JONGEREN OVER MIDDELENGEBRUIK

Transcriptie

1 Rapport JONGEREN OVER MIDDELENGEBRUIK Attitudes, deelgroepen en aanknopingspunten voor beleid Hoorn, Opmeer en Medemblik

2 COLOFON Uitgave I&O Research Piet Heinkade GM Amsterdam Rapportnummer 2017/031 Datum Februari 2017 Opdrachtgevers Gemeente Medemblik Gemeente Hoorn Gemeente Opmeer Auteur(s) Drs. Ankie Lempens Drs. Marion Holzmann Aniek de Lange, MSc. Priya Ramkisoen MSc. Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Jongeren over Middelengebruik Colofon

3 INHOUDSOPGAVE 1. Samenvatting en conclusie Inleiding Wat is er al bekend? Wat zijn de trends? Rol van vrienden Rol ouders Zelfcontrole Beleid en informatie Welke deelgroepen onderscheiden we? Inleiding Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen? Alcoholgebruik Gebruik van alcohol binnen de vriendengroep Gebruik van alcohol Motieven om wel/geen alcohol te gebruiken Gevolgen van alcohol Drugsgebruik Gebruik van drugs binnen de vriendengroep Gebruik van wiet/hasj Gebruik van harddrugs Motieven om wel/geen drugs te gebruiken Wat te doen als middelen verkeerd vallen Informatie over alcohol en drugs Deelgroepen Kenmerken Visie ten aanzien van beleid Beleid middelengebruik West-Friesland Attitude en denkbeelden jongeren t.o.v. middelengebruik Bijlage 1. Vragenlijst Bijlage 2. Tabellenboek Jongeren over Middelengebruik Inhoudsopgave

4 1 HOOFDSTUK Samenvatting en conclusie Jongeren over Middelengebruik Samenvatting en conclusie 4

5 1. Samenvatting en conclusie 1.1 Inleiding Ook jongeren maken zich zorgen over middelengebruik Scheer de jeugd niet over één kam als het gaat om middelengebruik. Jongeren die veel naar festivals gaan en zichzelf als echte gezelschapsmensen en feestbeesten beschouwen, gebruiken meer en vaker dan jeugd die graag alleen wil zijn of zichzelf typeert als buitenbeentje. Opvallend is dat de jeugd die zichzelf als een echte sporter ziet, ook vaker een stevige drinker is. Inzicht in gebruiksprofielen laat verder zien dat een groot deel van de jongeren luistert naar de regels die hun ouders over middelengebruik hebben gesteld. Maar er is ook risicogedrag: jongeren die regelmatig binge drinken, gebruiken ook vaker drugs. Er wordt sowieso een verschuiving van alcohol- naar drugsgebruik waargenomen. Veel jongeren zijn bezorgd over de risico s van middelengebruik onder de jeugd, ongeacht of zijzelf wel of niet gebruiken. Zesenveertig procent van de geënquêteerde jeugd is van mening dat jongeren in West- Friesland minder zouden moeten drinken en ruim de helft vindt dat ze er te vroeg mee beginnen. Een deel van hen geeft aan behoefte te hebben aan (meer) informatie en voorlichting over middelen, zoals over de effecten en gevaren. Vooral over drugs zijn er vragen. Driekwart weet niet wat te doen als drank verkeerd valt bij zichzelf of een vriend. Ook vindt ruim een derde deel dat ouders meer zouden moeten afweten van drugs. Ouders hebben sowieso veel invloed op het middelengebruik van hun kinderen: als er thuis regels zijn, dan houdt een meerderheid van de jeugd zich hier ook (meestal) aan. Maar lang niet alle ouders stellen (duidelijke) regels over middelengebruik. Jongeren die binge drinken, zien hun ouders thuis vaker ook wel eens aangeschoten of dronken dan jongeren die niet of matig drinken. Veel jongeren vinden dat er vanuit de overheid strenger opgetreden zou moeten worden tegen te jong drinken : opvallend is dat vooral jongeren van 18 tot 24 jaar dit vinden. Zij mochten zelf nog wel op hun 16 e drinken. Er is sinds jaar en dag veel publiciteit rondom middelengebruik van jongeren in West-Friesland, met name over de vermeende drankcultuur. En er zijn signalen dat drugsgebruik toeneemt. Het aantal incidenten met kinderen die met alcohol of drugsvergiftiging op de eerste hulp van het ziekenhuis belandt, is de afgelopen jaren sterk gestegen. Tegelijk laten lokaal en landelijk onderzoek een dalende trend zien: gemiddeld gaan jongeren later drinken en zij drinken gemiddeld ook minder. De gemeenten Hoorn, Opmeer en Medemblik lieten I&O Research nader inzoomen op het middelengebruik van de jeugd: hoe gaan zij met alcohol en drugs om, wat zien ze om zich heen en welke ideeën hebben zij om verantwoord middelengebruik te bevorderen? Het onderzoek bestond uit drie onderdelen: we bestudeerden literatuur om de trends in middelengebruik in beeld te brengen, we organiseerden groepsgesprekken met professionals en jongeren om hun standpunt te horen en we vroegen ruim jongeren van jaar om een vragenlijst in te vullen. Ruim jongeren deden mee. Dit hoofdstuk geeft de belangrijkste bevindingen en conclusies weer. De kaders bevatten enkele aanbevelingen. Jongeren over Middelengebruik Samenvatting en conclusie 5

6 1.2 Wat is er al bekend? Vooral ouders en vrienden zijn van invloed op middelengebruik Er zijn veel factoren die het middelengebruik van jongeren beïnvloeden. Zo zijn er genetische factoren en speelt ook het persoonlijkheidstype een rol, vooral omdat dit bepaalt hoe men omgaat met belangrijke gebeurtenissen in het leven. Ook omgevingsfactoren zijn van invloed, met name de rol van ouders en vrienden. Om die reden is aan de jongeren in de enquête gevraagd naar drinkmotieven en naar de rol van ouders en vrienden. 1.3 Wat zijn de trends? De startleeftijd waarop jongeren gaan drinken stijgt en ze drinken gemiddeld minder - Toch drinken nog veel 16 en 17-jarigen Zowel uit landelijk als uit regionaal en lokaal onderzoek blijkt dat de jeugd op minder jonge leeftijd begint met drinken. Het is goed mogelijk dat de wettelijke verhoging van de leeftijd waarop jeugd alcohol mag kopen en consumeren hieraan debet is. Professionals rondom jeugd signaleren dit ook wel in het veld. Driekwart van de jongeren zelf, denkt dat de aanscherping van de wet niet veel invloed heeft: zij menen dat de meeste 16 en 17-jarigen die dat willen toch wel aan drank beginnen. De cijfers laten zien dat inderdaad acht van de tien 16 en 17-jarigen al wel eens dronk, waarvan een deel zelfs vijf of meer consumpties bij één gelegenheid (binge drinken). Wel geeft de jeugd aan dat het nu meer moeite en creativiteit vereist om aan drank te komen. Maar wie dat wil, komt er wel aan: er is altijd wel een broer of oudere vriend die de alcohol koopt, met identiteitspasjes wordt gesjoemeld en bij veel jongeren thuis staat de drank gewoon in de koelkast. Het aantal incidenten met jonge drinkers neemt sterk toe en volgens sommigen is er een verschuiving richting drugs Er zijn ook zorgelijke signalen rondom verhoging van de leeftijdsgrens en de moeilijkere toegang tot alcohol voor de 18-minners. Zo leidt het volgens sommigen tot meer indrinken thuis, waardoor men al dronken in het uitgaansleven belandt. Sommige jongeren en professionals wijzen op een verschuiving van drank naar drugsgebruik: jongeren onder de achttien zouden nu eerder naar wiet of een pilletje grijpen, omdat dit gemakkelijker te verkrijgen is dan alcohol en omdat men zo sneller hetzelfde effect kan bereiken. Een kwart van de geënquêteerde jongeren is van mening dat er zich een verschuiving van alcohol naar drugsgebruik voordoet 1. Sowieso zijn er signalen dat middelengebruik vooral van pillen steeds normaler wordt onder de uitgaande jeugd. Een ander effect van de verhoging naar achttien jaar is dat de jonge jeugd geen drinkervaring heeft opgedaan met laag alcoholische dranken, maar meteen met sterke drank begint als het eenmaal mag, aldus sommigen. Dit kan tot gevaarlijke situaties leiden. De cijfers van de Veiligheidsregio lijken dit te bevestigen: het aantal incidenten met jeugdige alcoholvergiftigingen waaraan een ambulance te pas komt, is de afgelopen drie jaar sterk toegenomen. Op Kermisborrels is geen controle, dus daar zijn de risico s groot Zowel professionals als jongeren wijzen vooral naar de kermissen en dan met name de particuliere kermisborrels als risicolocatie voor overmatig drankgebruik. Op deze borrels kan voor een vast entreebedrag onbeperkt gedronken worden. Er geldt bovendien geen formele controle op leeftijd, omdat de borrels - hoewel vaak professioneel uitgerust en bevoorraad gewoon bij mensen thuis plaatsvinden. 1 In de vragenlijst is de stelling voorgelegd: ik denk dat er een verschuiving is van alcohol naar drugsgebruik. 24 % was het hiermee eens. Jongeren over Middelengebruik Samenvatting en conclusie 6

7 Alcoholgebruik wisselt sterk naar deelgroep Cijfers over gemiddeld drugsgebruik zeggen weinig over het gedrag en de risico s van individuele en groepen jongeren. Er zijn veel jongeren die matig en verstandig met alcohol omgaan en er zijn er ook die zeer regelmatig binge drinken en zelf aangeven dat ze eigenlijk minder zouden moeten drinken. In Hoorn drinken de jongeren gemiddeld minder vaak, terwijl dit in Medemblik en Opmeer het meest gebeurt. Onder de geënquêteerde jongeren in Hoorn zijn er meer die drugs gebruiken, terwijl dat onder de geënquêteerde jongeren in Medemblik en vooral Opmeer veel minder voorkomt. Veel jongeren experimenteren met lachgas Ruim zeven op de tien jongeren gebruikten wel eens lachgas. Omdat dit sinds 16 juli onder de Warenwet valt, wordt dit niet beschouwd als harddrugs. Vier op de tien geënquêteerden gebruikten wel eens hasj of wiet en bijna dertig procent van hen deed dit nog recent. Het gebruik beperkt zich voor het gros tot een of twee dagen per maand. Zij verkrijgen het vooral via vrienden en gebruiken het ook bij vrienden thuis of op straat/in het park. Harddrugsgebruik onder de geënquêteerde jeugd is veel minder algemeen en lijkt voor de meeste jongeren vooral een kwestie van beperkt experimenteren of incidenteel gebruik op een festival. Onder de jongere leeftijdsgroepen zijn nog relatief weinigen met drugs bezig, bij de jarigen is dit het hoogst en bij de 21-plussers alweer lager. Het gebruik blijft meestal incidenteel, want van de jongeren die ooit drugs gebruikten, deed slechts tussen de 5 procent (cocaïne) en 14 procent (XTC) dit recent. Uit de gesprekken met jongeren blijkt dat er signalen zijn dat er op kermissen vaker ook cocaïne wordt gebruikt door sommige jongeren en dat dit normaler wordt gevonden. Evenwel geven jongeren aan dat cocaïnegebruik thuis of op een gewoon feestje niet als normaal wordt beschouwd: wie dit doet, wordt gezien als een loser. Geef gerichte voorlichting over de combinatie van alcohol en drugsgebruik (xtc/cocaïne) op kermissen: hier wordt veel en lange tijd achtereen gedronken, waarbij de behoefte aan een oppepper kan ontstaan, met alle risico s van dien. Zorg voor meer controle en regels voor volwassenen die kermisborrels organiseren. Dorpsgesprekken en artikelen in de krant voordat het kermisseizoen weer begint, gericht op het doel dat volwassenen meer verantwoordelijkheid nemen. Ook kan hier voorlichting worden gegeven over hoe te handelen bij excessen en ongevallen met drank en drugs. 1.4 Rol van vrienden Vriendengroepen zijn vaak homogeen qua middelengebruik Achttien procent van de jongeren die wel eens drinken, vindt het soms moeilijk om op een feestje geen alcohol te drinken. Dat geldt ook voor 5 procent van de niet-drinkers. Een derde van de jonge jeugd denkt dat een feestje minder leuk is als ze niet drinken. Van de oudere jongeren vindt nog maar een kwart dit. Hoe homogeen zijn vriendengroepen en in hoeverre speelt groepsdruk een rol bij middelengebruik? Het middelengebruik van vriendengroepen is voor zo n 80 procent van de jeugd redelijk homogeen: stevige drinkers gaan meer om met andere stevige drinkers en niet-drinkers meer met andere nietdrinkers. Ongeveer een vijfde van de jongeren valt in een gemengde groep ; deze variëteit wordt groter bij oudere jongeren: dan speelt de groepsdruk waarschijnlijk minder mee en kan men meer zijn eigen weg gaan, ook wat betreft middelengebruik. Jongeren over Middelengebruik Samenvatting en conclusie 7

