Visbestandopnames in het Netebekken 2011-Bemonsteringsverslag

Transcriptie

1 Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek-Duboislaan 14 B-1560 Groenendaal- Visbestandopnames in het Netebekken 2011-Bemonsteringsverslag Rode Loop Gerlinde Van Thuyne en Yves Maes INBO.IR

2 Netebekken 2011 Bemonsteringsverslag Van de beken gelegen in het Netebekken bemonsterden we in 2011 voornamelijk beken gelegen in het noordoostelijke deel van het Netebekken in de provincie Antwerpen. De bemonsterde beken zijn: De Wimp en zijn zijbeek de Stapkensloop, deze beken behoren tot het deelbekken van de Grote Nete. Van het deelbekken van de Kleine Neet bemonsterden we volgende beken: De Aa en zijloop de Grote Calie, de Rode loop, de Desselse Nete, de Breyloop, en het Loeijens Neetje (13, 14 en 15 april 2011). 1. Ligging van de staalnameplaatsen Tabel 1: Situering van de staalnameplaatsen in het Netebekken bemonsterd in 2011 Nummer X Y Naam Gemeente Beschrijving WIMP Herenthout baan Morkhoven-Wiekevorst STAPKENSLOOP Herentals Rossem DESSELSE NEET Dessel baan Retie-Dessel LOEIJENS NEETJE Retie baan Retie-Kasterlee RODE LOOP Arendonk Hoge Mierdse Heide BREYLOOP Retie Grote Kievit DE AA Oud-Turnhout Schuurhovemberg DE AA Lille Grens Lille Kasterlee DE AA Lille aan de stuw GROTE CALIE Kasterlee DE AA Vorselaar thv de dijkbaan 2 Netebekken 2011-Bemonsteringsverslag

3 Figuur 1: Ligging van de meetplaatsen in het Netebekken bemonsterd in Specificaties van de uitgevoerde afvissingen Tabel 2: Specificaties van de uitgevoerde afvissingen (Met SO= stroomopwaarts, SA = stroomafwaarts, LO= linkeroever, RO = rechteroever) Nummer Datum Beviste afstand Methode /04/ m SO weg elektrovisserij, wadend met 2 elektroden /04/ m SO weg elektrovisserij, wadend met 1 elektrode /04/ m SO weg elektrovisserij, wadend met 2 elektroden /04/ m SO brug elektrovisserij, wadend met 2 elektroden /04/ m SO + 50 m SA de brug /04/ m SO + 50 m SA de brug /04/ m SO + 50 m SA de brug elektrovisserij, wadend met 2 elektroden elektrovisserij, wadend met 2 elektroden elektrovisserij, wadend met 2 elektroden /04/ m SO stuw elektrovisserij, wadend met 2 elektroden, generator op de boot /04/ m SO weg elektrovisserij, wadend met 2 elektroden /04/ m langs de weg elektrovisserij van op de boot met 2 elektroden /04/ m SO + 50 m SA de greppel elektrovisserij, wadend met 2 elektroden Netbekken 2011-Bemonsteringsverslag 3

