Plaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier
|
|
|
- Hans Aalderink
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Plaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier Frank Spikmans RAVON I.s.m: Nils van Kessel - Natuurbalans
2 Inhoud presentatie Exotische vissen in Nederland Habitatgebruik & trendontwikkeling in de grote rivieren Actuele verspreiding & Ecologie Risico s voor inheemse soorten Maatregelen
3 Exotische vissen in Nederland Eerste waarnemingen van niet-inheemse vissoorten in Nederland 25 Recente vestiging invasieve Ponto-Kaspische soorten 20 Aantal soorten Jaar van introductie 1992: opening Main-Donau kanaal
4 Vijf nieuwkomers Marmergrondel Proterorhinus semilunaris 2002 Zwartbekgrondel Neogobius melanostomus 2004 Kesslers grondel Neogobius kessleri 2007 Pontische stroomgrondel Neogobius fluviatilis 2008 Witvingrondel Romanogobio belingi <2007 Pontische stroomgrondel
5 Herkomst witvingrondel Marmergrondel zwartbekgrondel Pontische stroomgrondel Kesslers grondel Stroomgebieden van de Zwarte en Kaspische Zee Bron: Kottelat & Freyhof 2007
6 Data Riviervisserij Actieve Vismonitoring Zoete Rijkswateren -Zegenvisserij Visatlas Gelderland -Kansen voor riviervissen
7 Trendontwikkeling in grote rivieren log 10 dichtheid(1000 m) -1 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Rivieroevers marmergrondel Kesslers grondel zwartbekgrondel
8 Habitatgebruik in de grote rivieren Kesslers grondel Vlakke klei-/zandbodems 35 Stortsteen Gemiddelde dichtheid + SE (100 m -2 ) éénzijdig aangetakte nevengeulen meestromende nevengeulen rivieroevers
9 Habitatgebruik in de grote rivieren witvingrondel Vlakke klei-/zandbodems Gemiddelde dichtheid + SE (100 m -2 ) Stortsteen 0 éénzijdig aangetakte nevengeulen meestromende nevengeulen rivieroevers
10 Habitatgebruik in de grote rivieren Gemiddelde dichtheid + SE (100 m -2 ) Pontische stroomgrondel Vlakke klei-/zandbodems Stortsteen 0 éénzijdig aangetakte nevengeulen meestromende nevengeulen rivieroevers
11 Inheems vs uitheems Relatieve voorkomen exotische en inheemse bodemvissen 100% 80% Inheems bodem Exoot bodem Aantalspercentage 60% 40% 20% 0% Inheems bodemgebonden: barbeel, bot, bermpje, kleine modderkruiper, paling, meerval, pos, prikken, rivierdonderpad, riviergrondel, steur. Uitheems bodemgebonden: Kesslers grondel, Pontische stroomgrondel, zwartbekgrondel, marmergrondel, witvingrondel.
12 Korte conclusies vestiging exoten Explosieve toename Ponto-Kaspische soorten Profiteren van natuurontwikkeling: mogelijke competitie inheemse soorten Stortsteen faciliteert vestiging exoten
13 Inhoud presentatie Exotische vissen in Nederland Habitatgebruik & trendontwikkeling in de grote rivieren Actuele verspreiding & Ecologie Risico s voor inheemse soorten Maatregelen
14 Actuele verspreiding Kesslers grondel zwartbekgrondel
15 Actuele verspreiding witvingrondel Pontische stroomgrondel
16 marmergrondel aantal waarnemingen a) grote rivieren Rivieren aantal waarnemingen aantal waarnemingen b) wateren buitendijks Buitendijks c) wateren binnendijks Binnendijks aantal waarnemingen d) beken Beken
17 Ecologie Soort Kesslers Kesslers Kesslers Kesslers grondel grondel grondel grondel Zwartbekgrondel Zwartbekgrondel Zwartbekgrondel Zwartbekgrondel Marmergrondel Marmergrondel Marmergrondel Marmergrondel Pontische Pontische Pontische Pontische stroomgrondel stroomgrondel stroomgrondel stroomgrondel Dispersiecapaciteit hoog hoog hoog hoog hoog Voortplanting in Nederland mogelijk ja ja ja ja ja Introductieroute / verspreidingsvector Biologische karakteristieken: via grote rivieren via grote rivieren, ballastwater via grote rivieren via grote rivieren Witvingrondel Witvingrondel Witvingrondel Witvingrondel via grote rivieren Aantal eiafzettingen/jaar > ?1 4 Broedzorg ja ja ja ja? Belangrijkste voedselbron macrofauna - vissen macrofauna macrofauna macrofauna macrofauna Belangrijkste habitat Paaisubstraat bentisch, grote rivieren, meren harde substraten bentisch, grote rivieren, meren harde substraten bentisch, stromende & stilstaande (zij)wateren harde substraten & zand bentisch, grote rivieren op zand bentisch, grote rivieren op zand harde substraten?
