Ouderen met een verstandelijke beperking in de reguliere en GGz praktijk. Rianne Meeusen, Gezondheidszorgpsycholoog/orthopedagoog

Transcriptie

1 Ouderen met een verstandelijke beperking in de reguliere en GGz praktijk Rianne Meeusen, Gezondheidszorgpsycholoog/orthopedagoog

2 inleiding Definitie Toename ouderen Doelgroep en herkenning Diagnostiek Psychopathologie bij ouderen Ondersteuning en Behandeling 2

3 Levensverwachting mannen vrouwen VB LVG DS jr /_ 55

4 Aantal en leeftijd 50-plussers met verstandelijke handicap in NL: 2002: 15% (16.000) 2020: 25% (26.000) (SCP, 2005) Kalenderleeftijd, Biologische leeftijd, Psychologische leeftijd

5 Definitie LVB Task Force De term LVB heeft betrekking op personen met een IQ tussen 50 en 70 of een IQ tussen 70 en 85 in combinatie met een verminderd sociaal aanpassingsvermogen. Onder deze brede definitie valt dus ook een deel van de groep personen die als zwakbegaafden (IQ tussen 70 en 85) worden gecategoriseerd. Prevalentie tot

6 Mate van verstandelijke beperking IQ Ontwikkelingsleeftijd Sociaal emotionele ontwikkeling Zeer ernstig Adaptatie en socialisatiefase 0-6 mnd Sensorische integratie 6 18 mnd Vorming basale veiligheid ernstig Individuatiefase 1,5 3 jaar Vorming autonomie matig Identificatiefase Vorming ego licht Realiteitsbesef Vorming geweten zwakbegaafd Tweede socialisatiefase Kritisch ego

7 lvb-specifieke kenmerken: bijkomende kenmerken/problematiek Komen tot uiting in INTELLIGENTIE IQ BEPERKT SOCIAAL AANPASSINGSVERMOGEN LEERPROBLEMEN PSYCHIATRISCHE STOORNIS MEDISCH/ ORGANISCHE PROBLEMEN ERNSTIGE GEDRAGSPROBLEMEN DISCREPANTIE ONTWIKKELINSGNIVEAUS PROBLEMEN IN GEZIN EN SOCIALE CONTEXT en leiden tot: CHRONICITEIT / LANGDURIGE BEHOEFTE AAN ONDERSTEUNING Bron: Moonen, X. & Verstegen, D. (2006). LVG-jeugd met ernstige gedragsproblematiek in de verbinding van praktijk en wetgeving. Onderzoek en Praktijk, 4(1),

8 8

9 casuistiek video

10 Herkennen LVB School en werkverleden is niet goed verlopen Taalgebruik; concreet, eenvoudig Gedrag: kinderlijke indruk? Uitval zonder steunsysteem Reguliere behandeling slaat niet aan Beperkt sociaal netwerk Reden aanmelding, Bij opname; hoe snel knapt iemand op in de dagelijkse structuur

11 Diagnostiek Niveaubepaling; WAIS, SCILL Onderzoek cognitie, achteruitgang NPO, VAT, NETOL, CAMDEX-DS Onderscheid niveau/ achteruitgang (Hetereo)anamnese belangrijk!

12 Diagnostische materialen Intelligentie/(soc.em) ontw. niveau/soc. redzaamheid» SCIL» WAIS» Vineland-Z» SEO, SEO-R, Esseon / kleurenprofiel» SRZ SRZ-P Neuropsychologie» Netol» VAT» CAMDEX-R Neuropsychiatrie o.a.» DSVH» Adess

13

14 2/28/

15 comorbiditeit verstandelijke beperking neurologische problemen psychiatrische problemen verslaving somatiek

16 Psychiatrische problemen bij veroudering Vroegtijdige verouderingsproblematiek: frailty Toename psychiatrische problematiek: 20-25%, tot 68% (met dementie) Psychofarmacagebruik: 66% >55 Jaar Veranderd gedrag / gedragsprobleem: 70%

17 Specifiek voor doelgroep Psychiatrische stoornissen kunnen zich anders uiten Stressgevoeligheid groter Minder copingsmogelijkheden/ compensatiemechanismen psychotische decompensatie komt vaak voor; vaak reactieve toestanden; stress, overvraging, verlieservaringen

18 Overvraging Mensen worden snel overvraagd; - discrepantie ontwikkelingsniveau s kunnen aankunnen. Verbaal aangeleerd gedrag, taal-expressie, vaak beter dan taalbegrip. Lijken vaak meer te begrijpen dan ze doen. Worden te verbaal aangesproken. Zelfoverschatting

