Rode Lijst Zoetwatervissen 2010: veranderingen ten opzichte van Frank Spikmans 42 ste bijeenkomst vissennetwerk Zwolle, 5 juni 2014

Transcriptie

1 Rode Lijst Zoetwatervissen 2010: veranderingen ten opzichte van 1998 Frank Spikmans 42 ste bijeenkomst vissennetwerk Zwolle, 5 juni 2014

2 Inhoud Historie Rode Lijst Zoetwatervissen Aanpak Rode Lijst analyses 2010 Resultaten Rode Lijst 2010 Vergelijking met Rode Lijst /23

3 Historie Rode Lijst Zoetwatervissen Basisrapport Voorstel voor een Rode Lijst Henrik de Nie, 1997 IKC Natuurbeheer: toelichting op de RL, 1998 Publicatie Staatscourant: juni 1998 Herziening 2004: 7 soorten geschrapt: Criterium: soort plant zich in Nederland voort 2014: nieuwe Rode Lijst vissen (2010) Zoet- & zoutwatervissen RAVON / IMARES/Anemoon/Ecosub in opdracht Ministerie EZ 3/23

4 Rode Lijst 1998 zalm verdwenen bot niet bedreigd vlagzalm verdwenen kleine modderkruiper niet bedreigd steur verdwenen rivierdonderpad niet bedreigd elft verdwenen 7 bermpje niet bedreigd houting verdwenen spiering niet bedreigd fint verdwenen alver niet bedreigd beekforel verdwenen riviergrondel niet bedreigd elrits bedreigd kolblei niet bedreigd zeeprik bedreigd driedoornige stekelbaars niet bedreigd kwabaal bedreigd zeelt niet bedreigd 6 sneep bedreigd tiendoornige stekelbaars niet bedreigd barbeel bedreigd brasem niet bedreigd beekprik bedreigd pos niet bedreigd kopvoorn kwetsbaar rietvoorn niet bedreigd rivierprik kwetsbaar blankvoorn niet bedreigd serpeling kwetsbaar snoek niet bedreigd grote modderkruiper kwetsbaar baars niet bedreigd 8 vetje kwetsbaar karper niet bedreigd zeeforel kwetsbaar snoekbaars niet bedreigd bittervoorn kwetsbaar Europese meerval niet bedreigd kroeskarper kwetsbaar gestippelde alver gevoelig paling gevoelig 3 winde gevoelig 20 4/23

5 Rode Lijst 1998 herziening 2004 zalm verdwenen bot niet bedreigd vlagzalm verdwenen kleine modderkruiper niet bedreigd steur verdwenen rivierdonderpad niet bedreigd elft verdwenen 4 bermpje niet bedreigd houting verdwenen spiering niet bedreigd fint verdwenen alver niet bedreigd beekforel verdwenen riviergrondel niet bedreigd elrits bedreigd kolblei niet bedreigd zeeprik bedreigd driedoornige stekelbaars niet bedreigd kwabaal bedreigd zeelt niet bedreigd 5 sneep bedreigd tiendoornige stekelbaars niet bedreigd barbeel bedreigd brasem niet bedreigd beekprik bedreigd pos niet bedreigd kopvoorn kwetsbaar rietvoorn niet bedreigd rivierprik kwetsbaar blankvoorn niet bedreigd serpeling kwetsbaar snoek niet bedreigd grote modderkruiper kwetsbaar baars niet bedreigd 6 vetje kwetsbaar karper niet bedreigd zeeforel kwetsbaar snoekbaars niet bedreigd bittervoorn kwetsbaar Europese meerval niet bedreigd kroeskarper kwetsbaar gestippelde alver gevoelig paling gevoelig 2 winde gevoelig 20 5/23 Voortschrijdende inzichten: soorten zee- en rivierprik paai in NL zee- en beekforel = 1 soort rivier- en beekdonderpad = 2

6 6/23 Rivierprik paai in de Niers

7 Aanpak Rode Lijst analyses 2010 voortplanting! VN verdwenen KW kwetsbaar EB ernstig bedreigd GE gevoelig 7/23 BE bedreigd bedreigd TNB thans niet

8 Aanpak Rode Lijst analyses 2010 Databestanden: NDFF (o.a. RAVON-bestand, atlasbestanden De Nie & provincies) Sportvisserij Nederland (Piscaria & HVR) RWS (MWTL-actieve & passieve monitoring) IMARES (o.a. IJsselmeergegevens) Bronnen-onderzoek: rapporten / tijdschriften / boeken Belangrijke aanvulling historische verspreiding 8/23