4 3. Fysische en chemische metingen en biotoopbeschrijving Tabel 3: Fysische en chemische metingen: zuurgraad of ph, zuurstofconcentratie (O 2 in mg/l), temperatuur (T in C), conductiviteit (Cond in µs/cm), stroomsnelheid (v in m/s), turbiditeit (turb in NTU), doorzicht en de biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname (met RO= rechteroever en LO=linkeroever) Nummer ph O2 T Cond V Turb. Biotoopbeschrijving ,62 10,47 13, ,27 42,8 Gem. 5m breed, zanderige ondergrond, goede pool-riffle structuur, taluds zijn steil, natuurlijke oevers, gemiddeld 1 m diep ,1 10,73 17, ,13 14 Slib aanwezig, max 30cm water, lanbouw op RO, weide op LO, kleine stuw in het traject, hoornblad aanwezig, gedeeltelijk verstevigd, gemiddled 0,25 m diep en doorzicht tot op bodem ,26 12,48 11, ,51 7,49 5m breed, ondergrond van zand, talud steil, verstevigd aan brug, gele lis en fonteinkruid aanwezig, op RO landbouw, gemiddeld 0,85 m diep en doorzicht tot bodem ,68 11,34 10, ,38 13,6 5,5m breed, tot 62cm diep, doorzicht tot bodem, oevers natuurlijk, weide op LO, geen bomen op de oevers, draadalgen aanwezig, gemiddeld 0,45 m diep en doorzicht tot bodem ,95 10,73 12, ,15 34,4 3,9m breed, zanderige ondergrond, aan brug versteviging met beton, talud steil, bosrijke omgeving, gemiddeld 0,90 m diep en doorzicht tot bodem ,08 11,26 11, ,18 14,5 Gem. 3,6m breed, diepte tot 80cm, talud steil, eendekroos aanwezig, gemiddeld 0,60 m diep en doorzicht tot bodem ,49 15,8 13, ,47 12,4 Max 4,85 m breed, ondergrond van zand, veel natuurlijke schuilplaatsen en waterplanten, kleine stroomversnellingen, gedeeltelijke verstevigingen met houten palen, gemiddeld 0,35 m diep en doorzicht tot bodem ,18 7, ,26 27,6 Breedte 7,3m, diepte tot 1,1m, steile talud, kleine stroomversnellingen, puten en bochten in het traject, op LO een bos, doorzicht tot bodem ,28 9,75 11, ,23 12,5 Slib op zanderige ondergrond, 4m breed, tot 50cm diep, weinig schuilplaatsen, gedeeltelijke versteviging van oevers, stuw SO het traject, zeer veel waterplanten, gemiddeld 0,35 m diep en doorzicht tot bodem ,14 10, ,3 7,6m breed, tot 35cm diep, zand op de bodem, weinig schuilplaatsen, natuurlijke oevers, op RO 4 Netebekken 2011-Bemonsteringsverslag

5 landbouw, weide op LO ,37 9,13 10, ,26 19,4 4m breed, gem. 75cm diep, zand en stenen op bodem, steil talud, weide op RO, veel munt- en fonteinkruid, gedeeltelijke versteviging oevers, doorzicht tot bodem Netbekken 2011-Bemonsteringsverslag 5

6 4. Visbestandgegevens Tabel 4: Overzicht van de aangetroffen vissoorten en het totaal aantal soorten (N) op de verschillende locaties, de resultaten van vorige campagnes zijn weergegeven in een ander kleur. Nummer tiendoornige stekelbaars driedoornige stekelbaars alver Amerikaanse hondsvis baars beekprik bermpje bittervoorn blankvoorn blauwbandgrondel brasem bruine Amerikaanse dwergmeerval giebel karper kleine modderkruiper kolblei kopvoorn kroeskarper paling pos rietvoorn rivierdonderpad riviergrondel vetje snoek winde zeelt zonnebaars N WIMP STAPKENS-LOOP DESSELSE NEET LOEIJENS NEETJE RODE LOOP BREILOOP DE AA DE AA DE AA DE AA GROTE CALIE Deze locatie werd in het kader van seizoenale afvissingen 8X afgevist tussen november 1999 en februari Alle soorten die tijdens de 8 campagnes gevangen werden zijn hier aangegeven. 6 Netebekken 2011-Bemonsteringsverslag