18 Risico-analyse Risico op: voedselconcurrentie habitatconcurrentie predatie ziekten / parasieten genetische vervuiling (hybridisatie) Effect op inheemse vissen Invasiviteit
19 Risico s voor inheemse vissoorten Kesslers grondel Zwartbekgrondel Marmergrondel Pontische stroomgrondel Witvingrondel Risico Voedselconcurrentie mogelijk mogelijk mogelijk mogelijk mogelijk Habitatconcurrentie mogelijk mogelijk mogelijk mogelijk mogelijk Predatie ja ja nee ja nee Ziekten & parasieten????? Hybridisatie nee nee nee nee mogelijk riviergrondel Effect op inheemse vissen mogelijk negatief mogelijk negatief Invasiviteit invasief invasief mogelijk negatief invasief (mogelijk beperkt) mogelijk negatief mogelijk negatief invasief invasief
20 Beheersmaatregelen Preventie van vestiging Bestrijding na vestiging Mitigatie van effecten op inheemse soorten
21 Beheersmaatregelen Preventie van vestiging Verbinding van stroomgebieden opheffen migratiebarrieres met beleid Transport via scheepvaart ballastwaterverdrag Handel screening & verbod (potentieel) invasieve soorten publieksvoorlichting controle uitzettingen
22 Beheersmaatregelen Bestrijding na vestiging Combinatie van middelen: Wegvangen, droogleggen, chemische bestrijding Alleen indien herkolonisatie onmogelijk is Geisolleerde wateren, aanpak uitzettingen
23 Beheersmaatregelen Mitigatie effecten op inheemse soorten Verwijderen stortstenen Ontwikkeling habitatheterogeniteit t.b.v. inheemse soorten
24 Voortzetting onderzoek Monitoring & verspreidingsonderzoek Signalering ontwikkelingen aanwezig soorten Signalering nieuwe exoten Habitat- en voedselpreferentie in Nederland Mogelijkheden bestrijding in geïsolleerde wateren Risico s ziekten / parasieten Risico s hybridisatie met inheemse soorten
25 Conclusies Snelle verspreiding in grote rivieren + regionale wateren Groot areaal geschikt habitat aanwezig (o.a. stortsteen) Habitat- / voedselconcurrentie met inheemse soorten aannemelijk Vijf nieuwe grondels allen zeer succesvol / invasief effecten op inheemse soorten nog niet merkbaar Voorkomen is beter dan beheersen
26 Dank Data Rijkswaterstaat Waterdienst Team Invasieve Exoten Waterschappen: Rivierenland / Rijn en Ijssel / Veluwe / Vallei en Eem Gelderse Vissers (Visatlas Gelderland) OBN Fotografie & film Frank Spikmans Arthur de Bruin Martijn Dorenbosch
Plaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier
Aantal soorten Inhoud presentatie Plaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier Habitatgebruik & trendontwikkeling in de grote Actuele verspreiding & Ecologie Risico s voor inheemse
Verspreiding van exotische vissoorten, bedreigingen en beheersmaatregelen
Verspreiding van exotische vissoorten, bedreigingen en beheersmaatregelen Jan Kranenbarg & Frank Spikmans In samenwerking met: Natuurbalans/Limes Divergens, Stichting Bargerveen, Radboud universiteit Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/84251
titel Opbouw Vis, exoten en KRW Visexoten en achtergrond MWTL 2008 Visexoten in Nederland Oorzaken
Opbouw Vis, exoten en KRW visexoten- achtergrond en ecologie KRW-maatlatten en visexoten andere exoten (rivierkreeften) en vis signalering nieuwe visexoten Themadag exoten en de KRW 10 dec 09 Willie van
PLAAG RISICO ANALYSE VAN TIEN EXOTISCHE VISSOORTEN IN NEDERLAND
PLAAG RISICO ANALYSE VAN TIEN EXOTISCHE VISSOORTEN IN NEDERLAND In opdracht van : Team Invasieve Exoten - Nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit - Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit & Rijkswaterstaat
Nieuwsbrief 18 van RAVON Afdeling Utrecht Maart 2015
