan het mentoruur en leerlingen vinden het mentoruur op dit moment niet nuttig. Op basis van de onderzoeksresultaten zal de opdrachtgever, de International School Hilversum, een adviesrapport krijgen. In het rapport zal eerst aandacht besteed worden aan hoe er op dit moment invulling gegeven wordt aan het mentoruur en hoe de leerlingen daarover denken. Vervolgens zullen er enkele adviezen en aanbevelingen gedaan worden in het rapport gebaseerd op de uitgesproken wensen door de onderzoeksgroepen ten aanzien van de invulling van het mentoruur. Vraagstelling en methode De centrale vraag die bij het verkennend onderzoek hoort is: Wat zijn de doelen en de wensen van de schoolleiding, de mentoren, de leerlingen en de docenten met betrekking tot de invulling van het mentoruur in het derde leerjaar (van het V.O.) op de Internationale School Hilversum? Het onderzoek is gericht op vier onderzoeksgroepen; de schoolleiding, de mentoren (van de klassen in het derde leerjaar), de derdejaars leerlingen en de docenten (lesgevend in het derde jaar). Bij iedere onderzoeksgroep zijn een drietal deelvragen geformuleerd: De schoolleiding: Wat is volgens de schoolleiding het doel van het mentoruur? Wat zouden zij graag zien dat er besproken en/of gedaan wordt met de leerlingen in het mentoruur? Wat is er reeds aanwezig voor de mentoren met betrekking tot het mentoruur? De mentoren: Hoe vullen de mentoren het mentoruur op dit moment? Wat is volgende de mentoren het doel van het mentoruur? Wat zouden de mentoren graag met de leerlingen bespreken en/of doen in het mentoruur? De leerlingen: Wat zijn hun ervaringen tot op heden met het mentoruur? Wat is volgens hen het doel van het mentoruur? Wat zouden de leerlingen graag bespreken en/of doen in het mentoruur? De docenten (in het derde leerjaar): Wat zou volgens de docenten die les geven aan derdejaars leerlingen het doel moeten zijn van het mentoraat? Wat zouden de docenten graag zien dat er in het mentoruur besproken en/of gedaan wordt? 1

3 Werkwijze Als eerste heb ik literatuur gezocht en gelezen die in gaat op de invulling van een mentoraat. Daaruit kwam naar voren dat een mentor volgens de auteur Tressel (2012), in zijn boek De beroepsbekwame mentor, in de eerste plaats een begeleidingsprofessional behoort te zijn, iets dat Groothuis en Verkuyl (2008), in hun boek Mentor in het voortgezet onderwijs bevestigen. Om een startende mentor dit onderdeel van het vak goed in de vingers te laten krijgen zou het volgen van een cursus of het mentorschap in het eerstejaar in de vorm van een duomentoraat doen raadzaam zijn volgens Groothuis en Verkuyl (2008). In mijn situatie is beiden niet gebeurd doordat de International School Hilversum niet met duomentoraten werkt en een cursus (op dit moment) ontbreekt/niet gegeven wordt. Tressel (2012) en ook Groothuis en Verkuyl (2008) dragen in hun boeken als mogelijke onderwerpen tijdens mentorgesprekken aan: aandacht voor studievoortgang aandacht voor keuzemomenten in de school aandacht voor persoonlijke ontwikkelingsprocessen van de student. Volgens Groothuis en Verkuyl (2008) hebben mentorlessen een ander karakter dan vaklessen. Groepsgewijs zou de mentor hen tot reflectie op leer en studieprocessen, keuzeprocessen en levensvragen die leerlingen op hun pad tegenkomen binnen en buiten school moeten stimuleren. De mentor kan deze reflectie stimuleren door de keuze van activerende werkvormen en een rijke context waarin leerlingen zichzelf herkennen. Belangrijk daarbij is dat de thema s die in de mentorles ter sprake komen werkelijk leven bij de leerlingen, dan wordt de inhoud van betekenis. Werkvormen die leerlingen stimuleren zelf creatief te denken, te analyseren en oplossingen te zoeken bevorderen de verbondenheid van