Visbestandopnames in het bekken van de Brugse polders 2012Bemonsteringsverslag

Transcriptie

1 Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek-Duboislaan 14 B-1560 Groenendaal- Visbestandopnames in het bekken van de Brugse polders 2012Bemonsteringsverslag Blankenbergse vaart Gerlinde Van Thuyne en Adinda De Bruyn INBO.IR

2 Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag 2012 We bemonsterden in 2012 drie waterlopen gelegen in het bekken van de Brugse polders: de Zwinnevaart, de Isabellavaart en de Hoekevaart (19, 20 en 21 maart 2012) en de Blankenbergse vaart en Noordede (10 en 11 april 2012). 1. De Zwinnevaart, Isabellavaart en Hoekevaart. 1.1 Ligging van de staalnameplaatsen Tabel 1: Situering van de staalnameplaatsen in het bekken van de Brugse polders bemonsterd in 2012 Nummer X Y Naam Gemeente Omschrijving ZWINNEVAART Knokke-Heist Butspolder ZWINNEVAART Damme, Oostkerke Eienbroekstraat HOEKEVAART Damme Zwarte sluis ISABELLAVAART Knokke-Heist Theresiahoeve ISABELLAVAART Knokke-Heist ISABELLAVAART Knokke-Heist Jacobinessenhoeve ISABELLAVAART Knokke-Heist ten Oosten van Heulebrug Bekken van de Brugse polders- Bemonsteringsverslag

3 Figuur 1: Ligging van de meetplaatsen op de Hoekevaart, Zwinnevaart en de Isabellavaart 1.2 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen Tabel 2: Specificaties van de uitgevoerde afvissingen Nummer Beviste afstand Datum Methode ZWINNEVAART 100 m bij de hoeve De vier ambachten 19/03/2012 sleep 2X ZWINNEVAART 100 m 19/03/2012 sleep 2X HOEKEVAART 100m 21/03/2012 sleep 2X ISABELLAVAART 100 m SA Burkeldijk 19/03/2012 Sleep 2x ISABELLAVAART 100 m SA brug 20/03/2012 sleep 2x ISABELLAVAART 100 m SA brug 20/03/2012 sleep 2x ISABELLAVAART 100 m ten oosten van de Heulebrug 21/03/2012 sleep 2x Met SO= stroomopwaarts, SA = stroomafwaarts Bekken van de Brugse polders- Bemonsteringsverslag

4 1.3 Fysische en chemische metingen en biotoopbeschrijving Tabel 3: Fysische en chemische metingen: zuurgraad of ph, zuurstofconcentratie (O 2 in mg/l), temperatuur (T in C), conductiviteit (Cond in µs/cm), turbiditeit (Turb in NTU) en de biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname Nummer ph O 2 T Cond Turb Biotoopbeschrijving ,35 15,39 9, ,4 natuurlijke oevers met steile taluds, meanderende en pool-riffle structuur afwezig, natuurlijke schuilplaatsen afwezig, weide en bomen langs 1 oever, geen waterplanten aanwezig, bodem van zand met sliber werd gebaggerd, de oevers kalven af, de waterloop is 11 m breed, er is een doorzicht van 45 cm ,38 11, ,7 gedeeltelijk met schanskorven verstevigde oevers met steile taluds, meanderende en pool-riffle structuur afwezig, natuurlijke schuilplaatsen matig aanwezig, bodem bestaat uit slib rietbegroeiing aanwezig eilandvorming met riet, weides langs beide oevers ,4 17,55 12, ,7 natuurlijke oevers met flauwe taluds en rietkragen, traject omgeven door weides, 1 bocht in het traject, pool-riffle structuur is afwezig, veel slib, 14 m breed ,28 14,41 11, ,3 natuurlijke oevers met steile taluds, 1 zwakke bocht in het traject, pool-riffle structuur afwezig, landbouw en weides langs 1 oever, weinig natuurlijke schuilplaatsen aanwezig, enkele bomen langs de oevers, bodem bestaat uit zand met een dikke sliblaag, rietkragen langs beide oevers, de waterloop is 15 m breed ,02 11,99 9, ,5 oevers gedeeltelijk verstevigd met schanskorven, steile taluds, meanderende en pool-riffle structuur afwezig, weinig natuurlijke schuilplaatsen, traject omgeven door weides en bos, modderige bodem, rietbegroeiing op beide oevers, de waterloop is tot 7,2 m breed en doorzicht van 44 cm ,19 16, ,1 matig steile natuurlijke oevers, rietbegroeiing aanwezig, meanderende en pool-riffle structuur is afwezig, weinig natuurlijke schuilplaatsen, knotwilgenrij langs één oever ,92 10,11 9, ,5 kunstmatige oevers van beton en schanskorven, steile taluds, rietbegroeiing aanwezig, meanderende en pool-riffle structuur is afwezig, bodem bestaande uit zand en slib, doorzicht tot op bodem, gemiddeld 0,45 m diep en 4,8 m breed Bekken van de Brugse polders- Bemonsteringsverslag

