Invloed van de school op de keuzebekwaamheid van leerlingen bij de overgang van het secundair onderwijs naar het hoger onderwijs.

Transcriptie

1 Invloed van de school op de keuzebekwaamheid van leerlingen bij de overgang van het secundair onderwijs naar het hoger onderwijs. Het onderwerp van deze eindverhandeling sluit aan bij een breed opgezet longitudinaal onderzoek (OBPWO) naar de overgang van secundair naar hoger onderwijs (SO-HO). In dit SOHO-pilootproject zijn leerlingen vanaf de tweede graad begeleid en gevolgd in hun studiekeuzeproces. In elke deelnemende school werd een SOHO-coördinator aangesteld om dit project op schoolniveau in goede banen te leiden. Bij de leerlingen werden de afgelopen drie jaren ( , , ) al gegevens verzameld. Wordt voorzien door Prof.dr. R. Van Esbroeck en Ass.B. Depreeuw In het SOHO-pilootproject wil men de overgang van het secundair naar het hoger onderwijs optimaliseren en de slaagkansen in het hoger onderwijs verhogen. In het licht van deze doelstellingen worden in het secundair onderwijs vanaf de tweede graad allerlei keuzeactiviteiten opgezet. In dit schooljaar ( ) worden de leerlingen in het zesde jaar opgevolgd om de schoolloopbaan in kaart te brengen en inzicht te verwerven in het keuzeproces. Autochtone en allochtone leerlingen (ASO, TSO, KSO) van de tweede en derde graad en studenten eerste jaar HO. Ze worden gevolgd van 2002 tot en met Er is een scholentypologie gemaakt van de scholen die deelnemen aan het SOHOpilootproject. Deze typologie is gemaakt aan de hand van de opmerkingen van de co-actoren (directies, SOHO-coördinatoren en leerkrachten) over het SOHO-pilootproject in de eigen school. De deelnemende scholen zijn ondergedeeld in vier types, die bepaald worden door (1) het al dan niet dezelfde visie hebben op de keuzebegeleiding en (2) het veel of weinig overleg plegen over het studiekeuzebegeleidingsproces tussen de co-actoren. Het is de bedoeling om na te gaan hoe het type school de keuzebekwaamheid van de leerlingen bepaalt. Bovendien willen we nagaan in welke mate het type school het eindresultaat van de studenten in het eerste jaar hoger onderwijs beïnvloedt. Aantal: 1 persoon Thesistopics Onderwijskunde

2 Onderzoeken van het verschil in studiesucces bij allochtone en autochtone eerstejaarsstudenten van vergelijkbare socio-economische achtergrond en vooropleiding. Deze eindverhandeling sluit aan bij een breed opgezet beleidsvoorbereidend onderzoek (OBPWO 03.03) betreffende de studiekeuze en het studiesucces van allochtone eerstejaarsstudenten in het hoger onderwijs van het academiejaar In het kader van dit onderzoek werd in het afgelopen academiejaar reeds data verzameld bij een groep allochtone studenten. Wordt voorzien door Prof.dr. R. Van Esbroeck en Ass.M. Almaci Vergelijken van de studieprestaties bij autochtone en allochtone studenten van een vergelijkbare socio-economische achtergrond en vergelijkbare vooropleiding in het hoger onderwijs. Het is de bedoeling na te gaan in welke mate de socio-economische status al dan niet in combinatie met de etnische achtergrond een verklaring kan vormen voor eventuele verschillen in de studieloopbaan van autochtone en allochtone leerlingen. Proefgroep: Er zijn twee proefgroepen: enerzijds een allochtone groep waarvoor reeds in het academiejaar data werd verzameld. Anderzijds een autochtone controlegroep die nog moet samengesteld en bevraagd worden naar analogie met de samenstelling en bevraging van de allochtone proefgroep. Algemeen wordt aangenomen dat allochtone leerlingen minder goed presteren in het hoger onderwijs dan hun autochtone leeftijdsgenoten. Verschillende verklaringen worden hiervoor in de literatuur vermeld. Een belangrijke verklaring is de socio-economische achtergrond, de vooropleiding en de taalkennis. Allochtonen behoren namelijk vaker tot de meer gedepriveerde groepen in de samenleving met een hoge werkloosheidsgraad, lagere opleidingsniveaus bij de ouders en een specifieke taalproblematiek. Dit heeft onder meer als gevolg dat allochtone studenten minder beroep kunnen doen op ondersteuning dan autochtone. De bedoeling van deze eindverhandeling bestaat erin na te gaan bij gelijkgehouden socio-economische achtergrond en vooropleiding in welke mate de socioeconomische achtergrond en de vooropleiding dan wel de etnische achtergrond en/of de taalkennis het verschil in studieprestaties tussen allochtone en autochtone -studenten kan verklaren. Aantal: 1 student. Thesistopics Onderwijskunde