7 Tabel 5: Effectieve vangst per soort en per staalnameplaats uitgedrukt in CPUE (in G/100 m en N/100 m met G = gewicht in g en N = aantal) Nummer baars bermpje blankvoorn blauwbandgron del brasem driedoornige stekelbaars giebel karper kleine modderkruiper paling rietvoorn rivierdonderpad riviergrondel snoek tiendoornige stekelbaars vetje zeelt zonnebaars Totaal G/100 1, , 291, 71, ,2 2880,1 Wimp N/ G/100 5,1 55,2 122, 61,5 244,5 STAPKENSLOOP N/ G/100 69,1 100,3 9,4 5, ,5 655, 2899,4 Desselse Neet N/ G/ ,9 4,5 32,8 92,4 0,9 408,5 LOEIJENS NEETJE N/ G/ , ,9 RODE LOOP N/ G/ ,4 30, , 1 21,2 665,1 BREILOOP N/ m G/ ,8 13,5 4,7 949, 640, 3,5 11,8 3259,5 DE AA N/ m G/100 15,8 12,6 28,4 DE AA N/ m G/ ,6 0,6 6,8 5,6 8 9,6 823, 8, ,1 5 10,8 4876,8 DE AA N/ m G/ ,8 8 7,8 7,8 2 3, , ,2 0, GROTE CALIE N/ m G/ ,3 35 4,4 29,4 2, ,2 571, 151, 2,3 2 81,9 0,2 2625,4 DE AA N/100 m Netbekken 2011-Bemonsteringsverslag 7

8 Tabel 6: Overzicht van de visindexwaarden (in EQR) en hun appreciatie voor de periodes 2011, 2008 en 2004 Nummer Naam EQR Appreciatie EQR Appreciatie EQR Appreciatie WIMP 0,35 ontoereikend 0,32 ontoereikend 0,27 ontoereikend STAPKENSLOOP 0,33 ontoereikend 0,45 matig 0,20 slecht DESSELSE NEET 0,48 matig 0,60 goed 0,48 matig LOEIJENS NEETJE 0,42 matig 0,45 matig 0,38 ontoereikend RODE LOOP 0,6 goed 0,68 goed 0,60 goed BREILOOP 0,55 matig 0,65 goed 0,60 goed DE AA 0,65 goed 0,65 goed 0,50 matig DE AA 0,20 slecht DE AA 0,77 goed 0,70 goed 0,43 matig DE AA 0,55 matig GROTE CALIE 0,7 goed 0,70 goed 0,63 goed aantallen lengte (in cm) Figuur 2: Lengtehistogram van de gemeten bermpjes op het Loeijens Neetje (N= 99) aantallen lengte (in cm) Figuur 3: Lengtehistogram van de gemeten riviergrondels op de Rode Loop (N= 100) 8 Netebekken 2011-Bemonsteringsverslag

9 blankvoorn 1% driedoornige stekelbaars 2% tiendoornige stekelbaars 1% paling 1% overige soorten 3% bermpje 37% riviergrondel 55% Figuur 4: Aantalsverhouding van de gevangen vissoorten op de Aa in 2011 overige soorten 3% paling 21% snoek 7% riviergrondel 39% bermpje 30% Figuur 5: Biomassaverhouding van de gevangen vissoorten op de Aa in 2011 aantallen lengte (in cm) Figuur 6: Lengtehistogram van de gemeten bermpjes op de Aa(N=213) Netbekken 2011-Bemonsteringsverslag 9