5 1.4 Visbestandgegevens Tabel 4: Overzicht van de aangetroffen vissoorten en het totaal aantal soorten (N) op de verschillende locaties in de verschillende campagnes Naam waterloop driedoornige tiendoornige baars blankvoorn blauwbandgrondel brasem giebel graskarper karper paling rietvoorn snoek winde Totaal Zwinnevaart Zwinnevaart Hoekevaart Isabellavaart Isabellavaart Isabellavaart Isabellavaart # # # # # # # 7 # # # # # # # # 8 # # 2 # 1 # # # # # # # # 3 # 1 # 1 X X 2 # 1 # 1 # # 2 X 1 # # # 3 # # # # # 5 # # 2 # 1 # 1 # # # 3 # # 2 # # 2 # 1 Bekken van de Brugse polders- Bemonsteringsverslag

6 Tabel 5: Effectieve vangst per soort en per staalnameplaats in 2012 uitgedrukt in CPUE (sleep in G/100 m en N/100 m met G = gewicht in g en N = aantal) Nummer tiendoornige driedoornige baars blankvoorn blauwbandgr ondel brasem giebel karper snoek Totaal Totaal G/100m 2, ,8 2657,6 7601, , ,8 N/100m G/100m 242,9 242,9 397,3 N/100m G/100m 1 45,1 1887, N/100m G/100m 17,1 17,1 10,2 N/100m G/100m 0,7 419, , ,6 2455,8 N/100m , G/100m 25,2 25,2 574 N/100m G/100m 0,5 12,2 12,7 47,6 N/100m

7 overige soorten 2% giebel 2% karper 5% driedoornige 91% Figuur 2: Aantalsverhoudingen van de gevangen vissoorten op de Zwinnevaart in 2012 overige soorten 1% brasem 6% giebel 17% karper 76% Figuur 3: Biomassaverhoudingen van de gevangen vissoorten op de Zwinnevaart in Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

8 karper 3% tiendoornige 1% driedoornige 96% Figuur 4: Aantalsverhoudingen van de gevangen vissoorten op de Isabellavaart in 2012 overige soorten <1% karper 100% Figuur 5: Biomassaverhoudingen van de gevangen vissoorten op de Isabellavaart in Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

