Visonderzoek uiterwaardwateren Rijntakken

Transcriptie

1 Visonderzoek uiterwaardwateren Rijntakken Margriet Schoor RWS Johan van Giels ATKB OBN Veldwerkdag 16 maart 218 Inhoud presentatie Aanleiding en doelstelling Veldwerk methodiek Resultaten Soortensamenstelling Dichtheid Veldwerk 218 zegenvisserij 2 Eventuele voettekst 1

2 Aanleiding Gaat het goed met de vis? Wat is goed? trekvis + stroomminnende vis + waterplantminnende vis Soortenrijkdom en aanzienlijk aandeel doelsoorten vismonitoring hoofdgeul laat dat niet zien Doelsoorten (diadroom, reofiel en limnofiel) zijn aanwezig Relatieve abundanties blijven laag Biomassa in rivieren neemt af Aanname: gebrek aan paai- en opgroeigebied stroomminnende soorten à Aanleg van nevengeulen, strangen, overstromingsvlakten 3 Helpt dat de vis in de Rijntakken? Hebben de inrichtingsmaatregelen het gewenste effect? Hebben we paai- en opgroeigebied aangelegd? Voor stroomminnende (reofiele) en waterplantminnende (limnofiele) soorten Wat maakt het verschil? à advisering in ontwerp/aanpassing van inrichtingsmaatregelen àuiterwaardwateren evalueren en verklaren 4 Eventuele voettekst 2

3 Van viseitje tot volwassen vis Een pallet aan eisen en factoren: Paaiplaatsen (stroming, planten, hout, grof zand en grind) Eieren (zuurstof) Laven en larvale drift (rustig water) Jonge vis à Foerageren en schuilen Voldoende voedsel Voldoende structuur eten en gegeten worden Temperatuur: koele plaatsen in de zomer (schaduw, dieper water) Winterclustering Inrichting evalueren en verklaren Dat vraagt om een groot onderzoek, en een AIO die er in duikt 5 Onderzoeksproject vis in uiterwaardwateren Rijntakken 3 meetjaren: 217, 218 en 219 Elk jaar is anders: daarom vergelijking van locaties Referentie: de rivieroever en kribvakken Relatie leggen met habitat en fysisch milieu Analyse per trek, niet per gebied à grip op habitatvariatie Accent op reofielen Wageningen Universiteit AIO Twan Stoffers Start: juli Eventuele voettekst 3

4 Visserij 217 ATKB en Bureau Waardenburg Begin juli begin augustus 4 meetploegen 6 locaties (inclusief rivieroevers) vissen op jonge vis Vastleggen abiotische milieu temperatuur zuurstofgehalte doorzicht ph elektrisch geleidingsvermogen Omgevingsvariabelen zoals oeverstructuur, textuur 7 Opzet visonderzoek Bemonstering visstand per habitat; Diep, ondiep, oeverinrichting, rivierhout, substraat etc. 8 Eventuele voettekst 4

5 Opzet visonderzoek 2. Vangtuigen afgestemd op de omstandigheden Elektrovisserij à oever, rivierhout Zegen à ondiep open water Raamkuil à diep open water elektro broedzegen 9 Strategie bevissing raamkuil 1 Eventuele voettekst 5

6 Uitdagingen in het veld: Veel veiligheidsrisico s, waaronder scheepvaart en stroming Uiterwaarden niet altijd makkelijk bereikbaar Diversiteit vraagt om maatwerk bij bemonstering 11 Wist je dat: Er 6 wateren en 451 trajecten zijn bemonsterd 5 wateren zijn ook s nachts bevist Er vissen zijn gevangen De totale lengte 1,5 km bedroeg Er 37 vissoorten zijn gevangen De grootste vis 1,6 meter bedroeg (Europese Meerval) (maar dat deze niet gevangen is) Het gemiddelde visbestand (o.b.v. zegen) 17 kg/ha bedraagt.. en dat met een kleine zegen! 12 Eventuele voettekst 6

7 Soortsamenstelling 7 reofiele soorten 16 eurytope soorten 6 limnofiele soorten 8 exotische vissoorten 13 Soortsamenstelling Trefkans vissoorten per locatie 14 Eventuele voettekst 7

8 Reofielen 15 Reofielen 16 Eventuele voettekst 8

9 Toplocaties met reofielen Rivier- Soort Winde Sneep Serpeling Alver Barbeel Kopvoorngrondel Houting Katerstede Stokebrandsweerd-kribvak Hurwenen Langsdam Ophemert Spiegelwaal-echte Spiegelwaal Passewaaij Aersoltweerde Rammelwaard Welsummerwaard Brakelse Benedenwaarden-westelijke strang Gameren-grote geul Klompenwaard-kribvak Klompenwaard-nevengeul Stokebrandsweerd-oevergeul Gameren-westgeul Stokebrandsweerd-kribvak Ossenwaard aantal reofiele soorten 17 De open deuren: Meer reofiele soorten in nevengeulen dan in andere wateren Ook reofiele soorten in mondingen van aangetakte strangen Limnofielen in wateren met waterplanten 18 Eventuele voettekst 9