8 Dat men dan al autorijdt, kan hierbij ook een rol spelen. Het komt wel voor dat er een geheelonthouder in een groep feestbeesten zit, vooral bij de oudere jongeren, maar veel jongeren geven aan dat sterk afwijkend middelengebruik vaak toch betekent dat iemand uit de groep gaat. Wel is er binnen groepen sprake van corrigerend gedrag onderling. Jongeren praten makkelijk met elkaar over hun drankgebruik, hun kater en wat er mis ging. Drugsgebruik varieert iets meer binnen vriendengroepen dan alcoholgebruik: het drugsgebruik van de vriendengroep bij een kwart van de jongeren is wisselend. Bij de andere respondenten is het drugsgebruik binnen hun kring ongeveer gelijk (even hoog, laag of afwezig). Wanneer het misgaat met alcohol of drugs bij een vriend of vriendin, weet 75 procent van de jongeren niet hoe zij moeten handelen. Ook geeft 38 procent aan dat ouders eigenlijk meer kennis van drugs zouden moeten hebben. Feedbacktrainingen kunnen jongeren helpen elkaar binnen vriendengroepen gemakkelijker aan te spreken op gedrag rond middelengebruik. Wanneer een jongere wisselt van vriendenkring of er ineens buiten valt, kan dat een teken aan de wand zijn. Er is dringende behoefte aan voorlichting over wat te doen als iemand onwel wordt (of dreigt te worden) als gevolg van drank of drugsgebruik. Omdat dit bijna altijd gebeurt terwijl jongeren samen met leeftijdsgenoten zijn, moet vooral de jeugd zelf hiervan op de hoogte zijn. Maar ook bij ouders is meer kennis nodig. 1.5 Rol ouders Meeste jongeren houden zich meestal aan de regels die hun ouders hebben gesteld Bijna 40 procent van de ouders heeft regels gesteld voor hun kinderen. Driekwart van de jongeren vindt die regels redelijk en ruim 80 procent houdt zich hier ook altijd tot meestal aan. Ongeveer eenzelfde deel van de jeugd vindt dat ouders veel invloed hebben op het verantwoord middelengebruik van hun kinderen: een kwart vindt van niet. Kinderen die niet drinken, doen dit in de helft van de gevallen omdat ze nog niet mogen drinken vanwege hun leeftijd. Anderen zeggen er geen behoefte aan te hebben of vinden het niet lekker. Veel jongeren die wel drinken ook 16 en 17-jarigen krijgen de alcohol thuis van hun ouders. Weinig jongeren geven aan dat hun ouders drankgebruik echt verbieden, wel zijn er veel ouders die het niet weten en die het drankgebruik volgens hun kind afraden. Toch zegt ruim de helft van de 16 en 17-jarigen die soms drinken, dat hun ouders dit goedkeuren. Ouders in Hoorn zijn strenger op dit gebied, dan ouders in Medemblik en Opmeer. De meerderheid van de jongeren zegt meer te drinken dan hun ouders denken. Ruim een vijfde deel van de jeugd zegt hun ouders wel eens aangeschoten of dronken te zien. Er is een sterk verband tussen het drankgebruik van ouders en dat van kinderen: jeugd die binge drinkt, ziet thuis ook vaker de ouders drinken en wordt ook vaker met dronken of aangeschoten ouders geconfronteerd. Het stellen van regels voor alcoholgebruik wordt door jongeren geaccepteerd en meestal nageleefd. Voorlichting en advies kan ouders helpen regels te stellen. Jongeren over Middelengebruik Samenvatting en conclusie 8

9 Voorbeeldgedrag van ouders lijkt van invloed op het drankgebruik van kinderen: licht ouders hierover in. Zij kunnen het (zichtbaar) alcoholgebruik thuis dan aanpassen. 1.6 Zelfcontrole Jongeren onderschatten de gevolgen van veel drinken De meeste jongeren die drinken, geven aan dat zij hierin maat kunnen houden. Weinig jongeren menen dat hun alcoholgebruik een negatief effect heeft op hun sport school of werkprestaties, of hun sociale relaties beïnvloedt. Toch is een meerderheid regelmatig dronken en komt binge-drinken veel voor. Opvallend is dat juist echte sporters ook vaker binge drinkers zijn. Er is meer voorlichting nodig over de effecten die alcoholgebruik heeft op het lichaam en op prestaties. 1.7 Beleid en informatie Alcohol en drugsgebruik moet verminderd worden, vindt Westfriese jeugd Wat vinden jongeren nu zelf van het middelengebruik onder jongeren? Bijna de helft vindt dat jongeren op te jonge leeftijd met alcoholgebruik beginnen. Van de oudere jongeren vindt een kwart zelfs dat jongeren voor hun achttiende niet met alcohol zouden moeten beginnen: deze groep mocht zelf op hun 16 e nog drinken! Van de 16 en 17-jarigen zelf vindt maar een vijfde dit. Ook vindt ruim 40 procent dat jongeren over het algemeen teveel drinken, ook hier zijn de oudere jongeren en de jongeren in Hoorn hierover het meest bezorgd. Richten op alle jongeren en speciaal op de jongere leeftijdsgroep De meeste jongeren vinden dat preventiebeleid gericht zou moeten zijn op alle jongeren en niet op bepaalde doel of leeftijdsgroepen. Ruim een derde deel vindt dat vooral speciale groepen aangesproken moeten worden. Het gaat dan vooral om jonge kinderen en om jongeren die overmatig drank gebruiken en/of problemen hebben. Jongeren willen strengere controle en meer voorlichting, ook voor ouders Strengere controle op de schenkleeftijd in de horeca wordt door het grootste deel van de jongeren als een goede oplossing voor risicovol drankgebruik onder minderjarigen gezien. Uit de groepsgesprekken bleek ook dat veel jongeren het raar vinden dat er regels zijn die vervolgens amper worden gehandhaafd. Minder jongeren (29%) vinden dat strengere controle bij sportkantines zou helpen. Ook vindt 44 procent dat er meer voorlichting voor jongeren zou moeten zijn en een kwart zou ook graag ouders beter willen voorlichten. Dat geldt ook voor drugs: ruim een derde deel van de jongeren zou het fijn vinden als hun ouders meer kennis zouden hebben over middelen. Ook is bijna een kwart voorstander van het belonen van goed gedrag. Hoewel sommige jongeren er alles aan doen om leeftijdscontroles te ontwijken, vinden zij eigenlijk dat jongeren strenger gecontroleerd zouden moeten worden bij de horeca. Scherp de controle hierop aan en treedt in overleg met de horeca om samen naar meer sluitende oplossingen te komen. Betrek jongeren hierbij: zij weten het best hoe de regels te omzeilen, maar velen van hen vinden tegelijkertijd dat hieraan iets gedaan zou moeten worden. Jongeren over Middelengebruik Samenvatting en conclusie 9

10 Kwart weet te weinig over drugs, 10 procent heeft (wel eens) vragen over alcohol Zelf heeft bijna een kwart van de jongeren wel eens vragen over drugs en 10 procent over alcohol. Het gaat dan vooral over risico s en effecten. Een derde van de jongeren geeft aan dat zij hun vragen over alcohol en drugs willen stellen via school. Daarnaast willen twee op de tien jongeren informatie over alcohol en een kwart over drugs ontvangen via de gemeente. Minder jongeren willen hun informatie en voorlichting over middelengebruik via hun ouders krijgen, wat wel logisch is, omdat een deel aangeeft dat hun ouders hierover zelf eigenlijk informatie nodig hebben. Er is behoefte aan meer voorlichting en de mogelijkheid om vragen te beantwoorden. Ook ouders hebben informatie nodig. Zorg voor laagdrempelige mogelijkheden om vragen te stellen (online, telefonisch), met ingangen via de school, maar ook daarbuiten (want niet iedereen zit nog op school). Zorg voor aparte kanalen voor ouders en kinderen. 1.8 Welke deelgroepen onderscheiden we? Lang niet alle jongeren drinken en veel jongeren gaan matig met alcohol en drugs om. De niet-drinkers zijn vaker graag alleen en gaan niet veel uit. Deze groep is gemiddeld het jongst. De binge drinkers noemen zichzelf vaker sporters, feestbeesten en festivalgangers. Drugsgebruik komt vooral in deze groepen voor. De tussengroep die wel drinkt, maar nooit vijf of meer consumpties bij een gelegenheid ziet zichzelf vaker dan de andere groepen als een harde werker op school. Urgentie is het grootst bij de jonge jeugd en bij de feestbeesten Professionals en jongeren zijn het er over eens: richt informatie op alle jongeren, maar differentieer hierin wel. Jongeren zelf wijzen op het belang van startinformatie voor de jongere groepen: zij die nog niet drinken, maar dat straks misschien wel gaan doen. Wijs hen met name op de gevaren van sterke drank. Bij de oudere jongeren zijn vooral de feestbeesten en festivalgangers een risicogroep vanwege hun binge drinken en omdat zij middelen vaker combineren. Zelf geven zij al aan dat ze graag meer informatie en voorlichting over de effecten en risico s ontvangen: er zijn bij een kwart van hen vragen over drugs. Gerichte voorlichting op en rondom gebruikerslocaties lijkt zinvol: veel jongeren gaan over de schreef bij gelegenheden als kermissen, kermisborrels of evenementen. Daar zouden ter plekke gerichte maatregelen genomen kunnen worden, want daar komen de feestbeesten van wie het middelengebruik (soms) zorgelijk is. Zij drinken veel per gelegenheid en combineren dit soms met drugsgebruik. Denk hierbij aan voorlichting over het voorkomen van intoxicaties, over de vroege signalen en over hoe te handelen als iemand onwel wordt. Daarnaast is het uitbreiden van de (informatie over) testmogelijkheden van drugs nodig: jongeren hebben hieraan behoefte. Verder geeft de jeugd aan dat voorlichting door ervaringsdeskundigen indruk maakt en werkt. Ook leren zij veel van televisieprogramma s zoals spuiten en slikken en real live programma s met jongeren. Jongeren over Middelengebruik Samenvatting en conclusie 10

11 2 HOOFDSTUK Inleiding Jongeren over Middelengebruik Inleiding 11

12 2. Inleiding Aanleiding De gemeenten Medemblik, Hoorn en Opmeer hechten veel belang aan een actief en passend beleid dat het middelengebruik onder jongeren terug kan dringen. Er zijn momenteel tegenstrijdige signalen rondom het alcohol- en drugsgebruik onder de jeugd in West-Friesland en over het alcoholgebruik van jongeren tussen de 16 en 24 jaar is nog weinig bekend. De gemeenten hebben behoefte aan inzicht in de huidige situatie rondom alcohol en middelengebruik van deze jongeren in de drie gemeenten. Om die reden hebben de drie gemeenten I&O Research gevraagd een onderzoek over alcohol- en drugsgebruik van jongeren in Hoorn, Medemblik en Opmeer uit te voeren. Onderzoeksvraag In hoeverre er sprake is van problematiek rondom middelengebruik van de jeugd in de drie gemeenten, onder welke (deel)groepen doet zich problematiek voor, hoe is het risicobesef en -gedrag van de(ze) jeugd en op welke groepen dient de gemeente zich te richten voor een passende beleidsaanpak? De gemeenten gebruiken de uitkomsten van het onderzoek om prioritering aan te brengen waarmee ze hun lokale en regionale beleid ten aanzien van middelengebruik onder jongeren op maat kunnen maken en zo gerichter kunnen inzetten. Uitvoering van het onderzoek Het onderzoek bestaat uit drie onderdelen: 1 Deskresearch 2 Groepsgesprekken met jongeren en professionals 3 Enquête en face to face interviews onder jongeren Deskresearch Om inzicht te krijgen in de feitelijke beschikbare informatie van het middelengebruik onder jongeren en de bijbehorende opinies en signalen is een deskresearch uitgevoerd. Hierbij is gebruik gemaakt van wetenschappelijke onderzoeken, reeds eerder uitgevoerde onderzoeken vanuit de gemeenten en landelijke onderzoeken. Groepsgesprekken Naast het in kaart brengen van wat er allemaal bekend is middels ander onderzoek is er ook gekeken wat er speelt in de praktijk en wat verder belangrijk is om mee te nemen in de beleidsvorming. Hiervoor zijn twee focusgroepen gehouden met professionals en jongeren samen. Daarnaast vond er een interview plaats met het projectteam In Control of alcohol & drugs. Enquête onder jongeren In overleg met de opdrachtgever is een vragenlijst opgesteld. De basis hiervoor is gelegd door middel van het deskresearch en groepsgesprekken met jongeren en professionals. Hierbij is zoveel mogelijk aangesloten bij landelijk ontwikkelde terminologie en vraagstellingen over alcohol en drugsgebruik (o.a. ontwikkeld door de GGD). In totaal deden jongeren aan het onderzoek mee. Jongeren over Middelengebruik Inleiding 12

13 De enquête is zowel schriftelijk als face to face afgenomen, om een zo breed mogelijke groep te bereiken. Schriftelijk In november 2016 ontvingen jongeren (van 16 t/m 24 jaar) woonachtig in Opmeer, Medemblik en Hoorn een kaart met het verzoek deel te nemen aan het onderzoek. Op de kaart stond een link om de vragenlijst online in te vullen. Na twee weken kregen de jongeren een herinneringskaart. In totaal hebben jongeren de vragenlijst volledig ingevuld, een respons van 21 procent. Face to face Aanvullend zijn er face to face interviews gehouden met jongeren van wie vermoed werd dat zij minder geneigd zijn de enquête in te vullen of buiten de steekproef vallen. Dit is gedaan om de respons te verhogen, maar vooral om een mogelijk andere groep jongeren te bereiken. De professionals en jongeren gaven in de groepsgesprekken aan dat bepaalde uitgaansplekken en jongerencentra een goede kans boden om jongeren te treffen die de vragenlijst anders misschien niet zouden invullen. De face to face interviews zijn gehouden op de volgende locaties; Jongerencentrum de Zaagtand (Hoorn), Jongerencentrum Everland (Medemblik), Manifesto (Hoorn), Stichting Pardoes (Opmeer) en het Dorpshuis de Wildebras (Medemblik). In totaal deden 78 jongeren mee aan de face to face interviews waarbij een verkorte versie van de vragenlijst werd afgenomen door een enquêteur van I&O Research. Tabel 2.1 Overzicht respons enquête + face to face interviews GEMEENTE BENADERD ENQUÊTE RESPONS ENQUÊTE %RESPONS ENQUÊTE RESPONS FACE TO FACE TOTAAL RESPONS Opmeer % Medemblik % Hoorn % TOTAAL % Jongeren over Middelengebruik Inleiding 13