3 Invloed van de school op de keuzebekwaamheid van leerlingen bij de overgang van het secundair onderwijs naar het hoger onderwijs. Het onderwerp van deze eindverhandeling sluit aan bij een breed opgezet longitudinaal onderzoek (OBPWO) naar de overgang van secundair naar hoger onderwijs (SO-HO). In dit SOHO-pilootproject zijn leerlingen vanaf de tweede graad begeleid en gevolgd in hun studiekeuzeproces. In elke deelnemende school werd een SOHO-coördinator aangesteld om dit project op schoolniveau in goede banen te leiden. Bij de leerlingen werden de afgelopen drie jaren ( , , ) al gegevens verzameld. Ook dit schooljaar worden gegevens verzameld in het secundair onderwijs. Wordt voorzien door Prof.dr. R. Van Esbroeck en Ass.K. Tibos In het kader van deze studie is het de bedoeling na te gaan in welke mate het zittenblijven een invloed heeft op het keuzeontwikkelingsprofiel. Leerlingen (ASO, TSO, KSO) van de tweede en derde graad secundair onderwijs. Bij dezelfde groep leerlingen werden tevens gegevens verzameld in externe controlescholen die niet deelnemen aan het SOHO-pilootproject. Een specifieke groep leerlingen binnen deze onderzoekspopulatie zijn de zittenblijvers. Het keuzeproces van leerlingen in het secundair onderwijs werd in kaart gebracht met behulp van het Keuzeontwikkelingsprofiel ( Tibos, & Van Esbroeck, 2004). Deze vragenlijst schets een beeld van de zes keuzeacties uit het dynamisch keuzebegeleidingsmodel (Van Esbroeck, Tibos & Zaman, 2005). Voor de verschillende doelgroepen worden normeringen opgesteld voor dit Keuzeontwikkelingsprofiel. Daarnaast wordt voor een specifieke groep van leerlingen, namelijk de zittenblijvers een vergelijking gemaakt met de normaal vorderende leerlingen. Voor de groep leerlingen die op het einde van het schooljaar dienden te blijven zitten in het 4 de of 6 de leerjaar kunnen extra analyses uitgevoerd worden. Zij werden immers in het schooljaar ook bevraagd in het 4 de en respectievelijk 6 de jaar. Aantal: 1 persoon Thesistopics Onderwijskunde