10 Opmerkelijke trekken 1. Houting Locatie trek soort lengte (cm) aantal Munnikenhank 177 Driedoornige Stekelbaars Munnikenhank 177 Houting 16 1 Munnikenhank 177 Houting 17 1 reofiele trekvis in geïsoleerd water Hoogwater juni Opmerkelijke trekken 2. Riviergrondel 112 van de 117 riviergrondels zijn gevangen in de Kwelgeul Amerongse bovenpolder Locatie trek methode aantal Amerongse bovenpolder kwelgeul 324 Elektro 5 Amerongse bovenpolder kwelgeul 322 Zegen 53 Amerongse bovenpolder kwelgeul 319 Zegen 66 Amerongse bovenpolder kwelgeul 321 Zegen 4 Amerongse bovenpolder kwelgeul 32 Zegen 5 Oenerwaarden nevengeul 195 Zegen 1 Aersoltweerde nevengeul 238 Zegen 1 Hengforderwaarden nevengeul 183 Zegen 1 Vreugderijkerwaard nevengeul 222 Zegen 1 Stokebrandsweerd rivier 144b Raamkuil 1 2 Eventuele voettekst 1

11 Opmerkelijke trekken 3. Karper 84% van de gevangen karper zat in geïsoleerde plas groene rivier in Meinerswijk 21 Locatie Treknr Type Methode aantal Meinerswijk 292b geïsoleerde plas Zegen 94 Meinerswijk 293a geïsoleerde plas Zegen 63 Meinerswijk 292a geïsoleerde plas Zegen 425 Meinerswijk 293b geïsoleerde plas Zegen 365 Meinerswijk 291b geïsoleerde plas Zegen 134 Amerongse bovenpolder 33 geïsoleerde plas Zegen 93 Amerongse bovenpolder 32 kwelgeul Zegen 78 Amerongse bovenpolder 317 kwelgeul Zegen 76 Amerongse bovenpolder 331 geïsoleerde plas Zegen 54 Amerongse bovenpolder 325 kwelgeul Elektro 45 Meinerswijk 291a geïsoleerde plas Zegen 41 Amerongse bovenpolder 324 kwelgeul Elektro 3 Amerongse bovenpolder 319 kwelgeul Zegen 3 Amerongse bovenpolder 332 geïsoleerde plas Elektro 2 Amerongse bovenpolder 329 nevengeul Elektro 15 Munnikenhank 175 nevengeul Zegen 11 Meinerswijk 295b geïsoleerde plas Elektro 1 Blaauwe Kamer 311 strang Elektro 5 Meinerswijk 294a geïsoleerde plas Elektro 5 Millingerwaard 1 strang Zegen 5 Amerongse bovenpolder 328 nevengeul Elektro 5 Amerongse bovenpolder 318 nevengeul Zegen 5 Millingerwaard 5 strang Zegen 1 Amerongse bovenpolder 321 nevengeul Zegen 1 Bosschenwaard 355 getijdegeul Zegen 1 Stokebrandsweerd 148a nevengeul Zegen 1 Stobbenhank 17 nevengeul Zegen 1 Vreugderijkerwaard 226 nevengeul Raamkuil 1 Een verschil van dag en nacht aantal gevangen vissen dag nacht 1 5 aantal gevangen vissen 1 5 dag nacht 22 Eventuele voettekst 11

12 Variatie binnen locaties Voorbeelden: Katerstede Bentinckswelle / Aersoltweerde Amerongense buitenpolder Spiegelwaal Ruimte voor de Lek 23 Katerstede 24 Eventuele voettekst 12

13 Katerstede visdichtheid aantal vissen per 1 m Exoot Eurytoop Limnofiel Rheofiel Diadroom raamkuil en zegen aantal vissen per 1 m elektro en elektropuls uitstroom instroom waterplantenveld Katerstede soortensamenstelling Roofblei 5% Winde 7% Elektrovisserij Overig 2% Baars 8% Bittervoorn 8% Kleine modderkrui per 16% Blankvoorn 3% Brasem 24% Zegenvisserij Winde 19% Overig 12% Baars 31% Roofblei 7% Blankvoorn 31% 26 Eventuele voettekst 13

14 Golfwerking in geul en kribvak IJssel Water lever above Diver (cm) Water lever above Diver (cm) kribvak Katerstede cm nevengeul Time (min) Katerstede cm Time (min) Bentinckswelle en Aersoltweerde 28 Eventuele voettekst 14

