Vismigratie Vismonitoring in grote rivieren

Transcriptie

1 Vismigratie Vismonitoring in grote rivieren Welke ruimte heeft vis nodig? Erwin Winter Nederlands Instituut voor Visserijonderzoek Nederlands Animal Instituut Sciences voor Visserijonderzoek Group Oktober februari

2 Migratie?? een definitie-kwestie!! Migratie: cyclische/gerichte verplaatsingen tussen habitats (diverse tijdschalen: dagelijks, seizoen, levenscyclus) Oceanodroom (binnen zeeen) Diadroom (tussen zee en zoetwater) Anadroom (paai in zoetwater, voornaamste groei in zout) Katadroom (paai in zoutwater, voornaamste groei in zoet) Potamodroom (binnen zoetwater, rivieren) Homing: terugkeer naar eerder benut habitat Home range: ruimte waarbinnen een vis zich beweegt Excursies: verkennende/kortstondige trips buiten home-range Dispersie: ongerichte verplaatsingen (onderlinge afstand groter) individueel: bewegingen, populatie-: migratie-dispersie

3 Bekendste voorbeeld: Zalm-trek Anadrome soort: 1e levensfase in zoetwater Snelle groei in oceaan Volwassen trekken rivieren op Massale optrek (Rijn-populatie was een van de grootste) Spectaculaire sprongen (tot 6 m)

4 zeer sterke homing (nauwkeurige navigatie) Op open oceaan: Electromagnetisch veld (magnetische kristallen in kop) Zonnestand (aanwijzingen) Stromingen Dichtbij geboorterivier en selectie juiste zijrivier: Door reuk, via imprinting tijdens 1e levenfase (in meerdere stappen) Migratie op grote schaal Dispersie uitermate gering!

5 Zeeprik (een rondbek, geen vis!) Bizarre levenscyclus: Eieren in grindrijke rivieren Larven (ammocoeten) in sediment Na 6-8 jaar (15-20 cm) naar zee In zee als parasiet op vis Trekken rivieren op om te paaien Selectie van rivier? Volwassen prikken -> rivieren die een speciaal feromoon bevat dat de larven uitscheiden (hoeft niet geboorterivier te zijn, maar is dus wel bewezen geschikte rivier) Grootschalige migratie en dispersie

6 Migratie riviervissen (potamodroom) Anecdotische kennis: Er wordt gemigreerd, belang migratie populatie vaak onbekend Traditionele merk-technieken: Onterecht vaak uniforme patronen als uitgangsconcept Sterke onderschatting individuele variatie Nieuwe technieken: Snelle ontwikkeling telemetrie -> kennisontwikkeling grotere vis in stroomversnelling

7 NEDAP-RIZA transponder systeem Antenna Ferrite-bar Coil Print- Glass card Batteries

8 Gezenderde rode lijst soorten Maas Electrovisserij voorjaar Station gehele rivierbreedte Station ingang turbine Station in vistrap Uitzet locatie Rivier Maas Itteren

9 Winde 2003 Patronen -Zeer divers -Grote afstanden Barriere?: - Grave (geen vistrap) Levensduur zender -Minimaal 3 jaar! Grave

10 Leergedrag belangrijk bij migratiepatronen? Winde op de Overijsselse Vecht km p aai gr o ei w in t er Vech t b o venst r o om s St uw + vist r ap b ened en st room s Rivier m ond in g Mer en (Zw ar t e, Ket el- en IJssel-)

11 Winde, flexibele ruimtebenutter!!

12 Longitudinale barrieres (stroomop en afwaarts) vistrap wkc stuw Detectiestation

13 Passagegedrag van winde (zender) Vertraging beneden stuw Slagingskans per poging Stuw gestreken 0.2 Afvoer vistrap/stuw Afvoer (m3/s) Afvoer (m3/s) LOKSTROOM

14 Optrek via vistrappen Maas alver blankvoorn aal baars brasem snoekbaars kopvoorn kolblei riviergrondel rivierprik forel karper pos spiering serpeling barbeel regenboogforel rietvoorn winde sneep giebel zeelt Niet-speciek Stroomminnend Plantminnend

15 Schieraal-project Maas Partners: - KEMA, Flocksmoehle, IFAO Vraagstelling: - Welke schade door waterkracht en visserij aan schieraaltrek? - Hoe kan impact verminderd worden (prioritering)? Welke sterfte door WKCs? Welke sterfte door visserij?

16 Resultaten transponderproef 2002 Stevensweerd Stevensweerd Stevensweerd Stevensweerd Linne Linne Linne Linne Afferden Afferden Afferden Afferden Sambeek Sambeek Sambeek Sambeek Haringvliet Haringvliet Haringvliet Haringvliet dam dam dam dam Capelse Capelse Capelse Capelse veer veer veer veer Lith Lith Lith Lith-Alphen Alphen Alphen Alphen Balgooij Balgooij Balgooij Balgooij Ohé Laak Release site Dordtse Dordtse Dordtse Dordtse Kil Kil Kil Kil Spui Spui Spui Spui HPS HPS HPS HPS Linne Linne Linne Linne HPS HPS HPS HPS Lith Lith Lith Lith-Alphen Alphen Alphen Alphen Fishway 1 Sea (26) (26) (26) (26) (7) 7 5 (3) 0? 0? (18) (18) (18) (18) (1) (2) (3) Sep 20- Sep 04- Oct 18- Oct 01- Nov 15- Nov 29- Nov 13- Dec 27- Dec 10- Jan 24- Jan 07- Feb 21- Feb 07- Mar 21- Mar 04- Apr 18- Apr 02- May Individuele migratiepatronen schieraal Zee Uitzet

17 Belangrijke issue s rond migratie Laterale component: Bijvoorbeeld belang van uiterwaardwateren en vloedvlaktes Belang van beken voor rivierpopulaties: Toegankelijkheid en functie van beken (themanummer Natuurhistorisch Maandblad) Zoet-zout overgangen: Faciliteren selectief getijden transport Algemene oninteressante soorten: Kennishiaat voor bijvoorbeeld brasem, blankvoorn, snoekbaars Kleine soorten en juveniele levensstadia: Heel weinig over bekend, zeer uitdagend op individueel niveau!! Visgeleidingsystemen en impactvermindering WKC, gemalen: Zowel technische als gedrag-systemen