Nieuwsbrief 18 van RAVON Afdeling Utrecht Maart 2015 Contactpersoon RAVON Utrecht Wim de Wild wim.de.wild@ziggo.nl tel. 030-6963771 RAVON Utrecht verstuurt onregelmatig een nieuwsbrief naar de RAVON waarnemers
Nevengeulen als kraamkamer voor vis Onderzoeksresultaten
Nevengeulen als kraamkamer voor vis Onderzoeksresultaten 2000-2010 Martijn Schiphouwer (i.p.v. Jan Kranenbarg) Vreugderijkerwaard, 18-10-2012 Opbouw presentatie 1. ON-onderzoek 2009: nevengeulen & uiterwaardwateren
Mitigatie van effecten van uitheemse grondels:
Mitigatie van effecten van uitheemse grondels: VVer kansen voor natuurvriendelijke oevers en uitgekiende kunstwerken 2013 N. V A N K E S S E L, J. K R A N E N B A R G, M. D O R E N B O S C H, A. D E B
Nils van Kessel/ Frank Spikmans Plaag risico analyse van exoten in de grote rivieren
Workshop Exotische vissen verspreiding, oorzaken, effecten en mogelijke maatregelen Na een korte introductie van Joop Bongers (directeur Sportvisserij Nederland) introduceren dagvoorzitters Willie van
Visonderzoek Gamerensche Plas
Visonderzoek Gamerensche Plas Eerste inventarisatie na uitvoering van 85% van de verondiepingsmaatregelen REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND Visonderzoek Gamerensche Plas Eerste inventarisatie
Vissen met een potje water edna metabarcoding
Vissen met een potje water edna metabarcoding Jelger Herder, Mark Scheepens en Marco Beers Den Bosch, 3 November 2016 Environmental DNA (edna) Hoe werkt het? Alle soorten in het water laten DNA sporen
Rode Lijst Zoetwatervissen 2010: veranderingen ten opzichte van Frank Spikmans 42 ste bijeenkomst vissennetwerk Zwolle, 5 juni 2014
Rode Lijst Zoetwatervissen 2010: veranderingen ten opzichte van 1998 Frank Spikmans 42 ste bijeenkomst vissennetwerk Zwolle, 5 juni 2014 Inhoud Historie Rode Lijst Zoetwatervissen Aanpak Rode Lijst analyses
Hierna volgend artikel is afkomstig uit:
Hierna volgend artikel is afkomstig uit: Doelstelling van De Levende Natuur Het informeren over ontwikkelingen in onderzoek, beheer en beleid op het gebied van natuurbehoud en natuurbeheer, die van belang
Kansen voor riviervissen binnen natuurontwikkeling in uiterwaarden; Rijn & Maas
Kansen voor riviervissen binnen natuurontwikkeling in uiterwaarden; Rijn & Maas Tussenrapportage december 2009 In opdracht van: Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit & Rijkswaterstaat Kansen
Netwerk vissenwaarnemers Noord-Brabant
Netwerk vissenwaarnemers Noord-Brabant Activiteitenverslag Aa en Maas 2015 Martijn Schiphouwer Netwerk vissenwaarnemers Noord-Brabant Activiteitenverslag Aa en Maas 2015 Martijn Schiphouwer Colofon Status
Invasieve grondels in de grote rivieren en hun effect op de beschermde Rivierdonderpad
Nils van Kessel, Martijn Dorenbosch, Jan Kranenbarg, Gerard van der Velde en Rob Leuven Invasieve grondels in de grote rivieren en hun effect op de beschermde Rivierdonderpad Foto 1. De Rivierdonderpad
Steeknet & Hengelvangstregistratie
Steeknet & Hengelvangstregistratie Schepnetvissers & hengelaars gezamenlijk op pad? Jan Kranenbarg & Toine Aarts Opbouw presentatie 1. Hengelaars & schepnetters bekeken 2. Wat wordt er zoal gevangen? 3.
4.7 Exoten. Bram bij de Vaate, RIZA en Erwin Winter, RIVO
.7 Bram bij de Vaate, RIZA (b.bdvaate@riza.rws.minvenw.nl) en Erwin Winter, RIVO (erwin.winter@wur.nl) Een aanzienlijk deel van de macrofauna op harde substraten bestaat uit exoten. Dat kan problemen opleveren
Martijn Dorenbosch Nils van Kessel Jan Kranenbarg Frank Spikmans Wilco Verberk Rob Leuven
Martijn Dorenbosch Nils van Kessel Jan Kranenbarg Frank Spikmans Wilco Verberk Rob Leuven Bosschap, bedrijfschap voor bos en natuur, maart 2011 2011 Bosschap, bedrijfschap voor bos en natuur Rapport nr.