14 Analyse Op de resultaten verkregen vanuit de enquêtes is een weging toegepast naar gemeentegrootte, leeftijd en geslacht. Op deze manier zijn de resultaten representatief voor jongeren in de drie gemeenten Opmeer, Medemblik en Hoorn. Daar waar relevant, worden de resultaten uitgesplitst naar achtergrondgegevens en wordt er een vergelijking gemaakt met landelijke cijfers. Indien de uitkomsten niet optellen tot 100 procent is er sprake van afrondingsverschillen. Profiel respondent Leeftijdsverdeling jaar 38% jaar 47% jaar 14% Etniciteit Autochtoon 96% Allochtoon 4% MBO 28% HBO 24% VMBO/ MAVO 5% HAVO 8% VWO 9% Opleiding WO 9% werkt of werkzoe kend 17% 44% 56% zorgzaam persoon gezelschapsmens een leider harde werker school aanpakker feestbeest actieve sporter non-conformist festival ganger concertganger buitenbeentje 72% 62% 56% 52% 52% 47% 34% 15% 11% 8% 5% Duiding kwantitatieve data Doel van het onderzoek is zicht te krijgen op de trends, attitudes, denkbeelden en het gedrag ten aanzien van middelengebruik van de jeugd in de drie gemeenten. Dit om concrete aanknopingspunten voor (een gericht) beleid te verkrijgen. De resultaten geven een beeld van de ontwikkelingen die plaatsvinden en van de ideeën die jongeren zelf hebben over verantwoord middelengebruik. Ook geeft het onderzoek inzicht in de variatie in gedrags- en gebruikspatronen onder de jeugd. Het kwantitatieve deel van het onderzoek is niet bedoeld als prevalentie onderzoek zoals dat in de epidemiologie wordt gedaan (prevalentieonderzoek is gericht op het voorkomen van een verschijnsel binnen een bepaalde groep op een bepaald moment): hoewel representatief is het niet primair bedoeld en niet geschikt om uitspraken te doen over het middelengebruik van de jeugd. Een vergelijking van het gerapporteerde gebruik met prevalentiecijfers vanuit ander onderzoek is niet mogelijk, omdat zowel de doelgroep (16-24 jarigen) als de methodiek (wijze van werving, dataverzameling en analyse) verschilt. Bij een periodieke herhaling van onderliggend onderzoek, kunnen wel ontwikkelingen in de tijd worden gemeten. In de enquête is uiteraard aandacht besteed aan het middelengebruik van de jeugd, met als doel om op basis hiervan deelgroepen te kunnen onderscheiden. Welke profielen zijn er, met welke kenmerken hoe is het risicogedrag daarbinnen en welk verband is er met risicobewustzijn en ideeën voor regulatie van middelengebruik? Jongeren over Middelengebruik Inleiding 14

15 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk gaan we in op de bevindingen uit de deskresearch en de groepsgesprekken. Daarna bespreken we het gebruik van alcohol en middelen in West- Friesland, attitude van ouders en verzorgers. Vervolgens gaan we in op de aanpak en informatievoorziening. Daarna volgt een indeling in deelgroepen van jongeren en in hoofdstuk zeven komt de visie van jongeren ten aanzien van het beleid voor aanpak van het middelengebruik aanbod. Het rapport toont steeds zowel de overall resultaten als de resultaten per gemeente (waarbij vergelijking van deze resultaten niet het uitgangspunt is) alsook de bevindingen per doelgroep. De bijlage bevat de vragenlijst en een tabellenboek met verdere uitsplitsingen. Jongeren over Middelengebruik Inleiding 15

16 3 HOOFDSTUK Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen? Jongeren over Middelengebruik Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen 16

17 3. Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen? Het deskresearch is uitgevoerd om inzicht te krijgen in wat er al bekend is over het alcohol- en drugsgebruik van jongeren. Hiervoor is gekeken naar: wetenschappelijke artikelen andere onderzoeken die de drie gemeenten hebben uitgevoerd ander (landelijke) onderzoeken grijze literatuur; nieuwsbrieven, publicaties, rapporten, werkdocumenten Om te achterhalen wat de ontwikkelingen zijn en waar die zich voordoen hebben we groepsgesprekken gehouden met professionals (jongerenwerkers, politie, bureau HALT, sociaal team en beleidsmedewerker jeugdzorg) en met jongeren die een zogenaamde helikopterview hebben. Ook is er een aanvullend interview gehouden met het projectteam In Control of alcohol & drugs. = bevindingen uit deskresearch = bevindingen uit de groepsgesprekken met professionals en jongeren Alcoholgebruik onder 2 e en 4 e klassers neemt af De GGD zet jaarlijks het Elektronisch Monitor Volksgezondheid (EMOVO) uit onder jongeren uit de 2 e en de 4 e klas van het voorgezet onderwijs. Tabel 3.1 geeft de resultaten van de gemeenten Opmeer, Medemblik en Hoorn weer. Er is duidelijk afname zichtbaar van het alcoholgebruik in deze drie gemeenten. Zo had 49 procent van de Medemblikse jongeren in 2013 ooit eens alcohol gedronken, dit is gedaald naar 38 procent in De laatste jaren zet de afname zich verder voort, ook in de andere gemeenten en op regionaal niveau (Noord-Holland Noord). Uit andere bronnen blijkt dat dit ook in Noord- Holland en landelijk gaande is 2. Verder blijkt uit cijfers van het EMOVO onderzoek dat ouders het alcoholgedrag goedkeuren of er niks van zeggen. Tabel 3.1 Alcoholgebruik onder 2 e en 4 e klassers 3 OPMEER MEDEMBLIK HOORN NOORD-HOLLAND NOORD LANDELIJK Ooit alcohol gedronken 60% 35% 49% 38% 45% 31% 50% 36% 35% Afgelopen maand alcohol gedronken (minimaal 1 glas) Binge drinken (5 of meer drankjes tijdens één gelegenheid) Afgelopen maand aangeschoten/dronken geweest 51% 29% 38% 30% 33% 24% 39% 29% 26% 33% 25% 25% 25% 23% 20% 27% 24% 22% 24% 17% 17% 18% 18% 15% 20% 18% 15% Ouders keuren alcoholgedrag goed/zeggen niets van 4 68% 49% 62% 48% 54% 40% 58% 46% X 5 2 Bron: Statline, CBS. 3 Bron: Jeugdmonitor EMOVO 2015/2016 (GGD) onder 2 e en 4 e klassers voortgezet onderwijs. 4 Deze uitkomsten hebben betrekking op de jongeren die alcohol drinken. 5 Deze gegevens zijn niet beschikbaar. Jongeren over Middelengebruik Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen 17

18 Aantal binge drinkers daalt Ook het overmatig drankgebruik neemt af. In 2009 deed 30 procent van de jongeren in Opmeer aan binge-drinken (zie tabel 3.1). Dit is gedaald naar 25 procent in In Medemblik is de daling nog groter (16 procentpunten). Ook landelijk is deze trend zichtbaar 6. De EMOVO heeft geen resultaten van de regio West-Friesland, alleen Noord-Holland Noord. Uit cijfers van 2008 blijkt dat ruim vier op de tien jongeren van 12 tot 16 jaar in West-Friesland overmatig alcohol gebruikt (binge drinken). Van deze groep vindt 11 procent van zichzelf dat hij of zij te veel drinkt 7. Jongerenwerkers zien dat jongeren op latere leeftijd drinken en er meer bewustzijn is De daling van het aantal jongeren dat (overmatig) drinkt vanuit het EMOVO-onderzoek en landelijk onderzoeken worden bevestigd door jongerenwerkers tijdens de groepsgesprekken. Zij zijn van mening dat jongeren steeds op een latere leeftijd beginnen met alcohol en dat er meer bewustzijn is over risico s van alcoholgebruik. Daarnaast ervaren zij dat er in mindere mate een taboe heerst over het onderwerp door de vele onderzoeken en de aandacht die het onderwerp krijgt. Hierdoor worden er binnen de vriendengroepen waarschuwingen gegeven voor overmatig drankgebruik. Alcohol drinken hoort erbij in de Westfriese cultuur Jongeren gaven tijdens het groepsgesprek aan dat het gebruik van alcohol maatschappelijk geaccepteerd is. Volgens een jongerenwerker komen jongeren op relatief jonge leeftijd al in aanraking met alcohol, omdat het middelengebruik in de Westfriese cultuur verweven zit. Daarnaast geven jongeren aan dat het nuttigen van alcohol vooral een eigen keuze is, ongeacht het gebruik van ouders. Zorgelijke signalen Daarnaast zijn er ook zorgelijke signalen. Zo is er sprake van een toename van comazuipers die worden opgenomen in ziekenhuizen zoals het WFG, MCA, Waterland en A.M.C. Dat blijkt uit het rapport van de Veiligheidsregio Noord- Holland Noord van afgelopen december 8. In 2015 werden bijna 20 procent meer jongeren opgenomen in het ziekenhuis dan het jaar ervoor. Ook landelijk neemt het aantal opnames van alcoholintoxicaties in ziekenhuizen toe 9. Zo was er in 2007 in totaal 226 opnames van jarigen in verband met een alcoholvergiftiging, dit zijn in gevallen. Uit cijfers van de Veiligheidsregio Noord-Holland Noord blijkt er ook een stijging te zijn in het aantal ambulanceritten met intoxicaties door alcohol, met name onder jarigen 10. In 2014 waren er 27 ambulanceritten met intoxicaties van jarigen, in 2016 waren dit er 38. In 2014 waren er 286 ambulanceritten met intoxicaties van 18-plussers, in 2016 waren dit er 289. Aantal ambulanceritten met intoxicaties alcohol 2014 Aantal ambulanceritten met intoxicaties alcohol Bron: Statline, CBS. 7 Bron: nieuwsbrief West-Friesland, Bron: 9 Bron: 10 Bron: Medisch dossier ambulancezorg NHN, , veiligheidsregio Noord-Holland Noord Jongeren over Middelengebruik Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen 18

19 Een echte oorzaak heeft kinderarts Noud Drewes van het Westfriesgasthuis niet voor de stijging van het aantal alcoholintoxicaties in het ziekenhuis. Wel meent hij dat het alcoholgebruik verandert en er meer sterke drank wordt gedronken. Verandering in drankgedrag jongeren Zowel jongeren als professionals bevestigen dat het drinkgedrag onder jongeren verandert. In het gesprek met het projectteam In Control of alcohol & drugs wordt het volgende hierover gezegd: Voorheen dronken jongeren een biertje en tegenwoordig wordt er veel sterke drank genuttigd onder jongeren. Echter, dat trekken zij niet. Bovendien: sterke drank is makkelijk te tillen, een krat bier is zwaarder. Een jongerenwerker uit Medemblik merkt op dat er vaker excessen van het alcoholgebruik op jongere leeftijd zijn. (groepsgesprekken, sept 2016) Meer indrinken door alcoholleeftijd Naast het nuttigen van sterkere drank, drinken jongeren ook vaker in, zo blijkt uit de groepsgesprekken. Een wijkagent uit Opmeer gaf tijdens de groepsgesprekken aan dat de leeftijdgrens van alcohol ook negatieve effecten heeft. De wijkagent signaleert dat jongeren door de verhoging van de alcoholleeftijd steeds vaker voordrinken thuis en dat ouders hiervan weten. Het gevolg is meestal dat jongeren al dronken of half aangeschoten aankomen op de uitgangsgelegenheid. Ondanks alcoholleeftijd komen 18-minners makkelijk aan alcohol Jongeren vertellen in het groepsgesprek dat ondanks de verhoging van de leeftijd waarop jongeren legaal mogen drinken (alcoholwet), zij toch relatief makkelijk aan alcohol komen. Ook de handhaving en controle bij kroegen en kermissen is minder goed. Jongeren worden makkelijk toegelaten op 18+ feesten door vervalste ID-kaarten en op de kermisborrels wordt er al helemaal niet gecontroleerd volgens jongeren uit het groepsgesprek. Dit wordt bevestigd in eerder onderzoek van de gemeente Medemblik; in mei 2015 waren er gesprekken met jongeren waar onder andere uit bleek dat jongeren makkelijk de leeftijdsgrens wisten te omzeilen via online aankoop van drank door een verkeerd geboortejaar in te typen. Verhoging leeftijdgrens alcohol een mogelijke oorzaak voor verschuiving naar drugs Onderzoek van Groustra (2014) toont meer effecten van de verhoogde alcoholleeftijd. Uit het onderzoek blijkt dat er een deel van de jongeren overgaat op gebruik van andere verboden middelen. Voor deze jongeren is het makkelijker om aan drugs te komen dan aan alcohol. Om alcohol te kunnen kopen moet nu meer moeite worden gedaan, zoals het vervalsen van de identiteitskaart. Drugs zoals XTC kunnen de jongeren in die gevallen bij hun vrienden of bekenden halen, buiten het formele circuit. Deze ontwikkeling werd ook al gesignaleerd door de gemeente Hoorn die in juli 2016 een eigen onderzoek onder 155 jongeren en jongvolwassenen heeft uitgevoerd 11. Andere redenen voor voorkeur drugs ten opzichte van alcohol Ook in de groepsgesprekken wordt de verschuiving van alcohol naar drugs benadrukt. De verschuiving is een zorgelijke ontwikkeling vinden de jongerenwerkers, maar ook de jongeren zelf. 11 Bron: Team Veiligheid gemeente Hoorn, onderzoek drugsgebruik gemeente Hoorn, Swagerman, Jongeren over Middelengebruik Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen 19

