Angststoornis bij ouderen

Transcriptie

1 Angst bij besluitvorming Dr. Saskia Teunisse klinisch psycholoog, klinisch neuropsycholoog GERION & Amstelring Angststoornis bij ouderen Nederlands Kenniscentrum Ouderenpsychiatrie: Méést voorkomende psychiatrische stoornis bij ouderen Betekenis: bijzonder angstig in situaties, die daartoe geen aanleiding geven Uiten in psychische en lichamelijke klachten Herkenning lastig Angst bij ouderen Angststoornis: 10% Lichte angstklachten 55 jaar: 17% (mannen) 22% (vrouwen) Angst al dan niet samenhangend met ouder worden 1

2 Angsten & ouder worden Angsten: om te vallen om dement te worden om afhankelijk te worden om in een verpleeghuis terecht te komen om (nog) een beroerte te krijgen voor eenzaamheid, eindigheid en dood. Angststoornissen bij hersenaandoeningen Smits ea (2016) Handboek neuropsychotherapie Prevalentie NL bevolking 7-12% CVA 20-25% MS 25-41% Parkinson 5-60%; 25-43% Angst bij hersenaandoeningen Neurobiologische hersenveranderingen Psychologische reactie op het ontstaan van de aandoening en gevolgen daarvan Verlies van controle en toenemende onzekerheid over het leven, gezondheid en eigen functioneren Veranderingen in zelfbeeld en zelfvertrouwen Toename stress, angst, vermijdingsreacties, depressieve symptomen 2

3 Angst voor dementie Onderzoek Zembla en Anbo (2013): Als u ooit dement zou worden, zou dat voor u een reden zijn om uw arts om euthanasie te vragen? Ja: 73% Nee:12% Weet niet: 15 % Effect angst op cognitie? Review Emotie & Cognitie (Blanchette & Richards (2010) Effect emotie op cognitieve processen: Interpretatie Inschatten Besluitvorming Redeneren klinische en non-klinische populaties 3

4 Interpreteren van informatie Dubbelzinnige informatie Angst-congruente bias: angstige individuen maken negatievere interpretatie Schatten Schatten van de kans op onzekere toekomstige situaties Angst vergroot kans dat iets negatiefs zal gebeuren Mood-as-information hypothese: in onzekere situaties jezelf afvragen hoe voel ik me hierover? Beslissen Kiezen tussen verschillende opties Angst leidt tot risico vermijding Effect van angst op interpretatie van informatie en inschatten van toekomstige situatie? 4

5 Rol emoties Belangrijke invloed op de hogere cognitieve processen Sterke effecten van angst op de interpretatie van informatie, oordelen en besluitvorming: kleurt informatie negatief, leidt tot andere voorkeuren, en verandert proces van besluitvorming.. Angst & wilsbekwaamheid? Kenbaar maken van een keuze Begrijpen van relevante informatie Beseffen en waarderen van de informatie voor de eigen situatie Logisch redeneren en betrekken van de informatie om tot een beslissing te komen Angst op intensive care Pochard et al. (2001): Angst onder betrokken familieleden Angst veelvoorkomend (69%) In staat tot verregaande beslissingen rond het levenseinde? Onzekere uitkomst: angstreductie via het opheffen van de situatie? Soms vraag om behandeling te stoppen zonder medische reden.. 5

6 Wilsbekwame besluitvorming bij kanker? Mevrouw Meijer 67 jaar Geheugenpolikliniek Bezorgheid over haar geheugen Bij NPO geheugenklachten niet bevestigd Uitslag onderzoek neemt angst over geheugenverlies niet weg Mevrouw Meijer Verdere exploratie: angst hangt samen met eerdere ervaringen Interventies: 1. Psycho-educatie over haar angsten en haar geheugen 2. Geheugentraining : exposure 6

7 Mevrouw Feenstra 87-jarige weduwe, alleenwonend ziekte van Alzheimer val thuis, delirant geworden betrokken zoon en bezorgd over thuissituatie hulp werend heeft zij inzicht in haar situatie? Mevrouw Feenstra Angst voor autonomie verlies, verlies van eigen woning Interventie: Herformuleren cognitie: eerder hulp, langer thuis wonen Gedragsverandering: accepteren van hulp i.p.v. vermijden Verandering van emotie Mijnheer Akkerman Auto-ongeluk Cognitieve achteruitgang Partner kan zorg niet langer aan Bespreken: heftige agressie Is hij wilsbekwaam om mee te denken over zijn toekomst? 7

8 Mijnheer Akkerman Anticiperende angst: verlies van dierbare Interventies: 1. Rouwverwerking 2. Cognitieve herdefiniëring 3. Aanpassing van situatie waarin verlies niet plaatsvindt Casuïstiek Angst niet op de voorgrond Verscholen onder andere vraag Effect op omgaan met de situatie (cognities en gedrag) Aanknopingspunten voor behandeling Angst en besluitvorming: de professional Welke angst kent u als professional in uw klinische praktijk? Wat betekent dat voor u contact met uw cliënt, uw betrokkenheid en uw besluitvorming t.a.v. die cliënt? 8

9 Myrthe van der Meer PAAZ psychiatrische roman Jaarlijks congres KP & KNP Angst voor de dood Actieve doodswens Euthanasie Dank u wel voor uw aandacht! Vragen? 9