4 Pedagogische perspectieven in de jeugdcriminologie: Constructief sanctioneren van minderjarigen Opstarten nieuwe onderzoekslijn omtrent pedagogische perspectieven van het omgaan met jeugddelinquentie. Wordt voorzien vanuit Onderwijskunde (Prof.dr.N.Engels) en Criminologie (Prof.dr.J.Christiaens). Analyse van de pedagogische fundering van alternatieve sancties, in het bijzonder leerprojecten, voor jongeren die een misdrijf hebben gepleegd: - welke categorieën van alternatieve sancties kunnen we op basis van pedagogische modellen onderscheiden? - hoe staat het met de aansluiting tussen misdrijf, behoeften, problematiek, en de toegewezen sanctie? - hoe verloopt de uitvoering van die alternatieve sancties (procesanalyse)? - welke effecten worden verwacht? welke effecten kunnen worden onderkend? hoe kan de output worden gemeten? Afhankelijk van het gekozen deelonderzoek: jeugdrechters, begeleiders van alternatief aanbod, Jongeren de misdrijven hebben gepleegd krijgen vaak een alternatieve sanctie, b.v. gemeenschapsdienst, herstelbemiddeling of een leerproject. In het bijzonder de zogenaamde leerprojecten beogen een echte "heropvoeding" van de minderjarige op een specifiek domein: omgaan met agressie, omgaan met drugs, slachtoffer in beeld, sociale vaardigheidstrainingen, Binnen de criminologische literatuur is er echter weinig aandacht voor de pedagogische fundering van dergelijke leerprojecten, voor de pedagogische kwaliteit van de uitvoering (processen) en voor de pedagogische effecten die al dan niet kunnen o n d e r k e n d w o r d e n. Aantal: Dit onderwerp laat meerdere deelonderzoeken toe (1 tot 5 studenten) Ref. voor inspiratie i.v.m. het terrein van het alternatief sanctioneren : ELIAERTS, C. (ed.). (2002). Constructief sanctioneren. Brussel: VUBPress Thesistopics Onderwijskunde

5 Pedagogische perspectieven in de jeugdcriminologie: Pedagogisch handelen in voorzieningen voor jeugddelinquenten Opstarten nieuwe onderzoekslijn omtrent pedagogische perspectieven van het omgaan met jeugddelinquentie. Wordt voorzien vanuit Onderwijskunde (Prof.dr.N.Engels) en Criminologie (Prof.dr.J.Christiaens). Analyse van de visie(s) en uitvoering van opvoedingsprojecten in voorzieningen die werken met jongeren die door de jeugdbescherming worden geplaatst. Het gaat hier in eerste instantie om een beschrijvende studie waarin d.m.v. casestudies via interview en observaties een analyse wordt gemaakt van de pedagogische visie van de aanbieders, de pedagogische behoeften van de doelgroep, de uitvoering van die visie in de praktijk. Meerdere deelonderzoeken zijn mogelijk. Afhankelijk van de invalshoek: - verantwoordelijken en begeleiders van residentiële en ambulante voorzieningen voor heropvoeding van jeugddelinquenten; - delinquente jongeren in één of meerdere voorzieningen. De maatschappelijke reactie op jeugddelinquentie wordt sinds het ontstaan van de jeugd- en kinderbescherming gekenmerkt door de pedagogische doelstelling van "verbeteren" en heropvoeden. Alle voorzieningen die werken met jongeren "van de jeugdbescherming", zowel delinquente jongeren als jongeren in een problematische opvoedingssituatie, trachten een fundamenteel pedagogisch project uit te werken. Er is echter een belangrijke leemte inzake kennis en (empirische) inzichten betreffende dit (specifieke?) pedagogische handelen, de pedagogische problemen van deze specifieke doelgroep, enz. Een bijzonder thema in dit kader betreft het omgaan met tucht en discipline. Het vormt een essentieel onderdeel van de aanpak van jonge delinquente jongeren. Diverse voorzieningen (residentiëel alsook ambulant) kunnen in dit kader als "case" dienen. Aantal: 1 of evt. meerdere studenten die verschillende casussen op een analoge manier aanpakken en vervolgens elk 1 thema across cases verwerken Thesistopics Onderwijskunde