9 Aanpak Rode Lijst analyses 2010 Zeldzaamheid Verspreidingsgebied voortplanting (aantal uurhokken) Meeste soorten: aanwezigheid = voortplanting Rivier- beekvissen > inschatting paaigebieden Aantal voortplantende dieren in Nederland Goede gegevens ontbreken > expert judgement rivier- en beekvissen Extrapolatie MWTLdata > hele stroomgebied 0 / / / / Barbeel Sneep Kopvoorn Serpeling Winde Roofblei Alver Kwabaal Spiering Houting Rivierprik Zeeprik Forel Fint Beekprik Gestippelde alver Elrits 9/23

10 Aanpak Rode Lijst analyses 2010 Trend in verspreiding Referentie = 1950 (data ) Data onvolledig (m.u.v. zeldzame soorten) Correcties: Lokale aanvulling verspreiding Huidig voorkomen in historische uurhokken Actueel voorkomen = historische leefgebied 10/23

11 Aanpak Rode Lijst analyses 2010 Trend in aantal Data alleen van enkele trekvissen bekend: Aanlandingen visserij jaren 1950 Maar steur, zalm, en elft niet beschouwd Zalmvisserij Woudrichem 1913 zalmmarkt te Kralingseveer 11/23

12 Resultaten Rode Lijst 2010 Soort Status RL 2010 fint VN (x, tttt) kwabaal EB (zzz, ttt) forel (zee/beek) BE (zzz, tt) beekprik BE (zz, tt) sneep KW (zzz, t) barbeel KW (zzz, t) gestippelde alver KW (zzz, t) kopvoorn KW (zz, t) serpeling KW (zz, t) spiering KW (zz, t) alver KW (zz, t) grote modderkruiper KW (z, tt) kroeskarper KW (z, tt) rivierdonderpad KW (z, t) houting GE (zzz, 0/+) rivierprik GE (zzz, 0/+) elrits GE (zzz, 0/+) zeeprik GE (zzz, 0/+) beekdonderpad GE (zzz, 0/+) verdwenen 1 ernstig bedreigd 1 bedreigd 2 kwetsbaar 10 gevoelig 5 (niet bedreigd 20) RL SOORTEN 19 12/23

13 Vergelijking /23 Nederlandse naam Rode Lijst 2004 Rode Lijst 2012 forel VN BE houting VN GE fint VN VN beekprik BE BE kwabaal BE EB elrits BE GE sneep BE KW barbeel BE KW rivierprik geen voortplanting GE grote modderkruiper KW KW kroeskarper KW KW kopvoorn KW KW serpeling KW KW bittervoorn KW TNB vetje KW TNB gestippelde alver GE KW winde GE TNB rivierdonderpad TNB KW spiering TNB KW alver TNB KW kleine modderkruiper TNB TNB kolblei TNB TNB driedoornige stekelbaars TNB TNB zeelt TNB TNB tiendoornige stekelbaars TNB TNB brasem TNB TNB pos TNB TNB rietvoorn TNB TNB blankvoorn TNB TNB snoek TNB TNB baars TNB TNB karper TNB TNB snoekbaars TNB TNB riviergrondel TNB TNB bermpje TNB TNB Europese meerval TNB TNB zeeprik geen voortplanting GE zalm geen voortplanting geen voortplanting vlagzalm geen voortplanting geen voortplanting steur geen voortplanting geen voortplanting elft geen voortplanting geen voortplanting paling geen voortplanting geen voortplanting beekdonderpad - GE verdwenen 3 1 ernstig bedreigd 0 1 bedreigd 5 2 kwetsbaar 6 10 gevoelig 2 5 (niet bedreigd 19 20) RL SOORTEN wel beschouwd (zeeprik, rivierprik) +2 soorten samengevoegd (zee/beekforel = forel) -1 nieuwe soorten (beek/rivierdonderpad) +1 Totaal RL soorten 18 19

14 Vergelijking Rode Lijst stabiel 61% vooruitgang 26% achteruitgang 13% Soort forel VN BE houting VN GE elrits BE GE sneep BE KW barbeel BE KW bittervoorn KW TNB vetje KW TNB winde GE TNB rivierprik KW* GE zeeprik BE* GE * status /23 Soort fint VN VN beekprik BE BE grote modderkruiper KW KW kroeskarper KW KW kopvoorn KW KW serpeling KW KW beekdonderpad GE? GE Soort kwabaal BE EB gestippelde alver GE KW rivierdonderpad TNB KW spiering TNB KW alver TNB KW

