Inhoud. Woord vooraf 13. Inleiding 15. Leeswijzer 19

Transcriptie

1 Inhoud Woord vooraf 13 Inleiding 15 Leeswijzer 19 1 Video-interactiebegeleiding en gehechtheid bij adoptie Waarom VIB bij adoptiegezinnen? VIB of VHT? Waarom een aparte handleiding VIB en gehechtheid bij adoptie? Adoptieouderschap versus biologisch ouderschap; specifieke taken De uitgangspunten van VIB en gehechtheid bij adoptie Werkzame factoren van VIB en gehechtheid bij adoptie Werkzame factoren van de methodiek VIB Werkzame factoren in neurocognitief perspectief Waarom VIB met Sherborne Samenspel? VIB en gehechtheid bij adoptie: voor wie, wanneer en waarom? Voor wie: doelgroep en aanmeldingscriteria Wanneer: VIB bij adoptiegezinnen Waarom: de aard van de hulpvraag Bij welke adoptiegezinnen wordt Sherborne Samenspel ingezet? Andere aanverwante doelgroepen Samenvatting 58 2 Adoptie van binnen- en buitenlandse kinderen in Nederland Juridische kaders De Nederlandse adoptieprocedure Haags Adoptieverdrag Feiten en cijfers Adoptie als bescherming en als bedreiging 63

2 2.1.5 Relatie met VIB Het adoptiegezin Afstandsouders Achtergrondgegevens afstandsouders Beschermende en bedreigende factoren voor afstandsouders Relatie met VIB Adoptieouders Achtergrondgegevens adoptieouders Beschermende en bedreigende factoren voor adoptieouders Actualiteit: het veranderend profiel van adoptieouders Relatie met VIB Adoptiekinderen Achtergrondgegevens adoptiekinderen Beschermende en bedreigende factoren voor adoptiekinderen Actualiteit: het veranderend profiel van adoptiekinderen Relatie met VIB Nederlandse adoptiekinderen Samenvatting 89 3 Gehechtheid en adoptie Wat is gehechtheid? Vormen van gehechtheid Gehechtheidsrepresentaties Bouwstenen van hechting Het brein, emotie- en stressregulatie, mentaliseren en gehechtheid Het brein Stress- en emotieregulatie Window of tolerance Mentaliseren Samenvatting 136

3 4 Het doel van video-interactiebegeleiding en gehechtheid bij adoptie De doelstellingen van VIB en gehechtheid bij adoptie Hoofddoel: het op gang brengen en bevorderen van een veilige gehechtheidsrelatie Het bevorderen van sensitiviteit en responsiviteit Het vergroten van kennis en inzicht in het gedrag van het adoptiekind en het hechtings proces Herstel na verbroken gehechtheid Het bevorderen van een positieve beleving van het adoptieouderschap Het optimaliseren van algemene en adoptiespecifieke (opvoedings)vaardigheden van adoptieouders Het bevorderen van de sociaal-emotionele ontwikkeling van adoptiekinderen Inzicht verwerven in de aanwezige problematiek om zo nodig te kunnen verwijzen Het bevorderen van plezierig en vanzelfsprekend affectief en lichamelijk contact tussen adoptieouders en kind door middel van Sherborne Samenspel Samenvatting De methodiek van video-interactiebegeleiding bij adoptie De methodiek VIB/VHT algemeen Aandachtsvelden binnen de methodiek VIB en gehechtheid bij adoptie Basiscommunicatie toegespitst op de adoptiedoelgroep Cluster 1: Initiatief en ontvangst Cluster 2: Uitwisseling in de kring Leiding geven Cluster 3: Overleg Cluster 4: Conflict hanteren Basiscommunicatie van de video-interactiebegeleider Overige aandachtsvelden binnen de methodiek VIB bij adoptie De dagelijkse gezinssituatie De ontwikkeling van het adoptiekind De ontwikkeling van de adoptieouder Het maatschappelijk functioneren van het adoptiegezin De adoptiestatus Samenvatting 214