KNNV afdeling Delfland
voor een natuurlijke leefomgeving In opdracht en in overleg met RAVON Uitgevoerd door de studiegroep vissen KNNV afdeling Delfland Doel: input voor digitale visatlas van Nederland en speciaal Zuid-Holland
RAVON Vissenweekend 2011 Limburg
RAVON Vissenweekend 2011 Limburg REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND RAVON Vissenweekend 2011 Limburg Arthur de Bruin & Frank Spikmans November 2011 STICHTING RAVON POSTBUS 1413 6501 BK NIJMEGEN
Waarnemingenoverzicht 2007 en 2008
34 11(4) 2010 61 Waarnemingenoverzicht 2007 en 2008 Jeroen van Delft & Arthur de Bruin (RAVON) Dit waarnemingenoverzicht omvat de jaren 2007 en 2008. Er zijn weer heel veel waarnemingen aan het databestand
Waarnemingenoverzicht 2013
Dit waarnemingenoverzicht omvat 2013. Er zijn weer heel veel waarnemingen aan het databestand toegevoegd. De resultaten zijn net als voorgaande jaren weergegeven in de vorm van kaarten per soort. Per soortgroep
RAVON Vissenweekend 2010 Utrecht
RAVON Vissenweekend 2010 Utrecht RAVON Vissenweekend 2010 Utrecht Rémon ter Harmsel Maart 2010 STICHTING RAVON POSTBUS 1413 6501 BK NIJMEGEN www.ravon.nl Stichting RAVON Colofon 2011 Stichting RAVON, Nijmegen
Ecologische doelstelling
Nevengeulen langs de grote rivieren Leren van de praktijk Margriet Schoor Oost Nederland Platform beek- en rivierherstel Vreugderijkerwaard, oktober 2009 14 december 2011 Waarom nevengeulen? Hoofdgeul
Verslag Vissennetwerk donderdag 5 juni, thema: Veranderende visstanden en exoten
Verslag Vissennetwerk donderdag 5 juni, thema: Veranderende visstanden en exoten Locatie: Zwolle bij AOC de Groene Welle Dagvoorzitter: Jan Kranenbarg (Stichting RAVON) Welkom De deelnemers aan het Vissennetwerk
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/160635
Exoten in mondiale waterwegen: oorzaken en gevolgen
Exoten in mondiale waterwegen: oorzaken en gevolgen Rob Leuven i.s.m. Gerard van de Velde Rob Lenders Lezing Vissennetwerk 3 juni 2010 Instituut voor Water en Wetland Research Radboud Universiteit Nijmegen
6/4/2010. Beleidscyclus. Opzet van de presentatie. En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat uit: José Tom. Team Invasieve Exoten
Opzet van de presentatie Beleidscontext Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het? Wiebe TIE bestaat uit: Biodiversiteitsverdrag (1992) (Convention
Opzet van de presentatie. Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting
Opzet van de presentatie Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat
Visstand Haringvliet en Voordelta - heden -
Visstand Haringvliet en Voordelta - heden - Johan van Giels Bijeenkomst Vissennetwerk 19 mei 2016, Haringvliet Inhoudsopgave Inleiding/achtergrond Materiaal en Methode Soortensamenstelling Omvang visbestand
Exoten in zoetwater: vissen
Indicator 23 september 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aantal soorten vissen
In deze Nieuwsbrief: RAVON Nieuwsbrief Vissen 1(1) Nieuwsbrief verspreidingsonderzoek vissen Jaargang 2 (1) april 2008. RAVON Vissenweekend 2007
Nieuwsbrief verspreidingsonderzoek vissen Jaargang 2 (1) april 2008 In deze Nieuwsbrief: RAVON Vissenweekend 2007 Salmonidenvangsten in de Roer Zoutwatervissen bij de Brouwersdam De Exoot: Donaubrasem
Het visperspectief. Een blije blik? Veel vragen, weinig antwoorden! Peter Heuts Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden
Het visperspectief Een blije blik? Veel vragen, weinig antwoorden! Peter Heuts Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Intro Foto: Wikipedia Deel 1: De leefgebieden, de knelpunten en de oplossingen Deel
edna vismonitoring van grote modderkruiper naar soortsamenstelling (KRW)
edna vismonitoring van grote modderkruiper naar soortsamenstelling (KRW) Jelger Herder Utrecht, 9 april 2015 Sommige soorten zijn lastig te monitoren Grote modderkruiper (Misgurnus fossilis) Vrijwilligers
Factsheets. Visonderzoek uiterwaarden Rijntakken juli en augustus 2017
Factsheets Visonderzoek uiterwaarden Rijntakken juli en augustus 2017 Contactpersoon: Margriet Schoor Rijkswaterstaat Oost-Nederland Eusebiusbuitensingel 66 6828 HZ Arnhem postadres: Postbus 25 6200 MA