leerlingen met de centrale thematiek en met elkaar. Enkele lesideeën voor de invulling van het mentoruur en werkvormen die leerlingen stimuleren om creatief te denken worden beschreven in de boeken van Mijland (2008) Energie voor elke mentor en Mijland (2011) Nog meer energie voor elke mentor. Via deze ideeën probeert Mijland een creatieve kijk te geven op het mentoruur. De ideeën richten zich voornamelijk op werkvormen om met je mentorgroep in gesprek te raken. Veel van de voorbeelden zijn spelvormen of lessen die in een kringvorm moeten worden uitgewerkt. Het doel daarbij is om het groepsproces positief te stimuleren. Toen helder was wat er in de literatuur wordt geschreven over de invulling van het mentoruur ben ik gaan kijken hoe de meningen van de schoolleiding, de mentoren, de leerlingen en de docenten ten aanzien van de huidige invulling van het mentoruur te peilen. Ik heb er voor gekozen om twee onderzoeksinstrumenten te gebruiken: Interviews en enquêtes. De schoolleiding (de heer John en mevr. Van Driel) en de 5 mentoren (van de derdejaars klassen) zijn persoonlijke geïnterviewd. De meningen van de docenten zijn gepeild in een docentenbijeenkomst en de opinie van de leerlingen is onderzocht via het uitzetten van een korte enquête. De reden om de leerlingen een enquête te laten invullen was gebaseerd op de factor tijd. Aangezien de tijd voor het verkennend onderzoek relatief kort was, was het niet mogelijk om alle leerlingen persoonlijk te interviewen. Dit kon makkelijker bij de (5) mentoren en de schoolleiding (2 personen; de heer John en mevr. Van Driel), aangezien dat maar om een beperkt 2

4 aantal personen ging. Het was ook niet mogelijk om alle docenten die lesgeven in het derde leerjaar persoonlijk te interviewen, middels een bijeenkomst op donderdag 25 April heb ik hun meningen en ideeën wel kunnen peilen. De vragenlijsten die gebruikt zijn voor de verschillende interviews en de enquête zijn terug te vinden als bijlagen in mijn eindverslag van het Profiel Product. De planning voor het uitzetten van de enquête is besproken met mijn begeleider voor dit onderzoek, de heer John. Alle enquêtes zijn ingevuld door de leerlingen tijdens een mentoruur. Het totaal aantal ingevulde enquêtes was 88. De verwerking van de enquêteresultaten heeft veel tijd gekost, omdat de enquête uit 2 gesloten en 6 open vragen bestond. Met name het categoriseren van alle antwoorden was tijdrovend. Het uitwerken van de interviews veel mee, door de eensgezindheid waarmee de verschillende onderzoeksgroepen antwoordden op de vragen. Met de interviewresultaten en de resultaten uit de enquête kon ik mijn deel en uiteindelijk ook mijn centrale vraag beantwoorden. Hieruit voortvloeiend zijn er adviezen en aanbevelingen geschreven en gepresenteerd aan de opdrachtgever. In hoofdlijnen komt het er op neer dat de onderzoeksresultaten bevestigen dat zowel de mentoren als de leerlingen niet tevreden zijn over de invulling van het mentoruur. De schoolleiding informeert de mentoren wel over de doelen (o.a. middels de Job description ) voor wat betreft het mentoraat, maar er is weinig didactisch materiaal voorhanden. Het is voor de (nieuwe) mentoren niet helder hoe het mentoruur vorm te geven en de voorgeschreven doelen in een lesvorm te gieten. Uit de enquêteresultaten blijkt dat de leerlingen meer(inhoudelijk) begeleid willen worden met: Community and Service activiteiten, het opstarten en leren schrijven van het Personal project, het maken van Subject Choices en daarnaast zouden ze graag inhoudelijke discussies/ units willen bespreken over onderwerpen die hen aanspreken en die geschikt/gemaakt zijn voor hun leeftijd. Ook willen ze meer aandacht, middels spelvormen of activerende werkvormen, voor het creëren van een