Visbestanden op enkele waterlopen gelegen in het bekken van de Gentse kanalen (2002).

Transcriptie

1 Visbestanden op enkele waterlopen gelegen in het bekken van de Gentse kanalen (00). Gerlinde Van Thuyne en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan 4 B-560 Hoeilaart-Groenendaal mei 00 IBW.Wb.V.IR.00.8

2 INHOUD. Inleiding. Situering. Materiaal en methode 4. Resultaten 4. Biotoopbeschrijving enfysisch en chemisch onderzoek 4. Resultaten en visbestandopnames 4 5. Bespreking 8 6. Gebruikte afkortingen en wetenschappelijke benamingen van de aangetroffen vissoorten 9 7. Referenties 9 Kaartje 0

3 . Inleiding Het IBW beviste op 8, 0 en maart 00 enkele waterlopen behorende tot het bekken van de Gentse Kanalen. De Waterlopen die werden bemonsterd zijn: de Watergang van de Moerbekepolder, de Johanna Van Parijsbeek, de Isabellastroom, het Isabellakanaal, de Zuidlede, de Olentgracht, de Westlede Atergang, de Wandammensbeek, de Leebeek, de Overloopbeek, de Molenbeek en de Langelede.. Situering Tabel geeft een omschrijving van de staalnameplaatsen, hun situering is geïllustreerd op de figuur achteraan. Tabel : Situering van de staalnameplaatsen. Nummer X Y NAAM LOKALE NAMEemeente Omschrijving WATERGANG VAN DE MOERBEKEPOLDER Watergang van de Moerbeke Polder - Stekene Hamer, stroomopwaarts de weg Riethofbeek - Hamelse Vaart JOANNA VAN PARIJSBEEK Moerbeke Achterdreef, stroomafwaarts de weg ISABELLASTROOM Isabellastroom - Basseveldsebeek - Isabellabeek Assenede hoek van Nieuwe Boekhoutestraat en - Leembeek - Isabellawatergang Heulken, naast nieuwe boekhoutstraat ISABELLASTROOM Isabellastroom - Basseveldsebeek - Isabellabeek Assenede bij kapel 'Nood zoekt Troost' voor - Leembeek - Isabellawatergang afwatering in Leopoldkanaal ISABELLAKANAAL Assenede naast Hooghofstraat ZUIDLEDE Wachtebeke in het kasteeldomein Puienbroek OLENTGRACHT Lokeren Tussen de twee leden, stroomafwaartd brug kruisdam WESTLEDE WATERGANG Westlede Watergang - Kapittelvaardeken Lochristi aan de N449, halverwege Zeveneke en Zaffelare WANDAMMENSBEEK Wandammensbeek - Mariabeek Lokeren Zeveneken, Hoekstraat (doodlopende onverharde weg) LEEBEEK Leebeek - Bunderbeek - Berkelaarbeek - Ruisselaarbeek - Belselebeek Sint-Niklaas Boskapel (onverharde zijweg van Kouterstraat) OVERLOOPBEEK Sint-Niklaas aan de Riemeersstraat MOLENBEEK Sint-Gillis- Waas aan de Kemzekestraat, stroomopwaarts brug, voor bord St.Pauwels LANGELEDE Wachtebeke Oudenburgse sluis

4 . Materiaal en methode Op elke staalnameplaats werden de visbestandopnames uitgevoerd door middel van elektrovisserij. De gebruikte toestellen waren van het type Deka 7000 en Deka 000. Voor de beschrijving van de technische specificaties van deze apparaten verwijzen wij naar Van Thuyne (996). Afhankelijk van de breedte van de beek en diepte op de bemonsteringsplaats werd gevist met of elektroden, wadend of van op een boot. In Tabel zijn de specificaties van de uitgevoerde afvissingen weergegeven Tabel : Specificaties van de uitgevoerde afvissingen. Nummer Datum Beviste Methode afstand m so de weg elektrovisserij wadend met elektroden m Sa de weg elektrovisserij wadend met elektroden m So de brug elektrovisserij wadend met elektroden m LO en 00 m RO elektrovisserij van op de boot met elektroden m Sa de brug elektrovisserij wadend met elektroden m Sa brug kruisdam elektrovisserij wadend met elektroden m Sa de weg elektrovisserij wadend met elektroden m Sa de duiker elektrovisserij wadend met elektrode m Sa de brug elektrovisserij wadend met elektroden m Sa en 48 m SO de brug elektrovisserij wadend met elektroden m So de brug elektrovisserij wadend met elektroden m Lo en 00 m Ro elektrovisserij vanop de boot met elektroden SO: stroomopwaarts LO: Linker oever SA: stroomafwaarts RO: Rechter oever Op de verschillende staalnameplaatsen werden enkele fysische en chemische parameters opgetekend. Zo werden telkens de ph, het zuurstofgehalte (O ), de temperatuur (T), de conductiviteit (Cond) en de stroomsnelheid (m/s) gemeten (zie 4. resultaten).

