Methode ARGOS. Ervaringen met ARGOS. Definitie Gehechtheid

Transcriptie

1 Methode ARGOS Handvatten voor de begeleiding van personen met een hechtingsstoornis en een (lichte) verstandelijke beperking Ervaringen met ARGOS Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Methode voor teams Gezamenlijke zoektocht naar handvatten in de begeleiding. Ervaringen met jongeren en volwassenen Unieke methodendag Arnhem 23 mei 2019 Matthijs Heijstek & Henri Koelewijn Hoe ondersteun je (beroeps)opvoeders van knelpunten tot handvatten wanneer er sprake is van een hechtingstoornis? Definitie Gehechtheid Definitie: Gehechtheid is de affectieve band van kind met opvoeder aan wie het troost ontleent in tijden van angst en spanning. De band fungeert als buffer voor stress en is voorwaarde voor exploratie van nieuwe situaties. Cirkel van veiligheid Ouder gaat in op behoeften van kind Cooper, Hoffman, Marvin & Powell, 1999 Mijn exploratie ondersteunen op me letten me helpen plezier delen me beschermen me troosten plezier in me beleven mijn gevoelens in goede banen leiden Mij welkom heten als ik me tot je wend 1

2 ZELFBEELD Intern Werkmodel van Gehechtheid Een cognitief-affectief schema, ontleend aan ervaringen met eerdere relaties, waarin de informatie omtrent de verwachtingen ten aanzien van het zelf (de moeite waard) en de ander (beschikbaar en liefdevol) is georganiseerd. Intern werkmodel: Twee verwachtingen/overtuigingen 1. De ander is te vertrouwen 2. Ik heb vertrouwen in mezelf Is de gehechtheidsfiguur beschikbaar? Is de gehechtheidsfiguur altijd beschikbaar? Is de gehechtheidsfiguur betrouwbaar? hechting en verstoorde gehechtheidsontwikkeling 7 hechting en verstoorde gehechtheidsontwikkeling 8 Intern werkmodel Intern Werkmodel van gehechtheid hechting en verstoorde gehechtheidsontwikkeling 9 positief negatief Intern werkmodel BEELD VAN ANDEREN positief Veilige hechtingspatroon: Men vindt zichzelf waardevol, hoge eigen effectiviteitsverwachting ten aanzien van steun/zorg en/of omgaan met stressoren Men is adaptief, capabel, betrouwbaar en begrijpend Ambivalent hechtingspatroon Lage eigen effectiviteitsverwachting ten aanzien van het omgaan met stressoren, verwacht wel dat anderen daar adequater in zijn. Zoekt veel zorg, protesteert bij scheiding, en heeft verlatingsangst. De geruststelling/troost lukt maar gedeeltelijk en tijdelijk. Men is angstig, afhankelijk, emotioneel, impulsief en zoek goedkeuring negatief Vermijdend hechtingspatroon Men verwacht géén adequate steun van anderen, maar heeft wel vertrouwen in zichzelf. De zelfstandigheid is op zich lovenswaardig, maar het wantrouwen naar anderen in combinatie met het niet aangaan van intieme relaties verraad de insecure hechting. Angstig hechtingspatroon Men twijfelt, is voorzichtig, overmatig zelfbewust, verlegen en wantrouwend Definitie Gehechtheid Definitie: Gehechtheid is de affectieve band van kind met opvoeder aan wie het troost ontleent in tijden van angst en spanning. De band fungeert als buffer voor stress en is voorwaarde voor exploratie van nieuwe situaties. Gehechtheid wordt dus belangrijk bij angst en spanning; en in nieuwe (dus spannende) situaties. Verstoord hechtingsgedrag wordt zichtbaarder naar mate de cliënt meer spanning ervaart. ARGOS Angst: De cliënt heeft existentiële angst; alles en iedereen wordt ervaren als bedreiging. Relaties: De cliënt gaat doorgaans alleen lichte oppervlakkige contacten aan en ervaart diepere of affectieve relaties als bedreigend. Geweten: De gewetensontwikkeling van de cliënt is niet op gang gekomen. De morele redenering van de cliënt is als volgt: Waar hij lust aan beleeft, is goed; wat hem onlust geeft, is kwaad. Overlevingsgedrag: De cliënt vertoont survivors -gedrag. Hij houdt zich staande door de wereld om zich heen constant onder controle te houden. Stress: De cliënt heeft meer stress dan een gemiddelde andere cliënt en raakt dit minder makkelijk kwijt via de normale weg van contact en geborgenheid. 2