19 Problematiek bij ouderen met VB Laag zelfbeeld, onzekerheid, faalangst Traumatische ervaringen Eenzaamheid Verlies en rouwverwerking Levensfaseproblematiek overvraging

20 Psychiatrische ziektebeelden Vaak voorkomend LVB team: Depressie Angststoornis, PTSS Somatoforme stoornis Persoonlijkheidsproblematiek Schizo-affectieve stoornis psychoses Dwangstoornis Complexe rouw Verslavingsproblematiek

21 DM-ID DC-LD LVB meer afhankelijk van zorg. Bepaalde stoornissen; bv afhankelijkheidstoornis door LVB niet te bepalen Gedrag passend bij ontwikkelingsniveau ipv uiting psychiatrische / persoonlijkheidsstoornis Niet geschikt voor lagere niveaus

22 Psychiatrische symptomen en VB Bij lichte VB: Herkenbare symptomen uit DSM Bij matige en (zeer) ernstige VB: Gedragsveranderingen (-problemen) verstoring van vegetatieve functies

23 persoonljkheidsstoornissen MFCG Arno Willems, Rens Evers Risicofactoren Discussie ontwikkelingsniveau Omgang als diagnostisch middel HAP, UCL, REISS-screen, etc Kenmerkend gedrag zichtbaar bv borderline Behandeling meer mediatief

24 Dementie bij mensen met een verstandelijke beperking Toegenomen levensverwachting Stijging verouderingsproblematiek zoals dementie Kwetsbare ouderen Risicogroepen Uiting in gedrag anders 24

25 4. Psychiatrische problemen Stressgevoeligheid groter Minder copingsmogelijkheden/ compensatiemechanismen Psychiatrische stoornissen kunnen zich anders uiten

26 depressie Symptomen afhankelijk van: niveau van verstandelijke ontwikkeling Communicatiemogelijkheden LVB/matig VB : dysthyme stoornis. Bij lagere niveaus worden deze stoornissen zelden onderkend. Ernstige vormen van depressie worden bij alle niveaus gevonden. Vaker gemaskeerde depressie

27 Vaak voorkomende kenmerken ontstemming, vaak huilen Gedragsproblemen: irritatie, agressiviteit, teruggetrokkenheid, zelfverwonding verlies van sociale vaardigheden Slaapproblemen Eetmoeilijkheden Inactiviteit cognitieve achteruitgang

28 Minder vaak voorkomend: uitgesproken verdriet Apathie Minderwaardigheidsgevoelens psychotische symptomen (hallucinaties, wanen) Schuldgevoel suïcidaliteit

29 Psychotische stoornissen Psychotische decompensatie komt vaak voor; Vaak reactieve toestanden; stress, overvraging, verlieservaringen treden vaak op als Os bij LVB alssymptoom van dementie, delier, Parkinson, bijwerking van medicatie, epilepsie

30 Psychotische stoornissen Bij LVB kunnen verschillende symptomen voorkomen, zoals visuele hallucinaties, horen van stemmen, wanen en achterdocht Bij mensen met een (zeer) ernstige tot matige verstandelijke beperking zijn psychotische belevingen moeilijk te duiden. Hallucinaties lastig vast te stellen, wanen ontbreken. Vooral veranderingen in psychosociaal functioneren treden op met mogelijke symptomen als desoriëntatie, vreemde lichaamshouding, angst voor bepaalde ruimten, toename agressie of het in zichzelf keren

31 Behandelmogelijkheden LVB team Begeleiding; steun structurerend Behandelprothese Behandeling/therapie

32 Problemen bij behandeling gedrag Mensen vaak minder verbaal aanspreekbaar Minder inzicht in eigen gedrag of gevolgen (Psycho)therapie wel mogelijk Medicatie slaat soms anders aan Verkeerde duiding van gedrag door omgeving: lastig gedrag i.p.v. psychiatrische ziekte

33 Mogelijkheden behandeling Therapie: oplossingsgericht, EMDR, etc, werkboeken, modules Methodieken voor omgaan met gedrag: triple C, Meer mens, Heijkoop, Belevingsgericht, etc. Behandelprothese Psycho-educatie; trainingsmodules

34 Aandachtspunten in behandeling Uitgebreidere diagnostiek Afstemmen van de communicatie Concreet maken van de oefenstof Voorstructureren en vereenvoudigen Netwerk en generalisatie Veilige en positieve leeromgeving

35 Oplossingsgerichte therapie

36 materialen Werkboek signaleringsplan Werkboek dagstructuur zingevingsspel

37 Bedankt voor de aandacht, Tot ziens!