20 Ook andere aspecten dan de verhoging van de alcoholleeftijd spelen hierin een rol; naast dat drugs relatief makkelijk te krijgen zijn bij vrienden, zijn er minder effecten na het gebruik (geen kater bijvoorbeeld). Ook geven jongeren aan dat het sneller het gewenste effect geeft, omdat je door het nemen van één pil hetzelfde niveau kan bereiken als het drinken van tien alcoholische dranken. Hieraan zit ook een financieel aspect vast. Jongeren geven aan dat één pil relatief goedkoper is dan tien drankjes. Daarnaast valt het gebruik minder op. Jongeren geven tijdens de groepsgesprekken aan dat ouders minder bekend zijn met kenmerken en symptomen van drugs waardoor het gebruik niet zo snel opvalt. Daarnaast hebben ouders vaak een andere beleving van het gebruik van drugs. Voor de verschuiving van alcohol naar drugs is geen harde verklaring. Wel geven de jongeren in het groepsgesprek aan dat het kan liggen aan de alcoholprijs, de gemakkelijke verkrijgbaarheid en aan het feit dat er bij het gebruik van drugs weinig gebruikerssymptomen zichtbaar zijn. Bovendien weten ouders weinig af van drugs, wat het herkennen van gebruik bij kinderen bemoeilijkt. Houding ten opzichte van drugs; het wordt op festivals als de norm gezien De meeste deelnemers van de groepsgesprekken uit Hoorn en Opmeer geven aan dat het normaler wordt om drugs te gebruiken. Sommige signaleren dat gebruik van cocaïne op kermissen en festivals steeds normaler wordt. Het gaat dan om festivals waarop gebruik van middelen de standaard zou zijn. Volgens jongeren in de groepsgesprekken is het gebruik van drugs gebruikelijk op festivals, maar op kermissen en verjaardagen is dit niet het geval. Als jongeren wel gebruiken op bijv. feestjes krijgen zij als snel het imago van een loser. Verder geven jongeren aan dat er sprake is van meer drugsgebruik dan bekend is. Dit blijkt ook uit de bevindingen van een eerder onderzoek van de gemeente Medemblik, waarin er 112 gesprekken met jongeren zijn gehouden 12. Onder Hoornse jongeren is het softdrugsgebruik hoger Als er gekeken wordt naar de EMOVO-cijfers over softdrugsgebruik, is er ten opzichte van 2009 sprake van een afname onder tweede en vierde klassers. Vanaf 2013 is het gebruik redelijk stabiel. Hoewel in Hoorn van de drie gemeenten verhoudingsgewijs het minst aantal jongeren alcohol gebruikt, is het met softdrugs juist de gemeente waar de meeste jongeren gebruiken. Tabel 3.2 Drugsgebruik onder tweede en vierde klassers 13 OPMEER MEDEMBLIK HOORN NOORD-HOLLAND NOORD LANDELIJK Ooit softdrugs gebruikt 14% 8% 8% 17% 8% 9% 19% 12% 11% 18% 11% 12% 11% Ooit harddrugs gebruikt 3% 0% 4% 3% 2% 4% 4% 3% 4% 3% 3% 5% 5% 12 Young professionals vraagstuk 'wat is het ultieme excuus om een avondje niet te drinken?'. (Battle Medemblik) 13 Bron: Jeugdmonitor EMOVO 2015/2016 (GGD) onder 2 e en 4 e klassers voortgezet onderwijs. Jongeren over Middelengebruik Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen 20

21 Aanleiding voor middelengebruik Uit de literatuur blijkt dat persoonsgebonden of omgevingsfactoren van invloed kunnen zijn op het wel of niet gebruik van middelen bij jongeren. Hasselt (2010) schreef een rapport over preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder jongeren 14. Aan de hand van dit artikel hebben wij een model gemaakt (figuur 3.1) dat de verschillende factoren die invloed hebben op het drinkgedrag van jongeren in één oogopslag weergeeft. Zo zijn er persoons- en omgeving gebonden factoren die beide evenveel invloed kunnen hebben op keuze om middelen te gebruiken. Figuur 3.1 Factoren die het gebruik van middelen beïnvloeden In de groepsgesprekken met de jongeren en professionals komt een aantal van deze aspecten duidelijk naar voren. Zo wordt er aangegeven dat het gebruik van alcohol als een onderdeel van de Westfriese cultuur wordt beschouwd en daarom normaal is. Zo geeft een jongerenwerker uit Medemblik aan dat jongeren vaak al op jonge leeftijd in aanraking komen met alcoholconsumptie doordat ouders en/of oudere broers en zussen drinken. Volgens bovenstaand model is dat een persoonsgebonden factor die het drinkgedrag van jongeren beïnvloedt. Daarnaast geven jongerenwerkers in het groepsgesprek ook aan dat er meer autochtonen dan allochtonen drinken wat kan liggen aan andere opvoeding en religieuze overtuigingen. De cultuur en omgang met ouders hebben veel invloed op het middelengebruik van jongeren (persoonsgebonden factor). Jongeren geven tijdens de groepsgesprekken aan dat het gebruik van middelen plaatsvindt in een fase waarin zij experimenteren en veel lol maken. Dit kan in het model gerelateerd worden aan de persoonsgebonden factor adolescentie. 14 Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder jongeren, van Hasselt, 2010, Trimbos instituut. Jongeren over Middelengebruik Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen 21

22 Jongerenwerkers en wijkagenten zien vooral dat er bij de meer betrokken ouders de jongeren minder middelen gebruiken, dit is dus één van de omgeving gebonden factoren in figuur 3.1. Verder gaven jongeren in het groepsgesprek aan dat alcohol relatief makkelijk verkrijgbaar is via vrienden of oudere broers en/of zussen. De beschikbaarheid van middelen is benoemd als omgeving gebonden factor. Deelgroepen In de groepsgesprekken met professionals en jongeren is gevraagd welke deelgroepen er te onderscheiden zijn om beleid op toe te spitsen. Dit vinden de geïnterviewden moeilijk aan te geven. Omdat alcoholgebruik sterk verweven is in de Westfriese cultuur, komen in principe alle jongeren op relatief jonge leeftijd in aanraking met alcohol. Jongerenwerkers uit Hoorn zijn van mening dat er meer autochtone jongeren drinken dan allochtone jongeren. Drugsgebruik vooral partydrugs - is volgens de professionals en jongeren wat minder algemeen en concentreert zich vooral bij jongeren die vaker uitgaan of bijvoorbeeld festivals (die bekend staan om het drugsgebruik) bezoeken. Een andere deelgroep die vooral de jongeren in het groepsgesprek (van Hoorn eveneens Opmeer) herkennen, is de groep die alcohol en drugs combineren. Verder wordt gewezen op de straatgroepen jongeren die middelen gebruiken op hangplekken. De jongeren die meededen aan het groepsgesprek zijn verder van mening dat er geen echte leeftijdsgroepen te onderscheiden vallen die meer risico lopen, omdat het gebruik onder jongeren zo normaal is geworden, volgens de jongeren zelf. Wel zien zij een verschil tussen jongens en meiden. Jongens drinken over het algemeen meer bier en alcohol en meiden nemen vaker pilletjes zoals XTC. Dit kan komen doordat meiden in de meeste gevallen met oudere jongens omgaan. Ook speelt bij meisjes vaker het dieet-argument: alcohol bevat veel calorieën, drugs niet. Uit de groepsgesprekken met professionals en jongeren worden de volgende deelgroepen genoemd: Deelgroepen onder jongeren die (meer) risico lopen op gebruik van middelen Autochtone jongeren Jongeren die alcohol en drugs combineren Jongens: alcohol Meiden zijn geneigd eerder drugs (XTC pillen) te gebruiken Straatgroepen (vloggers cultuur) Jongeren over Middelengebruik Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen 22

23 Concluderend uit het deskresearch en groepsgesprekken Positieve ontwikkelingen middelengebruik jongeren West-Friesland Jongeren beginnen later met het drinken van alcohol Jongeren kunnen vaker nee zeggen tegen alcohol Er is een groter bewustzijn over de risico s van drank Doordat de taboe eraf is, is er een onderlinge groepscontrole ontstaan (er wordt gepraat over gebruik) De jongeren kiezen zelf om te gaan drinken ongeacht gebruik van ouders Meer openheid over en aandacht voor alcoholgebruik Er is een dalende trend in alcoholgebruik De overgangsgroep (die op 16 jaar al mocht drinken en toen weer niet) dooft Zorglijke ontwikkelingen middelengebruik jongeren West-Friesland Excessen vaker op jongere leeftijd Alcohol is ondanks de ingevoerde alcoholwet nog relatief makkelijk verkrijgbaar Alcoholgebruik onder jongeren is maatschappelijk geaccepteerd Voorheen dronken jongeren een biertje en tegenwoordig wordt er veel sterke drank genuttigd onder jongeren Drugsgebruik (cocaïne) op kermissen en festival wordt steeds normaler Soft drugs is makkelijk te verkrijgen Drugs (XTC) wordt minder als risico gezien Door de 18+ leeftijd is er meer voordrinken met als gevolg dat jongeren al dronken aankomen bij gelegenheid Handhaving bij kroegen en kermis is minder goed, makkelijk toegankelijk met vals ID Ouders zijn minder bekend met kenmerken en symptomen van drugs waardoor het gebruik van hen niet opvalt Ouders hebben een andere beleving van het gebruik van kinderen als het om drugs gaat Er is geen controle op kermisborrels en 18+feesten bij het inschenken van alcohol Jongeren over Middelengebruik Wat is er al bekend en wat zijn recente ontwikkelingen 23

24 4 HOOFDSTUK Alcoholgebruik Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 24

25 4. Alcoholgebruik 4.1 Gebruik van alcohol binnen de vriendengroep Ongeveer een kwart van de jarigen heeft vrienden die vaak alcohol drinken Hoe is het alcoholgebruik van de jongeren zelf en hoe is dit bij leeftijdsgenoten met wie zij omgaan? Een kwart van de jarigen geeft aan dat de meeste jongeren in de eigen vriendengroep vaak alcohol drinken. Voor 37 procent is dat soms. Onder oudere jongeren in de leeftijdscategorie jaar is het gebruik hoger. Opvallend is dat ruim een derde van de jongeren in Opmeer aangeeft dat er binnen de vriendengroep vaak wordt gedronken. Uit de cijfers blijkt dat er binnen de vriendengroepen in de dorpen vaker alcohol gebruik is dan in de stad. Tabel 4.1 Alcohol gebruik onder vriendengroep (onder alle jongeren) JAAR JAAR JAAR MEDEMBLIK OPMEER HOORN TOTAAL De meeste vrienden drinken vaak alcohol De meeste vrienden drinken af en toe alcohol De meeste vrienden drinken (bijna) geen alcohol Geen van vrienden drinkt alcohol Het alcoholgebruik wisselt sterk onder vrienden 23% 33% 32% 32% 35% 23% 29% 37% 34% 33% 37% 31% 36% 35% 11% 7% 8% 8% 6% 11% 9% 5% 2% 1% 2% 3% 4% 3% 19% 20% 22% 17% 17% 23% 20% Weet niet 1% 1% 0% 1% 2% 1% 1% Anders 4% 4% 3% 4% 6% 3% 4% Zes procent van de jongeren heeft ouders die niet drinken Zeven procent van de ouders/verzorgers van jongeren drinkt elke dag een of meerdere alcoholhoudende dranken. Bij 32 procent gebeurt dit wekelijks en een kwart een paar keer per maand. Figuur 4.1 Frequentie alcohol gebruik onder ouders (onder alle jongeren) 14% 8% 8% 9% 8% 10% 10% 6% 6% 6% 4% 7% 6% 7% 13% 19% 17% 15% 16% 20% 18% 24% 26% 27% 28% 32% 24% 26% 35% 31% 32% 34% 37% 30% 32% Wisselend Niet Minder dan 1x p/m Paar keer p/m Elke week Elke dag 7% 7% 10% 7% 5% 9% 8% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 25

26 4.2 Gebruik van alcohol In totaal 84 procent van de jarigen drinkt wel eens alcohol Negen op de tien geënquêteerde jongeren heeft wel eens alcohol geproefd of gedronken, waarvan ruim acht op de tien minstens één glas nam. Onder 16 tot en met 17-jarigen (die nog geen alcohol mogen drinken) dronk 72 procent minstens een glas en 12 procent nam enkele slokjes. Onder oudere jongeren is de inname hoger. Tussen de drie gemeenten zijn hierin geen noemenswaardige verschillen. Tabel 4.2 Ooit alcohol gebruikt JAAR JAAR JAAR MEDEMBLIK OPMEER HOORN TOTAAL Een heel glas 72% 89% 91% 85% 87% 83% 84% Een paar slokjes 12% 5% 3% 7% 6% 7% 7% Niet gebruikt 16% 6% 6% 8% 8% 10% 9% 32% van jongeren die wel eens drinken, zegt dat ook de meeste vrienden vaak alcohol drinken. Onder jongeren die wel eens slokje hebben genomen of helemaal niet drinken is dat respectievelijk 13 en 10 procent. 95% van de jongeren - die wel eens alcohol drinken - geeft aan dat ouders thuis wel eens drinken. Onder degenen die wel eens een slokje namen of helemaal niet drinken is dit respectievelijk 85 en 83 procent. Ruime meerderheid dronk recent In totaal 86 procent van de jarigen die wel eens drinkt, deed dit (ook) recent in de afgelopen vier weken. Onder de jarigen is dit iets lager; 82 procent. Bij deze groep blijkt ook de frequentie van drinken lager. Twaalf procent van de jarigen dronk op minstens zes dagen. Onder de jarigen is dat 33 procent. Tabel 4.3 Op hoeveel dagen gedronken laatste vier weken (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) JAAR JAAR JAAR Niet 18% 11% 14% 1 of 2 dagen 41% 26% 22% 3 t/m 5 dagen 29% 29% 31% 6 t/m 9 dagen 9% 20% 19% 10 t/m 19 dagen 2% 11% 10% 20 dagen of meer 1% 2% 4% Figuur 4.2 Top 3: locaties waar jongeren alcohol gebruiken (16-24 jaar) Figuur 4.3 Top 3: manieren hoe jongeren alcohol kopen (16-24 jaar) 87% Bij vrienden 75% Koopt het zelf 76% Café, disco, restaurant 53% Van vrienden 67% Thuis 31% Van ouders/verzorgers 54% van jongeren die wel eens drinken, doet dit op een kermis. Onder jarigen is dat 48 procent. 48% van jarigen die wel eens drinken, krijgt de alcohol van de ouders. Dertien procent koopt het zelf. Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 26

