Socratisch Motiveren bij rokers, drinkers en vreters

Transcriptie

1 Socratisch Motiveren bij rokers, drinkers en vreters Martin Appelo GZ psycholoog / gedragstherapeut Ring@ggzgroningen.nl Waarom gaan mensen door met ongezonde gewoontes? Voorbeeld: Het uitliggen van een relatie 1

2 Doorgaan met ongezonde gewoontes: waarom? Angst voor het verliezen van voordelen, ook al zijn die illusoir (of: voordelen van het alternatief zijn beperkt of onduidelijk) Liever lui dan moe: veranderen kost inspanning Voorkeur voor korte termijn behoeften bevredigers (ondanks schadelijke lange termijn consequenties) Vermogen tot dissociatie / selectief waarnemen Klassieke conditionering: slechte gewoonte gekoppeld aan gewenste emotie / situatie Doorgaan met ongezonde gewoontes: samenvattend Mensen kiezen meestal voor een homeostatische leefstijl, gericht op: plezier en vermaak terugkeer naar de vertrouwde situatie (weten wat je hebt, niet wat je krijgt ) vermijden van complexiteit (en daarmee van persoonlijke ontwikkeling) kabbelen 2

3 Waarom laten we de stinkende rokers, de lallende drinkers en de zwaarlijvige vreters (of combinaties daarvan) niet gewoon in rook opgaan, wegdrijven en verteren? Waarom moeten ze zo nodig veranderen? Omdat hulpverleners zich te veel laten leiden door (en werk overnemen van) opdrachtgevers, verwijzers en eigen of algemeen geldende waarden en normen, en te weinig door het referentiekader, de motieven en (on)mogelijkheden van de klant En dat leidt vaak tot een boel gedoe met de cliënt 3

4 Socratisch Motiveren Als de werkrelatie vastloopt, de partijen strijden, zich hebben ingegraven, of elkaar de rug toekeren dan is Socratisch Motiveren een manier om positieve verandering tot stand te brengen Oneliners aan de basis van Socratisch Motiveren Stilstaan voelt alleen maar als vastzitten als je vindt dat je verder moet! Moeilijke mensen bestaan niet, moeilijke interacties wel! Iedereen heeft realiteitszin, niet iedereen heeft zin in dezelfde realiteit Mensen verschillen niet zozeer mbt hun doelen, wel mbt de middelen die ze daartoe gebruiken 4

5 Wat is Socratisch Motiveren Wat gaan we doen? Motiveren volgens Van Dale: argumenten aanvoeren voor, met redenen omkleden niet motiveren tot maar motiveren van Bekeren volgens Van Dale: tot inkeer brengen overhalen van het kwade tot het goede Wat is Socratisch Motiveren Hoe en wanneer gaan we het doen? Zelfkennis door dialoog (ken uzelf!) Vragen leiden tot vergeten antwoorden Geen debat, maar een gezamenlijke zoektocht ( Ik weet alleen zeker dat ik niets weet ) Mijn moeder was een vroedvrouw Majeutiek: verlossing van kennis, maar alleen als er barensnood en een hulpvraag is! Socrates versus Hippocrates (ziektemodel), Calvijn, en Freud 5

6 Wat is Socratisch Motiveren Bij lijdensdruk en hulpvraag Bij de hulpvragende (!!) op zoek gaan naar aanwezige, maar verhulde oplossingen die op zowel de korte als de lange termijn bevredigend zijn Weerstand bieden aan bekeringsdrang Hoe doe je dat? 1. Wat is het probleem volgens de cliënt 2. Hoe ziet het leven van de cliënt eruit, wat zijn doelen en wensen, wat komt daar van terecht? 3. Voor- en nadelen van het probleem op korte en lange termijn (de functie) 4. Veranderen, doorgaan of wachten? 5. Verander-actie, consolideren, of mogelijkheden inventariseren Een volgende stap alleen doen wanneer de vorige iets opleverde Zo nodig belangrijke anderen erbij betrekken Rekening houden met veranderingsfase en persoonlijkheid 6