De Universele Verklaring tot Exoot
De Universele Verklaring tot Exoot Roelf Pot P Waarom zo n verklaring? P Wat verklaren anderen? P Hoe verklaar ik de verschillen? P Voorstel Aanleiding P Behoefte aan uitspraak over sommige soorten: is
Vissenweekend Noord-Brabant Sanne Ploegaert & Martijn Schiphouwer
Vissenweekend Noord-Brabant 2015 Sanne Ploegaert & Martijn Schiphouwer Vissenweekend Noord-Brabant 2015 Een rapportage van RAVON Sanne Ploegaert & Martijn Schiphouwer Colofon Datum uitgave: 14 januari
Exoten in zoetwater: vissen
Indicator 7 juli 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aantal soorten vissen dat zich
IMARES Veranderende visstanden in de zoete Rijkswateren. Martin de Graaf JJ de Leeuw HV Winter (IMARES), AD Buijse (DELTARIS)
Veranderende visstanden in de zoete Rijkswateren. Martin de Graaf JJ de Leeuw HV Winter (), AD Buijse (DELTARIS) Bahar Dar, Ethiopia (1998-23) Bahar Dar, Ethiopia (1998-23) Perth, Australia (25-29) Exoten
Visonderzoek uiterwaardwateren Rijntakken
Visonderzoek uiterwaardwateren Rijntakken 217-22 Margriet Schoor RWS Johan van Giels ATKB OBN Veldwerkdag 16 maart 218 Inhoud presentatie Aanleiding en doelstelling Veldwerk 217 - methodiek Resultaten
Veranderende visbestanden Adaptatie en voedselvoorkeur van exotische grondels in Vlaanderen. Hugo Verreycken Vissennetwerk 5 juni 2014 Zwolle (NL)
Veranderende visbestanden Adaptatie en voedselvoorkeur van exotische grondels in Vlaanderen Hugo Verreycken Vissennetwerk 5 juni 2014 Zwolle (NL) Inhoud o Inleiding o Veranderingen in het visbestand in
Verslag 54 e Vissennetwerk: Riviertrekvissen
Verslag 54 e Vissennetwerk: Riviertrekvissen 7 september 2017, locatie: De Verdraagzaamheid, Zaltbommel Opening De dag begint met een kort welkomstwoord door Willie van Emmerik (Vissennetwerk / Sportvisserij
De zonnebaars is een invasieve exoot. visionair nr december 2008
De zonnebaars is een invasieve exoot. 16 onderzoek en beheer Exoten nemen een kleine kans op grote gevolgen met zich mee Tekst: Henrik de Nie Fotografie: Jelger Herder en Vildaphoto Exoten blijven in het
edna en monitoring van trek- en estuariene vissen in het NZK Bas van den Boogaard & Martijn Dorenbosch
edna en monitoring van trek- en estuariene vissen in het NZK Bas van den Boogaard & Martijn Dorenbosch Opbouw presentatie Visgemeenschap in het NZK: (Bas van den Boogaard) - monitoring en visserijtechnieken,
Migratie en habitatgebruik van vissen bij dode bomen in de Lek. Willem Romeijn Velp, Afstuderen, Bos- en Natuurbeheer Bureau Waardenburg
Willem Romeijn Velp, 31-08-2016 Afstuderen, Bos- en Natuurbeheer Bureau Waardenburg Migratie en habitatgebruik van vissen bij dode bomen in de Lek Onderzoek naar functioneren voor vis van geplaatste dode
Drie verklaringen. Themadag Exoten, 2 december /12/2010. Rob Leuven 1. Macro-ecologische sleutelkennis: De regel van tien
Sleutelen aan de invasiegevoeligheid van aquatische ecosystemen Macro-ecologische sleutelkennis: De regel van tien Lezing Themadag Werkgroep Exoten Naturalis, Leiden 2 december Rob Leuven 1 i.s.m. Hein
VISSEN IN GELDERSE NATURA 2000. Voorkomen en status van doelsoorten langs rivieren in Gelderland
VISSEN IN GELDERSE NATURA 2000 Voorkomen en status van doelsoorten langs rivieren in Gelderland N. van Kessel M. Dorenbosch F. Spikmans 23 februari 2009 In opdracht van: Provincie Gelderland NATUURBALANS
Waarnemingenoverzicht 2014
Dit waarnemingenoverzicht omvat 2014. Er zijn weer heel veel waarnemingen aan het databestand toegevoegd. De resultaten zijn net als voorgaande jaren weergegeven in de vorm van kaarten per soort. Per soortgroep
Verslag 50e Vissennetwerkbijeenkomst - 22 september 2016: Vis- en andere aquatische exoten
Verslag 50e Vissennetwerkbijeenkomst - 22 september 2016: Vis- en andere aquatische exoten Dagvoorzitter en stuurgroeplid Johan Coeck heet de zaal welkom op de 50e bijeenkomst van het Vissennetwerk en
Met DNA visstand monitoren op de grote rivieren
