Hou me vast, maar raak me niet aan

Transcriptie

1 Hou me vast, maar raak me niet aan verstandelijke beperking, hechtingsproblematiek en probleemgedrag 19 september 2013 Mirjam Wouda, orthopedagoog & gz-psycholoog Ons Tweede Thuis Karine Hornain, gz-psycholoog Ons Tweede Thuis

2 Inhoud Ons Tweede Thuis (OTT) Doelgroep Basiskennis gehechtheid Gehechtheid en VB Diagnostiek, begeleiding en behandeling

3 Huidige situatie: voorzieningen 38 woonvoorzieningen 3 BZW s 18 dagcentra (inclusief begeleid werken) 4 kinderdagcentra 1 hospice ambulante dienstverlening 5 naschoolse opvang/vakantieopvang

4 Huidige situatie - aantal cliënten Wonen Verblijf en behandeling 835 Verblijf Begeleid wonen 104 Dagbesteding kinderen Intramuraal 33 Extramuraal Dagbesteding volwassenen Intramuraal 744 Extramuraal

5 Doelgroep Verstandelijke beperking - Intellectueel functioneren (IQ-score van 50 tot 85) - beperkt sociaal aanpassingsvermogen Bijkomende problematiek - psychiatrische problemen - sociale problemen - lichamelijke problemen Vaak ernstige gedragproblemen behoefte aan chronische ondersteuning

6 VB, hechting en gedrag

7 Basiskennis gehechtheid gehechtheid is de affectieve band van een kind met een opvoeder die regelmatig met het kind omgaat en aan wie het kind troost ontleent in tijden van angst en spanning Gehechtheidsgedrag: zoeken van nabijheid, contact en ondersteuning.

8 Basiskennis belang van een veilige hechting Spanning, angst, vermoeidheid, wanhoop en ziekte activeren het gehechtheidssysteem. Vanaf geboorte laat baby emotionele reacties zien. Maar jonge kind kan zichzelf niet beschermen tegen heftige emoties en de lichamelijke ontreddering die deze emoties teweegbrengen. Ouders functioneren als buffer, als externe affectregulatoren, door de baby te troosten en tot rust te brengen. Als een kind verdrietig is, verlagen knuffelen en vasthouden de niveaus van cortisol en gerelateerde stresshormonen.

9 Basiskennis belang van een veilige hechting Jong kind: stressregulatie extra belangrijk: door snel ontwikkelend hersenen extra kwetsbaar voor psychofysiologische stress. Stressverwerking en gehechtheid : verweven met hetzelfde lymbische systeem in de hersenen Regulatie voorkomt overspoeld raken door emoties en zorgt dat kind voldoende nieuwsgierig blijft en een gevoel van competentie ontwikkelt: stress en angst kunnen worden overwonnen. Volgende stap is mentaliseren: zelfregulatie en verwerven van autonomie.

10 Ontwikkelingstoornis, visuele en/of verstandelijke beperking Een verhoogd risico op hechtingsproblematiek: 1) Verwerkingsproblemen bij ouder 2) Cognitieve beperking van het kind 3) Hoge eisen aan ouders 4) Uithuisplaatsing, discontinuïteit in de zorg

11 Gehechtheidsontwikkeling Verloopt langzamer bij kinderen met een verstandelijke beperking (Hellinkckx, 1980) Verloopt anders bij blinde en slechtziende kinderen: eerst persoonspermanentie en daarna objectpermanentie (Fraiberg, 1977)

12 Gevolgen Gedragsproblemen: 40% mensen met een vb gedrags- en of psychische problematiek. Vermoeden deel (60%) gedragsproblemen gevolg van gehechtheidsproblematiek.

13 Praktijkvoorbeelden Video? De film die niet gemaakt werd. Pascal

14 Diagnostiek, begeleiding en behandeling Stap 1: Screening en diagnostiek gehechtheidsproblemen. Stap 2: Werken aan de relatie met de cliënt Emotieregulatie Hechting: cirkel van veiligheid Versterken autonomie Stap 3: Creëren van een veilig omgeving

15 Stap 1: screening en onderzoek Ontwikkelingsanamnese hechting Observatie (COA, video-analyse) Onderzoek naar hechtingsgedrag (LSVG, DAI) Onderzoek naar gedragsproblematiek/psychopathologie Integraal persoonsbeeld/richtlijn probleemgedrag

16 Stap 2: emotieregulatie Prikkelregulering Structuur Constantheid (personen en ruimte) Professionele nabijheid affectief bewuste benadering Scheiden emoties gedrag persoon Emotie-educatie: benoem de emoties voor de cliënt, geef gradaties aan in emoties (bijv. emotiemeter) Ventileren, valideren en Realiteit (Terug naar Hier en Nu) De vraag achter de vraag lezen

17 Stap 2: hechting Cirkel van veiligheid

18 Stap 2: veilige basis Wees beschikbaar Volhardend positief `jij bent belangrijk voor mij` Transparantie door benoemen (contactcirkel) Voorspelbaar (consequent in je reacties) Volg tempo relatieopbouw van cliënt Creëer gedeelde plezier momenten Behoudt het lijntje ook bij gedrag

19 Stap 2: contactcirkel Afsluiten en doorgaan: vorm en kan ander weer verder? Melden: positie, ruimte, tempo en tijd Doorlopen activiteit: leiding geven, samenwerken, zelfstandig werken Naderen: vorm, volgbaar en betrekking ander

20 Stap 2: versterken autonomie Spreek de cliënt aan op zijn krachten, schep succeservaringen. Geef afgepaste taken en verantwoordelijkheden (gedoseerde verantwoordelijkheid) Stimuleren initiatiefname Complimenten (concreet en echt) Eigen taken, eigen plaats en eigen rol binnen de groep

21 Stap 3: veilige omgeving Therapeutisch klimaat binnen leefsferen wonen, werk en vrije tijd. Vast dagritme, programma op maat Afwisseling rust-activiteit Kamer als veilig haven Relatie met ouders/familie: vasthouden en meenemen Veel aandacht voor bejegening begeleiders Ondersteuning omgeving bij betekenisverlening gedrag

22 Bedankt voor uw aandacht!