5 4. Resultaten 4. Biotoopbeschrijving en fysisch en chemisch onderzoek Tabel : Fysische en chemische metingen (ph, zuurstofconcentratie (O in mg/l), conductiviteit (Cond in µs/cm), en temperatuur (T in C) en biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname. Nummer ph O T Cond v Biotoopbeschrijving (mg/l) ( C) (µs/cm) (m/s) natuurlijke oevers, steile taluds, meandering afwezig, natuurlijke schuilplaatsen zwak aanwezig, bodem met slib, gemiddeld 0. m diep en gemiddeld 4.6 m breed, het water heeft een bruine kleur, doorzicht tot op de bodem natuurlijke oevers met rietbegroeiing, waterplanten aanwezig, steile taluds, meandering afwezig, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen afwezig, bodem met zand, gemiddeld 0.5 m diep en.4 m breed, het water heeft een roestbruine kleur, doorzicht tot op de bodem de oevers zijn natuurlijk met steile taluds, zwakke meanderende structuur, bodem met klei, gemiddeld 0.5 m diep met een maximum van 0.7 m diep, gemiddeld.5 m breed, het water heeft een bruine kleur, doorzicht tot op de bodem de oevers zijn natuurlijk met rietbegroeiing, steile taluds, waterplanten aanwezig, meandering zwak aanwezig, gemiddeld.5 m diep en 0 m breed, het water heeft een bruine kleur en doorzicht tot op 0.7 m natuurlijke oevers met matig steile taluds, zwakke meanderende structuur, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen zijn afwezig, bodem met klei, gemiddeld 0.6 m diep met een maximum van. m, gemiddeld 5.0 m breed, het water heeft een bruine kleur met doorzicht tot 0.4 m de oevers zijn natuurlijk, flauwe taluds, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen goed aanwezig, bodem met zand en humus, maximum.7 m diep en. m breed, het water heeft een bruingroene kleur en doorzicht tot 0.4 m de oevers zijn verstevigd met beton, steile taluds, waterplanten aanwezig, zwakke meanderende structuur, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen zijn zwak aanwezig, bodem met zand en slib, gemiddeld 0.6 m diep met een maximum van 0.8 m diep, gemiddeld 5.5 m breed, het water heeft een roestbruine kleur en doorzicht tot op de bodem de oevers zijn natuurlijk, matig steile taluds, meanderende structuur en pool-riffle patroon zwak aanwezig, natuurlijke schuilplaatsen afwezig, bodem met klei en slib, gemiddeld 0.7 m diep en gemiddeld 4.4 m breed, het water heeft een bruine kleur, doorzicht tot 0.4 m de oevers zijn natuurlijk met steile taluds, waterplanten en veel algen aanwezig, meanderende structuur, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen zijn afwezig, bodem met slib, gemiddeld 0.7 m diep met een maximum van 0.5 m, gemiddeld.5 m breed met een maximum van 4. m, het water heeft een heldere kleur, doorzicht tot op de bodem de oevers zijn natuurlijk met flauwe taluds, veel waterplanten aanwezig, meandering zwak aanwezig, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen natuurlijk aanwezig, bodem met zand, gemiddeld 0.6 m diep tot maximum 0.7 m diep, gemiddeld.4 m breed, het water heeft een roestbruine kleur, doorzicht tot op de bodem de oevers zijn deels natuurlijk en deels verstevigd met beton met daarboven riet en planten, natuurlijke meandering, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen zijn afwezig, bodem met zand, gemiddeld 0.65 m diep met een maximum van.0 m, een gemiddelde breedte van.65 m met een maximum van.55 m breed, het water heeft een bruine kleur en een doorzicht tot op de bodem natuurlijke oevers met matig steile taluds, meandering, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen afwezig, bodem met zand, gemiddeld 0.9 m diep tot maximum.0 m, gemiddeld 5.0 m breed met een maximum van 5.5 m, het water heeft een donkerbruine kleur, doorzicht tot 0.55 m grotendeels natuurlijke oevers met rietbegroeiing, tot m uit de kant staan houten paaltjes, waterplanten aanwezig, matig steile taluds, meandering, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen afwezig, tot 0.7 m diep en tot 8 m breed, het water heeft een heldere kleur, doorzicht tot op de bodem

6 4. Resultaten van de visbestandopnames Tabel 4: Overzicht van de aangetroffen vissoorten en het totaal aantal soorten (N) op de verschillende locaties Nummer paling brasem kolblei giebel karper winde blankvoorn rietvoorn snoek D stekelbaars 0D stekelbaars pos baars N X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 000 X X X X X X 6 00 X X 4900 X X X X X 4600 X X X X X 54 X X X X 4 60 X X X X 4 4