Met DNA visstand monitoren op de grote rivieren Wouter Patberg (Koeman en Bijkerk), Jan Warmink (Sylphium molecular ecology), Hans Ruiter (Rijkswaterstaat), Bart Wullings, Edwin Kardinaal (KWR Watercycle
Niet-inheemse vissen in Vlaanderen
Niet-inheemse vissen in Vlaanderen Verspreiding, trends, effecten en maatregelen Hugo Verreycken Vissennetwerk 3 juni 2010 - Bilthoven Overzicht Voorkomen en verspreiding Trends Impact Maatregelen Voorkomen
Een onderzoek naar het functioneren van oeverbiotopen langs de Maas voor juveniele vis
Kansen voor riviervissen Een onderzoek naar het functioneren van oeverbiotopen langs de Maas voor juveniele vis Opgesteld in opdracht van: RWS Directie Limburg J. Kranenbarg, A. de Bruin, F. Spikmans,
Monitoring van vispopulaties met edna
1 Monitoring van vispopulaties met edna van wens naar werkelijkheid Michiel Hootsmans 2 KWR Watercycle Research Institute Van bron tot kraan en verder.. KWR? Die doen toch alleen drinkwater? KWR = onderzoeksinstituut
Vissen in de Palmerswaard, met advies voor toekomstige inrichting
Vissen in de Palmerswaard, met advies voor toekomstige inrichting REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND Stichting RAVON Vissen in de Palmerswaard, met advies voor toekomstige inrichting Een rapportage
Veranderingen in plassen na invasies: voedselwebrelaties aan de hand van stabiele isotopen en vistrends
Veranderingen in plassen na invasies: voedselwebrelaties aan de hand van stabiele isotopen en vistrends Yvon Verstijnen Esther Lucassen Fons Smolders Arco Wagenvoort Gerard van der Velde Rien van der Gaag
RAVON Vissenweekend 2007 Biesbosch
RAVON Vissenweekend 2007 Biesbosch REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND RAVON Vissenweekend 2007 Biesbosch Frank Spikmans en Rombout van Eekelen oktober 2008 STICHTING RAVON POSTBUS 1413 6501
Onderzoek naar de visstand in Tochten H en J
KRW VISSTANDONDERZOEK ZUIDERZEELAND 2013 Onderzoek naar de visstand in Tochten H en J N. van Kessel B. Niemeijer In opdracht van: Waterschap Zuiderzeeland 23 januari 2014 N A T U U R B A L A N S L I M
KRW visstandbemonstering Waterschap Rivierenland 2014
KRW visstandbemonstering Waterschap Rivierenland 2014 21 waterlichamen J.H. Bergsma P.B. Broeckx D.M. Soes Ecologie & landschap KRW visstandbemonstering Waterschap Rivierenland 2014 21 waterlichamen ir
Een nevengeul vol leven
Een nevengeul vol leven Handreiking voor een goed ecologisch ontwerp Een nevengeul vol leven 3 Voorwoord Het is alweer zeventien jaar geleden dat Rijkswaterstaat de eerste nevengeul heeft aangelegd, langs
Invasieve exoten algemene inleiding
Invasieve exoten algemene inleiding Wilfred Reinhold platform Stop invasieve exoten www.invasieve-exoten.nl www.tijgermug.info www.twitter.com/invasieveexoten www.facebook.com/wilfred.reinhold 1 Opbouw
Nederland leeft met vismigratie Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblemen. Tom Buijse
Nederland leeft met vismigratie Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblemen Tom Buijse 1 Aanleiding Aanleiding Decembernota 2006 Kaderrichtlijn Water Om vismigratie naar ecologisch waardevolle
RAVON Vissenweekend Drenthe & Groningen Mick Vos, Sanne Ploegaert, Arthur de Bruin & Martijn Schiphouwer
RAVON Vissenweekend Drenthe & Groningen 2016 Mick Vos, Sanne Ploegaert, Arthur de Bruin & Martijn Schiphouwer Vissenweekend Drenthe & Groningen 2016 In samenwerking met Waterschap Hunze en Aa's & Waterschap
4.5 Riviervis. Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO
4.5 Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO (erwin.winter@wur.nl) De toestand van veel riviervissen is verbeterd sinds het dieptepunt in de jaren zeventig, maar de visstand is nog ver verwijderd van de situatie
Bekdraden en rugvinnen in Gelderland Determinatie en visgemeenschappen
Bekdraden en rugvinnen in Gelderland Determinatie en visgemeenschappen Arnhem, 2 november 2017 Sanne Ploegaert & Arthur de Bruin Inhoud Workshop Determineren van vissen 2/xx Zoetwatervissen in Nederland
Waarnemingenoverzicht 2009