9 1.5 Bespreking In deze campagne bevisten we drie waterlopen gelegen in het bekken van de Brugse Polders, nl. de Zwinnevaart, de Hoekevaart en de Isabellavaart. De waterlopen zijn typische polderwaterlopen met een brak karakter. In de Zwinnevaart troffen we op de twee bemonsterde locaties 7 vissoorten aan nl. driedoornige, baars, blankvoorn, blauwbandgrondel, brasem, giebel en karper. In totaal vingen we 247 vissen met een totaalgewicht van 44 kg. Qua aantallen domineert driedoornige met een aantalpercentage van maar liefst 91% (figuur 2). Qua biomassa domineert karper (gewichtpercentage van 76%), gevolgd door giebel (17%). Brasem maakt nog 6% van de totale biomassa uit. De overige vissoorten maken samen slechts 1% uit van de totale biomassa (figuur 3). Het blijven resistente, vooral pioniersoorten, die voornamelijk gevangen worden op de Zwinnevaart. Op de locatie in Knokke-Heist werden de zeven soorten aangetroffen, op de locatie te Damme vingen we slechts driedoornige. De Zwinnevaart werd reeds in eerdere campagnes bemonsterd. In 2005 troffen we slechts enkele driedoornige stekelbaarzen en één karper aan op de locatie gelegen te Knokke-Heist. In 2009 werden hier acht vissoorten aangetroffen. Op de locatie te Damme vingen we in 2009 vijf soorten, noch in 1996, noch in 2005 kon hier enig visleven worden vastgesteld. In 2005 was hier duidelijk rioolschimmel aanwezig. De gemiddelde zuurstofconcentratie op deze locatie bedroeg toen 5,89 mg/l (waarbij in verschillende maanden de drempel van 3,0 mg/l niet werd gehaald). Anno 2012 wordt hier slechts driedoornige gevangen. De vergelijking van de gegevens van 2009 met die van vroegere campagnes is weergegeven in (Van Thuyne en Breine, 2010). De Hoekevaart bemonsterden we in deze campagne slechts op één locatie nl. te Damme aan de Zwarte sluis. We vingen drie soorten nl. de twee soorten en twee snoeken. In 2005 en 2009 enkel driedoornige, in 1996 driedoornige en karper. De kwaliteit van de Hoekevaart blijft dus slecht. In de Isabellavaart vingen we op de vier bemonsterde meetpunten slechts drie soorten nl. de twee soorten en karper. In totaal vingen we 314 stuks met een totaalgewicht van 30 kg. Naar aantallen toe domineert driedoornige duidelijk (aantalpercentage van 96% figuur 4). Qua biomassa domineert karper met een gewichtpercentage van 99% (figuur 5). Er werden op de locatie te Knokke-Heist dan ook een tiental karpers gevangen boven de 50 cm die minimaal 2 kg wogen. In 2009 vingen we 5 soorten (tabel 4) nl. driedoornige, baars, blankvoorn, giebel en rietvoorn. Naar aantallen toe domineerde driedoornige, qua biomassa domineerde blankvoorn. In 2005 vingen we driedoornige, tiendoornige, baars en karper en was ook driedoornige de dominante soort. De Isabellavaart blijft een water met een lage soortendiversiteit en -densiteit, waarbij vooral resistente soorten de visstand domineren (Van Thuyne en Breine, 2010). Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

10 2 De Noordede en Blankenbergse vaart Het INBO voerde op 10 en 11 april 2012 visbestandopnames uit op de Noordede en de Blankenbergsevaart. 2.1 Situering De Noordede is samen met de Blankenbergsevaart een belangrijke ontwateringsas voor de Blankenbergse polder. Bij laag tij kan er gravitair geloosd worden ter hoogte van Oostende. Tabel 6: Situering van de staalnameplaatsen op de Blankenbergsevaart en Noordede Nummer X Y Naam Gemeente Omschrijving NOORDEDE Zuienkerke strooienhaan NOORDEDE De Haan vijfwege BLANKENBERGSEVAART Brugge Twee Speien BLANKENBERGSEVAART Zuienkerke Zielebrug BLANKENBERGSEVAART Blankenberge aan de Scharebrug Situering van de meetplaatsen op de Blankenbergse vaart en Noordede 2012 Figuur 6: Ligging van de meetplaatsen op de Blankenbergsevaart en Noordede bemonsterd in Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