27 Top 3 drink locaties en manieren van het verkrijgen van alcohol onder jarige Jongeren in de leeftijd van jaar geven aan het vaakst te drinken bij vrienden. Daarna wordt er het meest gedronken in cafés, disco en restaurants en bij de jongeren thuis wordt aangegeven als derde locatie. De jarigen komen dan ook het vaakst aan alcohol via vrienden. Opmerkelijk is dat 48 procent van de jarigen aangeeft alcohol te krijgen van ouders/verzorgers of in 27 procent van de gevallen van ouders van vrienden. Figuur 4.4 Drinklocatie en manier van verkrijgen alcohol onder alle jongeren bij vrienden 87% ik koop het zelf 75% café, disco, restaurant thuis 67% 76% vrienden ouders/verzorgers ouders van vrienden 13% 31% 53% kermis 54% an broer(s) of zus(sen) 8% via via, iemand 5% Figuur 4.5 Drinklocatie en manier van verkrijgen alcohol onder jongeren van 16 tot 17 jaar bij vrienden Café, disco, restaurant 59% 87% vrienden ouders/verzorgers ouders van vrienden 27% 48% 83% thuis 54% an broer(s) of zus(sen) 20% kermis 48% via via, iemand die ik niet goed ken 15% ik koop het zelf 13% Een aantal jongeren aan het woord over hoe ze aan alcohol komen: Van mensen die me in een café of op een feest een drankje aanbieden. Het is niet gevaarlijk, want je kan gewoon zien dat ze het bestellen. Ik neem de ID-kaart van een vriendin mee en haal het zelf. Ik krijg het van mijn moeder, maar alleen Jillz/perzikwijn. Geen sterke drank, dat drink ik nooit. Ik krijg het aangeboden op verjaardagen. Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 27

28 Acht procent van de ouders van jarigen verbiedt het drinken Zeven op de tien jongeren (die wel eens een glas heeft gedronken) geeft aan dat de ouders dit goedkeuren. Onder jarigen is dit 52 procent. Daarnaast zeggen onder de niet-volwassenen 10 procent van de ouders er niets van en 8 procent verbiedt het. In totaal proberen 43 procent van de ouders het drinkgedrag van hun kind te beïnvloeden door het alcohol drinken af te raden, of aan te geven dat het kind minder moet drinken of door het zelfs te verbieden. Figuur 4.6 Houding ouders ten opzichte van drinken jongere (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) 4% 5% 4% 4% 4% 5% 5% 7% 5% 7% 9% 11% 1% 13% 11% 1% 24% 11% 10% 2% 6% 3% 11% 12% 8% 10% 76% 79% 76% 79% 66% 71% 52% Ze verbieden het Ze willen dat ik minder drink Ze raden het af Ze weten het niet Ze zeggen er niets van Ze vinden het goed jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal Stelling: ik drink meer of vaker alcohol dan mijn ouders/verzorgers denken (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) 59% 66% 71% 66% 63% 65% 65% 12% 29% 14% 21% 15% 15% 18% 12% 13% 14% 19% 19% 24% 22% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 28

29 4.3 Motieven om wel/geen alcohol te gebruiken Niet-drinkers hebben vooral geen behoefte aan alcohol De voornaamste reden voor jongeren om geen alcohol te drinken is dat men er geen behoefte aan heeft. Een derde van de niet-drinkers vindt alcohol niet lekker. Onder jarigen speelt de jonge leeftijd en een verbod van hun ouders ook een relatief grote rol. Een kwart van de jongeren noemt een andere reden, zoals: fysieke beperkingen/chronische ziekte, gebruik van medicijnen, nare ervaringen gehad, geloofsovertuiging, vindt alcohol stinken. Figuur 4.7 Reden niet/nauwelijks gebruik 15 (onder jongeren die niet drinken of ooit een slokje) (meerdere antwoorden mogelijk) 81% 82% 79% 57% 31% 33% 34% 51% 38% 27% 3% 0% 3% 14% 22% 62% 32% 20% 24% 10% Vindt alcohol niet lekker Mag niet drinken vanwege leeftijd Mag niet van ouders Geen behoefte aan Anders jaar jaar jaar Totaal Welke groep(en) jongeren drink(t)(en) over het algemeen niet volgens jongeren? 15 Vanwege de kleine groep jarigen die geen alcohol dronk, dienen deze uitkomsten zorgvuldig te worden geïnterpreteerd. Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 29

30 Jongeren vinden alcohol lekker, groepsdruk speelt een minder grote rol De voornaamste reden om alcohol te drinken is de smaak; 66 procent van de jongeren geeft aan dat dit vaak de reden is om te drinken en voor 28 procent speelt dit soms een rol. Over het algemeen verschillen de redenen niet per leeftijdsgroep. Alleen voor de jarigen speelt nieuwsgierigheid in grotere mate mee dan bij de 18-plussers. In Hoorn wordt de smaak en iedereen doet het verhoudingsgewijs minder genoemd. Een kwart van de jongeren noemt wat anders, zoals feestje, voor de gezelligheid, het wordt aangeboden en het hoort erbij. Figuur 4.8 Redenen om alcohol te drinken (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) Vindt het lekker 66% 28% 5% Iedereen doet het 12% 22% 46% 21% Nieuwsgierigheid/experiment 10% 26% 44% 20% Voelt zich dan zekerder 8% 25% 44% 23% Vergeet dan problemen 7% 16% 48% 30% Verveling 12% 52% 34% Tabel 4.4 vaak soms (bijna) nooit niet van toepassing Reden om alcohol te drinken (% vaak) (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) JAAR JAAR JAAR MEDEMBLIK OPMEER HOORN TOTAAL Vindt het lekker 62% 67% 68% 71% 74% 62% 66% Iedereen doet het 12% 11% 14% 15% 13% 9% 12% Nieuwsgierigheid/experiment 16% 7% 12% 12% 8% 10% 10% Voelt zich dan zekerder 10% 7% 7% 8% 8% 8% 8% Vergeet dan problemen 8% 6% 8% 6% 7% 7% 7% Verveling 2% 2% 2% 2% 2% 2% 2% Anders 25% 24% 26% 27% 20% 24% 25% 18% van jongeren die wel eens een glas alcohol drinken, vindt dat het moeite kost om op een feestje geen alcohol te drinken. Onder jongeren die wel eens slokje hebben genomen of helemaal niet drinken is dat respectievelijk 2 en 5 procent. Er zijn geen verschillen naar leeftijd. Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 30

31 Stelling: Als ik geen alcohol drink, zijn feestjes minder leuk (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) 45% 50% 54% 47% 45% 52% 49% 22% 23% 24% 22% 26% 22% 23% 33% 27% 22% 31% 29% 26% 28% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens 4.4 Gevolgen van alcohol Meerderheid jongeren doet aan binge drinken Binge drinken (vijf of meer drankjes tijdens één gelegenheid) komt onder 18 procent van de jongeren die wel eens drinken voor. Zes op de tien 18-minners (die wel eens alcohol drinkt) deed dit minimaal één keer. Ruim twee op de tien van deze 66% jongeren deed dit (bijna) elke week in de afgelopen maand. van de jongeren (die wel eens alcohol drinken) deed aan binge drinken in de laatste vier weken. Dit is 55 procent van alle jarigen. Tabel 4.5 Binge drinken in afgelopen vier weken (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) JAAR JAAR JAAR MEDEMBLIK OPMEER HOORN TOTAAL Nooit 40% 32% 34% 26% 28% 40% 34% 1 keer 23% 18% 14% 18% 14% 19% 18% 2 keer 15% 17% 20% 17% 18% 16% 17% 3 of 4 keer 15% 17% 15% 18% 21% 14% 16% 5 of 6 keer 4% 8% 8% 9% 7% 6% 7% 7 of 8 keer 1% 4% 6% 6% 4% 2% 4% 9 keer of vaker 2% 5% 2% 5% 9% 2% 4% Welke groep(en) jongeren drink(t)(en) over het algemeen verantwoord volgens jongeren? Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 31

32 Meeste jongeren die drinken worden wel eens dronken of aangeschoten Negen op de tien jongeren die wel eens drinken, waren ooit wel eens aangeschoten of dronken. Onder jarigen (die drinken) is dat 83 procent, bij jarigen en jarigen ligt dat iets hoger (respectievelijk 89 en 95%). In de afgelopen vier weken was 52 procent van de jongeren die drinken dronken of aangeschoten, waarvan 7 procent gemiddeld ééns per week (vier keer of vaker). Figuur 4.9 Aantal maal dronken/aangeschoten geweest (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) Hele leven 12% 8% 8% 9% 22% 41% Laatste 4 weken 48% 26% 12% 6% 6% 1% niet 1 keer 2 keer 3 keer 4 t/m 10 keer 11 keer of vaker Welke groep(en) jongeren drink(t)(en) soms teveel volgens jongeren? Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 32

33 Stelling: ik kan altijd maat houden met alcohol (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) 5% 8% 11% 8% 8% 8% 8% 13% 14% 14% 17% 16% 15% 15% 82% 77% 72% 77% 76% 78% 77% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Welke groep(en) jongeren drink(t)(en) vaak teveel volgens jongeren? Bij ruime meerderheid alcoholgebruik naar eigen zeggen geen effecten De meerderheid van de jongeren ervaart nooit effecten van alcohol op hun sport, school, sociale relaties of werk. Degenen die wel effecten ervaren, hebben dit met name op sportprestaties (11% vaak/af en toe). Figuur 4.10 Ervaren effecten van alcohol (onder jongeren die wel eens een glas hebben gedronken) sportprestaties 10% 15% 56% schoolprestaties 7% 16% 66% sociale relaties 5% 12% 78% werk/bijbaan 5% 16% 71% vaak af en toe bijna nooit nooit Jongeren over Middelengebruik Alcoholgebruik 33

34 5 HOOFDSTUK Drugsgebruik Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 34

35 5. Drugsgebruik 5.1 Gebruik van drugs binnen de vriendengroep Drugsgebruik onder leeftijdsgenoten De jongeren is gevraagd of hun vrienden wel eens drugs gebruiken en of zij hun vriendengroep willen beschrijven. Uit het model (figuur 3.1) kan dan opgemaakt worden welke factoren invloed op het drugsgebruik hebben van de respondenten. De cijfers hebben betrekking op de belevingswereld van de respondent. Vijf procent van de jarigen ziet dat hun leeftijdsgenoten vaak drugs gebruiken en 21 procent soms. Onder de en jarigen ligt dat hoger; respectievelijk 38 en 43 procent ziet af en toe/vaak gebruik onder jongeren van dezelfde leeftijd. Figuur 5.1 Gebruik drugs onder leeftijdsgenoten Meeste leeftijdsgenoten Meeste leeftijdsgenoten Meeste leeftijdsgenoten gebruiken vaak drugs Meeste leeftijdsgenoten gebruiken vaak drugs gebruiken vaak drugs 5% 15% Meeste leeftijdsgenoten 8% gebruiken vaak drugs 11% Meeste 11% leeftijdsgenoten 9% Meeste leeftijdsgenoten gebruiken af en toe drugs 11% 8% Meeste leeftijdsgenoten gebruiken af en toe drugs gebruiken af en toe drugs 21% gebruiken af en toe drugs Meeste leeftijdsgenoten Meeste leeftijdsgenoten Meeste leeftijdsgenoten gebruiken (bijna) geen 30% drugs Meeste leeftijdsgenoten jaar 26% jaar 23% gebruiken (bijna) jaar geen drugs gebruiken (bijna) geen drugs 24% Niemand van mijn 30% Niemand van mijn 34% gebruiken (bijna) geen drugs 26% Niemand van mijn leeftijdsgenoten gebruikt drugs Niemand van mijn 17% leeftijdsgenoten gebruikt drugs leeftijdsgenoten gebruikt drugs leeftijdsgenoten gebruikt drugs Het drugsgebruik wisselt sterkhet drugsgebruik wisselt sterk Het drugsgebruik wisselt sterk onder mijn leeftijdsgenoten 18% 11% 12% Het drugsgebruik wisselt sterk 15% onder 11% mijn leeftijdsgenoten onder mijn leeftijdsgenoten Weet niet 12% Weet niet15% onder mijn leeftijdsgenoten Weet niet Weet niet Twaalf procent van de jarige heeft vrienden die soms tot vaak drugs gebruiken Drie procent van de jongeren zegt dat de meeste vrienden in de eigen vriendengroep vaak drugs gebruiken. Voor 11 procent is dat soms. In totaal 51 procent van de jarigen zegt dat geen van zijn of haar vrienden drugs gebruikt. Onder jarigen is dat 35 procent. Het gebruik onder vriendengroepen ligt in Hoorn wat hoger dan in Medemblik en Opmeer. Tabel 5.1 Drugsgebruik onder vriendengroep JAAR JAAR JAAR MEDEMBLIK OPMEER HOORN TOTAAL De meeste vrienden gebruiken vaak drugs 3% 4% 3% 3% 2% 4% 3% De meeste vrienden gebruiken af en toe drugs 9% 11% 14% 10% 11% 11% 11% De meeste vrienden gebruiken (bijna) geen drugs Geen van vrienden gebruikt drugs Het drugsgebruik wisselt sterk onder vrienden 20% 28% 27% 23% 27% 27% 25% 51% 36% 35% 47% 43% 35% 40% 14% 18% 18% 14% 13% 18% 16% Weet niet 4% 4% 3% 3% 4% 4% 4% Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 35