15 Vooruitgang elrits: BE GE verspreiding zeer zeldzaam (7 uurhok) zeer zeldzaam(15 uurhok) afname > 50% 21% >2000 Herkolonisatie diverse beken in Limburg Geul / Roer / Worm Vooruitgang elrits: Waterkwaliteit Beekherstel 15/23 Vispasseerbeerheid 17 uurhokken: status TNB Gubbels et al., 2010 NHMB

16 Vooruitgang bittervoorn: KW TNB verspreiding Vrij zeldzaam (<418 uurhok) Algemeen (507 uurhok) afname > 25% 19% Actueel geen aanwijzingen voor sterke afname Vooruitgang bittervoorn: Verbeterde waterkwaliteit Door aanleg vispassages > laaglandbeken 16/23 Beter beeld actuele verspreiding

17 Vooruitgang houting: VN GE verspreiding verdwenen zeer zeldzaam (<17 uurhok) afname 100% toename Vooruitgang door herintroductie in Duitsland (sinds 1996) Zichzelf instandhoudende populatie Waarschijnlijk paai in de IJssel 17/23

18 Achteruitgang kwabaal: BE EB > 2000 verdwenen uit 15 beken, 19 (kleine) rivieren, 15 plassen Vroeger abundant, nu lage dichtheden Oorzaken achteruitgang: temperatuurstijging verspreiding zeldzaam (<83 uurhok) zeer zeldzaam (<5-10 uurhok) afname 80% >80% verdwijnen overstromingsvlakten 18/23

19 Achteruitgang spiering: TNB KW verspreiding vrij zeldzaam (<419 uurhok) zeldzaam (56 uurhok) afname <25% 25-50% Paaigebieden in het benedenrivierengebied verdwenen (Haringvliet) Spiering stand vanaf 2003 sterk afgenomen Oorzaken achteruitgang??? 19/23 Temperatuurstijging Afname voedselrijkdom > voedsel juvenielen

20 Vergelijking Rode Lijst stabiel 61% vooruitgang 26% achteruitgang 13% Soort forel VN BE houting VN GE elrits BE GE sneep BE KW barbeel BE KW bittervoorn KW TNB vetje KW TNB winde GE TNB rivierprik KW* GE zeeprik BE* GE * status /23 Soort fint VN VN beekprik BE BE grote modderkruiper KW KW kroeskarper KW KW kopvoorn KW KW serpeling KW KW beekdonderpad GE? GE Soort kwabaal BE EB gestippelde alver GE KW rivierdonderpad TNB KW spiering TNB KW alver TNB KW

21 hoofdoorzaken belemmering herstel natuurlijkheid beekhabitat optrekbaarheid watertemperatuur natuurlijkheid overstromingsvlakten natuurlijkheid rivierhabitat waterkwaliteit natuurlijkheid zoet-zoutovergangen vestiging exoten overbevissing achteruitgang geen vooruitgang vooruitgang 60% 57% 20% 60% 43% 20% 40% 0% 0% 20% 29% 0% 20% 14% 30% 20% 14% 10% 20% 14% 0% 20% 0% 0% 20% 0% 0% aantal soorten /23

22 Conclusies verandering Er staan nog steeds 19 zoetwater vissoorten op de Rode Lijst 10 soorten vertonen vooruitgang Twee verdwenen soorten opnieuw aanwezig Aantal soorten (ernstig) bedreigd van 5 naar 3 Belangrijke belemmering voor verder herstel: vispasseerbaarheid & beekherstel 22/23

23 23/23 Vragen?

24 24/23

25 Amerikaanse dwergmeerval: stabiel < verspreiding zeldzaam (34 uurhok) zeldzaam (23 uurhok) Oorsprong Noord Amerika Vestiging in NL begin 20e eeuw Verspreiding blijft beperkt Dichtheden laag 25/23

26 Zonnebaars: sterke toename < verspreiding zeldzaam (47 uurhok) vrij zeldzaam (154 uurhok) Oorsprong Noord Amerika Uitzettingen in NL rond 1900 Heeft broedzorg Vaak hoge dichtheden Beken verspreidingsroute 26/23