7 Tabel 5: Morfometrische specificaties van de gemeten en gewogen vissoorten op elke staalnameplaats ( gemiddelde totale lengte in cm, gemiddeld gewicht in g; aantal gemeten individuen, aantal gewogen individuen) Plaats paling brasem kolblei giebel karper winde blankvoorn

8 vervolg Tabel 5 Plaats rietvoorn snoek D stekelbaars 0D stekelbaars pos baars

9 Tabel 6: Effectieve vangst per soort en per staalnameplaats uitgedrukt in CPUE (elektrisch in G/00 m en N/00 m, met G = gewicht in g en N = aantal; indien er met de boot werd gevist is dit G/00 m oever en N/00 m) en omgerekend naar kg/ha indien er wadend werd gevist. Plaats paling brasem kolblei giebel karper winde blankvoorn G/00 m ontoereikend N/00 m G/00 m goed N/00 m G/00 m ontoereikend N/00 m G/00 m oever matig N/00 m oever G/00 m ontoereikend N/00 m G/00 m oever matig N/00 m oever G/00 m ontoereikend N/00 m G/00 m ontoereikend N/00 m G/00 m ontoereikend N/00 m G/00 m ontoereikend N/00 m G/00 m matig N/00 m G/00 m matig N/00 m G/00 m oever matig N/00 m oever rietvoorn snoek D stekelbaars 0D stekelbaars pos baars Totaal kg/ha visindex beoordeling 7

10 5. Bespreking In deze campagne werden staalnameplaatsen, gelegen op waterlopen, bemonsterd. 0 van deze punten zijn gelegen in het oostelijk deel van het Bekken van de Gentse Kanalen, in het noordelijk deel van dit bekken. In het noordelijk deel werd de Isabellastroom ( staalnameplaatsen) en het Isabellakanaal ( staalnameplaats) bemonsterd. Beide waterlopen wateren af in de Zwartesluisbeek. In het oostelijk deel werden volgende waterlopen bemonsterd: de Johanna van Parijsbeek ( staalnameplaats), deze watert af in de Haringslede, die op zijn beurt een zijloop is van de Watergang van de Moerbekepolder ( staalnameplaats); de Zuidlede en twee van zijn zijlopen nl. de Olentgracht en de Westlede Watergang en volgende waterlopen die rechtstreeks of onrechtstreeks afwateren in de Moervaart: Langelede, Molenbeek, de Leebeek, de Overloopbeek en de Wandammensbeek. Op de bemonsterde staalnameplaatsen van de Brugse Polder werden in onderhavige campagne vissoorten gevangen nl. paling, brasem, kolblei, giebel, karper, winde, blankvoorn, rietvoorn, snoek, drie- en tiendoornige stekelbaars, pos en baars. De meest verspreide soort in de bemonsterde waterlopen van het Bekken van de Gentse Kanalen is driedoornige stekelbaars (gevangen op 0 staalnameplaatsen), gevolgd door tiendoornige stekelbaars en blankvoorn ( gevangen op respectievelijk 7 en 6 staalnameplaatsen). Op de Isabellastroom, op twee plaatsen bemonsterd, werden 0 soorten gevangen nl. paling, brasem, kolblei, giebel, karper, winde, blankvoorn, rietvoorn, tiendoornige stekelbaars en baars. De grootste diversiteit (7 soorten) werd gevonden op het meest stroomafwaarts gelegen locatie. Het is hier vooral brasem dat het grootste deel van de gevangen biomassa uitmaakt. Op de meer stroomopwaarts gelegen locatie werden 4 soorten gevangen. De plaats met de 7 soorten krijgt een IBI-score van.7 en dat komt overeen met een matige ecologische kwaliteit. De andere plaats scoort duidelijk ontoereikend. Op het Isabellakanaal werden vissoorten aangetroffen nl. giebel, winde en driedoornige stekelbaars. De visindex wijst op een ontoereikende kwaliteit. Op de Watergang van de Moerbekepolder werden enkel de stekelbaarssoorten gevangen. Locaties met enkel stekelbaars krijgen automatisch als waardebeoordeling ontoereikend. Op de Johanna van Parijsbeek werden volgende 9 vissoorten gevangen: kolblei, karper, winde, blankvoorn, rietvoorn, drie- en tiendoornige stekelbaars, pos en baars. Blankvoorn is hier de dominante soort en is bepalend voor de vrij hoge densiteit (08, 7 kg/ha). Deze locatie scoort het best van alle locaties in deze campagne met een IBI score van.75 krijgt deze locatie goed als waardebeoordeling. Op de Zuidlede en de in deze campagne bemonsterde zijlopen werden volgende 7 vissoorten aangetroffen: paling, kolblei, karper, blankvoorn, drie- en tiendoornige stekelbaars en baars. Op de Zuidlede zelf werd de grootste diviersiteit gevangen (6 soorten), op de Olentgracht werden enkel de twee stekelbaarssoorten gevangen en op de Westlede Watergang, kolblei, blankvoorn en driedoornige stekelbaars. De visindex op de Zuidlede is wat overeenkomt met een matige kwaliteit. De Oltengracht (IBI =.75) en Westlede watergang (IBI =.5) hebben beiden een ontoereikende ecologische kwaliteit. Op de Wandammensbeek en de Leebeek werden enkel de twee stekelbaarssoorten aangetroffen, en daarom zoals reeds vermeld, krijgen deze locaties een ontoereikend voor ecologische kwaliteitsbeoordeling. Op de Overloopbeek kon, naast de twee stekelbaarssoorten, ook nog de aanwezigheid van rietvoorn worden aangetoond. Dat brengt de IBI score tot.8 en wordt deze waterloop als matig beschouwd. Misschien een iets te positieve beoordeling, maar als we afzonderlijke parameters beschouwen scoort deze locatie zeer goed voor de volgende parameters: exoten, typische soorten en tolerantie waarde. Op de Molenbeek werd er karper, winde, blankvoorn en driedoornige stekelbaars aangetroffen. De Molenbeek watert af naar het Kanaal van Stekene. Dit kanaal watert op zijn beurt af in de Moervaart. Bij de bemonstering van het Kanaal van Stekene in 996 werd ook de Molenbeek op plaast nl. ter hoogte van zijn monding bevist. Toen werden hier karper en blankvoorn vangen (Van Thuyne et al., 000). De index is.75 en dat betekent een matige ecologische kwaliteit. Op de Langelede tenslotte werden 4 soorten gevangen nl. paling, blankvoorn, snoek en baars. Ook deze locatie heeft een matige waterkwaliteit. 8