78 tijdschrift 79 tijdschrift Waarnemingenoverzicht 2009 Jeroen van Delft, Arthur de Bruin & Peter Frigge Dit waarnemingenoverzicht omvat 2009. Er zijn weer heel veel waarnemingen aan het databestand toegevoegd;
Toepassingsmogelijkheden van edna voor het opsporen van invasieve exoten. Jeroen van Delft & Jelger Herder Driebergen - Zeist, 14 juni 2017
Toepassingsmogelijkheden van edna voor het opsporen van invasieve exoten Jeroen van Delft & Jelger Herder Driebergen - Zeist, 14 juni 2017 Wat is een exoot? Exoot = plant, dier, micro-organisme of schimmel
Hierdense Beek: building with nature in een Veluws beeksysteem. Peter van Beers Waterschap Vallei en Veluwe 3 maart 2016
Hierdense Beek: building with nature in een Veluws beeksysteem Peter van Beers Waterschap Vallei en Veluwe 3 maart 2016 Overzicht presentatie Overzicht presentatie: 1. Systeem & gebied 2. Wat speelt er
Een nevengeul vol leven
Een nevengeul vol leven Handreiking voor een goed ecologisch ontwerp Een nevengeul vol leven 3 Voorwoord Het is alweer zeventien jaar geleden dat Rijkswaterstaat de eerste nevengeul heeft aangelegd, langs
Studiedag Vis in uiterwaarden
ontwikkeling+beheer natuurkwaliteit 1 VERSLAG Studiedag van 16 maart 2018 Studiedag Vis in uiterwaarden De afgelopen vijfentwintig jaar is er veel veranderd in de uiterwaarden. Aanzienlijke arealen zijn
Vertroebeling en (verarming van) de visstand in het Julianakanaal. Jasper Arntz 6 juni 2013
Vertroebeling en (verarming van) de visstand in het Julianakanaal Jasper Arntz 6 juni 2013 Inhoud Karakteristieken Julianakanaal Grensmaasproject Effecten van vertroebeling Abiotische monitoring Biotische
Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek. Visstandsonderzoek van de Leigracht te Asper
Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek Visstandsonderzoek van de Leigracht te Asper 1 Wijze van citeren: Boets P., Dillen A., Poelman E. (2017). Visstandsonderzoek van de Leigracht te Asper. 9p. Contactgegevens:
Kansen voor waterplanten langs de Rijntakken. 18 oktober 2012 Gerben van Geest Deltares
Kansen voor waterplanten langs de Rijntakken 18 oktober 2012 Gerben van Geest Deltares Opbouw presentatie - Achtergrond; - Vergelijking situatie jaren vijftig met recente jaren; - Verschillen in peildynamiek;
Soortenlijst zoete wateren en FAME-indeling voor gilden
BIJLAGE Soortenlijst zoete wateren en FAME-indeling voor gilden Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Stromingsgilde Aal Anguilla anguilla EURY Alver Alburnus alburnus EURY Baars Perca fluviatilis EURY
Environmental DNA Ontwikkelingen en mogelijkheden
Environmental DNA Ontwikkelingen en mogelijkheden Jelger Herder Nijmegen, 21 maart 2013 Veel soorten zijn lastig te vinden Grote modderkruiper Verlandende vegetaties Verstopt zich bij gevaar in de modder
NATUURATLAS ZAANSTAD VISSEN
NATUURATLAS ZAANSTAD VISSEN Opdrachtgever Stichting Natuur & Milieu Educatie Zaanstreek Postbus 223 1500 EE Zaandam Telefoon: 075-6312020 Fax: 075-6312468 E-mail: info@nme-zaanstreek.nl Samenstelling Natuuratlas
Natuurhistorisch Maandblad
natuurhistorisch maandblad mei 2016 jaargang 105 5 I Natuurhistorisch Maandblad 5 J A A R G A N G 1 0 5 N U M M E R 5 M E I 2 0 1 6 De grote lieveheersbeestjes in en om Roermond Vissen in de Raaijweide
Visserij Service Nederland sterk in viswerk Monitoring visaanbod en migratie Oostwaard
Visserij Service Nederland sterk in viswerk Monitoring visaanbod en migratie Oostwaard Gemalen Bruine Kil, Oostkil en hevelinlaat Bakkerskil Rapport VSN 2018.09 In opdracht van Waterschap Rivierenland
Exoten in terreinen van HZL. Lucien Calle, Ecologie en kwaliteitszorg HZL
Exoten in terreinen van HZL Lucien Calle, Ecologie en kwaliteitszorg HZL Soorten Hoeveel soorten aanwezig? Totaal > 500? Aanwezigheid, talrijkheid en effecten van de meeste soorten niet precies bekend
4.6 Vissen KRW. Joep de Leeuw, RIVO en Tom Buijse, RIZA
4.6 Joep de Leeuw, RIVO (joep.deleeuw@wur.nl) en Tom Buijse, RIZA Het Nederlandse rivierengebied kan aantrekkelijker voor vissen worden als uiterwaarden een natuurlijker onderdeel vormen van de rivier.