gezonde groepscultuur. Aan de opdrachtgever zijn de volgende adviezen gedaan: Het toelichten van de job description /de doelen voor de mentoren middels een bijeenkomst aan het begin van het schooljaar, zodat de verwachtingen en doelen bij alle mentoren helder zijn. Er moet meer gebruik worden gemaakt van de aanwezige kennis en ervaring van de mentoren die al een lange tijd werkzaam zijn op school. Er moet een database op ManageBac komen met daarin mentorlessen en ideeën voor mentorlessen, waar docenten op een door hun bepaald moment gebruik van kunnen maken. Er moet meer aandacht komen voor Subject Choices in het mentoruur. De mentor moet met meer ideeën komen voor Community and Service activiteiten. Hiervoor dient de mentor geïnspireerd te worden door een nog aan te stellen coördinator Community and Service of door meer input vanuit de schoolleiding. Er moet meer aandacht komen voor het schrijven/opstarten van het Personal Project in het mentouur. Er moeten meer activerende werkvormen komen in de mentorlessen gekoppeld aan thema s die aansluiten bij de interesses van de leerlingen. 3

5 Dit kan eventueel toegepast worden in de nieuw te maken units die op ManageBac komen te staan. Reflectie en discussie Ik denk dat ik tijdens het onderzoek gedisciplineerd te werk ben gegaan. Ik heb de heer John (mijn begeleider) steeds op de hoogte gehouden van de voortgang van het onderzoek en met hem samen een duidelijk tijdpad samengesteld. We hebben het onderzoek stap voor stap aangepakt en van tevoren ook zo gepland. Ik raad studenten die een Profiel Product gaan maken zeker een nauwkeurig tijdpad op te stellen en dit ten alle tijden met je begeleider te bespreken. Het profiel product kan alleen een succes worden als alle partijen goed op de hoogte zijn van wat je doet en gaat doen. Een planning is ook belangrijk omdat het doen van onderzoek veel tijd kost. De tijd die je hebt voor het onderzoek van start (plan van aanpak) tot finish ((een gepresenteerd) eindproduct) is relatief kort. Het is daarom erg belangrijk een planning te maken die haalbaar is en deze ook op te volgen. Het onderzoek zoals ik dat heb uitgevoerd was met vier verschillende onderzoeksgroepen vrij veel omvattend. Dit heeft geresulteerd in veel verschillende perspectieven die bijgedragen hebben aan een compleet beeld voor wat betreft de doelen en wensen met betrekking tot de invulling van het mentoruur. Het betekende ook dat met vier onderzoeksgroepen er viermaal een onderzoeksinstrument bedacht en afgewogen diende te worden, toe te passen en te verwerken. Dit zou ik toekomstige studenten die een Profiel Product gaan maken niet afraden, maar wel willen meegeven dat het een zeer tijdrovend klusje zal worden en een zeer goede planning vereist. Ik denk dat het onderzoek veel interessante resultaten heeft opgeleverd voor de opdrachtgever. Er is een duidelijk beeld ontstaan bij de heer John en mevr. Van Driel hoe de situatie op dit moment is en dat er nog veel werk aan de winkel is ten aanzien van dit onderwerp (de invulling van het mentoruur). De adviezen en resultaten zijn zeer goed ontvangen en vele adviezen zijn direct opgenomen in de planning voor volgend schooljaar (zie ook implementatie van de adviezen en aanbevelingen in het eindverslag). Literatuur & Internetbronnen Groothuis, M. & Verkuyl, H. (2008), Mentor in het voortgezet onderwijs, gids voor een aanpak met visie. Soest: Uitgeverij Nelissen Mijland, I. (2008), Energie voor elke mentor, 25 lesideeën voor je mentoruur. Esch: Quirijn Mijland, I. (2011), Nog meer energie voor elke mentor, 25 extra lesideeën voor je mentoruur. Esch: Quirijn Tressel, J. (2012), De beroepsbekwame mentor, het ontwikkelen van begeleidingskundige professionaliteit. Den Haag: Boom Lemma uitgevers 4