11 We kunnen stellen dat op de, in deze campagne bemonsterde waterlopen, er nog geen stabiel en gevarieerd visbestand aanwezig is. We hebben te maken met een marginaal visbestand waarvan de soortendiversiteit zich beperkt tot de aanwezigheid van enkele soorten (gemiddeld,9 soorten variërend tussen en 9 soorten). Enkel op de staalnameplaats gelegen op de Joanna van Parijsbeek werden 9 soorten aangetroffen en is de densiteit vrij hoog. Deze densiteit is vooral bepaald door de dominante aanwezigheid van blankvoorn. Op de overige staalnameplaatsen zijn de densiteiten zeer laag. staalnameplaats krijgt de waardebeoordeling 'goed', 5 locaties hebben een matige waterkwaliteit 7 locaties hebben een ontoereikende waterkwaliteit. 6. Gebruikte afkortingen en wetenschappelijke benamingen van de aangetroffen vissoorten paling, Anguilla anguilla brasem, Abramis brama kolblei, Blicca bjoerkna giebel, Carassius auratus gibelio karper, Cyprinus carpio winde, Leuciscus idus blankvoorn, Rutilus rutilus rietvoorn, Scardinius erythrophthalmus snoek, Esox lucius D stekelbaars, driedoornige stekelbaars, Gasterosteus aculeatus 0D stekelbaars, tiendoornige stekelbaars, Pungitius pungitius pos,gymnocephalus cernuus baars, Perca fluviatilis 7. Referenties - Van Thuyne, G., 996 Inventarisatie van de aanwezige bevissingsapparatuur op het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Intern rapport Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer, IBW.Wb.V.IR.96.8, 9p. - Van Thuyne, G., Samsoen, L en Belpaire, C., 000 Visbestandopnames op het Kanaal van Stekene (998) IBW.Wb.V.IR , 6 p. 9

12 Situering van de IBW-meetplaatsen op enkele waterlopen in het bekken van de Gentse Kanalen bemonsterd in 00 # # 084 # Assenede Stekene rijke # 60 # Zelzate # Wachtebeke Moerbeke 54 # Evergem # 000 # 4900 # # Lokeren # Sint-Ni # Waasmunster 0 ZWARTESLUISBEEK Nederland ISABELLAWATERING ISABELLAKANAAL ISABELLASTROOM HARINGSLEDE MOLENBEEK KANAAL VAN STEKENE LANGELEDE KANAAL GENT NAAR TERNEUZEN AVRIJEVAART BELSELEBEEK ZUIDLEDE LEEBEEK OLENTGRACHT RODENHUIZEDOK SLEIDINGSVAARDEKEN BRAKELEIKEN 00 OVERLOOPBEEK WANDAMMENSBEEK MOERVAART KLEINE WATERGANG WESTLEDE WATERGANG E Km PETROLEUMD SIF Bron digitale gegevens: OC Gis-Vlaanderen en AMINAL Water # : Meetpunten : Meetpuntnummer