11 2.2 Materiaal en methode De Visbestandopnames op de Blankenbergsevaart en de Noordede werden uitgevoerd door middel van sleepnetvisserij. De slepen werden een tweede maal herhaald (behalve op locatie ). Op de verschillende staalnameplaatsen werden enkele fysische en chemische metingen uitgevoerd. Tabel 7: Specificaties van de uitgevoerde afvissingen Nummer Naam Beviste afstand Datum Methode NOORDEDE 100 m SO brug 10/04/2012 sleep 2X NOORDEDE Niet gevist Het water stond te hoog, er kon niet gesleept worden BLANKENBERGSEVAART 100 m SO brug 10/04/2012 Elektrisch vanop boot met 2 elektroden BLANKENBERGSEVAART 100m SO brug 10/04/2012 sleep 2X BLANKENBERGSEVAART 100 SO brug 11/04/2012 sleep 2X 2.3 Resultaten Biotoopbeschrijving en fysisch en chemisch onderzoek Tabel 8: Fysische en chemische metingen: ph, zuurstofconcentratie (O 2 in mg/l), temperatuur (T in C), conductiviteit (Cond in µs/cm), turbiditeit en de biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname. Nummer ph O 2 T Cond Turb Biotoopbeschrijving ,64 8,24 10, / ,14 9,63 10, ,8 Met schanskorven en steen verstevigde oevers, steile taluds, pool-riffle structuur afwezig, 1 bocht in het traject, weinig natuurlijke schuilplaatsen, weides langs beide oevers, bodem van slib, een rietkraag en waterlelies aanwezig, 9,75 m breed en 0,75 m diep en doorzicht tot 33 cm. Oevers met betonplaten verstevigd, steile taluds, meanderende en pool-riffle structuur afwezig, weinig natuurlijke schuilplaatsen, weide langs één oever en een drukke baan langs de andere oever, op het geplande moment van opname stond het water zeer hoog waardoor de afvissing onmogelijk was. Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

12 ,09 11,73 10, , ,66 15,25 11, , ,62 13,92 10, ,4 Oevers met houten paaltjes en beton verstevigd, steile taluds, pool-riffle structuur afwezig, weinig natuurlijke schuilplaatsen, een akker en een weide langs de oevers, zandbodem, waterplanten afwezig, primitieve houten sluis vormt knelpunt dat ervoor zorgt dat het water niet in de vaart Brugge-Oostende stroomt, waterloop gemiddeld 7,99 m breed, doorzicht tot 32 cm. Met beton en schanskorven verstevigde oevers, steile taluds, pool-riffle structuur afwezig, 1 bocht in het traject, landbouw en een weide langs de oevers, bodem van slib en modder, waterplanten afwezig, 11,40 m breed, 1,35 m diep en doorzicht tot 46 cm. Met schanskorven verstevigde oevers, steile taluds, meanderende en pool-riffle structuur afwezig, weinig natuurlijke schuilplaatsen, bodem bestaat uit modder met stenen, rietbegroeiing aanwezig, waterloop omgeven met weides, 20,45 m breed en zeer diep Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

13 2.3.2 Resultaten van de visbestandopnames Tabel 9: Overzicht van de aangetroffen vissoorten en het totaal aantal soorten (N) op de verschillende locaties in 2012, in een andere kleur zijn de gegevens van eerdere campagnes weergegeven. (NG) niet gevist Naam waterloop tiendoornige driedoornige baars blankvoorn blauwbandgrondel bot brakwatergrondel brasem giebel karper kolblei paling pos rietvoorn riviergrondel vetje snoek snoekbaars zeelt Totaal Noordede Blankenbergse vaart sleep # # # # # # # # # 9 elektrisch * * * * * * * * * 9 elektrisch * * * * * * * 7 NG elektrisch * * 2 elektrisch * * * * * * * 7 fuik Elektrisch * * * * 4 Elektrisch * * * * * * * * * * 10 Sleep # # # # # 5 Elektrisch * * * * * * 6 Sleep # # # # 4 Sleep # # # # # # # # # 9 Elektrisch * * * * * * * * * * 10 Sleep # # # # # # # 7 Fuik Sleep # # # # 4 Sleep # # # # # # 6 Elektrisch * * * * * * 6 Fuik elektrisch * * * * * * * 7