7 Voorbeeld 1 1. Wat is het probleem volgens de cliënt Ze zeggen dat ik te veel rook, drink, eet 2. Hoe ziet het leven van de cliënt eruit, wat zijn doelen en wensen, wat komt daar van terecht? Laat me, het is mijn lijf! Waar maken ze zich druk over! 3. Voor- en nadelen van het probleem op korte en lange termijn (de functie) cliënt: je leeft maar 1x en wie dan leeft die dan zorgt maar partner: ik wil een gezonde man, want anders.. 4. Veranderen, doorgaan of wachten? cliënt: het zal zo n vaart niet lopen 5. Verander-actie, consolideren, of mogelijkheden inventariseren consolideren 1. Wat is het probleem volgens de cliënt Ik ben veel te dik Voorbeeld 2 2. Hoe ziet het leven van de cliënt eruit, wat zijn doelen en wensen, wat komt daar van terecht? Ik laat me de kast injagen in plaats van erop. Maar ik wil slank zijn! Zo kan het niet langer! 3. Voor- en nadelen van het probleem op korte en lange termijn (de functie) Cliënt: eten is mijn enige vorm van bevrediging, maar ik knap wel uit elkaar! Therapeut: als je niet assertiever kan zijn, kan je misschien beter blijven eten? 4. Veranderen, doorgaan of wachten? Twijfel 5. Verander-actie, consolideren, of mogelijkheden inventariseren Wat zijn de mogelijkheden om minder in en meer op de kast te komen? 7

8 SM in relatie tot Veranderingsfasen en Persoonlijkheidstypen Veranderingsfasen: Geen veranderwens Twijfel Veranderwens Persoonlijkheidstypen Luiaards Betweters Angsthazen Veranderingsfasen en Strategie: Fase 1: geen probleem of veranderwens Accent op relatie en inventarisatie middel-doel relatie (hoe gaat het, heb je het nog naar je zin en hoe doe jij dat?) Fase 2: zorgen, ambivalentie, twijfel Balans opmaken, informatie verzamelen (googlen) gericht op mogelijke alternatieven, accepteer status quo Fase 3: wens tot gedragsverandering, actie Actie: probeer alternatief: registreer voor- en nadelen, evalueer en stel bij 8

9 Persoonlijkheidstype 1: De Luiaard Kenmerken: geen initiatief, hopen dat het over gaat, laat de ander het maar doen, passief of actief verzet tegen verandering Strategie: weersta verleiding om de kar te trekken, wacht tot de lijdensdruk hoger is, betrek eventueel de omgeving erbij om de druk om te voeren (regie bij cliënt) Verander-wens?: nadruk op het zal zo n vaart niet lopen, laat je niet gek maken en het zekere voor het onzekere nemen, afremmen Persoonlijkheidstype 2: De Betweter Kenmerken: overtuigd van gelijk, wil positieve uitzonderingspositie, kan niet tegen kritiek, wordt graag geprezen, heeft hekel aan andere betweters Strategie: aarzel, vraag om correctie, benadruk het bijzondere, benoem eigen onvermogen (professioneel opheffen van de self serving bias), geef grenzen aan (regie bij cliënt) Verander-wens?: volgen, steunen, verbijzonderen, bewonderen, benadrukken van eerder succes 9

10 Persoonlijkheidstype 3: De Angsthaas Kenmerken: gespannen, dwangmatig, schreeuwen om hulp, zoeken autoriteiten met ervaring Strategie: toon autoriteit, steun op evidentie, benadruk orde en regelmaat (regie bij hulpverlener) Verander-wens?: baseer je op je uitgebreide ervaring, stel met zekerheid vast wat de beste optie is, neem het voortouw: dit past bij u, en dus gaan we dat doen, VOLG MIJ SM-Werkschema Waar gaat het over? (X) Wat is jouw verhaal? Brengt X jou op KT / LT wat je wilt? Nee Ja, alleen op KT Ja, alleen op LT Ja, op KT en LT Is LT van belang? Nee Is KT van belang? Ja Ga door met X (en accepteer eventuele kleine nadelen) Ga door met X Nee Moet er nu iets aan gebeuren? Ja Twijfel Bepaal p-type en strategie mbt info naar alternatief en functioneel middel Bepaal p-type en strategie mbt toepassen van alternatief en functioneel middel 10

11 Literatuur. Appelo, M.T., & Hoogduin, C.A.L. (2003). Socratisch Motiveren. In: C.A.L. Hoogduin & W.A. Hoogduin (red). Omgaan met moeilijke mensen: naar een professionele aanpak. Nijmegen: Wetenschappelijke uitgeverij Cure & Care Publishers, Appelo, M.T. (verschijnt 2 e helft 2007). Socratisch Motiveren. Amsterdam: Boom. 11