edna en monitoring van trek- en estuariene vissen in het NZK Bas van den Boogaard & Martijn Dorenbosch

Transcriptie

1 edna en monitoring van trek- en estuariene vissen in het NZK Bas van den Boogaard & Martijn Dorenbosch

2 Opbouw presentatie Visgemeenschap in het NZK: (Bas van den Boogaard) - monitoring en visserijtechnieken, - trek- en estuariene vissen in het NZK. Vismonitoring NZK op basis van edna: (Martijn Dorenbosch) - edna en meta-barcodering, - resultaten edna onderzoek Buizengat Rotterdam, - inzet meta barcodering voor detectie van schaarse en zeldzame (trek)vissen en estuariene vissen.

3 Het Noordzeekanaal Uniek zoet zout gradiënt van Noordzee naar het IJ:

4 Monitoring en visserijtechnieken in en rondom het NZK MWTL Actieve vismonitoring: Monitoringprogramma RWS, sinds Detectie van trends in vispopulaties. Op NZK meetfrequentie van 1x/ 3 jaar. 3 m boomkor, over de bodem. In totaal 31 boomkor trekkken (1000m/trek). Bemonstering in het najaar.

5 Monitoring en visserijtechnieken in en rondom het NZK MWTL Passieve vismonitoring: Monitoringprogramma RWS, sinds Detectie van trends in vispopulaties. Fuiken, doorgaans zomerperiode. Vangstregistratie door beroepsvissers. In aanvulling op actieve vismonitoring: trefkans schaarse soorten groter. Op NZK één meetlocatie. Gestopt in 2009 (Aalbesluit/dioxine verordening).

6 Monitoring en visserijtechnieken in en rondom het NZK Vismigratie onderzoeken: Specifiek onderzoek voor waterschappen of RWS. Gericht op aanbod en doortrek van vis bij barrières of vispassages. Verschillende type fuiken en kruisnet (incl. camera s). - Gemaal en sluizen Spaarndam (HH Rijnland) - Gemaal en vispassage Halfweg (HH Rijnland) - Gemaal Zuidspaarndammerpolder (HH Rijnland) - Gemaal de Waker en Schermersluis (HHHNK) Monitoring met vrijwilligers (kruisnet; 3 jaar, 18 locaties). Glasaaldetector, o.a. Oranjesluizen.

7 Trekvissen en estuariene vissen Actieve vismonitoring: Soort dikkopje tong spiering haring 413 bot schol sprot snoekbaars steenbolk zwartbekgrondel zeebaars brasem glasgrondel 8 41 koornaarvis 36 wijting baars harnasmannetje 20 kolblei blankvoorn paling gewone zeedonderpad 10 schar 7 9 kabeljauw 8 5 kleine zeenaald 4 zwarte grondel 7 3 rode poon 3 vijfdradige meun 1 2 pos 1 2 driedoornige stekelbaars 1 grauwe poon 1 puitaal 1 rasterpitvis 1 gewone pitvis 4 winde 2 dunlipharder 1 rietvoorn 1 slakdolf 1 Passieve vismonitoring:

8 T ( C ) Trekvissen en estuariene vissen Aanbod glasaal Gemaal Spaarndam (vj 2015): Sterk beïnvloedt door watertemperatuur 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 09-apr. 16-apr. 23-apr. 30-apr. 07-mei 14-mei 21-mei 28-mei 04-jun. 11-jun. Date

9 Trekvissen in het NZK In het NZK vooral residente estuariene en zoetwater vissen aangetroffen. Aanwezige trekvissen met name (glas)aal, driedoornige stekelbaars, spiering en soms rivier- en zeeprik. Estuariene migratiesoorten vooral bot en haring. Monitoringsopzet en visserijtechnieken bepalen sterk de vangstuitkomst: - Boomkor vangt direct boven de bodem in NZK dus vooral mariene soorten (zoute laag). - Fuiken passieve vismonitoring slechts op 1 locatie in het NZK. - Kruisnet vangt alleen kleine vis grotere vissen ontsnappen. - Bemonstering alleen op de bodem of aan het oppervlak geen informatie over vis in de tussengelegen lagen. Vraag: Hoe zit het met lastige soorten, bijv. fint, elft, dunlip- en diklipharder, zalm, zeeforel, rivier- en zeeprik? Kan edna ons misschien helpen deze soorten beter in beeld te brengen?

10 edna als monitoringstechniek Methode om aanwezigheid van vissoorten aan te tonen op basis van DNA sporen. Werkt op basis van het nemen van watermonsters. Geschikt voor soorten in lage dichtheden, pelagische en/of cryptische levenswijze. Relatief nieuwe ontwikkeling is meta- barcodering: screening van een hele visgemeenschap.

11 Globale methodiek: Monstername en DNA extractie. DNA vermeerderen (PCR). Opzuiveren geproduceerde DNA. Sequencing geproduceerde DNA in digitale reads. Analyse van reads m.b.v. DNA software. Vergelijking DNA reads met DNA database. Resultaat: hits aanwezige soorten.

12 Variabelen van invloed op edna Connectiviteit van de watergang (gesloten versus open watersystemen). Bemonsterde watervolume en dichtheid doelsoorten. Vals positieve monsters (soort aangetroffen, DNA afkomstig van elders). Vals negatieve samples (DNA afgebroken, maar soort was wel aanwezig). Nieuwste innovatie: edna lijkt daadwerkelijk bruikbaar voor kwantificatie van biomassa.

13 Voorbeeld project: Vergelijking visgmeenschap Buizengat (zijwater) versus Nieuwe Maas (Rotterdam). Vergelijkbaar water met NZK: brak systeem, veel waterverversing. Drie locaties, bemonstering fuik- en electro visserij, edna meta-barcodering. edna onderzoek uitgevoerd i.s.m. met edna expert Datura.

14 Resultaten Soort: Aantal reads: alver 267 Atlantische zalm 243 baars 602 barbeel 384 blankvoorn 1020 bot 252 brasem dunlipharder 182 Europese meerval 32 fint 403 haring Kesslers grondel 20 kolblei kopvoorn 333 paling 224 snoekbaars 1492 winde 1198 zwartbekgrondel Methode: Aantal soorten: edna meta-barcodering 20 electro visserij 8 fuik visserij 7 aanvullend edna punt Nieuwe Maas 23 Conclusies: edna levert realistisch soortbeeld, aanzienlijk meer soorten dan met electro- en fuikvisserij; Verschillen tussen monsterpunten detecteerbaar; edna levert inzicht in het voorkomen van lastige soorten, bijv: - Fint - Zalm - Dunlipharder

15 Toepassingen edna in NZK Zinvol hulpmiddel om lastige soorten aan te tonen, zoals trekvissen, pelagische vissen en cryptische vissen. Quantificatie is inmiddels mogelijk, geschikt voor monitoring (bijv. intrek glasaal). Kan gebruikt worden voor ruimtelijke beeld visgemeenschap in NZK: - vertikaal (zoet zout stratificatie); - horizontaal (migratie van vissen door het NZK). Monsterpunten kunnen eenvoudig toegevoegd worden, bijv. voor het bepalen van intrek naar polders. Methodiek kan gestandariseerd worden en is reproduceerbaar. Niet gratis, maar financieel realistisch t.o.v. tradionele visserij.