4 6 Het traject van video-interactiebegeleiding en gehechtheid bij adoptie De stappen binnen VIB bij adoptie De toeleiding tot VIB bij adoptie De aanmelding De intake De introductie van de VIB-methodiek De contra-indicaties Het opstartgesprek en de anamnese Het maken van de video-opname De techniek van het filmen De methodiek van het filmen Een video-opname maken in de thuissituatie De houding achter de camera De analyse van het beeldmateriaal Selectie van de beelden Zelfreflectie en bewustwording van de eigen emoties en representaties van de video-interactiebegeleider Een interactieanalyse aan de hand van de principes van basiscommunicatie Het formuleren van sterke kanten en aandachtspunten Een analyse van de gehechtheidsrelatie Het herkennen van hechtingssignalen in de beelden Koppeling van hechtingssignalen aan de vormen van gehechtheid Gehechtheidsrepresentatie van kind en ouders Koppeling van gedrag van het kind aan de bouwstenen van hechting en basiscommunicatie De nabespreking voorbereiden De nabespreking De organisatorische en de technische kant De inhoudelijke wijze van terugkijken Effect van de beelden op emoties van de ouders en beleving adoptieouderschap De balans tussen opvoeden en een emotionele band opbouwen Afsluiting VIB en gehechtheid bij adoptie Resultaten Evaluatie Privacy waarborgen 281

5 6.8 Verlenging VIB-traject Verwijzen Diagnostisch onderzoek Geschikte behandelvormen voor adoptiegezinnen na VIB Behandelvormen gericht op het bevorderen van veilige gehechtheid Behandelvormen gericht op de verwerking van (vroegkinderlijke chronische) traumatisering Behandelvormen gericht op het bevorderen van lichaamsbewustzijn Samenvatting Video-interactiebegeleiding en Sherborne Samenspel Vroegkinderlijke ervaringen en gehechtheid Het bevorderen van lichamelijk contact binnen adoptiegezinnen Vroegkinderlijke ervaringen inhalen op oudere leeftijd Sherborne bewegingspedagogiek Achtergrond van Sherborne bewegingspedagogiek Sherborne Samenspel en VIB bij adoptie Het doel van Sherborne Samenspel binnen VIB bij adoptie Sherborne Samenspel als instrument voor observatie van interactie en gehechtheid Sherborne Samenspel en gehechtheid De werkzame factoren van Sherborne Samenspel Sherborne Samenspel binnen de VIB-methodiek Procedure Sherborne Samenspel en VIB bij adoptie Aanmelding Voorwaarden Contra-indicaties Wie nemen deel aan een Sherborne Samenspel sessie Introductie van Sherborne Samenspel bij ouders en kind Opbouw van Sherborne Samenspel oefeningen Video-opname en begeleiding van een Sherborne Samenspel sessie Opnemen met de camera Begeleiden van de oefeningen Afronding van de Sherborne Samenspel sessie Analyse 325

6 7.10 Nabespreking met de ouders Aandachtspunten tijdens Sherborne Samenspel Samenvatting Specifieke adoptiegerelateerde aandachtspunten Verlies en rouw Verlies en rouw van de biologische ouders en/of verzorgers in het land van herkomst Verlies en rouw van de adoptieouders Verlies en rouw van het adoptiekind Verlies, rouw en gehechtheid Achterstanden in de verschillende ontwikkelingsgebieden De lichamelijke ontwikkeling Lichamelijke groei en ondervoeding Vervroegde puberteit De motorische ontwikkeling De zintuiglijke ontwikkeling De cognitieve ontwikkeling en schoolprestaties De taal- en spraakontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling Stress- en emotieregulatie De identiteitsontwikkeling De seksuele ontwikkeling Veel voorkomende gedragsproblemen Hyperactief gedrag Concentratie Controlebehoefte Slaapgedrag Eetgedrag Gewetensontwikkeling van adoptiekinderen: liegen en stelen Trauma s bij adoptiekinderen Adoptiekinderen met een Special Need Adoptiekinderen met een schisis (een geheel of gedeeltelijk open gehemelte) HIV-positieve adoptiekinderen Adoptiekinderen met FAS (Foetaal Alcohol Syndroom) 406