36 5.2 Gebruik van wiet/hasj Een kwart van de jarigen gebruikt wiet of hasj Vier op de tien geënquêteerde jongeren heeft ooit wel eens wiet/hasj gebruik. Dit zijn met name jongeren boven de achttien, maar ook een kwart van de jarigen doet dit. Dit zijn vaker jongeren uit Hoorn dan uit de andere gemeenten. Figuur 5.2 Zelf ooit wiet of hasj gebruikt 24% 43% 51% 38% 33% 41% 39% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal 29% van jongeren die wel eens hebben geblowd, zegt dat ook de meeste vrienden vaak/soms drugs gebruiken. Onder jongeren die geen wiet/hasj gebruiken, is dat 6 procent. 90% van de jarigen die wel eens blowen, rookt per keer minder dan één joint (ze roken samen met anderen). Onder de en jarigen is dat respectievelijk 26 en 24 procent. De rest rookt gemiddeld twee joints per keer. Recent gebruik vooral bij Onder de jongeren die ooit wiet/hasjgebruikten, deed 71 procent dit in de afgelopen vier weken niet. Opvallend is dat 36 procent van de jarigen aangeeft dit recent gebruikt te hebben en 23 procent van de jarigen. Veelal gaat het dan om enkele dagen. Voor 2 tot 3 procent is het elke dag in de afgelopen maand. Tabel 5.2 Frequentie gebruik van wiet/hasj 16 N=547 HELE LEVEN LAATSTE 4 WEKEN JAAR JAAR JAAR niet 0% 71% 64% 71% 78% 1-2 dagen 39% 14% 20% 13% 13% 3-5 dagen 17% 5% 7% 5% 5% 6-9 dagen 8% 4% 2% 5% 2% dagen 10% 2% 4% 3% 0% dagen 2% 1% 1% 1% 0% 30 dagen of meer 24% 2% 2% 2% 3% Figuur 5.3 Top 3: locaties waar jongeren wiet/hasj gebruiken Figuur 5.4 Top 3: manieren hoe jongeren aan wiet/hasj komen 67% Bij vrienden 51% Van vrienden 43% Op straat of in park 41% Coffeeshop 27% Thuis 9% Van een dealer 16 Cijfers hebben betrekking op de groep jongeren die aangeven wiet en hasj (ooit te hebben) gebruiken. Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 36

37 5.3 Gebruik van harddrugs Harddrugs onder negentien procent jongeren Negentien procent van de jongeren heeft ooit harddrugs gebruikt, naar eigen zeggen. Het ooitgebruik neemt - - logischerwijs - toe naarmate de leeftijd toeneemt, 30 procent van de jarigen nam dit ooit. Het gaat dan met name om XTC, respectievelijk 62 procent. Figuur 5.5 Zelf ooit harddrugs gebruikt jaar 8% jaar 21% jaar 30% Medemblik 16% Opmeer Hoorn Totaal 19% 20% 19% Tabel 5.3 Soort harddrugs die ooit zijn gebruikt onder (ooit-)gebruikers van harddrugs (meerdere antwoorden mogelijk) JAAR JAAR JAAR MEDEMBLIK OPMEER HOORN TOTAAL XTC 40% 60% 80% 55% 67% 65% 62% Amfetamine 31% 26% 36% 35% 26% 27% 29% Cocaïne 16% 15% 26% 27% 12% 14% 18% Paddo's 3% 16% 17% 16% 9% 16% 15% GHB 3% 7% 19% 8% 8% 10% 10% LSD 3% 6% 4% 5% 4% 6% 5% Heroïne 0% 0% 2% 2% 0% 0% 1% 14% van de jongeren die wel eens harddrugs gebruikt, gebruikt één soort. In totaal 6 procent heeft ervaring met twee soorten en 5 procent met drie soorten. Figuur 5.6 Actualiteit harddrugs gebruik (onder gebruikers van harddrugs) XTC 38% 14% 48% Amfetamine 71% 6% 23% Cocaïne 82% 5% 13% Paddo's 85% 0% 15% GHB 90% 9% LSD 95% 0% 5% Heroïne 99% 0% niet gebruikt in laatste 4 weken gebruikt langer dan 4 weken geleden gebruikt 17 XTC (ecstasy, MDMA), cocaïne, paddo s, amfetamine (uppers, pep of speed), LSD, GHB, lachgas en/of heroïne. Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 37

38 Lachgas populair onder jongeren Lachgas is door zeven van de tien jongeren ooit gebruikt en is dus populaire onder jongeren. Lachgas werd in eerste instantie beschouwd als (hard)drugs, maar dit is inmiddels niet meer het geval. Door een besluit van het Europese Hof valt lachgas sinds 1 juli 2016 onder de Warenwet en niet meer onder de Opium en Geneesmiddelenwet 18. Dat betekent dat de verkoper van lachgas aan de verplichtingen van de Warenwet dient te voldoen. Voorheen was verkoop voor oneigenlijk gebruik van lachgas via de Opium en Geneesmiddelenwet verboden. Figuur 5.7 Gebruik lachgas onder jongeren die ooit drugs hebben gebruikt 76% 78% 58% 65% 63% 73% 72% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal Lachgas 18 Bron: Trimbos instituut: Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 38

39 Meerderheid test harddrugs niet Er bestaan verschillende mogelijkheden voor jongeren om harddrugs te (laten) testen voordat zij deze innemen. Acht procent doet dit elke keer als zij harddrugs gebruiken en 7 procent regelmatig. De meerderheid heeft dit nog nooit gedaan. Vijftien procent geeft aan dat zijzelf nooit harddrugs lieten testen, maar wel weten dat een vriend(in) dit deed. Van hen weet 27 procent waar zij dit kunnen doen. Hierbij noemen ze: Jellinek, ziekenhuis, kraampjes/testservice op een festival, Trimbos instituut, GGD, GGZ, DIMS of Brijder. Figuur 5.8 Frequentie testen drugs voor gebruik 15% 65% 8% 7% 6% Altijd Regelmatig Een enkele keer Nooit Nooit, een vriend wel 29% van jongeren die wel eens drugs gebruiken vindt dat het gemakkelijker moet worden om drugs te laten testen. 58% van de jongeren die wel eens harddrugs gebruiken, doen dit op festivals of als zij uitgaan. Bijna de helft van de gebruikers doet dit bij vrienden thuis. Op feesten (19%), thuis (17%) of op straat (11%) wordt aanzienlijk minder gebruikt. Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 39

40 5.4 Motieven om wel/geen drugs te gebruiken Jongeren gebruiken drugs vooral uit nieuwsgierigheid De voornaamste reden om soft- of harddrugs te gebruiken is experimenteren ; 48 procent van de jongeren geeft aan dat dit voor hen vaak reden is om drugs te nemen en voor 37 procent speelt dit soms een rol. Jongeren geven daarnaast aan dat het gebruik van drugs lekker is. Als derde reden noemen vier van de tien gebruikers dat ze door drugs langer door kunnen gaan. Figuur 5.9 Redenen om drugs te gebruiken (onder jongeren die wel eens soft- of harddrugs hebben gebruikt) Nieuwsgierigheid/experiment 48% 37% 9% 6% Vindt het lekker 41% 23% 22% 15% Kan langer doorgaan 22% 19% 35% 24% Vergeet dan problemen 11% 13% 45% 31% Goedkoper dan alcohol 9% 17% 44% 31% Voelt zich dan zekerder 6% 14% 50% 29% Verveling 5% 14% 45% 37% Iedereen doet het 3% 15% 54% 28% vaak soms (bijna) nooit niet van toepassing Reden niet-gebruik wiet/hasj Vindt het niet lekker: 2% Mag niet van ouders: 1% Geen behoefte aan: 89% Anders: 9% O.a.: Eng, stinkt, weet niet hoe eraan te komen, ongezond, geloofsovertuiging. Reden niet-gebruik harddrugs Mag niet van ouders: 1% Geen behoefte aan: 89% Anders: 10% O.a.: bang voor gevolgen, slecht voor je, niet legaal, geloofsovertuiging, weet niet hoe eraan te komen, duur. Een aantal jongeren aan het woord over waarom zij geen harddrugs gebruiken: Waarom gebruik je geen van de genoemde middelen? Ik zie de gevaren ervan in, ik heb er geen behoefte aan, het mag niet van mijn ouders en ik zou totaal niet weten hoe ik er aan zou kunnen komen. Omdat het troep is en ik het nut er niet van inzie om je leven er mee te verkloten. Mijn vriendinnetje is overleden aan XTC. Door deze gebeurtenis wil ik het nooit doen. Ik vind het eng, want dan verlies je de controle over jezelf, en dat wil ik niet. Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 40

41 5.5 Wat te doen als middelen verkeerd vallen 25% van de jongeren weet wat zij zouden doen als drugs verkeerd valt bij zichzelf of een vriend(in). Jongeren noemen: EHBO-ers roepen, 112 bellen, over laten geven, in stabiele zijligging leggen, naar een rustige plek gaan, ouders op de hoogte brengen, water laten drinken, blijven praten tegen vriend(in) en dextro geven. Een aantal reacties: Wat zou je doen als drugs bij jou of je vriend(in) verkeerd valt? Ligt aan de drugs, suiker helpt, altijd bij ze blijven en als het echt te erg wordt, gaan we bellen. Met een van mijn andere vrienden die ook geen drugs gebruikt heeft, ben ik bij haar in een kamer gebleven en net zo lang wachten tot het is uitgewerkt. Ouders bellen en handelen waar nodig. Misschien 112 ook nog inschakelen net hoe erg het is. Pols voelen, evt. dextrose/water toedienen en bij ernstige gevallen ambulance bellen. Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 41

42 5.6 Informatie over alcohol en drugs Jongeren hebben meer vragen over drugs dan over alcohol Tien procent heeft vaak tot wel eens vragen over alcohol. Deze vragen gaan met name over de gevaren en effecten van alcohol op het lichaam. Vragen als hoeveel glazen alcohol zorgen voor schade in het lichaam, hoe komt het dat de een sneller dronken wordt dan de ander? En hoe lang het duurt voordat alcohol uit het bloed is. Bijna een kwart van de jongeren heeft vaak tot wel eens vragen over drugs. Deze gaan bijvoorbeeld over de effecten en risico s, maar ook over de eigenschappen en bestanddelen. Ook zijn jongeren geïnteresseerd in de gevolgen voor het lichaam per soort drugs. Het lange termijn effect van lachgas komt ook een aantal keer naar voren als vraag. Uit de open antwoorden en uit de groepsgesprekken blijkt dat er juist ook veel vragen zijn over de combinatie van alcohol en drugs: welke effecten heeft combinatiegebruik en wat is slechter voor het lichaam? Figuur 5.10 Vragen over alcohol en drugs 1% 3% 9% 20% vaak vragen alcohol 90% drugs 77% soms vragen geen vragen Vragen over alcoholgebruik Bijvoorbeeld na hoeveel drankjes het schade kan brengen aan je lichaam, of hoe je een alcoholvergiftiging krijgt en hoe je dit kunt vermijden. De exacte stofwisseling en omloop in het lichaam, wat voor effecten het heeft op welke delen. Op moleculair niveau. Hoe beïnvloedt alcohol de opbouw van spieren? Waarom werkt dat zo? Tot hoelang na een biertje blijft deze beïnvloeding zichtbaar in het bloed. Kortom, wat zijn de voordelen en nadelen van alcohol op kracht/duursport? Hoe het komt dat sommige mensen er beter tegen kunnen en waarom mensen alcohol willen drinken i.p.v. frisdrank, het is namelijk slecht voor je. De seintjes die je lichaam geeft wanneer je richting comazuipen gaat. Of wat je het beste kunt doen als de alcohol verkeerd valt. Vragen over drugsgebruik Wat de werking van bepaalde drugs is, wat de gevaren zijn, en wat de consequenties zijn als je ermee gepakt wordt. Wat het met je lichaam doet. De exacte gevolgen van alle chemische bestanddelen. En dan vooral als het niet zuiver is (bij pilletjes). Betreft wiet, alle schadelijke gevolgen (maar hier zijn onvoldoende studies over). Lange termijn en negatieve effecten van lachgas. De effecten van harddrugs en wat de ervaringen zijn van mensen, hoe bijv. mensen een badtrip (als het verkeert valt) ervaren. Wat verschillende drugs doen met lichaam en geest Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 42

43 Informatie via school Tien procent van de jongeren heeft dus enige behoefte aan informatie over alcohol. Zij zien school als de voornaamste mogelijkheid om deze informatie te verstrekken. Maar ook via de gemeente of hun eigen ouders is voor 20 procent een optie. Er is minder behoefte aan informatie over drugs; ongeveer de helft wil dit wel. Ook hier blijkt de grootste voorkeur voor school te bestaan. Een anonieme, betrouwbare bron via het internet in de vorm van een officiële site, die alle informatie duidelijk op een rij heeft, wordt genoemd als overige informatie verstrekker. Verder wordt een ervaringsdeskundige en tv programma s zoals Spuiten en Slikken genoemd. Figuur 5.11 Voorkeur informatie ontvangen over alcohol en drugs 32% 34% 25% 20% 20% 15% 9% 12% via school via de gemeente via mijn ouders Anders, namelijk alcohol drugs Hoe kunnen jongeren die informatie of ondersteuning nodig hebben over middelengebruik het beste worden bereikt? Als er bijvoorbeeld een app wordt gemaakt waar je informatie over middelengebruik kan vinden, jongeren zouden via social media of via de mail het beste bereikt kunnen worden. Als jongeren echt informatie zouden willen, zouden ze dit opzoeken op internet omdat dit makkelijk is. Flyers of posters o.i.d. werken niet. Confronteren met keiharde gevolgen, een ervaringsdeskundige dus. Deel gratis pillen uit met daarbij een formulier met informatie. Digitaal. Het moet van deze tijd zijn en de interesse van de jongeren wekken en leuk/interactief zijn. Door het normaal te benaderen. Iedereen weet dat het slecht en gevaarlijk is, maar zo wordt het ook benaderd. Maak het normaal bespreekbaar, zorg dat er een les voor is, die niet dwingend is en niet voelt als een berisping. Door mensen in de directe omgeving. Door deskundige of iemand die jongeren respecteren. Met een deskundige is het beter om een jong iemand te laten helpen dan een ouder persoon omdat oudere mensen vaak worden gezien als saai. Facebook is naar mijn idee het makkelijkst om jongeren te bereiken. Programma s als Spuiten en Slikken vind ik erg goed. Ze luisteren waarschijnlijk toch niet, maar als het echt moet zal het internet het best werken. Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 43

44 6 HOOFDSTUK Deelgroepen Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 44