6 Pedagogische perspectieven in de jeugdcriminologie: Het recht op onderwijs voor jeugddelinquenten : een exploratie van de aansluitingsproblematiek Opstarten nieuwe onderzoekslijn omtrent pedagogische perspectieven van het omgaan met jeugddelinquentie. Wordt voorzien vanuit Onderwijskunde (Prof.dr.N.Engels) en Criminologie (Prof.dr.J.Christiaens). Onderzoek naar het perspectief van gemeenschapsinstellingen en de begeleidende pedagogen op de zoektocht (en de problemen die zich hierbij stellen) naar onderwijsinstellingen voor jonge delinquenten enerzijds en anderzijds het perspectief van de scholen t.a.v. dit zgn. moeilijk cliënteel. Het onderzoek moet tegelijk opgevat worden als exploratie van de noden waaraan een trajectbegeleiding gericht op reïntegratie in het gewoon onderwijs vanuit pedagogisch standpunt moet voldoen. Management + begeleiders/leerkrachten van instellingen en scholen voor secundair onderwijs De jongeren geplaatst in de gemeenschapsinstellingen vormen vanuit pedagogisch perspectief een zeer diverse/heterogene groep. Een lang aanslepend en moeilijk oplosbaar probleem van de plaatsing van jonge delinquenten betreft het verwezenlijken van hun recht op onderwijs (zowel tijdens de plaatsing als daarna). Vele van deze jongeren zijn typische "uitvallers", hebben al zeer vele scholen bezocht en kwamen terecht in het watervalsysteem naar het beroepsonderwijs. Uit alle studies blijkt dat jeugddelinquenten bijzonder slecht scoren wat schools presteren betreft. De gemeenschapsinstellingen worden aldus geconfronteerd met een groep jongeren die een zeer problematisch schoolprofiel heeft. In de instellingen tracht men "enigszins" dit onderwijsen scholingsprobleem aan te pakken. Maar zonder al te veel succes (gezien de zeer heterogene groepen en de weinige investering in personeel en onderwijsinfrastructuur). Een belangrijk aandachtspunt bij de begeleiding van geplaatste jongeren bestaat erin om "terug aansluiting te vinden" bij het "gewone" onderwijs. Dit houdt in dat men op zoek gaat naar een school waar men de jongere wil inschrijven, waar een aansluitende en haalbare studierichting kan gevolgd worden: een problematische zoektocht. Aantal: 1-2 Thesistopics Onderwijskunde

7 Een onderzoek naar de perceptie van ontwikkelingsdoelen en eindtermen in het basisonderwijs bij directies Deze eindverhandeling kadert binnen een onderzoeksproject van de vakgroep onderwijskunde rond de perceptie van ontwikkelingsdoelen en eindtermen in het basisonderwijs. In dit onderzoeksproject wordt door middel van een grootschalig kwantitatief onderzoek nagegaan hoe leerkrachten en directies aankijken tegen de ontwikkelingsdoelen en eindtermen en wordt onderzocht in hoeverre deze doelen een richtinggevend criterium zijn voor het didactisch handelen van leerkrachten en het schoolbeleid. Wordt voorzien door Prof.dr.N.Engels en Ass. G. Hotton. Deze eindverhandeling betreft een onderzoek naar de opvattingen van directies over het kerncurriculum basisonderwijs. De vraag rijst in hoeverre de ontwikkelingsdoelen en eindtermen door directies gewaardeerd worden en richtinggevende criteria zijn voor hun schoolbeleid; en of hier verschillen worden waargenomen tussen directies uit de verschillende onderwijsnetten. Directies basisonderwijs (gemeenschapsonderwijs, gesubsidieerd vrij onderwijs en gesubsidieerd officieel onderwijs). De officiële benadering van de ontwikkelingsdoelen en eindtermen, en de interpretaties ervan in leerplannen versus de criteriumfunctie die deze doelen hebben voor leerkrachten en directies duidt een spanning aan die beschouwd kan worden vanuit concepten die ontwikkeld zijn binnen curriculumtheorie en onderzoek (Jackson, 1992). Deze spanning kan benaderd worden als een spanning tussen een wenselijk of ideal curriculum en een feitelijk of attained curriculum. Het wenselijke curriculum omvat dat wat van overheidswege wordt verwacht onder de vorm van bepaling van ontwikkelingsdoelen en eindtermen. Daarnaast is er ook het formele curriculum (Kessels, 1993) dat bestaat uit leerplannen die in feite interpretaties zijn van het wenselijke curriculum. Zowel het wenselijke als formele curriculum drukken verwachtingen uit ten aanzien van de feitelijke onderwijspraktijk. Tussen het wenselijke en het feitelijke curriculum situeert zich het perceived curriculum, het curriculum zoals door de practicus opgevat. Middels kwalitatief onderzoek kunnen het perceived en feitelijk curriculum in kaart worden gebracht en kan worden nagegaan hoe deze zich verhouden ten aanzien van het wenselijk curriculum. Daarnaast is ook een kwantitatief databestand voor handen. Aantal: 1 persoon Thesistopics Onderwijskunde