7 8.6 Adoptiestatus Loyaliteit Plaats van de biologische ouders Het maken van een rootsreis op jonge leeftijd De reactie van de omgeving op adoptie Aandachtspunten VIB bij diverse gezinssamenstellingen Meerlingen VIB in gemengde gezinnen Adoptie door een alleenstaande ouder Adoptie door homoseksuele ouders VIB na de komst van een volgend kind Vragen over de basisschool, het kinderdagverblijf en de peuterspeelzaal Wanneer kan een kind naar de basisschool, het kinderdagverblijf of de peuterspeelzaal Wanneer VIB op de basisschool, het kinderdagverblijf of de peuterspeelzaal De video-opname maken De analyse van het beeldmateriaal De nabespreking met de leerkrachten/groepsleiding en de ouders Wanneer het kind op school laten testen Samenvatting Kwaliteit, opleiding en implementatie van video-interactiebegeleiding en gehechtheid bij adoptie Dit hoofdstuk is te downloaden via en AIT en kwaliteitswaarborging 9.2 De opleiding VIB en gehechtheid bij adoptie Selectie (aspirant) video-interactiebegeleider bij adoptie Het opleidingstraject Certificering en registratie 9.3 Competenties van de video-interactiebegeleider bij adoptie Kennis en attitude van de video-interactiebegeleider Vaardigheden van de video-interactiebegeleider 9.4 Kwaliteitswaarborging van de methodiek VIB en gehechtheid bij adoptie Kwaliteitsbewaking door het intervisie- en supervisiesysteem Kwaliteitsbewaking door deskundigheidsbevordering

8 9.4.3 Criteria voor verlenging van het certificaat 9.5 Opleiding tot opleider VIB en gehechtheid bij adoptie Selectie opleider VIB en gehechtheid bij adoptie Het opleidingstraject tot opleider VIB en gehechtheid bij adoptie Certificering en registratie opleider VIB en gehechtheid bij adoptie Verlenging certificaat opleider VIB en gehechtheid bij adoptie 9.6 Implementatie VIB Wat wordt er van de organisatie verwacht? Samenwerken met andere disciplines en de tweedelijnszorg 9.7 De opleiding Sherborne Samenspel De opleiding tot Sherborne Samenspel bewegingspedagoog De opleiding tot opleider Sherborne en Sherborne Samenspel De competenties van een Sherborne Samenspel bewegingspedagoog De certificering en de registratie De kwaliteitswaarborging 9.8 Samenvatting Lijst van veel voorkomende begrippen en afkortingen 442 Bijlagen Bijlage 1 Schema bouwstenen van hechting 454 Bijlage 2 Vragen die gesteld kunnen worden bij het hechtingsproces van het kind 455 Bijlage 3 Belangrijke attitude van de ouders per bouwsteen van hechting 457 Bijlage 4 Schema basiscommunicatie van Biemans 459 Bijlage 5 Interactieschema basiscommunicatie bij adoptie 461 Bijlage 6 Stappen in de nabespreking 463 Bijlage 7 Formulier Gezinsinformatie voor VIB 465 Bijlage 8 Evaluatieformulier video-interactiebegeleiding 468 Bijlage 9 Toestemmingsformulier ten behoeve van het gebruik van de videobeelden 472 Bijlage 10 Oefening Bewegen op muziek 474 Bijlage 11 Vragen met betrekking tot het slaapgedrag 476 Literatuur, brochures, websites en dvd s 477