Verraderlijk gewoon: Licht verstandelijk gehandicapte jongeren, hun wereld en hun plaats in het strafrecht

Transcriptie

1 Verraderlijk gewoon: Licht verstandelijk gehandicapte jongeren, hun wereld en hun plaats in het strafrecht Landelijke PrO-dag Marigo Teeuwen Nijkerk 10 december 2014

2 Vandaag: onderzoek en praktijk Onderzoek Verraderlijk gewoon Herkenning LVG er? Hoeveel % van alle verdachten is LVG? Verhoor, waarheidsvinding en verklaring Positie LVB in samenleving Stresskwetsbaarheidsmodel Gedrag op school Knelpunten??

3 Vraagstelling onderzoek 1. Hoe ziet de groep licht verstandelijk gehandicapte jongeren die in aanraking komt met het strafrecht eruit? 2. Welke sociologische verklaringen zijn te geven voor de relatie tussen criminaliteit en licht verstandelijk gehandicapte jongeren?

4 Dataverzameling 120 dossiers jeugdreclassering (12-23 jaar) Interviews met: betreffende JR werker officieren van justitie jeugd kinderrechters politie 49 schooldossiers niet-delinquente LVGjongeren interviews mentoren van school

5 LVG-kenmerken Cognitief: IQ (75-85) Beperkte sociale vaardigheden/verminderd sociaal aanpassingsvermogen Gevoelig voor omgevingbeïnvloedbaar Emotioneel: problemen met agressieregulatie Persoonlijk: gebrek aan reflectievermogen; laag zelfbeeld Context: hoge prevalentie van psychiatrische stoornissen

6 Prevalentie LVG & zwakbegaafden 15,7% jongeren tussen 12 en 25 jaar 400 duizend jongeren (2009) % 68 % normaal begaafden zwakbegaafd 13,6 % LVG 2,1 % 15,7% 68% 13,6 % intelligent 2,1 % hoogbegaafd IQ

7 Schatting Prevalentie LVGjongeren strafrecht Schatting OM/kinderrechters dat van alle jongeren in het strafrecht 30-50% LVG-jongeren zijn Onder recidivisten/ meerplegers ligt het % LVG ers relatief hoger Rechters/OM met veel ervaring zijn van mening dat LVG ersmeerin de knelrakenendaardoormeerin het strafrecht belanden

8 Welke factoren spelen een rol? SAMENLEVEN Veranderingen in de samenleving: Individualisering, meritocratie, doelmatigheidsdenken, en economisering ZORGEN Veranderingen in het zorgbeleid: Normalisatie I Paradigmawijziging met: community care, inclusie en vraaggestuurde zorg LVGkenmerken en risicofactoren Oververtegenwoordiging LVG-jongeren in het strafrecht STRAFFEN Veranderingen in het strafrecht: Veiligheidsdenken, responsabilisering en risicojustitie. Toename repressief klimaat en meer aandacht voor het slachtoffer Normalisatie II? M. Teeuwen Universiteit van Amsterdam

9 Empirie Delinquente LVGjongeren N=120 Niet-delinquente LVGjongeren N=49 Hulpverlening vóór het delict Officiële psychiatrische diagnose Pedagogische kwaliteiten ouders Structureel lid van sportclub Hangt op straat (beïnvloedbaar) Negatieve vrienden Gebruik (soft)drugs/ alcohol

10 Ervaringen en gedrag Omgevingscontrole Handelingsruimte Levensgebeurtenissen (objectieve kenmerken) Psychobiologische KWETSBAARHEID Genetische factoren Persoonlijkheidskenmerken Gezondheidstoestand Betekenisverlening Perceptie van verlies, dreiging, etc. Coping Sociale of fysieke KWETSBAARHEID Sociale relaties Sociaal-economische status Verstedelijking PSYCHISCHE (ON)GEZONDHEID Het dynamische stresskwetsbaarheidsmodel (bron: Ormel, Neeleman, Wiersma 2001) In Zware Bagage Teeuwen & Verhoeff

11 Gedrag op school Eerste instantie aardige vriendelijke jongens/meisjes Complex schoolgedrag o.a. door overvraging Faalmomenten Motivatie Spijbelen Begeleiding Stage Inventarisatie kansen en belemmeringen

12 Knelpunten Onderschatten impact verstandelijke beperking overschatten van de jongere Onderschatten impact LVG-expertise bejegening inadequate hulp problemen te lang doorsudderen Vraaggestuurde zorg/ Lange leerplicht? vrijwillige hulpverlening

13 Van Belang Maak inventarisatie van cognitieve sterke en zwakke kanten Maak inschatting van sociaalemotioneel niveau

14 Welke factoren spelen een rol? SAMENLEVEN Veranderingen in de samenleving: Individualisering, meritocratie, doelmatigheidsdenken, en economisering ZORGEN Veranderingen in het zorgbeleid: Normalisatie I Paradigmawijziging met: community care, inclusie en vraaggestuurde zorg LVGkenmerken en risicofactoren Oververtegenwoordiging LVG-jongeren in het strafrecht STRAFFEN Veranderingen in het strafrecht: Veiligheidsdenken, responsabilisering en risicojustitie. Toename repressief klimaat en meer aandacht voor het slachtoffer Normalisatie II M. Teeuwen Universiteit van Amsterdam

15 Discussie Als gevolg van veranderingen op drie niveaus in de samenleving, in de zorg en rond straffen komen meer LVG-jongeren in contact met het strafrecht. In feite betekent dit dat zij indirect gestraft worden voor hun handicap.

16

17 Dit onderzoek is gesubsidieerd door s Heerenloo en Stichting Philadelphia Zorg