8 Een onderzoek naar de perceptie van eindtermen in het basisonderwijs bij leerkrachten Deze eindverhandeling kadert binnen een onderzoeksproject van de vakgroep onderwijskunde rond de perceptie van ontwikkelingsdoelen en eindtermen in het basisonderwijs. In dit onderzoeksproject wordt door middel van een grootschalig kwantitatief onderzoek nagegaan hoe leerkrachten en directies aankijken tegen de ontwikkelingsdoelen en eindtermen en wordt onderzocht in hoeverre deze doelen een richtinggevend criterium zijn voor het didactisch handelen van leerkrachten en het schoolbeleid. Wordt voorzien door Prof.dr.N.Engels en Ass. G. Hotton. Deze eindverhandeling betreft een onderzoek naar de opvattingen van leerkrachten (teacher beliefs, teacher thinking) over het kerncurriculum lager onderwijs. De vraag rijst in hoeverre de eindtermen door leerkrachten gewaardeerd worden en richtinggevende criteria zijn voor hun didactisch handelen; en of hier verschillen worden waargenomen tussen leerkrachten uit de verschillende onderwijsnetten. Leerkrachten lager onderwijs (gemeenschapsonderwijs, gesubsidieerd vrij onderwijs en gesubsidieerd officieel onderwijs). De officiële benadering van de ontwikkelingsdoelen en eindtermen, en de interpretaties ervan in leerplannen versus de criteriumfunctie die deze doelen hebben voor leerkrachten en directies duidt een spanning aan die beschouwd kan worden vanuit concepten die ontwikkeld zijn binnen curriculumtheorie en onderzoek (Jackson, 1992). Deze spanning kan benaderd worden als een spanning tussen een wenselijk of ideal curriculum en een feitelijk of attained curriculum. Het wenselijke curriculum omvat dat wat van overheidswege wordt verwacht onder de vorm van bepaling van ontwikkelingsdoelen en eindtermen. Daarnaast is er ook het formele curriculum (Kessels, 1993) dat bestaat uit leerplannen die in feite interpretaties zijn van het wenselijke curriculum. Zowel het wenselijke als formele curriculum drukken verwachtingen uit ten aanzien van de feitelijke onderwijspraktijk. Tussen het wenselijke en het feitelijke curriculum situeert zich het perceived curriculum, het curriculum zoals door de practicus opgevat. Middels kwalitatief onderzoek kunnen het perceived en feitelijk curriculum in kaart worden gebracht en kan worden nagegaan hoe deze zich verhouden ten aanzien van het wenselijk curriculum. Daarnaast is ook een kwantitatief databestand voor handen. Aantal: 1 persoon Thesistopics Onderwijskunde