14 Tabel 10: Effectieve vangst per soort en per staalnameplaats in 2012 uitgedrukt in CPUE (in G/100 m en N/100 m, met G = gewicht in g en N = aantal) Nummer driedoornige baars blankvoorn brasem giebel karper kolblei paling pos rietvoorn snoekbaars Totaal sleep elektrisch elektrisch elektrisch G/100m , ,9 24, ,8 0,1 157,2 96, ,5 N/100m G/100m 56,6 5,8 1047, ,8 N/100m 5 1,5 5 1,5 13 G/100m 12,7 118,3 2942,9 711,4 646,1 155, , ,3 N/100m G/100m 2,7 40,6 534,6 13,4 8,3 90,3 689,9 N/100m

15 overige soorten 2% pos 1% baars 2% karper 2% blankvoorn 68% brasem 25% Figuur 7: Aantalsverhoudingen van de gevangen vissoorten op de Noordede in 2012 overige soorten 1% blankvoorn 14% karper 58% brasem 27% Figuur 8: Biomassaverhoudingen van de gevangen vissoorten op de Noordede in Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

16 blankvoorn 67% overige soorten 1% kolblei 2% 3D 3% pos 3% rietvoorn 3% paling 5% brasem 7% baars 9% Figuur 9: Aantalsverhoudingen van de gevangen vissoorten op de Blankenbergse vaart in 2012 overige soorten 1% kolblei 2% blankvoorn 46% paling 27% rietvoorn 3% baars 4% karper 8% brasem 9% Figuur 10: Biomassaverhoudingen van de gevangen vissoorten op de Blankenbergse vaart in Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

17 25 20 aantal lengte in cm Figuur 11: Lengtehistogram van de gemeten blankvoorns op de Noordede (N=100) aantal lengte in cm Figuur 12: Lengtehistogram van de gemeten brasems op de Noordede (N=102) Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

18 25 20 aantal lengte in cm Figuur 13: Lengtehistogram van de gemeten blankvoorns op de Blankenbergsevaart (N=137) Bespreking Noordede Tijdens deze afviscampagne bevisten we de Noordede slechts op één locatie. Het waterpeil op de locatie gelegen in De Haan was op het moment van de bemonstering zeker 85 cm hoger dan de laatste bemonstering in Slepen was onmogelijk op deze locatie. Op de locatie te Zuienkerke vingen we 9 soorten: driedoornige, baars, blankvoorn, brasem, giebel, karper, paling pos en snoekbaars. In totaal vingen we 559 stuks met een totaal van 54 kg. Blankvoorn is met een aantalpercentage van 68% de meest gevangen soort gevolgd door brasem (25%). De overige soorten vertegenwoordigen 2% van de aantalsvangsten. Naar biomassa toe is het karper die domineert, er werden tien stuks tussen de 50 en 60 cm gevangen, elk met een gewicht tussen de 2 kg en de 5 kg. De Noordede werd reeds in vroegere campagnes bemonsterd (zie ook tabel 9). In 2009 troffen we op de Noordede 10 soorten aan nl. baars, blankvoorn, blauwbandgrondel, brasem, karper, kolblei, paling, pos, rietvoorn en snoek. In totaal vingen we toen 180 vissen goed voor 9 kg. Blankvoorn was met een aantalpercentage van 76% de dominante soort, gevolgd door brasem met een aantalpercentage van 14%. Naar biomassa toe domineerde eveneens karper (75%), al werden er toen slechts 2 (grote) exemplaren gevangen. De Noordede werd ook in 1998 en 2003 bemonsterd. In 1998 werden 2 andere locaties dan in 2009 bemonsterd. Dit leverde destijds 8 vissoorten op: rietvoorn, blankvoorn, kolblei, brasem, paling, giebel, karper en driedoornige. In 2003 bemonsterden we 4 locaties, waaronder ook de twee locaties die tijdens de huidige campagne werden bemonsterd. In 2003 haalden we 12 soorten uit het water nl. dezelfde soorten als in 1998 plus zeelt, baars, riviergrondel en bot. De vangstsamenstelling is anno 2012 vergelijkbaar met de vorige campagnes. Dankzij de vangsten van de grote karpers komen we nu toch op een vangst 540 kg/ha. Dit is heel wat hoger dan in vorige campagnes waar we 20 kg/ha haalden in 2009 en 22 kg/ha in 2003 (Galle en Van Thuyne, 2010). Van blankvoorn en brasem vingen we genoeg exemplaren om een lengtehistogram te maken. Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag

19 Voor de blankvoorns zijn er geen duidelijke jaarklassen te onderscheiden. De gevangen blankvoorns hebben een minimum lengte van 9 cm en een maximum van 18 cm. De gemiddelde lengte bedraagt 12,4 cm. We zouden een grotere jaarklasse kunnen onderscheiden van 9 cm-13 cm met een piek op 12 cm, met daarnaast nog twee kleinere jaarklassen tussen 13,5 cm-15 cm en één tussen 16 en 18 cm (figuur 11). De gemiddelde lengte van de gemeten brasems bedraagt 16,4 cm (min. 7,1 cm-52,3 cm). We onderscheiden een jaarklasse tussen 8 cm en 10 cm met piek op 9 cm en een grotere jaarklasse tussen 12 en 18 cm met piek op 16 cm. Bovendien werden nog enkele exemplaren gevangen tussen 20 en 53 cm (figuur 12). Blankenbergsevaart Tijdens de campagne op de Blankenbergsevaart vingen we 10 soorten nl. driedoornige, baars, blankvoorn, brasem, karper, kolblei, paling, pos, rietvoorn en snoekbaars. In totaal werden er 213 exemplaren gevangen met een totaal gewicht van 7,5 kg. Blankvoorn domineert met een aantalpercentage van 67 % en een gewichtspercentage van 46 % de Blankenbergsevaart. Naar biomassa toe komt paling op de tweede plaats met een gewichtspercentage van 27%. De overige soorten scoren zowel qua aantallen als qua biomassa <10%. De soortendiversiteit per locatie varieert van 4 tot 9. De Blankenbergsevaart werd reeds in vroegere campagnes bemonsterd (zie ook tabel 9). Blankvoorn domineerde in alle campagnes. Opmerkelijk was dat in de campagne van 2003 bot nog één van de dominante soorten was, dat het aantal in 2009 sterk was afgenomen en dat anno 2012 deze soort niet meer wordt aangetroffen (Galle en Van Thuyne, 2010). Van blankvoorn werden voldoende exemplaren gevangen om een lengtehistogram te maken (figuur 13). Enkele exemplaren behoren tot de jaarklasse tussen 7 en 8 cm. Daarna volgt een jaarklasse tussen 9 cm en 15 cm met een piek op 12,5 cm waarop een minder duidelijke jaarklasse volgt tussen 16 cm en 19 cm. De gemiddelde lengte bedraagt 12,9 cm (min. 7 cm max. 19 cm N=137). Zowel van de Blankenbergsevaart als van de Noordede kunnen we spreken van een eenzijdig visbestand. Vooral de resistente vissoorten zijn aanwezig, roofvissen zijn nagenoeg afwezig. 3. Referenties Galle, L.; Van Thuyne, G. (2010). Visbestandopnames op de Noordede en de Blankenbergsevaart (2009)Interne rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, 2010(23) INBO: Brussel. 12 pp. 4. Dankwoord Met dank aan Danny Bombaerts, Jean Pierre Croonen, Marc Dewit, Franky Dens, Thomas Van Dessel, Alain Vanderkelen, Jikke Janssens,, Isabel Lambeens, Linde Galle en Yves Maes voor de uitvoering van de bemonsteringen, logistieke ondersteuning en/of de bijdrage aan de gegevensverwerking voor dit rapport. Bekken van de Brugse polders-bemonsteringsverslag