45 6. Deelgroepen 6.1 Kenmerken Op basis van het drinkgedrag, onderscheiden we drie groepen jongeren: niet drinkers, gemiddelde drinkers en binge drinkers. Onder de niet drinkers vallen de jongeren die aangeven nooit of (ooit) een paar slokjes alcohol te hebben gedronken. De gemiddelde drinkers zijn alle jongeren die in de afgelopen vier weken minstens een heel glas hebben gedronken, maar die niet binge-drinken. De binge drinkers zijn alle jongeren die in de afgelopen vier weken ten minste eenmaal vijf of meer drankjes bij één gelegenheid heeft gedronken. Binge drinken komt het meest voor onder de drinkende jongeren in Medemblik en Opmeer. Tabel 6.1 Deelgroepen drinkers SOORTEN DRINKERS Niet-drinker Gemiddelde drinker Binge drinker ALCOHOL CONSUMPTIE Nooit alcohol gedronken of ooit een aantal slokjes Dronken in de afgelopen 4 weken wel, maar niet binge Dronken de afgelopen 4 weken ten minste eenmaal binge Figuur 6.1 Groepen drinkers naar gemeenten 63% 63% 50% 55% 22% 24% 15% 13% 33% 17% 16% 29% Medemblik Opmeer Hoorn Totaal geen drinker gemiddelde drinker binge drinker Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 45

46 Binge drinkers zijn boven de achttien en hebben gemiddelde opleiding De niet-drinkers zijn gemiddeld, logischerwijs, het jongst. De gemiddelde drinkers en binge drinkers zijn vaker jaar en hebben een gemiddelde opleiding. Onder de niet-drinkers zijn iets meer jongens dan meisjes, maar tegelijkertijd telt ook de groep binge drinkers weer meer jongens. De meeste binge drinkers volgen een MBO of HBO opleiding. Tabel 6.2 Kenmerken deelgroepen NIET DRINKERS GEMIDDELDE DRINKER BINGEDRINKERS Leeftijd jaar 51% 29% 22% jaar 39% 53% 60% jaar 10% 18% 18% Geslacht Jongen 52% 45% 56% Meisje 48% 55% 44% Opleiding Laag 17% 8% 6% Midden 60% 60% 52% Hoog 23% 32% 42% Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 46

47 Binge drinkers typeren zichzelf als personen die van feesten houden Negen op de tien binge drinkers typeren zich als iemand die vaak uit gaat en 85 procent typeert zichzelf als feestbeest. Ook bezoeken binge drinkers vaak festivals en zijn het gezelschapsmensen. Bijna zes op de tien binge drinkers typeert zichzelf daarnaast als actieve sporter. Ook zijn het aanpakkers die graag hun eigen weg gaan. De niet drinkers typeren zichzelf in een derde van de gevallen als een buitenbeetje en gaan minder naar festivals en concerten. Twee op de tien niet drinkers is graag alleen en is een harde werker op school. Een derde van de gemiddelde drinkers is een zorgzaam persoon en tevens een harde werker. Ook is een kwart een gezelschapsmens en bezoekt concerten. Bijna een derde doet actief aan sport en gaan graag zijn eigen weg. Figuur 6.2 Typeringen deelgroepen iemand die vaak uit gaat feestbeest festivalganger gezelschapsmens concerten ganger Een actieve sporter iemand die zijn eigen weg gaat een aanpakker een zorgzaampersoon hardewerker op school iemand die graag alleen is Buitenbeentje 91% 85% 78% 65% 61% 59% 56% 56% 56% 50% 41% 29% 36% 6% 4% 10% 5% 16% 6% 25% 10% 24% 15% 27% 14% 29% 15% 31% 13% 30% 14% 31% 18% 37% 22% 35% 0% 25% 50% 75% 100% binge drinker gemiddelde drinker niet drinker Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 47

48 6.2 Visie ten aanzien van beleid Denken niet-drinkers anders over de oplossingen voor problematisch drankgebruik dan stevige drinkers? De opvallende verschillen in denkwijze tussen niet drinkers en de binge drinkers staan omcirkeld in tabel 6.3. De binge drinkers zijn minder vaak voorstander van strengere controle op leeftijd dan de andere jongeren. Onder hen is voor alle maatregelen minder animo: zij vinden voorlichting minder vaak nodig, maar voelen ook niet veel voor beloning en boetes. Het verhogen van de prijs van alcohol vindt onder binge drinkers ook weinig aanhang, in tegenstelling tot de niet-drinkers. De niet-drinkers zijn zowel grote voorstanders van meer controle en boetes als van beloning. Tabel 6.3 Wat zijn volgens jou goede manieren om te voorkomen dat jongeren teveel alcohol drinken? NIET DRINKERS GEMIDDELDE DRINKERS BINGEDRINKERS Beleid dat zeker werkt Strengere controle op leeftijd bij het schenken van alcohol op feesten 44% 45% 36% Strengere controle op leeftijd bij het schenken van alcohol bij sportkantines 38% 39% 34% Meer voorlichting voor jongeren 33% 31% 26% meer voorlichting voor ouders 25% 27% 24% Jongeren die tot hun 18e geen middelen gebruiken, moeten daarvoor beloond worden 40% 26% 25% Zware boetes voor ondernemers die alcohol verkopen aan jongeren onder de 18 jaar 39% 32% 22% Boetes voor jongeren die overmatig alcohol gebruiken 23% 16% 11% Duurder maken van alcohol 32% 16% 8% Beleid moet zich vooral focussen op alle jongeren De niet- en gemiddelde drinkers geven aan dat het beleid zich vooral op alle jongeren moet richten. De binge drinkers zijn het daar in mindere mate mee eens. Vier op de tien binge drinkers vindt dat het beleid zich moet richten op bepaalde groepen. Figuur 6.3 Waar vind jij dat de gemeente haar alcohol- en drugsbeleid op zou moeten richten? Op alle jongeren 71% 67% 59% Op bepaalde groepen jongeren 29% 33% 41% geen drinker gemiddelde drinker binge drinker Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 48

49 Drugsgebruik vooral onder binge drinkers Jongeren die niet drinken, gebruiken in meerderheid ook geen drugs. Een derde deel van de gemiddelde drinkers heeft ooit drugs gebruikt. Onder de groep binge drinkers ligt het percentage drugsgebruik het hoogst. Ruim de helft van de binge drinkers geeft aan wiet en/of hasj te gebruiken en bijna twee op de tien heeft wel eens harddrugs gebruikt. Figuur 6.4 Heb je ooit wiet (marihuana) of hasj gebruikt? 55% 29% 3% geen drinker gemiddelde drinker binge drinker Figuur 6.5 Heb je ooit een van de volgende middelen gebruikt: XTC (ecstasy, MDMA), cocaïne, paddo s, amfetamine (uppers, pep of speed), LSD, GHB, lachgas en/of heroïne? 19 28% 19% 0% geen drinker gemiddelde drinker binge drinker 19 Inclusief lachgas (de vragenlijst volgt de indeling van de GGD vragenlijst waarbij lachgas nog bij de harddrugs is ingedeeld) Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 49

50 Invloed van ouders De groep niet drinkers en gemiddelde drinkers geven aan dat ouders enigszins invloed kunnen hebben in het beperken van middelengebruik onder jongeren. Minder binge drinkers zijn deze mening toegedaan. Een derde van de binge drinkers ziet hun ouders/verzorgers wel eens aangeschoten of dronken. Bij de niet-drinkers is dit beduidend minder, namelijk elf procent. Figuur 6.6 Ouders hebben veel invloed in het beperken van alcohol- en drugsgebruik onder jongeren 47% 38% 15% 38% 40% 22% 36% 33% 31% niet drinker gemiddelde drinker binge drinker (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Figuur 6.7 Ik zie mijn ouders/verzorgers wel eens aangeschoten of dronken 78% 67% 55% 11% 11% 18% 15% 29% 16% niet drinker gemiddelde drinker binge drinker (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 50

51 Minder regels bij ouders van binge drinkers De ouders/ verzorgers van jongeren die gemiddeld drinken stellen vaker regels over drankgedrag dan de ouders van jongeren die niet drinken of die juist binge drinken. Ruim een derde van de ouders hebben regels gesteld voor niet drinkende jongeren. Dit hangt ook samen met de jongere leeftijd van deze groep en het feit dat een deel van hen volgens de wet nog niet mag drinken. Ongeveer vier op de tien ouders van binge drinkers hebben regels voor het alcoholgebruik, wat ook logisch is, aangezien deze groep gemiddeld ouder is. Als er regels gesteld zijn, dan houden de niet-drinkers (88%) zich hier het beste aan. Ook de gemiddelde drinker houdt zich goed aan de regels, dit in tegenstelling tot de binge drinkers. Bijna een kwart van de binge drinkers houdt zich namelijk soms tot nooit aan de gestelde regels. Figuur 6.8 Mijn ouders/verzorgers hebben regels over alcoholgebruik 36% 45% 19% 41% 39% 36% 23% 30% 31% niet drinker gemiddelde drinker binge drinker (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Figuur 6.9 In hoeverre houd jij je aan de regels die je ouders hebben gesteld over alcoholgebruik? 88% 10% 1% 51% 55% 38% 20% 1% 6% 1% 26% 3% niet drinker gemiddelde drinker binge drinker Altijd Meestal Soms Nooit Jongeren over Middelengebruik Drugsgebruik 51

52 7 HOOFDSTUK Beleid middelengebruik West-Friesland Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 52

53 7. Beleid middelengebruik West-Friesland 7.1 Attitude en denkbeelden jongeren t.o.v. middelengebruik Alcoholwet heeft weinig effect Ruim twee derde is het oneens met de stelling dat door de ingestelde alcoholwet jongeren onder de 18 ook daadwerkelijk minder drinken. Drie kwart van de jongeren in de leeftijdscategorie jaar geeft aan dat dit niet het geval is. In Medemblik is dit iets hoger dan in de andere gemeenten. Figuur 7.1 Doordat de leeftijd waarop alcohol mag worden gedronken verhoogd is naar 18, drinken 16 tot 18 jarigen minder alcohol 72% 70% 62% 75% 68% 65% 69% 15% 12% 12% 14% 13% 12% 11% 16% 18% 23% 14% 18% 22% 19% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Westfriese jeugd begint te vroeg met gebruik van middelen Vier op de tien jongeren geven aan dat jongeren over het algemeen te beginnen met het gebruik van middelen. De verschillende leeftijdsgroepen denken hierover ongeveer hetzelfde. Ongeveer een derde antwoordt neutraal en 10 procent is van mening dat jongeren niet te vroeg beginnen. In Hoorn zijn de meeste jongeren het eens met deze stelling: de helft vindt dat jongeren te vroeg beginnen. Figuur 7.2 Jongeren uit West-Friesland beginnen op te jonge leeftijd met het gebruik van middelen zoals alcohol en drugs 17% 10% 14% 15% 18% 19% 17% 35% 35% 31% 35% 32% 31% 32% 48% 55% 55% 52% 50% 50% 51% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 53

54 Jongeren onder de 18 willen mogen drinken Bijna een kwart van de jongeren vindt dat er voor het achttiende jaar niet gedronken zou moeten worden. Dat vindt vooral de oudere jeugd. Van de 16 en 17-jarigen vindt 44 procent juist dat minderjarigen (dus zijzelf) wel zouden mogen drinken. De leeftijdsgroep jaar is vaker neutraal over deze stelling, wat kan duiden op het feit dat dit de legale leeftijd is om alcohol te nuttigen en jongeren er dan minder over in zitten. Als er gekeken wordt naar de drie gemeenten dan zijn de meeste jongeren uit Medemblik het oneens met deze stelling. Figuur 7.3 Jongeren zouden vóór hun 18e jaar geen alcohol moeten drinken 44% 34% 34% 41% 36% 34% 36% 37% 43% 41% 40% 41% 41% 41% 19% 23% 25% 19% 21% 25% 23% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Negatieve kanten van middelengebruik worden niet overdreven Ruim een op de vijf jongeren vindt dat de negatieve kanten van middelengebruik worden overdreven. Bijna de helft vindt dit niet. De jongeren in de leeftijd 18 tot 24 jaar vinden vooral dat de negatieve kanten van het middelen gebruik niet overdreven worden. Figuur 7.4 Ik vind dat de negatieve kanten van middelengebruik overdreven worden 43% 51% 55% 48% 51% 52% 50% 34% 28% 29% 30% 27% 29% 29% 23% 21% 16% 22% 22% 19% 21% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 54

55 Respect voor leeftijdsgenoten die geen middelen gebruiken Ruim de helft van de jongeren antwoordt neutraal op de stelling ik heb respect voor leeftijdsgenoten die niet drinken. Ongeveer vier op de tien jongeren geeft aan wel respect te hebben voor niet drinkers. Een klein gedeelte van 3 tot 5 procent heeft dit niet. Figuur 7.5 Ik heb respect voor leeftijdsgenoten die geen alcohol of drugs gebruiken 3% 5% 5% 3% 3% 6% 5% 57% 56% 54% 55% 57% 56% 57% 38% 38% 38% 40% 39% 36% 38% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens De oudere jongeren vinden middelengebruik vaker onderdeel van Westfriese cultuur Bijna 30 procent van de bevraagde jeugd vindt dat het gebruik van middelen onderdeel is van de Westfriese cultuur. Een kwart heeft hierover geen mening en ruim een derde deel vindt van niet. Het is vooral de oudere jeugd die meent dat middelengebruik bij de cultuur hoort. Er zijn amper verschillen tussen de gemeenten. Figuur 7.6 Het gebruik van middelen is onderdeel van de cultuur in West-Friesland 45% 39% 36% 38% 43% 40% 39% 29% 30% 25% 26% 25% 30% 30% 26% 31% 39% 36% 32% 30% 31% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 55