10 aantallen lengte (in cm) Figuur 7: Lengtehistogram van de gemeten riviergrondels op de Aa (N= 202) 5. Bespreking In deze campagne bemonsterden we twee beken behorende tot het deelbekken van de Grote Nete nl. de Wimp en zijn zijbeek de Stapkensloop. Op de Wimp vingen we volgende zeven soorten: tiendoornige stekelbaars, blankvoorn, blauwbandgrondel, giebel, karper, paling en riviergrondel. Riviergrondel domineert met een aantalpercentage van 89% en een gewichtpercentage van 78%. De EQR scoort een ontoereikende kwaliteit. Op zijn zijbeek de Stapkensloop zijn de twee stekelbaarssoorten de meest gevangen soorten aangevuld met enkele blankvoorns en giebels. Ook de Stapkensbeek scoort een ontoereikende kwaliteit. Deze beken werden reeds in eerdere campagnes bemonsterd (zie ook tabel 4 en tabel 6). De resultaten van de eerdere bemonsteringen vind je terug in Van Thuyne en Breine, Van het deelbekken van de Kleine Neet bevisten we in deze campagne de Desselse Neet, het Loeijens Neetje, de Rode loop, Breiloop, de AA en de Grote Calie. Op de Desselse Neet vingen we in deze campagne volgende acht soorten: driedoornige stekelbaars, baars, bermpje, blankvoorn, brasem, paling, rivierdonderpad en riviergrondel. Riviergrondel, gevolgd door bermpje vingen we het meest, qua biomassa domineert paling. De EQR scoort een ontoereikende kwaliteit. Ook de Desselse Nete werd reeds in eerdere campagnes bemonsterd (Van Thuyne en Breine, 2009). Opvallend is dat in de campagne van 2008 heel wat meer soorten werden gevangen waaronder ook de beschermde beekprik en kleine modderkruiper (tabel 4). In 2008 werd hier dan ook een goede kwaliteit gehaald. Op het Loeijens Neetje vingen we in deze campagne vijf soorten nl. tiendoornige stekelbaars, bermpje, kleine modderkruiper, paling en riviergrondel. Bermpje domineert met een aantalpercentage van 91%. De EQR haalt een matige kwaliteit. Het was sinds de campagne van 1996 geleden dat er hier nog kleine modderkruiper werd gevangen (tabel 4). Van Bermpje maakten we een lengtehistogram (figuur 2). De gemeten bermpjes (99) hebben een gemiddelde lengte van 5,3 cm met een minimum van 3,8 cm en een maximum van 9,1 cm. In het lengtehistogram zien we dat we één jaarklasse hebben gevangen nl een jaarklasse tussen 4 en 10 cm met een piek op 5 cm. 10 Netebekken 2011-Bemonsteringsverslag

