Jubileumcongres MOC t Kabouterhuis Verstoord gehechtheidsgedrag

Transcriptie

1 Jubileumcongres MOC t Kabouterhuis Verstoord gehechtheidsgedrag F.Y. Scheper, kinder- en jeugdpsychiater MOC t Kabouterhuis, onderzoeker VUmc kinder- en jeugdpsychiatrie f.scheper@kabouterhuis.nl

2 Parallelsessie - Kennis over verstoord gehechtheidsgedrag - Onderzoek MOC t Kabouterhuis - Klinische praktijkvoorbeeld - Richtlijn problematische gehechtheid - Vragen en Discussie

3 Casus Verwezen door jeugdarts voor diagnostiek, behandeling: Meisje, 3.8 jaar met druk gedrag. - Cognitieve ontwikkelingsniveau? - ADHD? - Hechtingsproblematiek?

4 Hechting Stabiele omgeving, waarin opvoeders sensitief en met inlevingsvermogen reageren op de signalen van het kind Attunement Gehechtheidsrelatie

5 Stichting Babywerk kijk een baby

6 Still face

7 Relationele kader Vroegkinderlijke ontwikkeling trias Ouder / verzorger Ouder-kindrelatie

8 Verschillende termen Hechtingsstijlen: Gehechtheidsgedrag: Stoornis: relatie kind-verzorger gedrag van het kind waarmee het nabijheid zoekt bij gehechtheidsfiguur een patroon van verstoord gehechtheidsgedrag in meerdere omstandigheden, disfunctioneren

9 Hechtingsstijlen (Mary Ainsworth) - Veilig gehecht - Vermijdend gehecht - Afwerend/ambivalent gehecht - Gedesorganiseerd gehecht

10 Cirkel van veiligheid Cooper, Hoffman, Marvin & Powell, 1999 Voor mij moet je Voor mij moet je op me letten Voor mij moet je Mijn exploratie ondersteunen Voor mij moet je me helpen plezier delen me beschermen me troosten mijn gevoelens in goede banen leiden Me verwelkomen

11 Cirkel van beperkte veiligheid Afwerend-ambivalent Ouder: angst onzekerheid trauma Ik wil dat je me helpt om te ontdekken, maar Kind: vastklampend huilen angst boosheid aandacht vragend

12 Cirkel van beperkte veiligheid Vermijdend Voor mij moet je me verwelkomen Ouder: niet sensitief afstandelijk afwijzend Kind: weinig reactie bij scheiding / hereniging zelfstandig afstandelijk stress binnenin

13 Cirkel van desorganisatie Ik heb je nodig maar je bent zo angstig of beangstigend Kind: bang voor ouder in de war boos tegenstrijdige emoties verstarring Ouder: trauma persoonlijkheidsproblematiek psychose

14 Verstoord gehechtheidsgedrag Verstoringen veilige basis, in relatie tot verzorger: vastklampend gedrag, angst, rolomkering, uitdagend gevaarlijk (zelfbeschadigend) gedrag, Weinig voorkeur voor volwassene - Geinhibeerd gedrag: emotioneel teruggetrokken - Gedisinhibeerd gedrag: willekeurig sociaal Tizard and Rees, 1975

15 Stoornis (DSM-5) RAD Reactieve hechtingsstoornis Geinhibeerd gedrag Emotioneel teruggetrokken DSED Sociaal ontremd contactstoornis Gedisinibeerd gedrag Sociaal willekeurig Allemansvriendje (Gleason 2011, Zeanah 2015)

16 Etiologie Ernstig insufficiënte zorg, wisselende verzorgers, verwaarlozing en mishandeling: vermoedelijk geleid tot afwijkende gedrag. Rol van temperament (Zeanah and Fox, 2004)

17 Casus - enig kind bij alleenstaande moeder - ontwikkeling: drugs in zwangerschap, (rand)prematuur - eerste levensjaren: opvanghuis, emotionele mishandeling en verwaarlozing. - sociaal willekeurig gedrag, allemansvriendje

18 Relationele kader Kind: DSED, ADHD, discrepant IQ profiel Ouder: ADHD, depressie, borderline, stress gevoelig Trias Ouder-kind relatie: Onvoorspelbaarheid, onvoldoende afstemming/ plezier

19 Onderzoek.. naar verstoord gehechtheidsgedrag bij jonge kinderen die thuis wonen. Terwijl: kinderen verwezen voor behandeling van emotionele of gedragsproblemen hebben groter risico dan niet verwezen kinderen op risicovol ouderschap met verwaarlozing/mishandeling.