3 ARGOS angst Angst: De cliënt heeft existentiële angst; alles en iedereen wordt ervaren als bedreiging. Casus Ilse Stap 1 Angst is herkenbaar in: Gedrag: Fysieke angstequivalenten: ARGOS relaties Relaties: De cliënt gaat doorgaans alleen lichte oppervlakkige contacten aan en ervaart diepere of affectieve relaties als bedreigend. De cliënt heeft moeite met de volgende relaties: Affectieve relaties ARGOS geweten Geweten: De gewetensontwikkeling van de cliënt is niet op gang gekomen. De morele redenering van de cliënt is als volgt: Waar hij lust aan beleeft, is goed; wat hem onlust geeft, is kwaad. De client heeft een achtergebleven gewetensontwikkeling, dit is herkenbaar door: Geen spijt of berouw tonen Strenge en sturende begeleiders Niet aan afspraken houden ARGOS overlevingsgedrag Overlevingsgedrag: De cliënt vertoont survivors -gedrag. Hij houdt zich staande door de wereld om zich heen constant onder controle te houden. Overlevingsgedrag is te herkennen in het volgende gedrag: De omgeving onder controle proberen te houden ARGOS stress Stress: De cliënt heeft meer stress dan een gemiddelde andere cliënt en raakt dit minder makkelijk kwijt via de normale weg van contact en geborgenheid. De stress is merkbaar in: Lichamelijke verschijnselen Het initiatief bij zichzelf leggen Prikkelbaarheid Masculiniteit: hiërarchisch denken 3

4 Begrijpen Functie analyse Casus Ilse Stap 2 De functie die probleemgedrag heeft voor de cliënt Wat is dan de functie van het verstoorde gehechtheidsgedrag? Terug naar de definitie Spanningsbronnen Ballonoefening Angst prikkels Relatie affecties Geweten regels en gezag Overlevingsgedrag controleverlies Stress eigen lichaam Begrijpen samengevat Gehechtheid is een stressregulatiemechanisme Bij verstoorde gehechtheid is dit defect Basaal vertrouwen is beschadigd Vertrouwen in zichzelf Vertrouwen in de ander Spanningsbronnen mijden of bestrijden Casus Ilse Stap 3 4

5 Begeleiden Terugbrengen van spanningsbronnen tot een grootte die men zelf of met behulp van de ander kan hanteren Handvatten Angst Angst reduceren d.m.v.: Heldere rollen van de mensen om hem heen. Structuur in de dag aanbrengen. Het bieden en respecteren van een eigen ruimte. Voorspelbaarheid in gedrag en communicatie bieden. Omgevingsprikkels en sociale prikkels terugdringen. Handvatten Relaties Een werkrelatie aangaan d.m.v.: Het benoemen en erkennen van de emotie van de cliënt. Emoties van de cliënt niet beoordelen (dat komt door..) of veroordelen (dat is niet goed, want ) Affectief bewuste benadering; bewust zijn van eigen emoties (angst/afschuw), maar deze op achtergrond plaatsen. Ongemerkt de regie voeren: cliënt gevoel geven dat hij zelf de regie blijft houden. Jezelf niet in het conflict betrekken,maar derde persoon creëren. (Het moet niet van mij, maar het mag niet van de regels.) Handvatten Geweten Regels minimaliseren, algemeen aanbieden. Helder zijn over je de controles die worden uitgevoerd ( zichtbare flitspalen ). Toezicht houden: controle vraagt toezicht, of in ieder geval om regelmatig in het zicht te zijn van de begeleider. De begeleiding moet er voor zorgen dat gewenst gedrag voor de cliënt wat oplevert. Dit kan door middel van: Een systematisch beloningsysteem Veel sociale beloningen (bijv. compliment, knuffel, een duim opsteken). Het laten verdienen van privileges. Let op: Laat je beloningsysteem niet vervallen tot strafsysteem! Handvatten Overlevingsgedrag Iets aanreiken waar wel controle op kan worden uitgeoefend. Aanreiken van handvatten voor gewenst, maar wel proactief en assertief gedrag. Begeleiders moeten uitstralen en communiceren dat ze in control zijn. Aansluiten bij hierarchische opvattingen client. Handvatten Stress Stress laten afvloeien d.m.v.: Lichamelijke inspanning: Sport beoefenen Wandelen/fietsen Zwaar werk laten doen Lichamelijke ontspanning: Massage (drukpuntmassage) Welness Muziek: Rustige muziek luisteren Keiharde pubermuziek luisteren/beleven/er in opgaan 5

6 Video Celine Uit zicht of uitzicht? 6