ARGOS-methodiek. Handvatten voor de begeleiding van personen met een hechtingsstoornis en een lichte verstandelijke beperking. Hét Congres 25/11/2016

Transcriptie

1 ARGOS-methodiek Hét Congres 25/11/2016 Handvatten voor de begeleiding van personen met een hechtingsstoornis en een lichte verstandelijke beperking Matthijs Heijstek & Henri Koelewijn

2 Programma Inleiding: context, doel en werkwijze ARGOS Presentatie van ARGOS Met elkaar een casus als voorbeeld uitwerken

3 Doel van de middag Kennis maken met de methode ARGOS Aan de hand van een casus het teamproces in kaart gebracht van knelpunten tot handvatten.

4 Ervaringen met ARGOS Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Methode voor teams Gezamenlijke zoektocht naar handvatten in de begeleiding. Ervaringen met jongeren en volwassenen

5 Context van ARGOS Begeleiding: geen behandeling Na de diagnose

6 Hoe kom ik als gedragsdeskundige of coördinerend begeleider met het team van knelpunten tot handvatten wanneer er sprake is van een hechtingstoornis?

7 Definitie Gehechtheid Definitie: Gehechtheid is de affectieve band van kind met opvoeder aan wie het troost ontleent in tijden van angst en spanning. De band fungeert als buffer voor stress en is voorwaarde voor exploratie van nieuwe situaties. Gehechtheid wordt dus belangrijk bij angst en spanning; en in nieuwe (dus spannende) situaties. Verstoord hechtingsgedrag wordt zichtbaarder naar mate de cliënt meer spanning ervaart.

8 StressBallon

9 (Ver)mijden of Opzoeken van de spanningsbron

10 ARGOS Van knelpunten naar hulpvragen Angst: De cliënt heeft existentiële angst; alles en iedereen wordt ervaren als bedreiging. Relaties: De cliënt gaat doorgaans alleen lichte oppervlakkige contacten aan en ervaart diepere of affectieve relaties als bedreigend. Geweten: De gewetensontwikkeling van de cliënt is niet op gang gekomen. De morele redenering van de cliënt is als volgt: Waar hij lust aan beleeft, is goed; wat hem onlust geeft, is kwaad. Overlevingsgedrag: De cliënt vertoont survivors -gedrag. Hij houdt zich staande door de wereld om zich heen constant onder controle te houden. Stress: De cliënt heeft meer stress dan een gemiddelde andere cliënt en raakt dit minder makkelijk kwijt via de normale weg van contact en geborgenheid.

11 Angst

12 ARGOS angst Van knelpunten naar hulpvragen Angst: De cliënt heeft existentiële angst; alles en iedereen wordt ervaren als bedreiging. Angst is herkenbaar in: Gedrag: Fysieke angstequivalenten:

13 Angst Spanningsbron = prikkels Mijden Terug trekken Obsessief gedrag Eenzijdige belangstelling Verzet tegen veranderingen Opzoeken-Bestrijden Voortdurend nieuwe prikkels opzoeken Voortdurend aanschaffen van spullen Veelvuldig wisselen van werkplek, vrienden, etc. Kapot maken

14 Handvatten Angst Angst reduceren d.m.v.: Heldere rollen van de mensen om hem heen. Structuur in de dag aanbrengen. Het bieden en respecteren van een eigen ruimte. Voorspelbaarheid in gedrag en communicatie bieden. Omgevingsprikkels en sociale prikkels terugdringen.

15 Video Celine

16 Relaties

17 ARGOS relaties Van knelpunten naar hulpvragen Relaties: De cliënt gaat doorgaans alleen lichte oppervlakkige contacten aan en ervaart diepere of affectieve relaties als bedreigend. De cliënt heeft moeite met de volgende relaties: Affectieve relaties Strenge en sturende begeleiders

18 Relaties spanningsbron = mensen Mijden Geen diepe relaties aangaan Geen contactgroei Oppervlakkig blijven in contacten Opzoeken- Bestrijden Aantrekken en afstoten Onder iemands huid kruipen Te dichtbij willen komen Iemands zwakke plek zoeken Geweld gebruiken naar mensen die in een relatie met hen staan

19 Handvatten Relaties Een werkrelatie aangaan d.m.v.: Het benoemen en erkennen van de emotie van de cliënt. Emoties van de cliënt niet beoordelen (dat komt door..) of veroordelen (dat is niet goed, want ) Affectief bewuste benadering; bewust zijn van eigen emoties (angst/afschuw), maar deze op achtergrond plaatsen. Ongemerkt de regie voeren: cliënt gevoel geven dat hij zelf de regie blijft houden. Jezelf niet in het conflict betrekken,maar derde persoon creëren. (Het moet niet van mij, maar het mag niet van de regels.)