20 Onderzoek MOC t Kabouterhuis/ Vumc MOC t Kabouterhuis Diagnostiek & behandeling van jonge kinderen met ernstige gedrags- of ontwikkelingsproblemen VUmc Kinder- en Jeugdpsychiatrie Wetenschappelijk onderzoek op gebied van complexe gedragsstoornissen Sinds 2010 longitudinaal onderzoek: Psychopathologie, verstoord gehechtheidsgedrag en temperament (kind) en ouderlijke psychopathologie, kindermishandeling (context)

21 Voorkomen en relevantie 1. Hoe vaak komen symptomen van RAD en DSED voor 2. Zijn deze symptomen klinisch relevant 141 thuiswonende kinderen vergeleken met 59 kinderen in pleeggezin

22 Instrumenten: Interview met ouders: gehechtheidsgedrag (DAI) - Symptomen van RAD (geinhibeerd gedrag) - Symptomen van DSED (gedisinhibeerd gedrag) - Verstoringen veilige basis gedrag Vragenlijst ouders: psychopathologie kind (CBCL) - Emotionele en gedragsproblemen kind

23 Instrumenten vervolg Vragenlijst ouderlijke stress (NOSI) Dossieronderzoek: mishandeling/verwaarlozing (MCS) - Emotionele mishandeling en verwaarlozing - Lichamelijke mishandeling - Lichamelijke verwaarlozing

24 Voorkomen verstoord gehechtheidsgedrag

25 Voorkomen kindermishandeling

26 Relevantie bij thuiswonende kinderen Meer symptomen DSED gedragsproblemen bij kinderen (klinisch) meer ouderlijke stress Meer symptomen RAD emotionele en gedragsproblemen (klinisch)

27 Relatie met kindermishandeling

28 Risicovol ouderschap - Psychische problemen ouders -> kindermishandeling - Psychische problemen ouders - verstoord gehechtheidsgedrag Vragenlijst psychische klachten (SCL-90) en dossieronderzoek naar psychiatrische stoornissen 267 kinderen (1.5-7 jaar) verwezen naar t Kabouterhuis

29 Risicovol ouderschap ouders met psychische problematiek

30 Temperament kind Karakterkenmerken ~ psychische problematiek kind Minder kalmeerbaarheid Minder zelfcontrole ernstige emotionele en gedragsproblemen

31 Temperament kind temperamentsvragenlijst (CBQ)

32 Depressie moeder en symptomen RAD afhankelijk van temperament kind

33 Voorlopige conclusie onderzoek Verstoord gehechtheidsgedrag bij thuiswonende kinderen - Symptomen DSED > symptomen RAD ~ gedragsproblemen kind en ouderlijke stress - Geen gouden standaard voor kindermishandeling of psychische problematiek ouders - Relatie met temperamentsfactoren kind Symptomen DSED deels persistent

34 Klinische praktijk Diagnostiek: trias Diagnostiek kindermishandeling Diagnostiek hechtingsproblematiek

35

36 Diagnostiek hechting Denk aan: - Hechtingsstijlen in de relatie - verstoringen van veilige basis/haven --> verminderd basisvertrouwen - Geinhibeerd en gedisinhibeerd gedrag En vergeet niet: verhaal van ouders, eigen voorgeschiedenis en ontwikkelingsanamnese kind

37 Behandeling hechtingsproblematiek - Ouderbegeleiding en oudertraining - Interactieve begeleiding (zoals video home training) - Ouder-kind therapie (mentalization based, PCIT, Theraplay) Herstel van relatie heeft zin! Als het mogelijk is. Indien niet mogelijk, veiligheid onvoldoende, dan pleeggezin of adoptie

38 Beloop casus Ouder: emotie-regulatietraining, EMDR. MW. Ouder-kind: ambulante gezinsbehandeling met psychoeducatie en opvoedingsadviezen (video feedback), Theraplay Kind: medicatie Leerkracht- kind relatie: psychoeducatie, ambulante begeleiding op school

39 Theraplay Spel voor verbetering van de ouder-kind relatie Dimensies: betrokkenheid, verzorging, uitdaging, structuur De therapeut heeft een leidende rol Ouder is aanwezig en betrokken tijdens de sessies Het gaat over het hier en nu Opname op video en feedback naar ouders

40 Video Theraplay sessies Video vanwege privacy redenen niet in handout. Hier een link voor filmpjes over Theraplay:

41 Take home message - Trias: ouder, kind, ouder-kind relatie - Verschil gehechtheidsrelatie, verstoord gehechtheidsgedrag en stoornis - Gedisinhibeerd gedrag (allemansvriendje), vaak met ernstige gedragsproblemen en ouderlijke stress - Richtlijn problematische gehechtheid - Herstel van relatie heeft zin. Behandeling gericht op sensitiviteit en vertrouwen

42 Met dank aan.. Ouders en kinderen Onderzoeksteam: L.Nauta, A.de Vries, T.Doreleijers, C.Schuengel, C.Groot, onderzoeksstudenten MOC t Kabouterhuis directie en management, ZonMW, Stichting Villa Johanna, Stadsregio Amsterdam, NEJA

43 Interessante video voor extra tijd Trauma, brain and relationship