Bedreigingen van aquatische biodiversiteit
Workshop3: Biodiversiteit: basisproduct of luxegoed? Bedreigingen van aquatische biodiversiteit Steven Declerck Leuven Sustainable Earth Research center launch event Vrijdag 19 juni 2009 Aquatische biodiversiteit
Vissen in het IJsselmeer. Romke Kats
Vissen in het IJsselmeer Romke Kats Functies IJsselmeer Water Transport Recreatie Visserij Natuur Vissen in het IJsselmeer Historie Ecologie Voedselketen IJsselmeer algen, vissen, mosselen, waterplanten,
Meetrapport Niers 2014
Meetrapport Niers 2014 De Niers gezien in oostelijke richting vanaf de Oordse Brug Opgesteld door: E. Binnendijk, Waterschap Peel en Maasvallei Versie: donderdag 26 februari 2015 Inleiding Het Niersdal
Waarnemingenoverzicht 2015
Jeroen van Delft, Jan Kranenbarg, Arthur de Bruin & Peter Frigge Dit waarnemingenoverzicht omvat 2015. Er zijn weer heel veel waarnemingen aan het databestand toegevoegd. De resultaten zijn net als voorgaande
Nationaal natuurbeleid voor vissen: signalering, stimulerend beleid en wettelijke bescherming
Nationaal natuurbeleid voor vissen: signalering, stimulerend beleid en wettelijke bescherming Dick Bal, Ministerie van LNV (senior beleidsmedewerker Natuur, Directie Kennis) 1 Nationaal natuurbeleid voor
Soorten monitoren met Environmental DNA in de praktijk Jelger Herder
14:30 Soorten monitoren met Environmental DNA in de praktijk Jelger Herder 14:45 DNA monitoring Kees van Bochove 15:00 Vragen 1/17 Soorten monitoren met Environmental DNA in de praktijk Jelger Herder Eindhoven,
Kwabaal Gelderland Kansen voor herstel
Kwabaal Gelderland Kansen voor herstel Frank Spikmans Zaltbommel, 7 september 2017 Kwabaal Gelderland Ecologie & verspreiding Oorzaken achteruitgang Actuele toestand leefgebieden Kansen herstel Leefgebied
Kwaliteit oppervlaktewater, 2009
Indicator 6 maart 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste waterlichamen voldoen
Visstandopname in duikpak. Wouter Lengkeek Bureau Waardenburg
Visstandopname in duikpak Wouter Lengkeek Bureau Waardenburg Duikend / snorkelend vissen inventariseren Algemeen geaccepteerde methode (internationale wetenschap): Monitoring rifvissen Ook in niet tropische
Monitoring Nut en noodzaak van het in beeld brengen en houden van exoten. Baudewijn Odé en Jeroen van Zuidam
Monitoring Nut en noodzaak van het in beeld brengen en houden van exoten Baudewijn Odé en Jeroen van Zuidam Bedekt oppervlak Bestrijdingskosten Het probleem van exoten Soort afwezig Vestiging voorkomen!
Methodiek en richtlijnen voor verspreidingsonderzoek naar beekvissen
Methodiek en richtlijnen voor verspreidingsonderzoek naar beekvissen REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND Stichting RAVON Methodiek en richtlijnen voor verspreidingsonderzoek naar beekvissen
Blauwband als sluipmoordenaar.
Blauwband als sluipmoordenaar. Effect van overdracht parasiet op inheemse vissen Frank Spikmans RAVON 22 september 2016 Vissennetwerk Hasselt (B) Onderdeel van: Nederlands Expertisecentrum Exoten I.s.m.
Invasieve exoten in de tuin. KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018
Invasieve exoten in de tuin KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018 In de media 2 Invasieve exoten (definitie) dieren, planten en micro-organismen die door menselijk handelen in een nieuw gebied terechtkomen
Groenparticipatie natuurvrijwilligers
Groenparticipatie natuurvrijwilligers Vistellingen in Zuid-Holland Martijn Schiphouwer & Jan Kranenbarg Groenparticipatie natuurvrijwilligers Vistellingen in Zuid-Holland 2015 Martijn Schiphouwer & Jan
Vismonitoring in grote rivieren
IMARES, Wageningen UR Vismigratie in laag Nederland Wetenschap: ecologische effecten Erwin Winter Vismigratie en beleid (EU richtlijnen) Natuurbeheer Habitatrichtlijn/Natura 2000 Gebiedsbescherming Soortbescherming:
Vissen op reis. Over de problemen van migrerende vissen
Vissen op reis Over de problemen van migrerende vissen Migrerende vissen Net als bij vogels zijn er ook vissen die trekken. Zalmen, zeeforellen, houtingen en een aantal andere soorten groeien op in zee,
Omgaan met exoten. een controversiële en beladen discussie. Gerard Oostermeijer
Omgaan met exoten een controversiële en beladen discussie Gerard Oostermeijer Ecologische effecten van exoten Positief soortenrijkdom bloemenrijkdom grote hoeveelheden voedsel - nectar en stuifmeel voor
VOORKOMEN VAN RIVIER- EN BEEKDONDERPAD IN NEDERLAND
VOORKOMEN VAN RIVIER- EN BEEKDONDERPAD IN NEDERLAND VOORKOMEN VAN RIVIER- EN BEEKDONDERPAD IN NEDERLAND M. Dorenbosch N. van Kessel F. Spikmans J. Kranenbarg B. Crombaghs In opdracht van: Ministerie van
Vis en Kaderrichtlijn Water in Zeeland
Vis en Kaderrichtlijn Water in Zeeland St. Zeeschelp M. Dubbeldam Waterschap Zeeuwse Eilanden W. Quist Inhoudsopgave Waterschap Zeeuwse Eilanden Beleidskader (kort) Huidige situatie Gewenste beeld Maatregelen
Monitoring van vismigratie met edna: van wens naar werkelijkheid?
1 Monitoring van vismigratie met edna: van wens naar werkelijkheid? Symposium CSI onder water, toepassing (e)dna-technieken in het waterbeheer: fictie of al werkelijkheid?, STOWA 14 juni 2017 Michiel Hootsmans