9 Effect formatieve toets- zelfevaluatie door leerlingen. Een onderzoek einde basisschool. Het onderwijs in Vlaanderen kenmerkt zich door zowel zeer goede leerprestaties op internationale toetsen als een opvallend groot aantal zwakke leerprestaties in het beroepsonderwijs. De vorming in de basisschool kan onder de loupe genomen worden als voorbereiding op het secundair onderwijs, waar de leerverschillen tussen de leerlingen sterk vergroten.de vraag stelt zich of betere leerresultaten in de basisschool mogelijk zijn. Wordt voorzien door Prof.dr. W.Dyck Bedoeling is door gestructureerde en inhoudelijke feedback op frequente formatieve toetsen na te gaan of leerlingen significant hoger scoren op latere toetsen en examens. Leerlingen in enkele klassen van het laatste jaar regulier basisonderwijs (experimentele en controlegroepen). Theorieën en onderzoeksgegevens over effectief onderwijs worden geïnventariseerd. Aanvangs- en voortgangstoetsen worden afgenomen en alleen in de experimentele groep wordt onmiddellijke feedback voorzien en hierop gecontroleerd, eventueel met tutorinterventies. De gegevens worden vnl. kwantitatief verwerkt. Aantal: 1, eventueel in samenwerking met een student van de Erasmushogeschool (lerarenopleiding) Thesistopics Onderwijskunde

10 ICT en leeromgevingen/ Lerarenopleiding en innovatie/ Organisatie van het onderwijs en inclusie/ Andere thema s Wordt voorzien door Prof.dr. A. Libotton Onderzoekslijn 1: ICT en leeromgevingen Ontwikkelings- en implementatievariabelen van elektronische leeromgevingen en ICT ondersteund afstandsonderwijs. Invloed van ICT gebruik op: o Het handelen van leerlingen o Het handelen van onderwijsgevenden o Klas- en curriculum organisatie o Internationalisering o Leer- en (meta)cognitieve processen. Evaluatie van elektronische leeromgevingen in functie van leerlingenkenmerken (cognitieve- en leerstijl, vormen van motivatie, academische output, interactie en communicatie, ). Computer gestuurd toetsen; ontwikkeling en evaluatie. Analyse van relevante leerlingenkenmerken bij web-based leren. Ontwerp en evaluatie van online-tutoring bij afstandsonderwijs Onderzoekslijn 2: Lerarenopleiding en innovatie Op zoek naar De goede leraar. Vergelijkend onderzoek van student-leerkrachten en leraren in functie over bvb: - hun bekommernissen - hun professionele ontwikkeling - (na)scholing voor docenten - professionalisering van de lerarenopleiders Nascholing van leerkrachten op alle niveau s - recente initiatieven en aanpak - evaluatie van sommige programma s - kwaliteit van nascholingsinitiatieven Modellen van lerarenopleidingen in internationaal perspectief - huidige tendensen - indicatoren en kwaliteitscriteria Empirische toetsing van recente innovatie-projecten als bvb: - het didactisch atelier (integratie van vakdiscipline en pedagogische inhouden) - inductie projecten en mentoring van beginnende leraren Thesistopics Onderwijskunde

11 Onderzoekslijn 3: Organisatie van het onderwijs en inclusie. Onderwijskwaliteit en effectiviteit Vergelijkende studie van verschillende kwaliteits- en effectiviteitsmodellen en hun empirische ondersteuning Evaluatie van het zgn CIPO model op het terrein Zelfevaluatie door scholen Onderwijsbeleid Analyse van de actuele onderwijspolitiek (in internationaal perspectief) De relatie van onderwijsinstellingen met de Centra voor Leerlingen Begeleiding (CBL). Knelpuntenanalyse en kwaliteitsindicatoren vanuit een didactisch perspectief. Analyse van de sociale en institutionele context van de school: opstellen en valideren van de schoolkaart. Evaluatie van lopende projecten in verband met meer inclusieve onderwijssettings (zorgprojecten, GON begeleiding, inclusieve scholen, ) Analyse van de relatie ouders-school in inclusieve settings. Theoretische en empirische studies van recente innovaties in het hoger onderwijs (ook eventueel in Europese context): Onderzoekslijn 4: Andere thema s Goed geformuleerde proposals van verhandelingen worden in aanmerking genomen. Thesistopics Onderwijskunde