20 Geweten

21 ARGOS Van knelpunten naar hulpvragen Geweten: De gewetensontwikkeling van de cliënt is niet op gang gekomen. De morele redenering van de cliënt is als volgt: Waar hij lust aan beleeft, is goed; wat hem onlust geeft, is kwaad. De client heeft een achtergebleven gewetensontwikkeling, dit is herkenbaar door: Geen spijt of berouw tonen Niet aan afspraken houden

22 Geweten Spanningsbron = Regels en gezag Mijden Liegen Ontkennen Stiekem gedrag Opzoeken - Bestrijden Provoceren Gezag aanvechten Oppositioneel gedrag: juist als iets niet mag het toch doen

23 Handvatten Geweten Regels minimaliseren, algemeen aanbieden. Helder zijn over je de controles die worden uitgevoerd ( zichtbare flitspalen ). Toezicht houden: controle vraagt toezicht, of in ieder geval om regelmatig in het zicht te zijn van de begeleider. De begeleiding moet er voor zorgen dat gewenst gedrag voor de cliënt wat oplevert. Dit kan door middel van: Een systematisch beloningsysteem Veel sociale beloningen (bijv. compliment, knuffel, een duim opsteken). Het laten verdienen van privileges. Let op: Laat je beloningsysteem niet vervallen tot strafsysteem!

24 Overlevingsgedrag

25 ARGOS overlevingsgedrag Van knelpunten naar hulpvragen Overlevingsgedrag: De cliënt vertoont survivors -gedrag. Hij houdt zich staande door de wereld om zich heen constant onder controle te houden. Overlevingsgedrag is te herkennen in het volgende gedrag: De omgeving onder controle proberen te houden Het initiatief bij zichzelf leggen Masculiniteit: hiërarchisch denken

26 Overlevingsgedrag Spanningsbron = Controleverlies Mijden Zich zelf onder controle houden: Dwangmatig gedrag, eigen rituelen hebben De ander onder controle houden door: Opzoeken - Bestrijden Chaos creeren, in relaties, in agenda, afspraken, Orde verstoren Bazig dominant gedrag, overbezorgd of overbehulpzaam gedrag

27 Handvatten Overlevingsgedrag Iets aanreiken waar wel controle op kan worden uitgeoefend. Aanreiken van handvatten voor gewenst, maar wel proactief en assertief gedrag. Begeleiders moeten uitstralen en communiceren dat ze in control zijn. Aansluiten bij hierarchische opvattingen client.

28 Stress

29 ARGOS stress Van knelpunten naar hulpvragen Stress: De cliënt heeft meer stress dan een gemiddelde andere cliënt en raakt dit minder makkelijk kwijt via de normale weg van contact en geborgenheid. De stress is merkbaar in: Lichamelijke verschijnselen Prikkelbaarheid

30 Stress Spanningsbron = Eigen lichaam Mijden Veel slapen Zichzelf verdoven: drank, drugs Opzoeken - Bestrijden Gevaar opzoeken Over eigen (pijn)grenzen gaan: thrillseeking automutileren (zichzelf beschadigen)

31 Handvatten Stress Stress laten afvloeien d.m.v.: Lichamelijke inspanning: Sport beoefenen Wandelen/fietsen Zwaar werk laten doen Lichamelijke ontspanning: Massage (drukpuntmassage) Welness Muziek: Rustige muziek luisteren Keiharde pubermuziek luisteren/beleven/er in opgaan

32 Drie stappen: Herkennen, Begrijpen en Begeleiden Herkennen van verstoord gehechtheidsgedrag Begrijpen van de functionele betekenis van dat gedrag Begeleiding bieden aan de cliënt

33 Herkennen Gedrag Diagnose Labelen

34 Herkennen, wanneer

35 Begrijpen Functie analyse De functie die probleemgedrag heeft voor de cliënt Wat is dan de functie van het verstoorde gehechtheidsgedrag? Terug naar de definitie

36 Spanningsbronnen Angst prikkels Relatie affecties Geweten regels en gezag Overlevingsgedrag controleverlies Stress eigen lichaam

37 Begrijpen samengevat Gehechtheid is een stressregulatiemechanisme Bij verstoorde gehechtheid is dit defect Basaal vertrouwen is beschadigd Vertrouwen in zichzelf Vertrouwen in de ander Spanningsbronnen mijden of bestrijden

38 Begeleiden Terugbrengen van spanningsbronnen tot een grootte die men zelf of met behulp van de ander kan hanteren

39

40

41

42

43 ARGOS-werkblad: Overzicht, Inzicht en Uitzicht Overzicht van het gedrag: Wat herken je? Angst: Inzicht in de betekenis van het gedrag: Welke spanningsbron lokt het gedrag uit? Prikkels: Uitzicht op ander gedrag: Welke begeleidingshandvatten passen hier bij? Relaties: Affecties: Geweten: Regels en gezag: Overlevingsgedrag: Controleverlies: Stress: Eigen lichaam:

44 Video Celine Uit zicht of uitzicht?