15 Bentinckswelle / Aersoltweerde visdichtheid Broedzegen elektrovisserij aantal vissen per 1 m uitstroom aantal vissen per 1 m 2 Exoot 1 75 Eurytoop 5 Limnofiel Rheofiel Diadroom 25 instroom uitstroom Exoot Eurytoop Limnofiel Rheofiel Diadroom Bentinckswelle / Aersoltweerde soortensamenstelling Elektrovisserij Zegenvisserij Zwartbekgrondel 5% Overig 19% Alver 8% Bittervoorn 14% Kolblei 1% Winde 9% Overig 1% Baars 31% Winde 19% Blankvoorn 24% Blankvoorn 17% Bittervoorn 24% Kleine modderkruiper 11% 3 Eventuele voettekst 15

16 15 oever Vreugderijkerwaard elektro, elektropuls en raamkuil Oever IJssel aantal vissen per 1 m EXOTEN uitstroom aantal vissen per 1 m 2 Elektrovisserij nevengeul Bentinckswelle/Aersoltweerde 1 Exoot instroom Eurytoop Limnofiel 75 Rheofiel Diadroom 5 25 uitstroom Exoot Eurytoop Limnofiel Rheofiel Diadroom Amerongse bovenpolder kwelgeul en kwelmoeras 32 Eventuele voettekst 16

17 Amerongse bovenpolder, relatieve abundantie 5 kwelgeul, elektro 5 kwelgeul, zegen 75 m kwelmoeras, elektro en zegen 5 aantal vissen per 1 m aantal vissen per 1 m Exoot Eurytoop Limnofiel Rheofiel Diadroom aantal vissen per 1 m Amerongse bovenpolder, soortensamenstelling overig 24% Zegenvisserij Zegenvisserij Overig 7% Blauwband 11% Brasem 6% Brasem 76% Vetje 76% Elektrovisserij overig 12% Kwelgeul Bittervoorn 21% Kwelmoeras7% Elektrovisserij Overig Vetje 2% Blankvoorn 12% Blauwband 93% 34 Kleine modderkruipe r 11% Driedoornige Stekelbaars 6% Brasem 6% Blauwband 13% Eventuele voettekst 17

18 Spiegelwaal 35 Spiegelwaal, visdichtheid aantal vissen per 1 m na de dam: zegen, raamkuil en elektro 34a 35a 36a 37a 38a 39a 4a 41a 42a 43a Exoot Eurytoop Limnofiel Rheofiel aantal vissen per 1 m Diadroom voor de dam: zegen en elektro Exoot Eurytoop Limnofiel Rheofiel Diadroom Eventuele voettekst 18

19 Spiegelwaal, s nachts 37 aantal vissen per 1 m 2 Relatieve visdichtheid DAG: zegen, raamkuil en elektro a 35a 36a 37a 38a 39a 4a 41a 42a 43a aantal vissen per 1 m 2 NACHT: zegen, raamkuil en elektro Exoot 3 Eurytoop 2 Limnofiel 1 Rheofiel Diadroom 34b 35b 36b 37b 38b 39b 4b 41b 42b 43b Spiegelwaal soortensamenstelling Zwartbekgron del 7% Overig 1% Elektrovisserij Overig 6% Baars 14% Zegenvisserij Winde 19% Blankvoorn 2% 38 Baars 83% Snoekbaars 29% Roofblei 7% Brasem 5% Eventuele voettekst 19

20 Ruimte voor de Lek, Bosschenwaard 39 Ruimte voor de Lek, Bossenwaard Kribvak Bossenwaard elektro, raamkuil en zegen 6 6 Bossenwaard elektro en zegen aantal vissen / 1 m a 381a 38a Eventuele voettekst 2

21 Ruimte voor de Lek, Bosschenwaard Zwartbekgro ndel 6% Overig 9% Elektrovisserij Baars 24% Winde 6% Overig 6% Zegenvisserij Baars 17% Winde 27% Snoekbaars 2% Blankvoorn 19% 41 Bot 34% Roofblei 5% Brasem 22% Bot 5% Veldwerk 218 Bemonsteringen van +/- 3 locaties in juli en sept/okt i.o.v. RWS door de markt Wekelijkse bemonsteringen en experimenten in vier nevengeulen door WUR AIO en studenten 42 Eventuele voettekst 21

22 Habitat-keuze experimenten WUR Habitat arena s : kribstenen, grind, (kunst) vegetatie en dood hout (ondergrond is telkens zand) wekelijks video opnames maken met GoPro van aanwezige vis Analyse van habitatgebruik door (juveniele/+) vissen van verschillende soorten gedurende hun opgroeiperiode april t/m september 218 In de nevengeulen: Klompenwaard, Vreugderijkerwaard Aersoltweerde, Katerstede 43 Vis- en macrofauna bemonsteringen WUR Wekelijks: visbemonstering, macrofauna en zooplankton fysisch milieu Veranderingen in beeld brengen Verbanden leggen april t/m september 218 In de nevengeulen: Klompenwaard, Vreugderijkerwaard Aersoltweerde, Katerstede 44 Eventuele voettekst 22

23 Vragen? 45 Eventuele voettekst 23