56 De Westfriese jongeren kennen hun grenzen niet Zesenveertig procent van de jongeren is van mening dat de jongeren in West-Friesland teveel drinken. Ruim een derde deel heeft hierover geen uitgesproken mening en gemiddeld 14 procent is het oneens met de stelling. Vooral de geënquêteerde jongeren uit Hoorn vinden dat Westfriese jongeren teveel drinken: meer dan de helft vindt dit, terwijl iets meer dan tien procent dat niet vindt. Figuur 7.7 Jongeren uit West-Friesland drinken over het algemeen teveel alcohol 17% 15% 15% 15% 41% 35% 35% 45% 25% 36% 11% 14% 33% 40% 42% 50% 50% 40% 39% 56% 46% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Een derde van de jarige denkt dat er een verschuiving naar drugs is Een derde van de oudere jongeren en een kwart van de jongeren tussen de 18 en 21 jaar vindt dat er sprake is van een verschuiving. Ruim een derde van de 16 tot 17-jarigen is het hier niet mee eens. Ongeveer twee op de tien jongeren weet niet of er sprake is van een verschuiving. Er zijn geen verschillen tussen de gemeenten waarneembaar. Figuur 7.8 Ik denk dat er een verschuiving is van alcoholgebruik naar drugsgebruik 22% 20% 13% 19% 18% 19% 19% 22% 39% 29% 30% 37% 30% 32% 32% 27% 27% 23% 28% 27% 23% 17% 24% 33% 24% 23% 23% 24% jaar jaar jaar Medemblik Opmeer Hoorn Totaal (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens weet ik niet Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 56

57 Ouders hebben belangrijke rol in het hanteren van middelengebruik kind Vier op de tien jongeren geeft aan dat hun ouders regels stellen over hun alcoholgebruik. Dit geldt het meest voor de leeftijdscategorie jaar. Een derde meent dat ouders veel invloed hebben op het beperken van alcohol- en drugsgebruik onder jongeren en een kwart deelt deze mening niet. Ruim een derde heeft geen uitgesproken mening over de invloed van ouders. Een derde van de jongeren zou het goed vinden als hun ouders meer zouden afweten van drugs. Een op de vijf jongeren vindt dit juist geen goed idee. Een ruime meerderheid ziet zijn ouders/ verzorgers nooit aangeschoten. Ruim een op de vijf jongeren wel. Figuur 7.9 Kun je aangeven in hoeverre je het eens bent met de volgende stellingen mijn ouders/verzorgers hebben regels over alcoholgebruik 39% 33% 26% ouders hebben veel invloed in het beperken van alcohol- en drugsgebruik onder jongeren ik zou het goed vinden als mijn ouders meer zouden afweten van drugs ik zie mijn ouders/verzorgers wel eens aangeschoten of dronken 38% 32% 22% 15% 36% 42% 62% 25% 19% 0% 25% 50% 75% 100% (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 57

58 Gestelde regels over het algemeen redelijk Van de jongeren wiens ouders regels hebben gesteld vinden weinig jongeren de regels te soft of juist te streng. Een meerderheid geeft aan dat de regels die hun ouders hebben gesteld over het algemeen redelijk zijn. Gemiddeld 15 procent kiest voor een ander antwoord, zoals: dat het niet zozeer om de regels zelf gaat maar om de bespreekbaarheid. Ook wordt genoemd dat middelengebruik vooral eigen keus moet zijn. Andere jongeren geven aan dat hun ouders geen regels, maar een beloning in het vooruitzicht hebben gesteld: het niet-drinken wordt beloond met bijvoorbeeld het betalen van rijlessen. Het grootste deel van de jongeren houdt zich aan de regels die hun ouders hebben gesteld. Van de 16 tot 21-jarigen houdt meer dan de helft van de jongeren zich altijd tot meestal aan de regels. Slechts een klein percentage doet dat nooit. In Opmeer zijn de jongeren wiens ouders regels stellen het gehoorzaamst ; ruim driekwart van de jongeren leeft altijd of meestal de regels van hun ouders na (waarbij onbekend is wat deze regels inhouden). Figuur 7.10 Wat vind je van de regels die je ouders hebben gesteld over alcoholgebruik? 77% 75% 79% 5% 2% 4% 5% 4% 4% te 'soft' redelijk te streng 16 tot17 jaar 18 tot 21 jaar 22 tot 24 jaar Figuur 7.11 In hoeverre houd jij je aan de regels die je ouders hebben gesteld over alcoholgebruik? 49% 49% 50% 47% 39% 39% 35% 33% 13% 15% 10% 12% 3% 2% 3% 2% jaar jaar jaar totaal Altijd Meestal Soms Nooit Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 58

59 Leeftijdgrens terug naar 16 als oplossing? Wat vinden jongeren zelf een goede oplossing voor de aanpak van problematisch middelengebruik onder jongeren? Hieronder geven jongeren antwoord op deze open vraag. Sommigen zijn van mening dat overmatig alcoholgebruik onder minderjarigen juist wordt veroorzaakt door het verbod om te drinken voor hun achttiende jaar. Als iets verboden is, wordt het aantrekkelijker en zullen jongeren het leuker vinden om te experimenteren, zo denken zij. Deze jongeren zien een mogelijke oplossing in het (terug) verlagen van de leeftijdsgrens naar zestien. Anderen menen dat er meer voorlichting voor jongeren nodig is. Ook vinden veel jongeren dat ouders beter moeten optreden. In onderstaand kader staan enkele citaten over wat jongeren als oplossing zien. Wat is volgens jou een goede oplossing voor de aanpak van problematisch middelengebruik onder jongeren? Jongeren die hier zelf problemen mee hebben gehad, en nu onder controle hebben, hier hun verhaal over laten vertellen. Dus hoe het probleem eruit zag, waarom het een probleem was en hoe ze het hebben aangepakt. Training om niet mee te gaan in groepsdruk. Soft' alcohol toegankelijker maken dan sterkere dranken, op deze manier grijpen jarigen minder snel naar drugs, dit wordt nu naar mijn idee ingezet ter vervanging van alcohol dat duurder en moeilijker te verkrijgen is. Als alle drugs etc. legaal zou zijn, zou het allemaal een stuk minder spannend zijn er zullen dan minder jongeren zijn die zich ertoe aangetrokken voelen. Vroeger kon iedereen bijvoorbeeld alcohol kopen ongeacht leeftijd, toen was er aanzienlijk minder drankmisbruik. Als iets verboden wordt dan wordt vaak ook iets aantrekkelijker. Zelf heb ik geen behoefte aan alcohol e/o drugs. Vind het moeilijk om hier iets over te zeggen. Begin bij de ouders zou ik zeggen. Zij zijn de voorbeelden van de kinderen. Als de kinderen zien dat drank en drugs normaal is omdat ouders het gebruiken, gaan de kinderen het ook op jonge leeftijd ontwikkelen. Betere voorlichting geven, reclames op tv over verdovende middelen, documentaire laten zien aan jongeren over waargebeurde verhaal met de gevolgen van drank en drugs. Alcohol en drugsgebruik moet verminderd worden volgens Westfriese jeugd Ruim de helft van alle jongeren vindt dat alcohol- en drugsgebruik beiden moeten worden verminderd. Tien tot 13 procent vindt dat geen van beiden moet verminderd worden. Verder geeft de jeugd van 16 tot 17 jaar vaker aan dat alleen drugsgebruik verminderd moet worden. Figuur 7.12 Vind jij dat het middelengebruik onder jongeren in West-Friesland verminderd zou moeten worden? 57% 52% alcohol & drugsgebruik 41% alleen drugsgebruik 26% 19% 19% 13% 13% 7% 8% 10% 11% 10% 7% 7% alleen alcoholgebruik verminderen hoeft niet ik weet het niet 16 tot 17 jaar 18 tot 21 jaar 22 tot 24 jaar Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 59

60 Aan jongeren is ook gevraagd waarom zij vinden dat middelengebruik verminderd moet worden. Zij geven aan dat alcohol drinken als normaal beschouwd wordt en dat dit vaak niet met mate gebeurt. Sommigen vinden dat het middelengebruik naar beneden moet om als stad een beter imago te krijgen. Hieronder volgen verschillende redenen die jongeren geven voor het verminderen van middelen. Waarom vind je dat? (Veel) drinken wordt als norm beschouwd onder jongeren. Alcohol drinken is prima als je het maar met mate doet en niet te vaak, bijvoorbeeld alleen in het weekend. Maar drugsgebruik vind ik totaal overbodig en ik hoop dat het gebruik ervan verminderd in de toekomst. Alcohol drinkt iedereen en de meeste kunnen hier een maat in houden, drugs is te gevaarlijk vind ik, je mag best iets uit proberen maar er gebeuren te veel ongelukken. Alcohol is vaak overzichtelijker en drugs wordt al gauw onderschat. Als ik zie hoe veel kinderen/vrienden van mij elk weekend aan de drank zitten vind ik dat echt niet normaal, en misschien is dat omdat ik nooit naar een feest ga, maar vanuit mijn beleving word er echt te veel alcohol gedronken door de jongeren. Als je drinkt met mate is er geen probleem en drugs is slecht voor je op iedere hoeveelheid. Dat is beter voor de samenleving en de naam van de stad. Drugs gebruiken, alhoewel het er niet heel veel zijn, moeten worden geholpen om de slechte kanten van de drugs in kaart te brengen. Die zijn bij alcohol veel beter bekend, ook bij ouders. Door de grens naar 18 te zetten, gaan meer jongeren zich klemzuipen voordat ze uit of naar de kroeg gaan. Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 60

61 Voorlichting en betere controle voor het terugdringen van overmatige alcoholconsumptie Ruim vier van de tien jongeren vindt dat er strengere controle op leeftijd bij het schenken van alcohol op feesten moet zijn. Een grote groep is van mening dat er meer voorlichting zou moeten zijn voor jongeren. Bijna een derde van de jongeren vindt dat strengere leeftijdscontrole bij het schenken van alcohol in sportkantines zou helpen bij het terugdringen overmatig alcoholgebruik. Een kwart pleit voor meer voorlichting voor ouders en een beloning voor jongeren die tot hun 18 e geen middelen gebruiken. Figuur 7.13 Wat zijn volgens jou goede manieren om te voorkomen dat jongeren teveel alcohol drinken? Strengere controle op leeftijd bij het schenken van alcohol op feesten 48% 31% 11% 9% Er zou meer voorlichting moeten zijn voor jongeren 44% 34% 12% 10% Strengere controle op leeftijd bij het schenken van alcohol bij sportkantines 29% 25% 37% 9% Er zou meer voorlichting moeten zijn voor ouders 25% 44% 26% 5% Jongeren die tot hun 18e geen middelen gebruiken, moeten daarvoor beloond worden 24% 27% 30% 19% 0% 25% 50% 75% 100% (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens weet ik niet Beleid zou zich moeten richten op alle jongeren Ruim de helft van de jongeren geeft aan dat het alcohol en drugsbeleid zich op alle jongeren zou moeten richten. Een derde is overigens van mening dat het alleen op bepaalde groepen jongeren moet worden afgestemd. Dit is in meerdere mate het geval in de leeftijdscategorie jaar. In Medemblik zijn er ook iets meer jongeren (43%) van mening dat het beleid afgestemd moet worden op bepaalde groepen jongeren. Figuur 7.14 Waar vind jij dat de gemeente haar alcohol- en drugsbeleid op zou moeten richten? 59% 65% 64% 57% 64% 66% 63% 41% 35% 36% 43% 36% 34% 37% 16 tot 17 jaar 18 tot 21 jaar 22 tot 24 jaar Medemblik Opmeer Hoorn totaal alle jongeren bepaalde groepen jongeren Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 61

62 Focus je op dorpsjongeren Een deel van de jeugd vindt dat het beleid zich op bepaalde groepen jongeren moet richten. Wie hebben zij daarbij dan in gedachten? We stelden hierover een open vraag. Jongeren noemen o.a. probleemjongeren en jongeren met een moeilijke thuissituatie. Ook jongeren met een laag opleidingsniveau worden genoemd. Sommigen zijn van mening dat het beleid zich eerder moet richten op de jeugd die nog niet drinkt. Ook zijn volgens sommigen de jongeren die thuis drinken of drugs gebruiken de zorgelijke groep. Tot slot is een aantal jongeren ook van mening dat het middelengebruik in dorpen rondom Hoorn erger en zorgelijker is dan in de grote steden. Hieronder een aantal jongeren aan het woord over de verschillende doelgroepen jongeren: Op welke groep(en) zou de gemeente volgens jou haar beleid moeten richten? Probleemjongeren, sommige types kan je er zo tussenuit pikken waarvan je weet dat die gebruiken. Allemaal, vooral met moeilijke thuissituaties of die slechte cijfers halen. Bepaalde leeftijdsgroepen die verschillen per onderwijsniveau, op MAVO begint men eerder met alcohol en drugs dan op het VWO. Dat is een lastige vraag, maar er zijn legio jongeren die wel bewust zijn van de gevolgen. Deze jongeren hebben geen behoefte aan het eeuwige herhalen van alle negatieve gevolgen etc. Ik zou als gemeente dan voornamelijk de nadruk leggen op de aankomende alcoholgebruikers, dus de jongeren die nu rond de 16 jaar zijn, en misschien ook wel die daaronder. De jongeren die echt te veel drinken dat ze niks meer kunnen. Jongeren die drinken omdat het ergens gezelligs hoef je niks mee te doen De jongeren die meerdere keren teveel drugs of alcohol en hebben benuttigd. En die niet leren van hun fouten. De jongeren die niet de stad in gaan maar thuis een feestje vieren of buiten door de straten zwerven. Deze zijn voornamelijk bezig met overmatig gebruik. Hangjongeren, probleemjongeren, jongeren uit dorpen. Ik weet niet of dit onder de competenties van de gemeente valt, maar volgens mij is het drank en drugsgebruik van de dorpen rondom Hoorn veel hoger dan in Hoorn zelf en ook denk ik dat de lagere niveaus van school meer drank en drugs gebruiken dan hogere. Bovenstaande reacties zijn goed in te passen in het model (figuur 3.1) uit de deskresearch. Genoemd worden persoonsgebonden- en omgeving gebonden factoren: vroeg in aanraking komen met middelen, een laag opleidingsniveau of een slechte thuissituatie hebben en vrienden die veel gebruiken vormen een risicogroep. Jongeren over Middelengebruik Beleid middelengebruik West-Friesland 62