11 De Rode loop, een zijbeek van de Wamp (bemonsterd in 2010 cfr. Van Thuyne en Breine, 2011), bemonsterden we op één locatie. We vingen er volgende acht vissoorten: baars, bermpje, blankvoorn, paling, rietvoorn, riviergrondel, snoek en zonnebaars. Riviergrondel domineert met een aantalpercentage van 85%. De Rode loop scoort, net als in de vorige campagnes, een goede kwaliteit (tabel 6). Van riviergrondel maakten we een lengtehistogram. De gemiddelde lengte van de gemeten riviergrondels (100) bedraagt 8,4 cm (min. 3,1cm; max. 12,1 cm). Er zijn niet echt duidelijke jaarklassen aanwezig, er lijkt een kleinere jaarklasse te zijn tussen 4 en 8 cm met piek op 7 cm en een iets grotere jaarklasse tussen 9 cm en 13 cm met een piek op 11 cm (figuur 3). Op de Breiloop vingen we volgende zes vissoorten: driedoornige stekelbaars, tiendoornige stekelbaars, bermpje, paling, riviergrondel en zeelt. Bermpje domineert met een aantalpercentage van 56%, gevolgd door riviergrondel met 24% en driedoornige stekelbaars (18%). Van de andere soorten vingen we slechts één exemplaar. De EQR scoort een matige kwaliteit, en is daarmee, ten opzichte van de twee overige campagnes, met één klasse gedaald (tabel 6). De Aa bevisten we in deze campagne op vier locaties. In vorige campagnes bevisten we deze waterloop op twee locaties. In het kader van de Kaderrichtlijn Water werden er in 2011 twee bijkomende locaties stroomafwaarts afgevist. Er werden 15 soorten gevangen nl. tiendoornige stekelbaars, driedoornige stekelbaars, bermpje, blankvoorn, blauwbandgrondel, brasem, kleine modderkruiper, paling, rietvoorn, rivierdonderpad, riviergrondel, snoek, vetje, zeelt en zonnebaars. In totaal vingen we op 400 m 2358 exemplaren met een totaal gewicht van 11 kg. Zowel qua aantallen als qua biomassa zijn riviergrondel, gevolgd door bermpje de dominante soorten op de Aa (figuren). De soortendiversiteit varieert van 2 tot 13 soorten met een gemiddelde van 8,5 soorten/locatie. De meeste vis werd gevangen op de locatie te Lille aan de stuw ( ). Op de locatie te Oud-Turnhout en te Lille aan de stuw haalt de EQR een goede kwaliteit. Op de locatie gelegen op de grens Lille en Kasterlee vingen we slechts twee soorten en scoort daarmee een slechte kwaliteit, op de locatie te Vorselaar halen we een matige kwaliteit. Van riviergrondel en bermpje maakten we lengtehistogrammen. De gemeten bermpjes (213) hebben een gemiddelde lengte van 7,4 cm met een minimum van 3,8 cm en een maximum van 10,8 cm. In het lengtehistogram zien we dat we één jaarklasse hebben gevangen nl een jaarklasse tussen 4 en 11 cm met een piek op 7 cm (figuur 6). De gemiddelde lengte van de gemeten riviergrondels (202) bedraagt 6,7 cm (min. 3,0 cm; max. 13,8 cm). Hier is het moeilijk om duidelijk jaarklassen te onderscheiden, wellicht is er één tussen 3 cm en 8 cm met een piek op 5 cm en een kleinere tweede tussen 8 cm en 14 cm met een piek op 10 cm (figuur 7). Op de Grote Calie (één locatie), een zijloop van de Aa vingen we volgende 11 vissoorten: tiendoornige stekelbaars, driedoornige stekelbaars, bermpje, blauwbandgrondel, brasem, giebel, kleine modderkruiper, paling, rietvoorn, riviergrondel en vetje. Zowel qua aantallen als qua biomassa domineert riviergrondel met een aantalpercentage van 85% en gewichtpercentage van 71%. Op de 100 m dat elektrisch werd afgevist vingen we maar liefst 1756 vissen voor een totaal van 11 kg. Net zoals in vorige campagnes scoort de Grote Calie een goede kwaliteit (tabel 6). Netbekken 2011-Bemonsteringsverslag 11

12 De beken van het Netebekken die in deze campagne werden bemonsterd scoren een overwegende matige tot goede kwaliteit. Bermpje en riviergrondel blijven de meest courant gevangen vissoorten. De zuurstofconcentraties zijn goed. De beken in het Netebekken blijven belangrijk omdat ze beschermde soorten zoals beekprik, rivierdonderpad en kleine modderkruiper herbergen. We merken wel op er in deze campagne geen beekprik op de Desselse Nete kon gevangen worden. Positief is dat we voor het eerst in het reguliere meetnet kleine modderkruiper vangen op de Aa en dit op drie van de vier staalnameplaatsen alsook op haar zijloop de Grote Calie. Ook de exoot blauwbandgrondel werd hier voor het eerst gevangen, wat dan weer minder goed is. 6. Referenties Van Thuyne, G.; Breine, J. (2009). Visbestandopnames in Vlaamse beken en rivieren in het kader van het Meetnet Zoetwatervis Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, 2009(32). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: Brussel. 197 pp. Van Thuyne, G.; Breine, J. (2011). Visbestandopnames in Vlaamse beken en rivieren in het kader van het Meetnet Zoetwatervis Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, INBO.R Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO): Brussel. 251 pp. 7. Dankwoord Met dank aan Jean Pierre Croonen, Marc Dewit, Franky Dens, Thomas Van Dessel, Alain Vanderkelen, Isabel Lambeens, Linde Galle en Adinda De Bruyn voor de uitvoering van de bemonsteringen en/of de bijdrage aan de gegevensverwerking voor dit rapport. 12 Netebekken 2011-Bemonsteringsverslag